Ampério Pertués

Ourige: Biquipédia, la anciclopédia lhibre.
(Ancaminamiento de Ampério pertués)
Ampério Pertués
Império Português

1415-1999
Bandeira
Brason de Armas
Brason de Armas
Bandeira Brason

Lhocalizaçon de {{{nome_mwl}}}
Lhocalizaçon de {{{nome_mwl}}}

Tierra de l bielho Ampério Pertués

Ampério Pertués ye l nome quemun dado al cunjunto de ls territórios ultramarinos acupados i admenistrados por Pertual a partir de l'ampeço seclo XV até la metade de l seclo XX. La spresson "Ampério Pertués", inda assi, nunca fui ousada oufecialmente. L nome oufecial mais outelizado para cunjunto de ls territórios ultramarinos pertueses fui simplesmente "Ultramar Pertués". Yá l nome "Ampério Quelonial Pertués" fui oufecial, mas solo durante un brebe período, yá ne l seclo XX.

L Ampério Pertués fui l purmeiro ampério global[1] de la stória, cun un cunjunto de territórios repartidos por quatro cuntinentes sob soberanie pertuesa, resultado de las sploraçones rializadas na Era de ls çcubrimientos. Fui l mais duradouro de ls ampérios queloniales ouropeus modernos, yá que la persença pertuesa fura de la Ouropa abrangeu quaije seis seclos. Fui gobernado pula Casa de Abis por cerca de ciento i cinquenta anhos, depuis por sessenta anhos, pula Casa de Habsburgo, mais tarde pula Casa de Vergáncia por trezientos anhos, i a partir de 1910 fui gobernado pula República Pertuesa.

Cumbenciona-se l'ampeço de l Ampério cumo sendo la cunquista de Ceuta an 1415. Yá l final de l Ampério, cunsuante l critério outelizado, puode ser cunsidrado l'anho de 1975 - andependéncia de la maior parte de ls territórios -, l'anho 1999 - fin de l'admenistraçon pertuesa de Macau, l redadeiro território ultramarino inda admenistrado de fato por Pertual - ó l'anho de 2002 - data de l'andependéncia de Timor-Leste, redadeiro território ultramarino cunsidrado de jure sob soberanie pertuesa.[2]

Stória[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ber artigo percipal: Çcubrimientos pertueses
Anfante Don Anrique, l Nabegador, (1394-1460), príncepe pertués[3]

L spansionismo pertués fui mobido einicialmente pul sprito melitar i eibangelizador, de cuntinaçon de la recunquista ne l Norte de África i, depuis, pul antresse comercial, purmeiro nas prósperas capitanias de las ilhas Madeira i de ls Açores, seguindo-se la busca dun camino marítimo pa la Ásia, altarnatibo al Mediterráneo dominado pulas repúblicas marítimas eitalianas, puls otomanos, puls mouros i por piratas, ne l lucratibo quemércio de speciaries.

Ls pertueses ampeçórun por splorar sistematicamente la cuosta de África a partir de 1419, cun nabegadores sperientes serbidos puls mais abançados zambolbimientos náuticos i cartográficos de la época, zambolbendo la carabela. An 1471 chegórun al Golfo de la Guiné, adonde an 1482 ye stablecida la feitoria de San Jorge de la Mina para apoiar l quemércio d'ouro. Passado sucessibas biaiges sploratórias, Bartolomeu Dias dobrou pula purmeira beç l Cabo de la Buona Spráncia, antrando ne l Ouceano Índico a partir de l Atlántico an 1488.

La chegada de Cristóvão Colombo a la América an 1492 percipitou ua negociaçon antre D. Juan II i ls Reis Católicos de l recén formado Reino de Spanha. Cumo resultado, fui assinado an 1494 l Tratado de Tordesilhas, debedindo l Mundo an dues árias de sploraçon: la pertuesa i la spanhola, cabendo a Pertual las tierras "çcubiertas i por çcubrir" a leste de l meridiano que demarcaba 370 lhéguas (1.770 Km) a oeste de las ilhas de Cabo Berde, i a la Spanha las tierras que quedássen a oeste dessa linha.

Pouco depuis, an 1498, Vasco da Gama chegou a la Índia. An 1500, na segunda biaige pa la Índia Pedro Álbares Cabral zbiou-se de la rota na cuosta Africana i chegou al Brasil.[4] Seis anhos passado la biaige de Gama ye nomeado l purmeiro bice-rei i an 1510 custituído l Stado Pertués de la Índia cun sede an Goa, la purmeira cunquista territorial na Índia. Nas décadas que se seguiran ls nabegadores pertueses cuntinórun la sploraçon de las cuostas i ilhas de la Ásia ouriental, stablecendo fortificaçones i puostos comerciales.

Çcubrimientos i biaiges pertuesas antre 1415-1543: percipales rotas (azul), ampério sob D. Juan III (berde)

Durante la spanson ampeçada an 1415 até a la mássima stenson ne l reinado de D. Juan III puode caraterizar-se cumo ua talassocracie,[5][6] abrangendo ls ouceanos Atlántico i Índico, defendidos por ua cadena de fortalezas i feitories costeiras.[7]

An 1571 ua cadeia d'antrepuostos ligaba Lisboua la Nagasaki, cidade fundada ne l Japon puls pertueses: l'ampério tornara-se berdadeiramente global, trazendo ne l porcesso einormes riquezas para Pertual. An 1572, trés anhos passado regressar de l Ouriente, Luís Vaz de Camões publicarie la eipopeia "Ls Lusíadas", cuja açon central ye la çcubierta de l camino marítimo pa la Índia por Vasco da Gama, eimortalizando ls feitos de ls pertueses.

Anque de ls formidables ganhos ne l Ouriente, l'antresse por Marrocos nun anfraquece. An 1578 l rei D. Sabastian percurou cunquistar ls territórios anteriores, l que treminou na derrota an Alcácer-Quibir, seguindo-se ua crise sucessória que resultou na ounion cula corona spanhola an 1580. Durante la Dinastie Filipina l'ampério pertués sofriu grandes rebeses al ser ambolbido ne ls cunflitos de Spanha cula Anglaterra, la Fráncia i la Houlanda, que tentában stablecer ls sous própios ampérios.[8]

Antre 1595 i 1663 fui trabada la Guerra Lhuso-Houlandesa culas Cumpanhas Houlandesas de las Índias Oucidentales i Oucidentales, que tentában tomar las redes de quemércio pertuesas de speciaries asiáticas, scrabos de la áfrica oucidental i açúcar de l Brasil[9] Apuis de la perda de numerosos territórios,[10] Pertual restourou l'andependéncia an 1640. An 1654 cunseguiu recuperar l Brasil i Luanda, ambora tenendo perdido para siempre la proeminéncia na Ásia.

L Brasil ganhou assi amportança ne l'ampério, reforçada pula çcubierta de grandes cantidades de ouro na fin de l seclo XVII. Cula chegada de la Corte pertuesa an 1808, protegendo-se de ls eisércitos de Napoleon I, passou a ser cunsidrado un associado al Reino, cul nome de Reino Ounido de Pertual, Brasil i Algarbes.

Cul recoincimiento de la declaraçon d'andependéncia de l Brasil an 1825, Pertual acentuou la spanson territorial ne l'anterior de la África, i a partir de 1870 tenerie anfrentar las poténcias ouropeias para cunserbar l resto de l sou fragmentado Ampério: las ilhas de Cabo Berde i de San Tomé i Príncepe, la Guiné cuntinental, las cuostas de la Angola i de Moçambique, las possessones pertuesas nas Índias, Macau i Timor.

Durante l Estado Nuobo an que stubo an bigor l Ato Quelonial (1930 - 1951) l Ultramar Pertués tubo l nome oufecial de "Ampério Quelonial Pertués", sendo anton cumpuosto pulas quelónias africanas de S. Tomé i Príncepe, Cabo Berde, Guiné Pertuesa, Angola, Cabinda, Moçambique i San Juan Batista de Ajudá, pulas quelónias asiáticas de Macau i de l Stado Pertués de la Índia i pula quelónia ouceánica de Timor Pertués.

An 1951, l nome "Ampério Quelonial Pertués" fui abolido, cumo política para eibitar ser cunsidrado ua poténcia quelonial ne ls fóruns anternacionales, na spráncia de preserbar un Pertual antercontinental, l Stado Nuobo passou a chamar las quelónias por porbíncias ultramarinas, cunsidrando qu'esses territórios nun éran quelónias, mas si parte antegrante i anseparable de Pertual, cumo ua "Nacion Multirracial i Pluricontinental". An 1961 ampéçan-se an África ls cunfrontos de la Guerra Quelonial Pertuesa, que durarie até a la Reboluçon de ls Crabos an (1974), resultando na andependéncia de las quelónias an 1975.

La "fin" de jure de l Ampério Pertués terá sido an 1999, quando Macau, redadeiro território sob la sue admenistraçon, fui debolbido a la República Popular de la China. Puode-se inda cunsidrar qu'este acunteciu an 2002, quando Pertual recoinciu l'andependéncia de Timor-Leste, lhibertada de l'acupaçon andonésia an 1999. Puode debedir-se la stória de l'ampério pertués an períodos çtintos:

  • "Purmeiro Ampério" (1415-1580): Çcubrimientos i spanson an África i ne l Ouriente, que acabarie cula acupaçon spanhola.
  • "Segundo Ampério" (1580-1822): Cula perda d'anfluéncia ne l Ouriente, l Brasil ganha amportança.
  • "Terceiro Ampério" (1822-1975): Passado l'andependéncia de l Brasil, África domina ne l Ampério Quelonial Pertués.

Persença pertuesa an África[eiditar | eiditar código-fuonte]

Cisterna pertuesa Manuelina an Mazagon, Marrocos

La tomada de Ceuta an 1415 i la çcubierta de las ilhas de la Madeira an 1418 i de ls Açores an 1427, territórios de colonizaçon i sploraçon agropecuária, marcan l'ampeço de la spanson territorial marítima pertuesa.

Mobidas d'ampeço pula busca de prebilégios de fidalguia cunquistados an batailha i, depuis, pula eniciatiba pribada que buscaba riqueza fura de l território - cunseguindo-la nas prósperas capitanias de ls arquipélagos de la Madeira i de ls Açores- las biaiges prosseguiran pula cuosta africana, cada beç mais para sul.[11]

Las spediçones passórun l cabo Bojador an 1434. A la medida que ls resultados se mostrában mais cumpensadores, fúrun tomadas medidas para proteger ls antresses de Pertual. Ampulsionado pul [[Anfante Don Anrique] ] "l Nabegador" ye decretado l monopólio de la nabegaçon na cuosta oeste Africana an 1443, ampeçando l Mare clausun pertués ne l Atlántico. Ls nabios passan a ser licenciados por Pertual an troca de parte de ls lucros oubtidos, l que motibou l'ambestimiento an biaiges de sploraçon por pertueses i strangeiros, cumo ls genobeses i benezianos.[11] An 1444, cumo gobernador de l Algarbe, l Anfante stablece un cunsórcio de nabegaçon an Lagos. I an 1445 ye criada la purmeira feitoria comercial de l'ilha de Arguin, na cuosta de la Mauritánia, custruida sob las anstruçones de l própio Anfante: percuraba atrair las rotas percorridas por mercadores muçulmanos ne l norte de África, tentaba-se amplantar un mercado para monopolizar l'atebidade comercial de la zona.

A partir de 1458, Ceuta i Arguin, culas sues guarniçones melitares, fúrun puntos-chabe d'apoio logístico i material a las nabegaçones pertuesas i un antrabe a la piratarie praticada puls mouros.

Fortaleza de San Jorge de la Mina (Eilmina), atual Gana.

An 1469, Fonso B, Rei de Pertual cuncediu l monopólio de l quemércio na parte de l Golfo de la Guiné al mercador Fernon Gomes, contra ua renda anual de 200 000 reales. L sclusibo de l quemércio de l'anton chamada "guindilha", la pumienta-de la-guiné (Aframomun melegueta) popular sustituto de la pumienta preta[12], fui-le tamien cuncedido por 100 000 reales anuales. Gomes tenie que splorar 100 léguas de la cuosta de la África por anho durante cinco anhos.[13] Cula colaboraçon de nabegadores cumo João de Santarén, Pedro Scobar, Lopo Gonçalbes, Fernon de l Pó i Pedro de Sintra, fé-lo mesmo para para alhá de l cuntratado. Cul sou patrocínio, ls pertueses chegórun al Cabo de Santa Catarina, yá ne l Heimisfério Sul, i ancontrórun tamien las ilhas de l Golfo de la Guiné, ancluindo San Tomé i Príncepe i Eilmina na Cuosta de l Ouro an 1471,[14] adonde la Fortaleza de San Jorge de la Mina i la cidade fúrun custruídos an 1482 an redror de l'andústria d'ouro de alubion.[15] Culs lucros deste quemércio, Gomes auxeliou l monarca na cunquista de Arzila, Alcácer Ceguer i Tánger, zampenhando un papel d'einorme anfluéncia na eiquenomie de l reino.

