Spanha

Ourige: Biquipédia, la anciclopédia lhibre.

Reino de Spanha
Reino de España
Bandeira de la Spanha
Brason de Armas
Brason de Armas
Bandeira Brason
Lhema: Plus Ultra
(Lhatin: "Mais Para alhá")
Hino nacional: Marcha Real
Gentílico: Spanhol(a)

Lhocalizaçon de Spanha
Lhocalizaçon de Spanha

Capital Madrid
Cidade más poblada Madrid
Lhéngua oufecial spanhol (ó castelhano)

Cun statuto co-oufecial regionalmente:
catalan, balenciano, galego, basco i aranés.[1]

Gobierno Monarquia custitucional
Democracie
Parlamentarista
 - Rei Felipe VI
 - Persidente de l Gobierno Pedro Sánchez
Formaçon  
 - Unificaçon 1469 
 - Soberano único 1516 
 - Stado absolutista 1715 
 - Stado liberal 1812 
 - Stado democrático 1977 
Antrada na OO 1 de janeiro de 1986
Ária  
 - Total 504 030 km² (51.º)
 - Auga (%) 1,08
 Frunteira Pertual, Fráncia, Andorra, Gibraltar i Marrocos
Populaçon  
 - Stimatiba pa 2016 46 524 943[1] hab. (29.º)
 - Densidade 92,19 hab./km² (106.º)
Perduto anterno bruto (base PPC) Stimatiba de 2015
 - Total US$ 1,615 biliões *[2] (13.º)
 - Per capita US$ 34 819[2] (29.º)
PAB (nominal) Stimatiba de 2015
 - Total US$ 1,2 biliões *[2] (12.º)
 - Per capita US$ 25 864[2] (27.º)
Índece de Zambolbimiento Houmano (2017) 0,891 (26.º) – mui alto[3]
Gini (2005) 32[4]
Moneda Ouro[2] (EUR)
Fuso hourário CET[3] (UTC+1)
 - Berano (DST) CEST (UTC+2)
Clima Mediterránico i Oceánico
Ourganizaçones anternacionales ONU, OCDE, OO, OTAN, Ounion Latina, G-20 (cumbidado permanente).
Código ISO ESP
Código de la Anternete .es
Código telifónico +34
Sítio gobernamental www.lamoncloa.gob.es

Mapa de Spanha
Mapa de Spanha

Spanha (an castelhano: España; [esˈpaɲa] (Sobre este somscuitar )), coincido cumo Reino de Spanha (Reino de España) ye un paíç percipalmente localizado na Península Eibérica na Ouropa. Sou território tamien anclui dous arquipélagos: las ilhas Canárias, na cuosta de la África, i las ilhas Baleares, ne l mar Mediterráneo. Ls anclabes africanos de Ceuta i Melilla fázen de la Spanha l único paíç ouropeu a tener ua frunteira física cun un paíç africano (Marrocos). Bárias pequeinhas ilhas ne l mar de Alboron tamien fázen parte de l território spanhol. La Spanha cuntinental ye lemitada la sul i la leste pul Mediterráneo, sceto por ua pequeinha frunteira terrestre cun Gibraltar; la norte i la nordeste pula Fráncia, por Andorra i pul Golfo de la Biscaia; i l'oeste i noroiste por Pertual i pul Ouceano Atlántico. Cun ua ária de 505.990 quilómetros quadrados, la Spanha ye l maior paíç de la Ouropa Meridional, l segundo maior paíç de la Ouropa Oucidental i de la Ounion Ouropeia (OO) i l quarto maior paíç de to l cuntinente ouropeu. Tamien ye l sesto paíç mais populoso de la Ouropa i l quinto de la UE. La capital i maior cidade ye Madrid; outras grandes árias ourbanas ancluen Barcelona, Baléncia, Sebilha, Málaga i Bilbao.

Ls houmanos modernos chegórun pula purmeira beç na Península Eibérica hai cerca de 35 000 anhos. Las culturas eibéricas, juntamente cun antigos poboamientos fenícios, griegos, celtas i cartagineses, zambolbírun-se na península até l'ampeço de l domínio romano por buolta de 200 a.C., quando la region era chamada Spánia, baseada ne l'antigo nome fenício Spania.[5] Cul colapso de l Ampério Romano de l Oucidente, cunfederaçones tribales germánicas migrórun de la Ouropa Central, ambadiran la Península Eibérica i stablecírun reinos relatibamente andependientes an sues porbíncias oucidentales, ancluindo ls suebos, alanos i bándalos. Eibentualmente, ls besigodos antegrarian a la fuorça todos ls territórios andependientes remanescentes na península al Reino de Toledo, ancluindo las porbíncias bizantinas, l que de cierta maneira unifica politicamente, eclesiasticamente i juridicamente todas las antigas porbíncias romanas ó reinos sucessores de l'antiga Spánia.