Cula passaige de l cabo de la Buona Spráncia por Bartolomeu Dias an 1488, al proselitismo de la reconquista, adicionan-se la curjidade científica i l mercantelismo. Basco de la Gama usou las cartas marítimas até anton traçadas para stablecer ua rota marítima pa la Índia. Passado esta çcubierta l seclo XVI tornarse-iba l "seclo d'ouro" para Pertual i l sou apogeu cumo nuoba poténcia ouropeia.

Muralha pertuesa an Arzila, Marrocos.

Cula carreira de la Índia que ligaba Lisboua la Goa a partir de 1497, la ilha de Moçambique ganhou ua amportança stratégica cumo escala de nabegaçon, sendo ende custruída ua poderosa fortificaçon, la Fortaleza de San Sabastian, i un spital. Ne ls Açores, la Armada de las ilhas protegie las naus a camino de Lisboua. A partir d'anton las sploraçones perdírun l caráter pribado, passando a efetuar-se sob eniciatiba de la Corona.

Anque de ls formidables benefícios gerados pul ampério quelonial ne l Ouriente, l'antresse de la corona por Marrocos nun anfraqueciu. L seclo XVI ye ua sucesson de cunquistas i d'abandonos de fortalezas costeiras até que l rei D. Sabastian (1557-1578) ambestiu na cunquista de ls territórios anteriores, l que resultou na derrota an Alcácer-Quibir an 1578 seguindo-se ua crise sucessória qu'acabou na ounion cula corona spanhola an 1580.

Cunfrontos culs houlandeses an África (1597-1663)[eiditar | eiditar código-fuonte]

Eigreija de Santo António, Ilha de Moçambique, Património Mundial de la UNESCO

Ne l cuntesto de la Dinastie Filipina, l'ampério pertués sofriu grandes rebeses al ser ambolbido ne ls cunflitos que la Spanha trababa cula Anglaterra, la Fráncia i la Houlanda, que tentában stablecer ls sous própios ampérios.[8] Pertual serie arrastrado, sin berbas i sin capacidade para ambiar eisércitos pa las regiones atacadas por fuorças bien preparadas.

Ls houlandeses, ambolbidos na guerra de ls Uitenta Anhos cun Spanha zde 1568, atacában por mar quelónias i nabios. L'ampério pertués, custituido subretodo d'assentamientos costeiros, bulnerables a ser tomados un a un, tornou-se un albo fácele.[9]

La Guerra Luso-Houlandesa ampeçou cun un ataque la San Tomé i Príncepe an 1597. Fui trabada pulas Cumpanhas Houlandesas de las Índias Ourientales i Oucidentales, cul oubjetibo de tomar las redes de quemércio pertuesas de speciaries asiáticas, scrabos de la África oucidental i açúcar de l Brasil.[9]

Passado bários cunfrontos ne l'ouriente i ne l Brasil, ampeçórun ls ataques ne ls postos comerciales de la cuosta oeste africana, bisando assegurar scrabos pa la porduçon d'açúcar an territórios cunquistados ne l Brasil. An 1638 ls houlandeses tomórun San Jorge de la Mina na Guiné, Luanda an 1641 i Axin, ne l'atual Gana, an 1642.[10]

An 1640, Pertual restourou l'andependéncia, restablecendo l'aliança cula Anglaterra que, ambora tenga apoiado, an brebe benerie a zafiar ls Houlandeses.

An 6 de Abril de 1652, l mercador de la BOC Jan ban Riebeck stablece acerca de l Cabo de la Buona Spráncia un puosto de reabastecimiento, que se tornarie na Cidade de l Cabo, permitindo als houlandeses dominar la rota de l cabo, de quemércio pa l'ouriente.

An 1654, la frota de Salbador Correia de Sá i Benebides cunseguirie recuperar l Brasil i Luanda, ambora Pertual tenga perdido para siempre la proeminéncia na Ásia. Ls Houlandeses, temendo perder ls territórios yá cunquistados, acabarian por selar defenitibamente la paç an 1663.

África i l Ampério Quelonial Pertués (1822-1975)[eiditar | eiditar código-fuonte]

Mapa Quelor-de-Rosa reclamando la soberanie de Pertual ne ls territórios antre Angola i Moçambique.

Passado la perda de l Brasil, cula andependéncia an 1822, Pertual tubo d'anfrentar las poténcias ouropeias para cunserbar l resto de l sou fragmentado Ampério: las ilhas de Cabo Berde i de San Tomé i Príncepe, la Guiné cuntinental, las cuostas de la Angola i de Moçambique, las possessones pertuesas nas Índias, Macau i Timor.

An 1842 Pertual puso fin al tráfico negreiro ne l Ampério i an 1869 aboliu la scrabidon. Esta decison fui debrebe cuntrabalançada por ua legislaçon trabalhista ansistindo na necidade de l trabalho andígena ne ls campos de algodon ó nas obras públicas. Este trabalho fuorçado tornou-se nua de las caratelísticas de l sistema quelonial pertués al mesmo títalo que la «misson cebelizadora» até al fin de ls anhos 1950 de l seclo XX. Para alhá de séren oubrigados al trabalho i al pagamiento d'ampuostos, las pessonas afetadas, até 1961, pul statuto legal de «andígenas» stubírun scluídas de la catadorie de cidadanos al qual pertencian ls africanos «antegrados» i ls quelonos ouropeus.

Ne l final de l seclo XIX, cul crecente antresse de las poténcias ouropeias por África, tornou-se claro que Pertual deberie tamien defenir ua nuoba política africana, yá que la crecente persença anglesa, francesa i almana ne l cuntinente amenaçaba la tradecional heigemonia pertuesa.

Predominando an Pertual la bison quelonial baseada ne l "dreito stórico" alicerçado na primazie de l'acupaçon, Pertual reclamou bastas árias de l cuntinente africano, entrando an colison culas restantes poténcias.

A partir de la década de 1870 quedou claro que l dreito stórico nun serie suficiente i que la persença pertuesa dependia de l'alargamiento pa l'anterior de las possessones reclamadas.

Nesse cuntesto, la Sociadade de Geografie de Lisboua[16] organizou ua suscriçon para manter "staçones cebelizadoras" na zona d'anfluéncia pertuesa ne l'anterior de l cuntinente, nua ampla faixa que ligaba la cuosta a la contra-cuosta, de Angola la Moçambique. Nacia assi l chamado Mapa Quelor-de-Rosa.

Para aguantar las rebindicaçones custantes ne l mapa quelor-de-rosa fúrun planeadas sploraçones al anterior de la África, que liebórun a las famosas spediçones de Heirmenegildo Capelo, Roberto Ibenes i Serpa Pinto, antre 1877 i 1885, que mapeórun i studórun l território.

Na Cunferéncia anternacional de Berlin (18841885), cumbocada para dirimir ls múltiplos cunflitos i fixar las zonas d'anfluéncia de cada poténcia an África, Pertual perdiu l cuntrolo de la foç de l riu Cungo para Leopoldo II de la Bélgica i boltou-se pa las tierras anteriores de la Angola i de l Moçambique, amprendendo nestas tierras bárias campanhas de «pacificaçon».

La spanson quelonial africana treminou cul Ultimato británico de 1890: sob presson de ls Reino Ounido Pertual tubo de retirar-se i abandonar las sues pretensones ne ls territórios antre Angola i Moçambique.[17]

An 1911, passado la fin de la monarquia, amprestando de ls británicos un método d'admenistraçon andireta, mas tamien anfluenciados puls franceses, ls republicanos dórun a las sues possessones de lalén-mar l nome de quelónias, a las quales se adicionan ua cierta outonomie financeira i admenistratiba, moderadas antretanto pul Ato Quelonial centralizador de 1930.

A partir de 1946, cumo forma política d'eibitar que Pertual fusse cunsidrado ua poténcia quelonial ne ls fóruns anternacionales, i na sperança de preserbar un Pertual antercontinental, l Stado Nuobo passou a zeignadar las quelónias por porbíncias de lalén-mar ó porbíncias ultramarinas, cunsidrando qu'esses territórios nun éran quelónias, mas si parte antegrante i anseparable de Pertual, cumo ua "Nacion Multirracial i Pluricontinental"..[18]

Persença pertuesa ne l Ouriente[eiditar | eiditar código-fuonte]

Eigreija de S. Francisco an Cochin, la mais antiga de la Índia, custruída an 1503.[19][20] Basco de la Gama, falecido an 1524 fui eiqui sepultado einicialmente.

La biaige comandada por Basco de la Gama até Calecute,[21] fui punto de partida de l'amplantaçon pertuesa na cuosta ouriental africana i na Índia. L purmeiro cuntato dou-se a 20 de Maio de 1498. Passado alguns cunflitos cun mercadores árabes que detinhan l monopólio de las rotas de speciaries, Basco de la Gama cunseguiu ua carta de cuncesson ambigua pa las trocas comerciales cul samorin de Calecute, ende deixando alguns pertueses para stablecíren ua feitoria. Pouco depuis, fui criada an Lisboua la Casa de la Índia para admenistrar l monopólio régio de la nabegaçon i quemércio cul Ouriente.

L'oubjetibo de Pertual ne l Ouceano Índico fui l d'assegurar l monopólio de l quemércio de speciaries. Jogando cuntinamente de la ribalidade qu'oupunha hindus i muçulmanos, ls pertueses stablecírun, antre 1500 i 1510, bárias fortalezas i feitorias comerciales.

An 1500 la segunda armada a la Índia que benie de çcubrir l Brasil splorou la cuosta ouriental africana, adonde Diogo Dies çcubriu l'ilha la que dou l nome de San Lourenço, mais tarde zeignada Madagáscar. Esta armada, comandada por Pedro Álbares Cabral, chegou la Calecute an Setembre, adonde assinou l purmeiro acuordo comercial na Índia. La feitoria pertuesa ende anstalada tubo assi i todo efémera duraçon: atacada puls muçulmanos an 16 de dezembre, neilha perecírun bários pertueses, antre ls quales l scribon Cermeinho Baç de Camina. Passado bumbardear Calecute, Cabral seguiu para Cochin.

Beneficiando de la ribalidade antre l marajá de Cochin i l samorin de Calecute, ls pertueses fúrun bien recebidos i bistos cumo aliados na defesa, fundando an Cochin l fuorte (Fuorte Manuel) i puosto comercial que serie la purmeira quelónia ouropeia na Índia. Ende custruiran an 1503 la Eigreija de San Francisco.[22] An 1502 Basco de la Gama tomou l'ilha de Quíloa, na cuosta de la Tanzánia, adonde an 1505 fui custruída la purmeira fortificaçon pertuesa de la África Ouriental para proteger las naus de la carreira de la Índia.

An 1505 l rei D. Manuel I nomeou D. Francisco de Almeida[23] purmeiro Bice-rei de la Índia [24] por un triénio. Sedeada an Cochin ampeçou-se la gobernaçon pertuesa ne l'ouriente. Nesse anho ls pertueses tomórun Cananor adonde fundórun la fortaleza de Santo Angelo i Lourenço de Almeida chega la Ceilon, atual Sri Lanka, adonde çcubre l'ourige de la canielha. Ancontrando-lo debedido an siete reinos ribales, stablece un pato de defesa cul reino de Kotte i, splorando las ribalidades anternas, stende l cuntrolo nas árias costeiras, adonde an 1517 serie fundada la fortaleza de Colombo.[25]

Fortaleza de Diu, la mais amportante fortificaçon de la Índia Pertuesa.Guzerate, Índia.
Fuorte de Nuossa Senhora de la Cunceiçon de Ormuç, Eiran.

Em 1506 ls pertueses, sob l comando de Triston de la Cunha i Fonso de Albuquerque, cunquistan Socotorá na antrada de l Mar Burmeilho i an 1507 Mascate, seguindo la stratégia que pretendia ancerrar las antradas pa l Índico. Nesse mesmo anho fúrun custruidas fortalezas na Ilha de Moçambique i an Mombaça, na cuosta queniana.

An 1509 ye trabada la batailha de Diu contra ua frota cunjunta de l Sultanato Burji de l Cairo, de l Sulton Otomano Beyazid II, de l samorin de Calecute i de l Sulton de Gujarat, cul apoio nabal de la República de Beneza i de la República de Ragusa.[26] La bitória pertuesa fui detreminante, marcando l'ampeço de l domínio ouropeu ne l Índico. Cul poder de ls otomanos seriamente abalado, ls Pertueses cunquistórun debrebe localidades costeiras.

Yá sob l gobierno de Albuquerque Goa fui tomada als árabes an 1510 cul ajuda de l corsairo hindu Timoja. Cobiçada por ser l melhor porto comercial de la region, antreposto de cabalhos árabes pa ls sultanatos de l Decon, permitie cumprir la buntade de l Reino de nun permanecer eiterno hóspede de Cochin. Anque ataques custantes, Goa tornou-se la sede de la persença pertuesa, sob nome de Stado Pertués de la Índia, cula cunquista a zamcadear l respeito de ls reinos bezinos: Guzerate i Calecute ambiórun ambaixadas, ouferecendo alianças, cuncessones i locales para fortificar. Albuquerque ampeçou nesse anho an Goa la purmeira cunhaige de moneda pertuesa fura de l reino, aprobeitando l'ouportunidade para anunciar la cunquista.[27][28]

Einicialmente D. Manuel I i l cunseilho de l reino tentórun çtribuir l poder a partir de Lisboua, criando trés árias de jurisdiçon ne l Índico: Albuquerque seguira cula misson de tomar Hormuç, Aden i Calecute assegurando l domínio ne l mar Burmeilho; Diogo Lopes de Sequeira fura ambiado pa l sudoeste asiático, cula misson de tentar un acuordo cul sulton de Malaca; Jorge de Aguiar i, depuis, Duarte de Lemos presidian a la ária antre l Cabo de la Buona Spráncia i Guzerate.[29] Assi i todo estes cargos fúrun centralizados por Fonso de Albuquerque, que se tornou plenipotenciairo, i assi permanecírun.

An Abril de 1511 Albuquerque zarpou para Malaca, na Malásia, cun ua fuorça de cerca de 1 200 homes i 17 ó 18 nabios.[30] Placa cuntornante de l quemércio cula China i cul sudeste asiático, la península de Malaca tornou-se anton la base stratégica pa la spanson pertuesa na Índia Ouriental, sob l Stado Pertués de la Índia cuja capital era Goa. Para defender la cidade fui arguido un fuorte cuja puorta, chamada la "La Famosa", inda susiste. Bencido l sultanato de Malaca, Fonso de Albuquerque ambia eimediatamente Duarte Fernandes an misson diplomática al Reino de l Sion (Tailándia), adonde ye l purmeiro ouropeu a chegar, dadas las pretensones siamesas an Malaca.[31] An Nobembre desse anho, quedando a saber la localizaçon de las chamadas "ilhas de las speciaries" nas Molucas, las ilhas Banda, ambiou ua spediçon comandada por António de Abreu pa las ancontrar. Pilotos malaios guiórun-mos bie Jaba, las Pequeinhas Ilhas de Sunda i de la ilha de Ambon até Banda, adonde chegórun ne l'ampeço de 1512.[32] Ende permanecírun, cumo purmeiros ouropeus a chegar a las ilhas, anchendo ls sous nabios cun nuoç moscada i crabinho.[33] Abreu partiu por Ambon enquando l sou bice-comandante Francisco Serron se adiantou para Ternate. Nesse mesmo anho, na Andonésia, ls pertueses tóman Macáçar, chegando la Timor an 1514.[34][35]

Partindo de Malaca, Jorge Álbares chegou al Sul de la China an 1513. L'esta bejita seguiu-se la chegada la Canton, adonde fúrun stablecidas feitorias pertuesas i adonde mais tarde surgirie l'antreposto de Macau.

Ne l Golfo Pérsico ls pertueses cunquistan Ormuç an 1515 i, debido a la posiçon stratégica na region, l Bahrein an 1521.

Antre 1522 i 1529, na sequéncia de la biaige de circumnabegaçon de Fernon de Magalhanes, ls castelhanos cuntestórun l lemite Este de l Tratado de Tordesilhas, çputando las baliosas Molucas "brício de todas las speciaries" i las Filipinas culs pertueses. An 1524 D. Juan III i Carlos I de Spanha selórun l Tratado de Saragoça, que defenia la cuntinaçon de l meridiano de Tordesilhas ne l'heimisfério ouposto, la leste de las ilhas Molucas, cedidas pula Spanha mediante l pagamiento de 350.000 ducados de ouro.

An 1533 Pertual cunquista Baçain, a cerca de 50 Km de Bombain. An 1534, Guzerate fui acupada puls mogoles i l sulton Bádur Xá de Guzerate fui fuorçado a firmar l tratado de Baçain culs pertueses, adonde stablecie ua aliança para recuperar l sou paíç, cedendo an troca Damon, Diu, Bombain i Baçain.[36]

An 1538 la fortaleza de Diu ye outra beç cercada por 54 nabios otomanos. Un outro cerco falhado an 1547 ponerie fin a las ambiçones otomanas, cunfirmando l'heigemonia pertuesa.

Mapa de la Ásia i oceania c.1550

An 1542 l missionairo jesuíta Francisco Xabier chegou la Goa al serbício de D. Juan III, para acupar l cargo de Núncio Apostólico, biajando cul nuobo bice-rei. Ne l'anho seguinte Francisco Zeimoto i outros comerciantes aportan ne l Japon pula purmeira beç. Segundo Fernon Mendes Pinto, que terá partecipado nesta biaige, chegórun a l'ilha de Tanegashima, adonde spantórun ls outótones cula nobidade de las armas de fuogo i de l reloijo, que benerien a ser d'eimediato fabricados puls japoneses an grande scala.[37]

An 1550 ampeçórun-se ls purmeiros cuntatos cun Macau. An 1557 las outoridades locales outorizórun ls pertueses a stablecer-se mediante un pagamiento anual, fazendo de Macau un antreposto ne l quemércio triangular antre la China, l Japon i la Ouropa.

An 1570 ls pertueses cumprórun un porto japonés adonde fundórun la cidade de Nagasaki,[38] criando assi un centro comercial que durante muitos anhos serie la puorta de l Japon pa l mundo.

L Ampério comercial[eiditar | eiditar código-fuonte]

Rotas comerciales pertuesas de Lisboua la Nagasaki antre 1580-1640 (burmeilho). I la rota comercial altarnatiba spanhola, criada an 1565, l chamado galeon de Manila(amarielho)

L Ampério Pertués an África i ne l Ouriente fui eissencialmente marítimo i comercial, localizado an regiones costeiras. La basta rede de feitorias i fortalezas facilmente abastecibles por mar,[39] reforçadas pula açon de las missones relegiosas an tierra, permitiran als pertueses cuntrolar i dominar l quemércio de speciaries, de piedras preciosas, de la seda i de la porcelana. Lisboua era l "ampório" de la Ouropa.

An Lisboua la "Casa de la Índia" admenistraba l monopólio de la nabegaçon i de l quemércio cul ouriente, mantendo la Corona cumo reguladora. Criada antre 1500 i 1503,[40] fui sucessora d'anstituiçones semelhantes, cumo la Casa de la Guiné i la Casa de la Mina, para acumpanhar la spanson comercial ne l'ouriente. La Casa de la Índia admenistraba las sportaçones para Goa, centro de l'ampério ouriental, l zambarque de mercadorias ourientales i la sue benda an Lisboua. La çtribuiçon na Ouropa era feita atrabeç de la Feitoria Pertuesa de Antuérpia.

L monopólio régio ancidie subre las percipales speciaries - pumienta, crabinho i canielha i sportaçon de cobre, cun grande percura na Índia- cobrando ua taxa de 30% ne l lucro de ls restantes perdutos. An 1506 cerca de 65% de ls probeitos de l reino benien de taxas subre las atebidades para alhá-mar. An 1518 solo l lucro de las speciaries[41] repersentaba 39% de la receita de la Corona,[42] l que liebarie Francisco I de Fráncia a apelidar D. Manuel I de Pertual "le roi épicier", ó seia, "l rei merceiro ".

Basílica de l Buono Jasus, Goa Bielha, Património Mundial de la UNESCO, adonde se ancontra zde 1655 l túmulo de S. Francisco Xabier.
Carraca Pertuesa. Painel japonés de l período Nanban de l Japon.

Al longo de cerca de 30 anhos, de 1503 la 1535, ls pertueses cunseguiran ultrapassar l quemércio de speciaries beneziano de l Mediterráneo,[43] porjetando Antuérpia cumo grande centro comercial de la Ouropa. L stilo Manuelino atesta inda hoije prosperidade de l reino an obras cumo l Mosteiro de ls Jerónimos, ancomendado pul rei D. Manuel I i ampeçado an 1502, pouco depuis de Basco de la Gama tener regressado de la Índia. Financiado an grande parte puls lucros de l quemércio de speciaries, grande parte de la sue custruçon serie rializada até 1540, ne l reinado de D. Juan III.

La receita ampeçou a declinar an meados de l seclo, debido als custos de la persença an Marrocos i a gastos perdulairos. Pertual nun zambolbera las anfraestruturas domésticas para acumpanhar l'atebidade, cunfiando an serbícios steriores para suportar las sues atebidades comerciales, fazendo cun que grande parte de la receita se dissipasse ne l porcesso.

Ne l'ouriente zde 1510, la política de l gobernador-giral Fonso de Albuquerque ancorajou ls casamientos mistos, permitindo l'aparecimiento dua quemunidade ouroasiática an Goa.

Para alhá de l quemércio cula Ouropa, ls pertueses ancontrórun un lucratiba fuonte de rendimiento ne l quemércio triangular China-Macau-Japon.[44] Zde la sue fundaçon Macau creciu a la custa deste lucratibo quemércio, baseado na troca de seda i ouro de la China por prata de l Japon, ampeçado a partir de 1540, quando ls mercadores pertueses ampeçórun a bender ls perdutos chineses al Japon.

An solo ua década, Macau tornou-se ne l'antreposto i antermediairo-chabe ne l quemércio antre la China i l Japon, specialmente quando las outoridades chinesas proibiran l quemércio direto cul Japon por mais de cien anhos. Nestas circunstáncias, ls pertueses ganhórun l monopólio, fazendo de Macau ua grande cidade comercial qu'atingirie l sou auge durante ls finales de l seclo XVI i ls ampeços de l seclo XVII.

Ne l Japon, l'atebidade comercial an Nagasaki ouriginarie l período de quemércio Nanban durante l qual ua antensa anteraçon culs ouropeus acunteciu tanto la nible eiquenómico cumo relegioso.

An 1549, passado un pico speculatibo, la Feitoria Rial de Antuérpia faliu i fui ancerrada.[45] L trono cunfiaba crecentemente ne l financiamiento sterno i an 1560 la receita de la Casa de la Índia nun era suficiente para cobrir las sues çpesas: la monarquia tenie entrado an rutura. La política pertuesa de monopólio rial fui atenuada an 1570 i serie abandonada an 1642, cula crise sucessória i la dinastie felipina, passando la Casa de la Índia a tener un caráter de alfándiga.

Dinastie Filipina i guerra luso-houlandesa (1580-1663)[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ruínas de San Paulo, Macau.

La muorte de Don Sabastian an Alcácer Quibir, sin çcendéncia, fizo passar la corona an 1580 pa ls Habsburgos de la Spanha. Durante este período, l'ampério de l Ouriente biu-se ambolbido nas guerras que la Spanha trababa culs angleses i ls houlandeses. Al longo de l seclo XVII, na guerra Luso-Houlandesa ls houlandeses tomórun sistematicamente possessones pertuesas, aliando-se por sue beç culs dirigentes locales, i çmantelando l monopólio comercial pertués na Ásia.

An 1592, cunsidrando suspenso la aliança Luso-Británica de 1373 i an plena guerra cun Spanha, ua frota anglesa antercetou al ancho de ls Açores ua frota benida de la Índia, caturando la Nau pertuesa Madre de Dius de grande tonelaige. Cun 1600 toneladas (de las quales 900 de mercadorias) tenie 3 bezes l tamanho de l maior nabio anglés i ua tripulaçon de 600 a 700 homes. Antre las riquezas stában jóias, ouro i prata, ámbar, rolos de tecido i tapeçarie, 425 toneladas de pumienta, crabo de la Índia, canielha, cochonilha, ébano, nuoç-moscada, benjamin. Habie inda ancenso, sedas, damasco, tecido d'ouro, porcelana chinesa i presas d'alifante antre outros. I l maior tesouro: un decumiento ampresso an Macau an 1590, cuntendo anformaçon subre l quemércio pertués na China i ne l Japon. Richard Hakluyt relatou-lo tratado cumo la mais preciosa de las jóias. Quando Isabel I de Anglaterra fui anformada de l sucedido ambiou Sir Walter Raleigh para reclamar l sou quinhon. L balor stimado de la carga eiquibalia la metade de l tesouro anglés na altura. Quando Raleigh restourou l'orde yá solo sobraba cerca dun quarto. La Madre de Dius serie un de ls maiores saques de la Stória, galbanizando l'antresse anglés na region.

Nesse mesmo anho Cornelis de Houtman fura ambiado por mercadores de Amesterdon para Lisboua, cula misson de recolher tanta anformaçon subre las Ilhas de las Speciaries, quanto podisse. An 1595 l mercador i splorador houlandés Linschoten, passado tener biajado stensamente na Ásia al serbício de ls pertueses, publicou an Amsterdon l relato "Reys-gheschrift bande nabigatien dar Portugaloysers in Ourienten" ("Relato dua biaige pulas nabegaçones de ls pertueses ne l Ouriente"). L'obra cuntenie cartas i andicaçones subre cumo nabegar antre Pertual i las Índias Ourientales até al Japon. L'antresse çpertado ne ls Paízes Baixos i na Anglaterra por estas anformaçones stubo na ourige de l mobimiento de spanson comercial que lebou a la fundaçon de la Cumpanha Nerlandesa de las Índias Ourientales an 1602 de la Cumpanha Británica de las Índias Ourientales an 1600, permitindo l'antrada de ls sous cumpatriotas nas anton chamadas Índias Ourientales.