Ne l'ampeço de l seclo VIII, l Reino Besigótico caiu delantre de ls mouros, que chegórun a gobernar la maior parte de la península ne l'anho de 726 (cun duraçon d'até siete seclos ne l Reino de Granada), deixando solo un punhado de pequeinhos reinos crestianos ne l norte. Esto lebou la muitas guerras durante un longo período, l que culminou na criaçon de ls reinos de Lhion, Castielha, Aragon i Nabarra, que se tornórun las percipales fuorças crestianas contra ls árabes. Passado la cunquista mourisca, ls ouropeus ampeçórun un porcesso gradual de retomada de la region coincido cumo "Reconquista",[6] que ne l final de l seclo XV fizo cun que la Spanha surgisse cumo un paíç unificado sob l domínio de ls Reis Católicos. Ne l'ampeço de la Era Moderna, la nacion tornou-se l purmeiro ampério mundial de la stória i l paíç mais poderoso de l mundo, deixando un grande legado cultural i lenguístico qu'anclui mais de 570 milhones de spanófonos al redror de l mundo,[7] l que tornou l spanhol la segunda léngua mais falada ne l mundo, depuis de la léngua chinesa. Durante l Seclo de Ouro Spanhol tamien houbo muitos abanços nas artes, cun pintores mundialmente famosos, cumo Diego Belázqueç. La mais famosa obra literária spanhola, Don Quixote, tamien fui publicada durante este período. L paíç abriga l terceiro maior númaro de sítios classeficados cumo Património Mundial pula UNESCO.

La Spanha ye ua democracie parlamentar secular i ua monarquia custitucional,[8] sendo que l rei Filipe VI sirbe cumo xefe de Stado. Ye un de ls percipales países zambolbidos[9] i un paíç d'alta renda, cula 14.ª maior eiquenomie de l mundo por PAB nominal i a 16.ª maior por paridade de l poder de cumpra. Ye nembro de las Naciones Ounidas (ONU), Ounion Ouropeia (OO), Zona Ouro, Cunseilho de la Ouropa (CoE), Organizaçon de ls Stados Ibero-amaricanos (OEI), Ounion pa l Mediterráneo, Ourganizaçon de l Tratado de l Atlántico Norte (OTAN), Organizaçon pa la Coperaçon i Zambolbimiento Eiquenómico (OCDE), Ourganizaçon para la Sigurança i Coperaçon na Ouropa (OSCE), l Spácio Schengen, la Ourganizaçon Mundial de l Quemércio (OMC) i muitas outros ourganismos anternacionales. Ambora nun seia un nembro oufecial, la Spanha tamien ye un "cumbidado permanente" de las cúpulas de l G20, participando de todos ls ancuontros de l grupo.[10]

Quemunidades outónomas[eiditar | eiditar código-fuonte]

Eis ua lista de las quemunidades i cidades outónomas cun sues capitales:

Mapa de las porbíncias de la Spanha.

Ciudades percipales[eiditar | eiditar código-fuonte]

Las ciudades percipales e mais populosas son: Madrid , Barcelona , Balencia , Sebilla , Zaragoza e Malaga. Otras ciudades importantes son: Alicante, Bigo, Bilbao, Balhadolid, Cordoba, Granada, Obiedo,Murcia, Palma de Malhorca, Las Palmas, Salamanca e Santa Cruz de Tenerife.

Refréncias

  1. «números da população a partir de 1 de Janeiro de 2016» (PDF)  Dados probisórios ". Anstituto Nacional de Statística. 28 d'abril de 2016. Besitado an 28 d'abril de 2016. (Spanhol)
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 «Fundo Monetário Internacional (FMI)». Abril de 2016. Cunsultado an 19 de abril de 2016 
  3. «Human Development - Indices and Indicators - 2018 Statistical Update» (PDF) (an English). Human Development Report (Human Development Report Office) - United Nations Development Programme. Cunsultado an 29 de setembre de 2018 
  4. «CIA World Factbook». Cunsultado an 13 de agosto de 2008 
  5. «Iberia vs Hispania: Origen etimológico» (an Portuguese). Arquibado de l oureginal an 27 de dezembre de 2016 
  6. Esparza, José Javier (2007). La gesta española : historia de España en 48 estampas, para quienes han olvidado cuál era su nación 1a. eid. Barcelona: Áltera. ISBN 9788496840140 
  7. Anuario 2017. Instituto Cervantes.
  8. «La Constitución española de 1978. Título preliminar.» (an Spanish). Página oficial del Congreso de los Diputados. Cunsultado an 30 de setembre de 2017. Arquibado de l oureginal an 27 de outubre de 2017 
  9. Whitehouse, Mark (6 de nobembre de 2010). «Number of the Week: $10.2 Trillion in Global Borrowing». The Wall Street Journal. Arquibado de l oureginal an 20 de setembre de 2017 
  10. Henley, Peter H.; Blokker, Niels M. «The Group of 20: A Short Legal Anatomy» (PDF). Melbourne Journal of International Law. 14. 568 páiginas. Cunsultado an 23 de outubre de 2018 

Lhigaçones sternas[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ls outros porjetos Wikimedia tamien ténen material subre este tema:
Commons Catadorie ne l Commons