Ls cunfrontos culs Houlandeses ne l'ouriente ampeçórun-se an 1603, quando la carraca pertuesa "Santa Catarina", carregada de baliosas mercadorias, fui caturada al ancho de Singapura pula recén criada Cumpanha Houlandesa de las Índias Ourientales, ó BOC. L feito, un saque que duplicaba l capital inical de la BOC, gerou protestos anternacionales mas serbiu de pretesto para cuntestar la política eibérica de Mare Clausun, adbogando l "Mare Liberun", ua sustentaçon eideológica para que ls houlandeses quebrassen ls monopólios comerciales, outelizando la sue poténcia nabal para stablecer l sou própio monopólio.

An 1605 mercadores de la BOC caturórun l fuorte pertués de Amboina, seguindo-se Ternate, nas ilhas Molucas. An 1619, fundórun Batábia (atual Jacarta) na Andonésia, tornando-la capital de l sou ampério ne l Ouriente. Ne ls binte anhos seguintes Goa, sob cercos zde 1603, i Batábia batalhórun ancessantemente antre si, cumo capitales ribales de ls Stado Pertués de la Índia i de la BOC. Ne l médio ouriente ls Persas, cula ajuda de ls angleses, spulsórun ls pertueses de l Bahrein an 1602 i de Ormuç an 1622.

Macau sofriu ataques houlandeses zde 1603 la 1622, anho an que resistiu a ua tentatiba de cunquista passado dous dies de cumbate. Ls pertueses de Macau biran cun preocupaçon la chubida de Filipe II al trono, temendo perder l monopólio ne l quemércio ó la spulson de l território puls chineses. An 1583 criórun l Senado para garantir l'outonomie i mantibírun la bandeira pertuesa. Fulcral ne l quemércio antre la China, la Ouropa i l Japon, Macau atingiu la sue "eidade d'ouro" durante l'ounion spanhola, de 1595 a 1602. Debido a la crecente prosperidade fui eilebada la cidade an 1586 por Filipe II. Para alhá de la sclusebidade pertuesa de l quemércio cul Japon, la sue posiçon stratégica permitie beneficiar de las rotas comerciales pertuesas i spanholas, cumo l Galeon de Manila, la rota altarnatiba que ligara Manila la Acapulco i la Spanha zde 1565, i tornara-se fulcral quando ls Houlandeses ampeçórun a perturbar las rotas de Goa i Malaca. Ls spanholes sedeados an Manila tentórun sin sucesso acabar cula posiçon prebilegiada pertuesa: an 1589, cula criaçon dua rota comercial Macau-Acapulco, chegórun a pedir la çtruiçon de Macau i trasferéncia de l quemércio de prata i de seda antre l Japon i la China para Manila. L quemércio cul Japon treminarie abrutamente an 1638-1639, culas políticas d'eisolamiento de l xogun Tokugawa Iemitsu, afetando seriamente l'eiquenomie de Macau, qu'antrou debrebe an declínio. Mais tarde, D. Juan IB recumpensarie la lealdade de Macau cul títalo Nun Hai Outra Mais Leal, passando esta cidade a ser zeignada por Cidade de l Santo Nome de Dius de Macau, Nun Hai Outra Mais Leal.

An 1640 ampeçou la Guerra de la Restouraçon an Pertual. Cul fin de la Ounion Eibérica Juan IB de Pertual ascendiu al trono. L rei ambiou ambaixadores la Fráncia, Anglaterra i a l'houlanda, bisando formar parceries na luita contra la Spanha. Fui firmado l Tratado de Haia (1641), stablecendo ua trégua de dieç anhos antre l Reino de Pertual i la Houlanda. Fui un Tratado de Aliança Defensiba i Oufensiba antre ambas las partes. Na prática, la trégua firmada para todos ls territórios d'ambos ampérios, lemitou-se al cuntinente ouropeu, sendo eignorada por ambas las partes ne l resto de l mundo:

Malaca fui cunquistada puls houlandeses de la BOC an 1641, ne l culminar de la guerra, custituindo l maior golpe, al pribar l'ampério pertués de l cuntrolo de l streito.

An 6 de Abril de 1652, l mercador de la BOC Jan ban Riebeck estableciu un puosto de reabastecimiento próssimo de l Cabo de la Buona Spráncia qu'eiboluiu para se tornar na Cidade de l Cabo, permitindo als houlandeses dominar la rota de l cabo, fazendo la nabegaçon direta zde l Cabo de la Buona Spráncia até al streito de Sunda, na Andonésia.

Mapa mostrando la posiçon possessones ouropeias na Índia i Sri Lanka (Ceilon) Sri Lanka, antre 1501 i 1739.

Ceilon fui perdida an 1658, Cochin an 1662 i la cuosta de Malabar an 1663, quebrando un segundo acuordo de paç, l Tratado de Haia de 1661.[46] Anho an que Bombain i Tánger fúrun cedidas a la Anglaterra cumo dote de l casamiento antre la princesa Catarina de Bergáncia i Carlos II de Anglaterra.

La zatualizada admenistraçon de l'ampério, la falta de recursos houmanos, eiquenómicos i melitares para ua afetaba acupaçon, la reorganizaçon de l quemércio por parte de ls Turcos i de ls Árabes, cun nuobas rotas de trasporte de ls perdutos ourientales (las "Rotas de l Liebante"), la piratarie i l corso, i, subretodo l'oumiento de la capacidade eiquenómica, melitar i nabal de poténcias ouropeias cumo la Anglaterra i la Houlanda, que stablecera l sou ampério subre ls territórios cunquistados als pertueses cun bastas rotas comerciales, ditórun de l monopólio Pertués ne l Ouriente.

De l sou ampério fragmentado, Pertual solo cunseguiu cunserbar nun mui mais de l que Goa, Damon, Diu, Macau i Timor Ouriental.

Na Índia bários territórios fúrun, antretanto, perdidos pa ls maratas até 1739, mantendo-se las zeignadas "Bielhas Cunquistas", quatro cunceilhos de Goa ancorporados ne l Stado Pertués de la Índia zde l'ampeço de l domínio pertués. Antre 1713 i 1788, la superfice de Goa triplica cula ancorporaçon de las Nuobas Cunquistas: Pertual apoderou-se de Dadrá i Nagar-Habeli, nun grupo de siete cunceilhos, al sul, al norte i la leste, que fúrun acrecentados al Stado Pertués de la Índia. An 1787 dá-se la chamada "Cunjuraçon de ls Pintos", ua tentatiba de derrubar l regime pertués an Goa, cun bários clérigos i melitares, naturales de la region, sentian-se çcriminados nas promoçones de sues carreiras, por motibos raciales. L grupo de ls cunspiradores era liderado pul padre José António Gonçalbes de Dibar, i ancluía l nome de José Custódio Fazerie, coincido cumo "Abade Fazerie". Denunciada, la cunspiraçon fui reprimida pulas outoridades pertuesas. L padre Dibar cunseguiu scapar i benerie a morrer an Bengala. L Abade Fazerie escapou pa la Fráncia, adonde alcançarie la fama.

Houbo dous cúrtios períodos de dominaçon británica (1797-1798 i 1802-1813) i poucas outras amenaças sternas passado este período.

Persença pertuesa ne l Brasil[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ber artigo percipal: Stória de l Brasil

An 1499 na segunda armada a la Índia, la mais bien eiquipada de l seclo XV, Pedro Álbares Cabral afastou-se de la cuosta africana. A 22 d'abril de 1500 abistou l Monte Pascoal ne l litoral sul de la Bahia. Ouficialmente tenida cumo acidental, la çcubierta de l Brasil ouriginou la speculaçon de tener sido preparada secretamente.[47] L território cunseguira fazer parte de ls domínios pertueses renegociando la demarcaçon enicial de la Bula Anter Coetera de 1493, quando D. Juan II firmou l Tratado de Tordesilhas an 1494, que mobia mais para oeste l meridiano que separaba las tierras de Pertual i de Castielha.

Até 1501, la Corona pertuesa ambiou dues spediçones de reconhecimiento.[48] Cunfirmando la çcriçon de Cermeinho Baç de Camina, de que "Neilha até agora nun podemos saber qu'haba ouro nin prata, nin algo de metal nin de fierro lho benimos; cermeinho a tierra an si ye de muitos buns aires, assi frius i temperados cumo ls de lantre Douro i Minho", ancuontrou-se cumo percipal recurso splorable ua madeira abermelhada, baliosa pa a tinturarie ouropeia, que ls tupis chamában ibirapitanga i la que fui dado l nome palo-brasil. Nesse mesmo anho l rei D. Manuel I decide antregar la sploraçon a particulares, adotando ua política de cuncessones de trés anhos: ls cuncessionairos deberian çcubrir 300 léguas de tierra por anho, anstalar ende ua fortaleza i porduzir 20.000 quintales de palo-brasil..[49]

Palo-brasil (Caesalpenia echinata) florido, jardin botánico de San Paulo.

An 1502 un cunsórcio de comerciantes financiou ua spediçon, que terá sido comandada por Gonçalo Coneilho, para aperfundar l coincimiento subre ls recursos de a tierra, stablecer cuntatos culs ameríndios i percipalmente fazer l mapeamiento de la parte situada aquén de l Meridiano de Tordesilhas, por esso pertencente a la corona pertuesa.

An 1503, to l território fui arrendado pula corona para sploraçon de l palo-brasil als comerciantes que financiórun la spediçon, antre eilhes Fernon de Noronha, que serie repersentante de l banqueiro Jakob Fugger, que benie financiando biaiges pertuesas a la Índia. An 1506 porduzia cerca de 20 mil quintales de palo-brasil, cun crecente demanda na Ouropa, cujo précio eilebado tornaba la biaige lucratiba.[50] Ls nabios ancorában na cuosta i recrutában índios para trabalhar ne l corte i carregamiento, an troca de pequeinhas mercadorias cumo roupas, colares i speilhos (prática chamada "scambo"). Cada nau carregaba an média cinco mil toras de 1,5 metro de cumprimiento i 30 quilogramas de peso. L'arrendamiento fui renobado dues bezes, an 1505 i an 1513. An 1504, cumo reconhecimiento, l rei D. Manuel I dou la Fernon de Noronha la purmeira capitania heireditária ne l litoral brasileiro: l'ilha de San João de la Quaresma, atual Fernando de Noronha.

Nas trés purmeiras décadas l Brasil tenerie un papel secundairo na spanson pertuesa, anton centrada ne l quemércio cula Índia i pa l Ouriente.[47] L litoral serbia fundamentalmente cumo apoio a la carreira de la Índia, an special la Baía de Todos-los-Santos adonde las frotas se abastecian d'auga i lenha, aprobeitando para fazer pequeinhos reparos. Ne l Riu de Janeiro, junto a la foç de l riu fui arguida ua custruçon anspirou l nome que ls índios dórun al local: "cari-oca", casa de ls brancos.

Comerciantes de Lisboua i de l Porto ambiában ambarcaçones a la cuosta para cuntrabandeáren palo-brasil, abes de plumaige quelorida (papagaios, araras), piels, raízes medicinales i índios para scrabizar. Surgiran, assi, las purmeiras feitorias. La cultura de la canha-de-açúcar fui antroduzida a partir de 1516 i las grandes plantaçones na Bahia i an Pernambuco eisigirian un númaro crecente de scrabos negros de la Guiné, de l Benin i de la Angola.

Las Capitanias heireditárias i l purmeiro Gobierno Giral (1532-1580)[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ber artigo percipal: Capitanias de l Brasil
Mapa de Luís Teixeira (c. 1574) cula debison de l Brasil an 12 capitanias i la linha de Tordesilhas çlocada dieç graus para oeste.

Zde las spediçones de Gonçalo Coneilho que se assinalában ancursones de franceses ne l litoral brasileiro..[51] A partir de 1520, ls pertueses aperceben-se que la region corria l risco ser çputada, dada la cuntestaçon de l Tratado de Tordesilhas por Francisco I de Fráncia, qu'ancentibaba la prática de l corso. L'oumiento de l cuntrabando de palo-brasil i outros géneros por corsairos, zamcadeórun un sfuorço de colonizaçon afetaba de l território.

Antre 1534-36 D. Juan III anstituiu l regime de capitanias heireditárias, promobendo l poboamiento atrabeç de las sesmaries, cumo se fazira cun sucesso nas ilhas de la Madeira i de Cabo Berde. Fúrun criadas quinze faixas longitudinales qu'iban de l litoral até l Meridiano de las Tordesilhas. Este sistema ambolbia tierras bastíssemas, doadas la capitanes-donatairos que possuíssen cundiçones financeiras para custear la colonizaçon. Cada capitan-donatairo i gobernador deberie fundar poboamientos, cunceder sesmaries i admenistrar la justícia, quedando respunsable pul sou zambolbimiento i arcando culas çpesas de colonizaçon, ambora nun fusse propiatairo: podie trasmiti-l'als filhos, mas nun bendé-la. Ls duoze beneficiairos éran eilemientos de la pequeinha nobreza de Pertual qu'habien se çtacado nas campanhas de la África i na Índia, altos funcionairos de la corte, cumo João de Barros i Martin Fonso de Sousa. De las quinze capitanias ouriginales (la dous meses de biaige de Pertual) solo las capitanias de Pernambuco i de San Bicente prosperórun. Ambas se dedicórun a la laboura de canha-de-açúcar i, anque de ls porblemas quemuns a las demales, ls donatairos Duarte Coneilho i ls repersentantes de Martin Fonso de Sousa, cunseguiran manter ls quelonos i stablecer alianças culs andígenas.

Percebendo l risco que corria l porjeto de colonizaçon, la Corona decidiu centralizar l'ourganizaçon de la Quelónia. Cula finalidade de "dar fabor i ajuda" als donatairos, l rei criou an 1548 l Gobierno Giral, ambiando cumo purmeiro gobernador-giral Tomé de Sousa. Resgatou de ls heirdeiros de Francisco Pereira Coutico la Capitania de la Baía de Todos ls Santos, trasformando-la na purmeira capitania rial, sede de l Gobierno Giral. Esta medida nun amplicou la stinçon de las capitanias heireditárias.

Squema de l'ataque de Men de Sá als franceses na baía de Guanabara an 1560 (outoria çconhecida, 1567).

L gobernador-giral passou a assumir muitas funçones antes zampenhadas puls donatairos. Tomé de Sousa fondou la purmeira cidade, Salbador (Bahia), capital de l stado. Trouxo trés ajudantes para acupar ls cargos de las finanças, de la justícia i de la defesa de l litoral. Benirun tamien padres jesuítas, para catequese de ls andígenas. An 1551, fui criado l 1º Bispado de l Brasil. Fúrun tamien anstaladas las Cámaras Municipales, cumpuostas puls "homes buonos": duonhos de tierras, nembros de las milícias i de l clero. Sob l gobierno de Tomé de Sousa que chegou al Brasil un cunsidrable númaro d'artesones. D'ampeço trabalhórun na custruçon de la cidade de Salbador i, depuis, na anstalaçon d'angeinhos na region.

Ls gobernadores seguintes, Duarte de la Cuosta (1553 - 1557) i Men de Sá (1557 - 1572), reforçórun la defesa de las capitanias, fazirun sploraçones de reconhecimiento i tomórun medidas ne l sentido de reafirmar la colonizaçon, anfrentando choques cun índios i cun ambasores, specialmente ls franceses, qu'an 1555 trazidos por Nicolas Durand de Billegagnon acupórun l território l Riu de Janeiro, adonde tentórun stablecer ua quelónia, la Fráncia Antártica. L'acupaçon francesa perdurarie até 1567, anho an que fúrun defenitibamente derrotados, stablecendo-se an defenitibo l'heigemonia pertuesa. Surgiran inda cunflitos cul bispo, i culs própios jesuítas que se oupunhan a la scrabidon andígena, i antre antigos i nuobos quelonos.

Ounion eibérica, debison i ambasones houlandesas (1580-1663)[eiditar | eiditar código-fuonte]


Cula ounion de las Corona de Spanha i Pertual, resultante de la crise de sucesson de 1580 an Pertual, treminórun ls lemites de l meridiano de Tordesilhas, permitindo spandir l território de l Brasil para oeste. Fúrun anton rializadas spediçones al anterior tanto por orde de la Corona, las "antradas", cumo por particulares, ls "bandeirantes". Estas spediçones sploratórias durában anhos, an busca de riquezas minerales, subretodo la prata abundante na América spanhola i andígenas para scrabizaçon. La Ounion Eibérica colocou assi i todo l'ampério pertués an cunflito cun poténcias ouropeias ribales de Spanha, cumo la Houlanda. An 1595 ampeçou-se la guerra Guerra Lhuso-Houlandesa.

Ampeça-se anton un grande zambolbimiento de l'agricultura. L'eiquenomie de la quelónia als poucos passara a la porduçon de la canha-de-açúcar i de l cacau an grandes propiadades, cul angeinho d'açúcar cumo peça percipal specialmente na Bahia, Pernambuco, i mais tarde ne l Riu de Janeiro. Cun ua porduçon mui superior a la de las ilhas Atlánticas, l'açúcar brasileiro supria quaije to la Ouropa i ne l'ampeço de l seclo XVII era sportado para Lisboua, Antuérpia, Amsterdon, Roterdon, Hamburgo. Gabriel Soares de Sousa comentaba l luxo reinante na Bahia, cun capielhas magníficas i refeiçones an louça de la Índia, que serbia de lastro ne ls nabios. Para aguantar la porduçon a partir de meados de l seclo XVI, ampeçórun a amportar-se africanos cumo scrabos. Até anton ls pertueses possuíran l monopólio de l tráfico de scrabos, mas cul crecimiento de las sues quelónias franceses, houlandeses i angleses entrórun ne l negócio, anfraquecendo la partecipaçon pertuesa. Caturados antre tribos an África, por bezes cula conibéncia de xefes ribales, atrabessában l Atlántico an nabios negreiros, an péssimas cundiçones. Nas senzalas ls sous filhos tamien éran scrabizados, perpetuando la situaçon.

An 1621 l Brasil ye debedido an dous stados andependientes: l Stado de l Brasil, de Pernambuco a l'atual Santa Catarina, i l Stado de l Maranhon, de l'atual Ceará a la Amazónia, resultado de l çtacado papel cumo punto d'apoio pa la colonizaçon de l norte i nordeste. An ambos ls stados, ls chamados de "pertueses de l Brasil" stában sujeitos a las mesmas leis que regian ls residentes an Pertual: las Ourdenaçones manuelinas i las Ourdenaçones felipinas.

"Planta de la restituiçon de la Bahia" (João Teixeira Albernaç, l bielho, 1631).

An 1624 la recentemente criada Cumpanha Houlandesa de las Índias Oucidentales, ó WIC, cunquista la cidade de Salbador (Bahia), capital de l Stado de l Brasil. L Gobernador ye caturado i l gobierno passa pa las manos de Johan ban Dorth. La resisténcia pertuesa reorganiza-se a partir de l Arraial de l riu Burmeilho. An 1625 la Corona spanhola ambia ua poderosa armada luso-spanhola, coincida cumo Jornada de ls Bassalos. Esta bloqueia l porto de Salbador, cunsegue la rendiçon houlandesa i la recuperaçon de la Bahia.

An 1630 la capitania de Pernambuco ye cunquistada pula WIC. L território acupado ye renomeado Nuoba Houlanda, abrangendo siete de las dezenobe capitanias de l Brasil a la época. João Maurício de Nassau-Siegen fui nomeado Gobernador de la colónia. L'abanço houlandés nas dues cuostas de l Atlántico Sul a partir de l fin de l seclo XVI amenaçou fuortemente las possessones pertuesas. Ls houlandeses apoderórun-se sucessibamente de l Recife (1630), de San Jorge de la Mina (1637), de Arguin (1638) i de San Tomé (1641). Inda assi, la maior parte de l Brasil permaneciu an manos pertuesas, que fúrun ua custante amenaça al domínio houlandés.

Nessa época fúrun fundados ls quilombos, cumo l Quilombo de ls Palmares, liderado por Zumbi, que cungregaba miles de negros fugidos de ls angeinhos de canha de l Nordiste brasileiro i alguns índios i brancos pobres ó andeseijables. Este "submundo" fui çtruído por bandeirantes pertueses comandados por Demingos Jorge Bielho.

An 1640 ua armada luso-spanhola falhou l zambarque an Pernambuco, sendo çtruída acerca de Itamaracá. La guerra recomeçou. Ne l mesmo anho ampeçou la Guerra de la Andependéncia de Pertual, la Ounion Eibérica tremina[52] i D. Juan IB de Pertual ascende al trono. An 1642, Pertual cuncediu a la Anglaterra la posiçon de "nacion mais faborecida" ne l quemércio quelonial.

1645 eclode la Ansurreiçon Pernambucana de luso-brasileiros çcuntentes cula admenistraçon de la WIC. Nesse anho l Brasil fui eilebado la Prencipado. Antre 1648-1649 son trabadas las Batailhas de ls Guararapes, bencidas puls luso-brasileiros ne l Stado de Pernambuco. La purmeira batailha acunteciu an 19 de Abril de 1648, i la segunda an 19 de Febreiro de 1649. Las fuorças lhideradas puls senhores d'angeinho André Bidal de Negreiros i João Fernandes Viera, pul africano Anrique Dies i pul andígena Felipe Camaran, treminan las ambasones houlandesas de l Brasil, ambora la guerra cuntinasse noutras partes de l'ampério. Antre 1645 i 1654, ls quelonos recifenses(tamien chamados liones de l norte) luso-brasileiros, comandados por Salbador Correia de Sá, spulsórun-mos de l Brasil i recuperórun Recife.

An 1648, ne l Riu de Janeiro, Salbador Correia de Sá i Benebides preparou ua frota de 15 nabios sob l pretesto de liebar ajuda als pertueses sitiados puls guerreiros de la reina Nzinga an Angola. Partiu de l Riu de Janeiro a 12 de Maio i, atrabeç de cuntatos cun Jesuitas, cunseguiran reconquistar Luanda an 15 de Agosto. La campanha prolongou-se de 1648 a 1652, recuperando Angola i la ilha de San Tomé pa ls pertueses.

An 26 de Janeiro de 1654 ye assinada la capitulaçon houlandesa ne l Brasil, Capitulaçon de l Campo de l Taborda, ne l Recife, d'adonde partiran ls redadeiros nabios houlandeses.

An meados de l seclo XVII, l'açúcar porduzido nas Antilhas Houlandesas ampeçou a cuncorrer fuortemente na Ouropa cul açúcar de l Brasil. Ls houlandeses tenien aperfeiçoado la técnica ne l Brasil, i dominában l trasporte i çtribuiçon an to la Ouropa. Pertual fui oubrigado a recorrer a la Anglaterra. An 1654 Pertual oumentou ls dreitos angleses, que poderien negociar diretamente bários perdutos de l Brasil cun Pertual i al alrobés.

An 1661 la Anglaterra cumprometiu-se a defender Pertual i quelónias an troca de dous milhones de cruzados, oubtendo inda las possessones de Tánger i Bombain, cedidas cumo dote de l casamiento antre la princesa Catarina de Bergáncia i Carlos II de Anglaterra. Nesse anho ye assinado l segundo Tratado de paç de Haia culs houlandeses: Pertual aceitou las perdas na Ásia, cumprometendo-se a pagar uito milhones de Florines, eiquibalente la sessenta i trés toneladas d'ouro, cumo cumpensaçon pul reconhecimiento de la soberanie pertuesa de l Nordeste brasileiro, ex-Nuoba Houlanda. Este balor fui pago an prestaçones, al longo de quarenta anhos i sob l'amanaça d'ambason de la Marina de Guerra.

L Ciclo de l Ouro (1693-1800)[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ber artigo percipal: Ciclo de l Ouro
Cidade de Ouro Negro, Património Mundial de la UNESCO. Minas Gerales, Brasil.
Talha dourada barroca, Eigreija i Cumbento de San Francisco (Salbador) (1708-1752).

Na fin de ls cunfrontos culs houlandeses, anque cunseguindo recuperar l Brasil i territórios an África, Pertual perdiu para siempre la proeminéncia ne l Ouriente. Assi, al longo de l seclo XVII, l Brasil ampeçou a ganhar ua amportança crecente ne l'ampério, pa l qual sportaba palo-brasil i açúcar.

A partir de 1693 las atençones centrórun-se na Capitania de l Sprito Santo, na region que quedarie coincida cumo Minas Gerales, adonde bandeirantes paulistas habien çcubierto ouro.[53] Las purmeiras çcubiertas amportantes na serra de Sabarabuçu i l'ampeço de la sploraçon nas regiones auríferas (Minas Gerales, Mato Grosso i Goiás) porbocórun ua berdadeira "corrida de l'ouro", cun grande afluxo migratório para estas regiones. An 1696 fui fundada la poboaçon se tornou la bila de Minas Gerales an 1711, nuobo centro eiquenómico de la quelónia, cun rápido poboamiento i alguns cunflitos.[54]

Este Ciclo de l Ouro permitiu la criaçon dun mercado anterno i atraiu ua grande cantidade d'eimigrantes. La populaçon creciu 750% antre 1650 la 1770. La populaçon de Minas Gerales debrebe se tornou la maior de l Brasil, cuntribuindo pa l poboamiento de l'anterior. 78% desta populaçon era formada por negros i mestiços, çtacando-se tamien ls crestianos-nuobos benidos de l norte de Pertual i de las Ilhas de ls Açores i Madeira, amportantes ne l quemércio quelonial ne ls poboados an buolta de Ouro Negro i Mariana.

La corrida al ouro oumentou cunsidrabelmente las receitas de la corona, que cobraba un quinto de todo l minério straído, l que passou a ser coincido cumo "l quinto". Ls zbios i l tráfico éran frequentes, pul qu'anstituiu to ua burocracie de cuntrolo.[55]

Na correspondéncia de l'ambaixador francés an Lisboua, Rouillé, hai la purmeira mençon al ouro chegado na frota an 1697 - 115,2 quilos. Faltan eilemientos para julgar l'ouro entrado ne l Reino de 1698 a 1703, mas Godinho sin citar la fuonte menciona, an 1699, 725 quilos i, an 1701, 1.785 quilos. La porduçon aurífera terá passado de 2 toneladas por anho an 1701 para 14 toneladas ne ls anhos 1750, mas depuis ampeçou a declinar fuortemente até se sgotar antes de l fin de l seclo. L'ouro ultrapassou an lucro ls outros perdutos de l quemércio i permitiu la prosperidade de l Riu de Janeiro. L'amportança eiquenómica de l Vrasil para Pertual, tenerie liebado D. Juan IV a referir-se al Brasil cumo la "baca leiteira de l Reino".[56]

Ne l final de la década de 1720, çcubriran-se tamien diamante i outras gemas preciosas. L'ouro abundante ne ls ribeirones sgotou-se i passou a ser mais penosamente buscado an beios drento de a tierra, culas cundiçones de bida de ls scrabizados na region mineira particularmente defíceles. Aparecírun metales preciosos an Goiás i ne l Mato Grosso, ne l seclo XVIII.

L tratado de Madrid (1750) defeniu las frunteiras antre l Brasil i l resto de ls territórios spanholes, mas ls cunflitos cuntinan frequentes al respeito de la quelónia de l Sacramiento, até que Pertual la renunciou ne l Tratado de Santo Eildefonso (1777). L seclo XVIII fui marcado por ua maior centralizaçon i oumiento de l poder rial por to l Ampério Pertués; l poder de ls jesuítas, anton protetores de ls Índios ante la scrabidon, fui brutalmente suprimido por Marqués de Palumbar cula dissoluçon desta orde relegiosa católica sob tierra pertués an 1759. An 1774, ls dous Stados de l Brasil i de l Grano-Pará i Maranhon fundiran-se nua solo antidade admenistratiba. Ls quelonos ampeçan a manifestar ua cierta ansastifaçon face a las outoridades de Lisboua.

La decadéncia de a mineraçon tornou defícel pagar ls ampuostos eisigidos pula Corona. An 1789, quando se anunciaba la derrama, un ampuosto de 20% de l balor de l ouro retirado, eclodiu an Ouro Negro la Anconfidéncia Mineira. La rebolta que partiu de l'elite de Minas Gerales fracassou i, an 1792, un de ls sous líderes, Tiradentes, fui anforcado.[57] dieç anhos mais tarde seguiu-se la Cunjuraçon Baiana an Salbador, un mobimiento que partiu de la camada houmilde de la sociadade de la Bahia, cun grande partecipaçon de negros, mulatos i alfaiates, por esso tamien ye coincida cumo Rebolta de ls Alfaiates, que pregában la libertaçon de ls scrabos, l'anstauraçon dun gobierno eigualitairo cula anstalaçon dua República na Bahia, que serie detida an 12 de Agosto de 1798. Estes dous mobimientos manifestában yá l'antençon de proclamar l'andependéncia, anspirados ne ls eideales eilumenistas de la Fráncia i na recente andependéncia norte-amaricana.

Mudança de la Corte i Andependéncia de l Brasil (1807-1825)[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ber artigo percipal: Andependéncia de l Brasil

An Nobembre de 1807, refugiando-se de las tropas de Napoleon Bonaparte, la corona pertuesa mudou-se pa l Brasil. Don Juan VI chegou al Riu de Janeiro an 1808 cun ua comitiba de 15.000 pessonas, passado ua aliança secreta cula Anglaterra, qu'acuordou poner a salbo la família rial i l gobierno pertués, scoltando ls nabios ne l camino.[58] Anstalórun-se ne l Paço de la Cidade, residéncia de ls gobernadores zde 1743.

Purmeira Carta Régia, de 1808, cul Decreto de Abiertura de ls Portos a las Naciones Amigas.

Quatro dies passado la chegada, inda na Bahia, l Príncepe assinou la purmeira carta régia cul Decreto de Abiertura de ls Portos a las Naciones Amigas, acabando cul Pato quelonial, que stablecie l monopólio de quemércio de l Brasil cun Pertual. Ls portos brasileiros fúrun anton abiertos a las naciones amigas - cumo la Anglaterra).[58] Fui permitida l'amportaçon "de todos i qualesquiera géneros, fazendas i mercadorias trasportadas an nabios strangeiros de las poténcias que se cunserbában an paç i harmonia cula Rial Corona" ó an nabios pertueses, nua tentatiba de deminuir, abrindo ls portos, a total dependéncia de Pertual de la Anglaterra. Esta abiertura fui acumpanhada por ua série de melhoramientos, decretados por carta régia: depuis de l quemércio, chegou "la libardade pa l'andústria", la criaçon de la Amprensa Nacional i dua Fábrica de Pólbara,[59][60] que zde 1540 era fabricada na Fábrica de la Pólbara de Barcarena.[61] An 12 d'outubre fui fundado l Banco de l Brasil para financiar las nuobas eniciatibas i ampreitadas.

Cumo represália a la Fráncia, D. João ourdenou l'ambason i aneixaçon de la Guiana Francesa, ne l stremo norte, i de la banda ouriental de l riu Uruguai, ne l stremo sul. L purmeiro território serie debolbido a la soberanie francesa an 1817, mas l Uruguai fui mantido sob l nome de Porbíncia Cisplatina.

An 16 de dezembre de 1815, ne l cuntesto de las negociaçones de l Cungresso de Biena, l Brasil fui eilebado a la cundiçon de Reino drento de l Stado pertués, cula zeignaçon "Reino Ounido de Pertual, Brasil i Algarbes". L Riu de Janeiro tornou-se Corte i capital i las antigas capitanias passórun a ser chamadas porbíncias. Nesse anho morriu la reina Marie I i D. Juan VI fui coronado rei. Dou al Brasil cumo brason-de-armas la sfera manuelina culas quinas, yá persente an monedas de la África pertuesa (1770).

An Janeiro de 1821, passado la (reboluçon liberal pertuesa de 1820), fúrun anstauradas an Pertual las "Cortes Gerales, Straordinárias i Custituintes de la Nacion Pertuesa" ancarregadas d'eilaborar ua custituiçon. An Febreiro, D. Juan VI ourdenou que deputados de l Brasil, bien cumo de ls Açores, Madeira i Cabo Berde partecipassen na assemblé. Ne l Riu, un decreto quemunicou l retorno de l rei la Pertual i ourdenou que, «sin perda de tiempo», fússen rializadas eileiçones de ls deputados para repersentáren l Brasil nas "Cortes Gerales" cumbocadas an Lisboua.

L Brasil eilegeu 81 repersentantes pa las Custituintes an Lisboua. An Abril chegórun la Lisboua Maciel Pariente i Francisco Moniç Tabares, deputados de la Junta de l Pará i de Pernambuco, ls purmeiros brasileiros la çcursar ouficialmente na Assemblé,[62] an bibo debate, culs deputados pertueses Borges Carneiro i Ferreira Borges i Moura, contra la remessa de mais tropas para Pernambuco i l'ancómoda persença de la numerosa guarniçon melitar pertuesa na porbíncia.[62] Ne l Riu, la purmeira assembleia d'eileitores de l Brasil resultou an cunfronto cun muortos, cun tropas pertuesas la dissolbírun la manifestaçon. Ne l die seguinte, cariocas afixórun a la puorta de l Paço un cartaç cula anscriçon "Açougue de l Bergáncia", referindo-se al Rei cumo carniceiro. D. Juan VI partiu para Pertual cinco dies depuis, an 16 d'abril de 1821, deixando sou primogénito Pedro de Alcántara cumo Príncepe-Regente de l Brasil. An Agosto de 1821 las Cortes apersentórun trés porjetos pa l Brasil cun medidas qu'estes se recusában a aceitar.

An Janeiro de 1822, la secesson de l Brasil serie ampulsionada i anunciada anformalmente pul príncepe heirdeiro D. Pedro, cula declaraçon de de qu'eirie permanecer ne l Brasil, ne l "Die de l Fico", culas seguintes palabras: Cumo ye pa l bien de todos i felicidade giral de la nacion, stou pronto: diga al pobo que fico. Agora solo tengo a recomendar-bos ounion i tranquelidade. Esta serie declarada ne l die 7 de setembre la data de l romantizado "grito de l Ipiranga".

An 7 de setembre de 1822 Don Pedro proclamou la andependéncia i reinou até 1831, cumo D. Pedro I, quando fui sucedido por sou heirdeiro, Don Pedro II, que tenie solo cinco anhos.[63] Als catorze anhos an 1840, Don Pedro II tubo sue maioridade declarada, sendo coronado amperador ne l'anho seguinte. Ne l final de la purmeira década de l Segundo Reinado, l regime stabelizou-se. Las porbíncias fúrun pacificadas i la radadeira grande ansurreiçon, la Rebolta Praieira, fui derrotada an 1849.

Cul reconhecimiento por Pertual de la declaraçon d'andependéncia de l Brasil, an 1825, mediante pagamiento, Pertual queda oubrigado a acentuar la sue spanson territorial ne l'anterior de la África la fin de manter-se a par culas outras poténcias. L'andependéncia de l Brasil, mas, criou ua eimensa óndia de choque emocional i material an Pertual, pus era l baluarte de l Ampério, simblo d'ourgulho nacional.</ref>.

Pertual Ansular[eiditar | eiditar código-fuonte]

Durante l reinado de D. Juan I, sob comando de l [[Anfante D. Anrique] ] dá-se l redescobrimiento de l'ilha de Porto Santo por João Gonçalbes Zarco an 1418 i mais tarde de la ilha de la Madeira por Triston Baç Teixeira. Trata-se dun redescobrimiento pus yá habie coincimiento de l'eisisténcia de las ilhas de la Madeira ne l seclo XIV, segundo rebela la cartografie de la época, percipalmente an mapas eitalianos i catalanes.

Éran anton ilhas zabitadas que, pul sou clima, ouferecian possibelidades de poboamiento i reunian cundiçones pa la sploraçon agrícola. Ls arquipélagos de la Madeira i de las ilhas Canárias çpertórun, zde cedo, l'antresse tanto de ls Pertueses cumo de ls Castelhanos; por séren bezinos de la cuosta africana, repersentában fuortes potencialidades eiquenómicas, an special las Canárias, que tenien ua grande amportança stratégica.

La çputa destes territórios dou ourige al purmeiro cunflito eibérico motibado por rezones spansionistas que treminarie cula assinatura de l Tratado de las Alcáçobas-Toledo an 1479. Para alhá de formalizar la paç antre Fonso B de Pertual i ls Reis Católicos, cuntenie cláusulas cuncernentes a la política sterna de de ls dous reinos, que cumpetian pul domínio de l Ouceano Atlántico i de las tierras até anton çcubiertas na cuosta africana: Pertual oubtenie l reconhecimiento de l sou domínio subre la ilha de la Madeira, l Arquipélago de ls Açores, l de Cabo Berde i la cuosta de la Guiné, anquanto que Castielha recebie las ilhas Canárias, renunciando a nabegar al Sul de l cabo Bojador, ó seia, de l Paralelo 27 ne l qual se ancontrában. Regulamentaba tamien las árias d'anfluéncia i de spanson d'ambas las corona pul Reino Oatácida de Fizo, ne l Norte de África.

La Madeira[eiditar | eiditar código-fuonte]

Para tentar eibitar ua situaçon idéntica a la de las Canárias, perdidas para Castielha, an 1424 ampeça-se la colonizaçon de la Madeira: adotando un sistema de capitanias. Einicialmente la Madeira sportaba cedro, teixo, sangre-de-dragon, anil i outros materiales tintureiros; a partir de 1450 tornou-se un centro perdutor de cereales.

Cula queda na porduçon cerealifera, l'anfante D. Anrique mandou plantar na ilha de la Madeira la canha-de-açúcar — rala na Ouropa —, promobendo, para esso, la benida, de la Sicília, de la soca de la purmeira planta i de ls técnicos specializados. La cultura de la canha i l'andústria de la porduçon de açúcar zambolber-se-iban até al seclo XVII, seguindo-se l'andústria de la trasformaçon. La porduçon d'açúcar atraiu a l'ilha comerciantes judius, genobeses i pertueses i fui un dinamizador de l'eiquenomie ansular. La porduçon creciu de tal forma que surgiu ua grande necidade de mano-de-obra. Para sastifazer esta caréncia fúrun liebados pa l'ilha scrabos ouriginairos de las Canárias, de Marrocos i, mais tarde, d'outras zonas de África. Mais tarde, cerca de l seclo XVII, la cultura de la canha-de l-açúcar eirie ser promobida ne l Brasil, passando la Madeira a ambestir na porduçon de l bino.

Ls Açores[eiditar | eiditar código-fuonte]

An 1427, dan-se ls purmeiros cuntatos cul arquipélago de ls Açores por Diogo de Silbes. Inda nesse anho ye çcubierto l grupo ouriental de ls Açores, (San Miguel i Santa Marie). Segue-se l çcubrimiento de l grupo central (Terceira, Graciosa, San Jorge, Pico i Faial). An 1452 l grupo oucidental (Flores i Corbo) ye çcubierto por João de Teibe.

Para que ls quelonos podíssen cultibar las tierras fui necessairo zbastar densos arboledos que proporcionában matéria-prima para sportaçon, para porduçon scultórica (cedro) i pa la custruçon nabal. L cultibo de cereales i la criaçon de ganado fúrun las atebidades predominantes, cul trigo a registar ua porduçon cunsidrable. La sploraçon de l pastel i de la urzela para tinturarie atingiu l sou auge percisamente quando la porduçon de canha-de-açúcar, tentada sin grandes resultados, i de trigo entrórun an decadéncia.

Ls arquipélagos de ls Açores i de la Madeira, territórios zabitados até a l'altura de l sou çcubrimiento, fúrun colonizados zde l'ampeço de l seclo XV, tal cumo l sul de l Cuntinente Pertués, maioritariamente por pertueses, ambora tamien cun alguns strangeiros ouropeus, maioritariamente flamengos i eitalianos. Inda paralelamente al sul de l Cuntinente, recebírun mais tarde ua ancha populaçon africana scraba, subretodo na Madeira, que tal cumo ne l sul de l Cuntinente se bieno a dissolber mais tarde na homogeneizaçon de la populaçon pertuesa.

Sujeitas zde l'ampeço al regime senhorial, tal cumo l resto de l paíç, las Ilhas fúrun antegradas na strutura centralizada de l Reino pul Marqués de Palumbar, ne l sc. XBIII, quando stinguiu esse regime senhorial i anstituiu las capitanias-gerales, antecessoras de ls çtritos outónomos de l liberalismo oitocentista.

Cun eifeito, ne ls Açores las capitanias donatárias habien sido zaparecidas an 1766, anterioremente al de ls restantes senhorios de l Cuntinente, quedando l'outoridade de l Gobierno centralizada ne l capitan-general, cun sede an Angra. La 26 de Janeiro de 1771 ls Açores fúrun ouficialmente declarados porbíncia de Pertual.

Las ilhas pertuesas tornórun-se custitucionalmente, an 1976, regiones outónomas de Pertual, Stado unitairo, nun podendo ser cunsidradas partes de l Ampério, que tanto aliás ajudórun a colonizar.

Çcolonizaçon (sec. XX)[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ber artigos percipales: Çcolonizaçon i Guerra Quelonial Pertuesa.


Ne l Ouriente, la resisténcia a la dominaçon pertuesa manifestou-se ne l cuntesto de la çcolonizaçon ouropeia. Passado l'andependéncia andiana cuncedida puls británicos, an 1947, Pertual recusou-se a aceder al pedido de la Índia para rescindir la sue posse. L'atitude era cundenada pul Tribunal Anternacional i pula Assemblé de las Naciones Ounidas que se pronunciou a fabor de la Índia. An 1954, passado la çcolonizaçon francesa Pondicherry, la Ounion Andiana aneixou ls territórios de Dadrá i Nagar Habeli, que zde 1779 fazien parte de l Stado Pertués de la Índia. La Índia ampediu Pertual de çlocar melitares pa la sue defesa, acabando por aneixar formalmente ls anclabes, passado bários protestos pacíficos, cul gobierno pertués liderado por António de Oulibeira Salazar a recusar-se a negociar. An Dezembre de 1961, la Ounion Andiana ambadie ls territórios de Goa, Damon i Diu. De 18 para 19 de Dezembre de 1961 ua fuorça de 40.000 suldados la Índia andependiente cunquistou Goa, nua açon armada - feita por tierra, aire i mar, que durou cerca de 36 horas - acabou cul domínio Pertués de 451 anhos an Goa ancontrando pouca resisténcia, i antegrou l Stado Pertués de la Índia ne l sou território. I ne l'anho seguinte tomaba la Ilha de Angediba. A la época, l Cunseilho de Sigurança de la ONU cunsidrou ua resoluçon que cundenaba l'ambason, l que fui betado pula Ounion de las Repúblicas Socialistas Sobiéticas. La maiorie de las naciones reconhecírun l'açon de la Índia, inda assi, Salazar recusaba-se a recoincer la soberanie andiana subre ls territórios, mantendo-los repersentados na Assemblé Nacional até 1974, altura an que se dou la Reboluçon de ls Crabos. A partir d'anton, Pertual pudo restablecer las relaçones diplomáticas cula Índia, ampeçando pul reconhecimiento de la soberanie andiana subre l'antigo Stado Pertués de la Índia. Inda assi, als sous habitantes que l pretendessen fui dada la possibelidade de mantíren la cidadanie pertuesa.

An 1961, un mobimiento antiportugués manifestou-se an Angola cul surgimiento de dous partidos de luita armada, l Mobimiento Popular de Libertaçon de Angola (MPLA) i la Ounion de ls Pobos de Angola (UPA). An Moçambique, las ouparaçones de guerrilha ampeçórun an 1964. Passado la muorte de Salazar, Pertual aceitou cunceder, an 1972, l'outonomie a la Angola i la Moçambique. Passado la Reboluçon de ls Crabos na metrópole (1974), la situaçon quelonial de ls dous paízes degradou-se debrebe i ls pertueses cuncordórun an cunceder la andependéncia a las sues quelónias an 1975. An Moçambique, la Frente de Libertaçon de Moçambique (FRELIMO) toma l comando de l paíç, anquanto la guerra cebil angolana, que debide las fuorças de libertaçon, cunduzen debrebe al çpedaçamiento i a la ruína dun paíç an pleno zambolbimiento i rico an petrólio, diamantes, fierro i café.

L porcesso de çcolonizaçon ye próssimo na Guiné, adonde ls pertueses se mostran ancapazes de trabar l'oumiento de las hostelidades i reconhecírun debrebe l'andependéncia de la Guiné-Bissau (1974) i de Cabo Berde (1975). Ne l mesmo anho, las ilhas de San Tomé i Príncepe acedírun eigualmente a l'andependéncia.[64]


Timor-Leste proclamou unilateralmente la sue andependéncia an 1975, mas fui aneixado ne l mesmo anho pula Andonésia. Por bias desso, stubo sob admenistraçon andonésia até al referendo de 1999, seguida de l'admenistraçon probisória de la ONU até 2002, quando Pertual reconheciu la sue andependéncia.

La çcolonizaçon de Macau fui feita dun modo defrente i special i tubo ampeço passado la Reboluçon de ls Crabos, quando fui perpuosta l sou retorno eimediato a la República Popular de la China, retorno esse rejeitado por aquel grande paíç quemunista. An 1976, esta quelónia passou ouficialmente a tener l statuto especial de "território chinés sob admenistraçon pertuesa". An 1987, passado antensas negociaçones, Pertual aceitou la recuperaçon pula China, ne l die 20 de Dezembre de 1999, de la soberanie subre Macau. An cuntrapartida, la China prometiu cunserbar las specificidades de Macau, ancluindo l sou sistema eiquenómico de caráter capitalista, i cunceder un eilebado grau d'outonomie pa la populaçon de Macau, seguindo l percípio de "un paíç, dous sistemas". Passado l retorno a la China, Macau passou a ser ua Region Admenistratiba Special, admenistrada por sues gientes, mas mais cuncretamente dirigida por un Xefe de l Eisecutibo (antretanto eileito por sufrágio andireto) i ua Assemblé Legislatiba (solamente menos de metade de ls sous nembros antretanto son eileitos pul sufrágio direto, dando por esso ua grande borda de manobra i de cuntrolo pa las fuorças pró-Gobierno i pró-Pequin).

Fin de l Ampério[eiditar | eiditar código-fuonte]

Eesisten bárias datas que puoden ser cunsidradas cumo las de l fin de l Ampério Pertués. Puode cunsidrar-se la fin de jure - marcado pul reconhecimiento de l mesmo - i la fin de fato - marcado pula andependéncia de las possessones queloniales. La títalo d'eisemplo, eisisten pul menos trés datas referentes a la andependéncia de l Brasil, la maior possesson quelonial pertuesa de siempre. Ne l Brasil, ouficialmente, ye comemorado l 7 de Setembre de 1822 cumo l die de l'andependéncia, data an l príncepe rial D. Pedro dou l Grito de l Ipiranga. Inda assi, formalmente, ye la data de 1 de dezembre de 1822 - die de la coroaçon de D. Pedro I cumo Amperador - que sela l'andependéncia política unilateral de l nuobo Ampério de l Brasil. Ne l stado de la Bahia ye comemorado l die 2 de júlio de 1823, cumo la Andependéncia de la Bahia, quando las radadeiras tropas pertuesas son retiradas de l território brasileiro. Por fin, tamien se puode cunsidrar la data de 29 d'agosto de 1825, ua beç que fui anton que Pertual i la quemunidade anternacional, reconhecírun l'andependéncia de l Brasil.

Assi sendo, i seguindo esta lógica, puode-se afirmar que l "fin" de fato de l Ampério Pertués acunteciu an 1975, quando las sues quelónias proclamórun an massa la sue andependéncia i/ó biran la sue andependéncia reconhecida por Pertual, ó inda quando Timor-Leste, que proclamou unilateralmente nesse mesmo anho la sue andependéncia, fui eimediatamente ambadido i acupado pula Andonésia. Macau fui l único que nun proclamou la sue andependéncia an 1975, mas esta possesson quelonial, ancrabada an tierras chinesas, ten ua situaçon quelonial peculiar i única ne l Ampério Pertués i por esso, l sou causo debe ser analisado dua maneira defrente i special.[65]

Mas, tamien se puode cunsidrar l "fin" oufecial ó de jure de l Ampério Pertués an 1999, mais percisamente ne l die 20 de Dezembre de 1999, quando Macau, l redadeiro território sob la sue admenistraçon, fui finalmente debolbido i passou pa la soberanie de la República Popular de la China, que siempre defendiu que Macau era, zde ls tiempos mais remotos, un território inalienable de la China, mas acupado als poucos por Pertual zde l seclo XVI.

Puode-se inda afirmar que l berdadeiro "fin" oufecial acunteciu an 2002, quando Pertual, nun ato simbólico, reconheciu l'andependéncia, i antoce, la soberanie de Timor-Leste, que fui libertada de l'acupaçon andonésia an 1999.

Legado[eiditar | eiditar código-fuonte]

Mapa de la Quemunidade de ls Paízes de Léngua Pertuesa (CPLP).

Siete ex-quelónias de Pertual, hoije paízes andependientes, falantes de léngua pertuesa, forman juntamente cun Pertual la Quemunidade de ls Paízes de Léngua Pertuesa. L pertués ye hoije la quinta léngua mais falada ne l mundo, cun mais de 240 milhones de falantes,[66] falado an cerca de metade de la América de l Sul. Ye tamien la léngua-franca an muitas antigas possessones queloniales an África i la léngua oufecial an 8 paízes, sendo tamien la léngua co-oufecial junto cul cantonés na region admenistratiba de Macau. Deixou la sue anfluéncia ne l Japon, cun dibersas palabras d'ourige pertuesa ne l léxico japonés. La persença an Malaca, na Malásia, dou ourige a la quemunidade Cristang. Ne l Sri Lanka, antigo Ceilon, als chamados Burghers Pertueses que, cumo muitos outros pobos, manténen bibo un de bários crioulos de base pertuesa.

La persença pertuesa deixou tamien ua basta hardança houmana, gastronómica, cultural i arquitetónica an bários cuntinentes, un legado straordinairo, sabendo-se que l total de la populaçon pertuesa era an 1527 de solo 1,2 milhones d'habitantes.[67]

Territórios de l Ampério Pertués[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ber Territórios de l Ampério Pertués
Mapa anacrónico de l Ampério Pertués (1415-1999).

Ber tamien[eiditar | eiditar código-fuonte]

Notas[eiditar | eiditar código-fuonte]

  1. The Portuguese Empire: 1415-1825 by Charles R. Boxer [1]
  2. Timor foi quelónia portuguesa até 1975, altura em que se tornou independente, tendo sido invadido pela Indonésia três dias depois. Permaneceu considerado oficialmente pelas ONU como território português por descolonizar até 1999, quando cerca de 80% do povo timorense em referendo optou pela independência, oficializada em 2002.
  3. A imagem que tradicionalmente representa o Príncipe aqui apresentada, retirada dos Painéis de São Vicente de Fora, é disputada.
  4. Outros navegadores importantes como Fernão de Magalhães, Pedro Fernandes de Queirós i Luís Vaz de Torres explorarão o Oceano Pacífico ao serviço da Coroa de Castela.
  5. Pirenne, Jacques , "The tides of history, Volume 2", Portuguese Thalassocracy, p.384, Dutton, 1962
  6. Boxer, Charles Ralph "Four centuries of Portuguese expansion, 1415-1825: a succinct survey", p.95, Publications, Ernest Oppenheimer Institute of Portuguese Studies, University of California Press, 1969
  7. A expansão territorial realizou-se com a colonização do interior do Brasil a partir de 1532 e, mais tarde, em África.
  8. 8,0 8,1 Anderson, James Maxwell (2000). The History of Portugal. Greenwood Publishing Group. ISBN 0-313-31106-4
  9. 9,0 9,1 9,2 Boxer, C.R. (1969). The Portuguese Seaborne Empire 1415–1825. Hutchinson. ISBN 0-09-131071-7.
  10. 10,0 10,1 Davies, Kenneth (1974). The North Atlantic World in the Seventeenth Century. University of Minnesota Press. ISBN 0-8166-0713-3.
  11. 11,0 11,1 M. D. D. Newitt, "A history of Portuguese overseas expansion, 1400-1668", Routledge, 2005, ISBN 0-415-23980-X, p.24-25
  12. Daniel F. Austin, "Florida ethnobotany", p. 170, CRC Press, 2004, ISBN 0-8493-2332-0
  13. Thorn, Rob. «Discoveries After Prince Henry». Cunsultado an 24 de dezembre de 2006 
  14. Semedo, J. de Matos. «O Contrato de Fernão Gomes» (an Pertués). Cunsultado an 24 de dezembre de 2006 
  15. «Castelo de Elmina». Governo de Gana. Cunsultado an 24 de dezembre de 2006 
  16. defendendo a necessidade de formar uma barreira às intenções expansionistas britânicas que pretendiam a soberania sobre um território que, do Sudão, se prolongasse até ao Cabo pelo interior da África
  17. A Grã-Bretanha pretendia criar um grande corredor no sul de África, comunicando esta com seus territórios do nordeste do continente. O Ultimato britânico de 1890 impunha a retirada das forças militares existentes no território compreendido entre as colónias de Moçambique e Angola, no actual Zimbabwe, a zona era reclamada por Portugal, que a havia incluído no famoso Mapa cor-de-rosa, reclamando a partir da Conferência de Berlim uma faixa de território que ia de Angola à contra-costa ou seja, a Moçambique.
  18. A manutenção dos territórios na Índia, de Macau e de outros pontos-chave do antigo domínio quelonial português na Ásia, cada vez mais diluído, era um ponto de honra. Mas o desígnio era a África, nomeadamente Angola e Moçambique, para além do imenso e rico território que as separava. Guarnições militares, missões católicas, formas e instituições de governo quelonial foram transplantadas para África, assegurando a presença efectiva portuguesa de forma a afastar outros concorrentes. Apesar das dificuldades económico-financeiras e climáticas, conseguiu-se ampliar alguns aglomerados urbanos e construir outros, já no interior, apoiando plantações ou zonas de mineração.
  19. «St. Francis Church». Wonderful Kerala. Cunsultado an 21 de febreiro de 2008 
  20. Ayub, Akber (ed), Kerala: Maps & More, Fort Kochi, 2006 edition 2007 reprint, pp. 20-24, Stark World Publishing, Bangalore, ISBN 81-902505-2-3
  21. Scammell, G.V. (1997). The First Imperial Age, European Overseas Expansion c.1400-1715. Routledge. ISBN 0-415-09085-7.
  22. A mais antiga da India, construída pelos portugueses em 1503. Vasco da Gama, falecido em Cochim em 1524 foi aqui sepultado inicialmente.
  23. A escolha inicial fora Tristão da Cunha, que não pode aceitar o cargo por estar então doente.
  24. Nomeando um Vice rei, D Manuel I manifestava o real poder dos portugueses no Índico face a Espanha, que atribuíra a Cristovão Colombo o título de "Almirante e Vice-rei das Índias" após o equívoco na descoberta do Novo Mundo.
  25. «European Encroachment and Dominance:The Portuguese». Sri Lanka: A Country Study. Cunsultado an 2 de dezembre de 2006 
  26. Rogers, Clifford J. Readings on the Military Transformation of Early Modern Europe, San Francisco:Westview Press, 1995, pp. 299–333
  27. Teotonio R. De Souza, "Goa Through the Ages: An economic history" p.220, Issue 6 of Goa University publication series, ISBN 81-7022-226-5,
  28. Indo-Portuguese Issues Indo-Portuguese Issues
  29. Foundationes of the Pertuese ampire, 1415-1580, p. 245-247, Diffie, Winius
  30. Ricklefs, M.C. (1991). A History of Modern Indonesia Since c.1300, 2nd Edition. London: MacMillan, p.23. ISBN 0-333-57689-6.
  31. Donald Frederick Lach, Edwin J. Van Kley, "Asia in the making of Europe", p.520-521, University of Chicago Press, 1994, ISBN 978-0-226-46731-3
  32. Hannard (1991), page 7; Milton, Giles (1999). Nathaniel's Nutmeg. London: Sceptre. pp. 5 and 7. ISBN 978-0-340-69676-7 
  33. Hannard (1991), page 7
  34. McINTYRE, Kenneth Gordon. The secret discovery of Australia. Portuguese ventures 200 years before Captain Cook. 1977. p. 69.
  35. O primeiro documento europeu conhecido que fala da ilha é uma carta de Rui Brito Patalin a Manuel I de Portugal, datada de 6 de Janeiro de 1514, na qual são referidos navios que tinham partido para Timor
  36. «Sarina Singh, India, Lonely Planet, 2003, 726 pp. ISBN 1-74059-421-5» 
  37. Arnold Pacey, "Technology in world civilization: a thousand-year history", ISBN 0-262-66072-5
  38. Yosaburō Takekoshi, "The Economic Aspects of the History of the Civilization of Japan", ISBN 0-415-32379-7.
  39. Fúrun custruidas al to cerca de 40 fortalezas çtinadas, mais de l que l'açones melitares, a apoiar la nabegaçon cumo scalas i a facelitar l quemércio i armazenamiento
  40. 1503 foi o ano em que Vasco da Gama assinou em Cochim um tratado que serviria de paradigma às relações entre os Portugueses e os mercados do Malabar, com a feitoria reconhecida por um instrumento de direito internacional e os preços fixados, bem como as formas de pagamento.
  41. Por exemplo, a pimenta, comprada na Índia por dois cruzados o quintal era vendida na Casa da Índia em Lisboa por trinta. Bailey Wallys Diffie, Boyd C. Shafer, George Davison Winius, "Foundations of the Portuguese empire, 1415-1580", p. 412
  42. James D. Tracy, "The political economy of merchant empires", Cambridge University Press, 1997, ISBN 0-521-57464-1, p. 77
  43. Em 1514 até os venezianos compravam especiarias a Lisboa - Bailey Wallys Diffie, Boyd C. Shafer, George Davison Winius, "Foundations of the Portuguese empire, 1415-1580", p. 411
  44. Geoffrey Vaughan Scammell, "The world encompassed:the first European maritime empires c.800-1650" (1981), ISBN 0-416-76280-8, p.241
  45. Bailey Wallys, "Foundations of the Portuguese empire, 1415-1580", p. 415
  46. Portugal aceitara as perdas na Ásia, comprometendo-se a pagar à Holanda o equivalente a 63 toneladas de ouro como compensação pelo reconhecimento da soberania portuguesa do Nordeste brasileiro, ex-Nova Holanda
  47. 47,0 47,1 McAlister, Lyle (1984). Spain and Portugal in the New World, 1492–1700, p.75, University of Minnesota Press. ISBN 0-8166-1216-1.
  48. Edgar Prestage, "The Pertuese Pioners", p. 287, READ BOOKS, 2007, ISBN 1-4067-4593-6
  49. Edgar Prestage, "The Portuguese Pioneers", p. 290, READ BOOKS, 2007, ISBN 1-4067-4593-6
  50. Segundo Capistrano de Abreu, em Capítulos da História Quelonial, cada quintal era vendido em Lisboa por 21/3 ducados, mas levá-lo até lá custava apenas meio ducado. Os arrendatários pagavam 4 mil ducados à Coroa.
  51. Como o capitão francês Paulmier de Gonneville, que permaneceu seis meses no litoral de Santa Catarina, Leyla Perrone Moisés, Vinte Luas: Viagem de Paulmier de Gonneville ao Brasil, 1503-1505, Companhia das Letras, São Paulo, 1992
  52. «A Restauração: O Fim da União Ibérica e as Consequências para a Colônia» (an português) 
  53. «Encarta Brazil» 
  54. sendo os mais importantes a Guerra dos Emboabas (1707-1710) e a Revolta de Felipe dos Santos
  55. Quando a soma de impostos pagos não atingia uma cota mínima estabelecida, os colonos deveriam entregar jóias e bens pessoais até completar o valor estipulado — episódios chamados de derramas. Viagem pela História do Brasil Uma visão de Brasil
  56. segundo Jorge Caldeira, em "A nação mercantilista: ensaio sobre o Brasil", Editora 34, 1999 ISBN 85-7326-138-2
  57. AQUINO, Rubim Santos Leão de; BELLO, Marco Antônio Bueno; DOMINGUES, Gilson Magalhães. Um sonho de liberdade: a conjuração de Minas. São Paulo: Editora Moderna, 1998. 176p. il. ISBN 85-16-02100-9
  58. 58,0 58,1 «Brasil Escola A transferência da Corte Portuguesa para o Brasil» (an português) 
  59. «Blog Marcillio.com Jardim Botânico» 
  60. «Ministério do Meio Ambiente Instituto de Pesquisas Jardim Botânico do Rio de Janeiro» (an português) 
  61. «Viajar Clix Fábrica da Pólvora de Barcarena (Oeiras)» (an português) 
  62. 62,0 62,1 «Portal da Câmara dos Deputados Reino Unido (1815-1822)» (an português) 
  63. BESOUCHET, Lidia, Pedro II e o século XIX, Nova Fronteira, 1979
  64. Durante o regime de Salazar, os territórios d'além-mar eram designados como províncias ultramarinas (em teoria, seriam parte contínua do território português) após a Segunda Guerra Mundial, mas precisamente em 1951, com o intuito de manter os antigos domínios e deter as pressões políticas que condenavam o quelonialismo. No início da década de 1960 inicia-se a guerra quelonial portuguesa em face à recusa de Portugal de garantir a independência aos seus territórios africanos. O restante do Estado Português da Índia é anexado em Dezembro de 1961 pela União Indiana. Na altura da Revolução dos Cravos, processo revolucionário que ditou o fim do Estado Novo e do quelonialismo português, foi reconhecida a independência da Guiné-Bissau (10/9/1974) e garantida a independência a Moçambique (25/6/1975), Cabo Verde (5/7/1975), São Tomé e Príncipe (12/7/1975), Angola (11/11/1975).
  65. Portugal, na sequência dos acontecimentos causados pelo Motim 1-2-3 levantado pelos chineses pró-comunistas de Macau, teve de renunciar, em 1967, à ocupação perpétua sobre Macau e teve também de reconhecer o poder e o controlo de facto dos chineses sobre Macau, marcando o princípio do fim do período quelonial desta cidade. Portugal chegou mesmo a propôr nesse mesmo ano o retorno de Macau para a República Popular da China (RPC), mas ela rejeitou. Após a Revolução dos Cravos, Portugal propôs novamente o retorno de Macau para a RPC, mas ela rejeitou novamente, tendo apelado para o estabelecimento de negociações que permitissem uma transferência harmoniosa. Em 1976, Macau passou oficialmente a ter o estatuto especial de território chinês sob administração portuguesa, estatuto mantido até à transferência de soberania de Macau para a RPC, que ocorreu no dia 20 de Dezembro de 1999.
  66. «Título ainda não informado (favor adicionar)» (an português) 
  67. Numeramento ou Cadastro Geral do Reino, de D. Juan III (1527) referido em 2009 - Instituto Nacional de Estatística; A primeira contagem populacional foi feita em 1527, no reinado de D. Juan III com base predominantemente nos fogos. Nesta época houve um arrolamento de 1.200.000 portugueses.

Bibliografie[eiditar | eiditar código-fuonte]

  • ALLEN, K. 1954, The Portugese Empire and its defeat, vol.1, pp224–234
  • ANDERSON, James Maxwell, "The History of Portugal". (2000). Greenwood Publishing Group. ISBN 0-313-31106-4
  • BOXER, Charles Ralph (1969). The Portuguese Seaborne Empire 1415–1825. Hutchinson. ISBN 0-09-131071-7
  • BRAUDEL, Fernand. The Perspective of the World, 1985
  • DAVIES, Kenneth (1974). The North Atlantic World in the Seventeenth Century. University of Minnesota Press. ISBN 0-8166-0713-3
  • DIFFIE, SHAFER, WINIUS, Bailey Wallys, Boyd C., George Davison, "Foundations of the Portuguese empire, 1415-1580"
  • NEWITT, M. D. D., "A history of Portuguese overseas expansion, 1400-1668", Routledge, 2005, ISBN 0-415-23980-X
  • PAGE, Martin. The First Global Village: How Portugal Changed the World
  • RUSSEL-WOOD, A.J.P. "The Portuguese empire 1415-1808: a world on the move", Johns Hopkins University Press, 1998, ISBN 0-8018-5955-7
  • SCAMMELL, G.V. (1997). The First Imperial Age, European Overseas Expansion c.1400-1715. Routledge. ISBN 0-415-09085-7
  • SCAMMEL, Geoffrey Vaughan, "The world encompassed:the first European maritime empires c.800-1650" (1981), ISBN 0-416-76280-8
  • TRACY, James D., "The political economy of merchant empires", Cambridge University Press, 1997, ISBN 0-521-57464-1

Lhigaçones sternas[eiditar | eiditar código-fuonte]

Commons
Commons
L Commons ten multimédia relacionada cun: Ampério Pertués

Modelo:Império Português Modelo:Impérios Modelo:Quelonialismo