Saltar para o conteúdo

Açores

Ourige: Biquipédia, la anciclopédia lhibre.
(Ancaminamiento de Region Outónoma de ls Açores)
Esta páigina ó cacho fui traduzida outomaticamente i percisa de ser rebista por un falante natibo de mirandés. Se sabes bien mirandés ajuda la Biquipédia rebendo este artigo. Apuis de la rebison apaga esta marca. Oubrigado!
‎‎
Region Outónoma de ls Açores
Região Autônoma dos Açores
Bandeira de ls Açores
Brason de Armas
Brason de Armas
Bandeira Brason
Lhema: Antes morrer livres que em paz sujeitos
Hino nacional: "A Portuguesa"
noicon


"Hino da Autonomia dos Açores"

Lhocalizaçon de {{{nome_mwl}}}
Lhocalizaçon de {{{nome_mwl}}}

Capital Nanhue
Cidade más poblada Punta Delgada
Lhéngua oufecial Lhéngua Pertuesa
Ária  
 - Total 2 322 km² km² 
Populaçon  
 - Stimatiba pa 2021 236 413[2] hab. hab. 
 - Densidade  (106 hab./km².º)

Ls Açores, oufecialmente zeignados por Region Outónoma de ls Açores, son un arquipélago trascuntinental i un território outónomo de la República Pertuesa, situado ne l Atlántico nordeste, dotado de outonomie política i admenistratiba cunsustanciada ne l Statuto Político-Admenistratibo de la Region Outónoma de l Açores. Ls Açores antegran la Ounion Ouropeia cul statuto de region ultraperiférica de l território de la Ounion, cunforme stablecido ne l artigo 299.º-2 de l Tratado de la Ounion Ouropeia.

Ber artigo percipal: Stória de l Açores

Cun quaije seis seclos de persença houmana cuntinada, ls Açores granjeórun un lhugar amportante na Stória de Pertual i na stória de l Atlántico: custituíran-se an scala para las spediçones de l Çcubrimentos i para naus de la chamada Carreira de la Índia, de las frotas de la prata, i de l Brasil; cuntribuíran para la cunquista i manutençon de las praças pertuesas de l Norte de África; quando de la crise de sucesson de 1580 i de las Guerras Lhiberales (1828-1834) custituíran-se an baluartes de la resisténcia; durante las dues Guerras Mundiales, an apoio stratégico bital para las fuorças Aliadas, mantendo-se, até als nuossos dies, nun centro de quemunicaçones i apoio a la abiaçon melitar i comercial.

L çcubrimiento de l arquipélago de l Açores, tal cumo l de la Madeira, ye ua de las questones mais cuntrobersas de la stória de l Çcubrimientos. Antre las bárias teories subre este fato, alguas assentan na apreciaçon de bários mapas genobeses porduzidos zde 1351, ls quales lheban ls storiadores a afirmar que yá se conhecerian aqueilhas ilhas aquando de l regresso de las spediçones a las ilhas Canárias rializadas cerca de 1340-1345, ne l reinado de Afonso IV de Pertual. Outras refíren que l çcubrimiento de las purmeiras ilhas (San Miguel, Santa Marie, Terceira) fui feito por marinheiros al serbício de l Anfante D. Anrique, ambora nun haba qualquier decumiento scrito que por si solo cunfirme i cumprobe tal fato. A apoiar esta berson eisiste solo un cunjunto de scritos posteriores, baseados na tradiçon oural, que se criou na purmeira metade de l seclo XV. Alguas teses mais arrojadas cunsidírun, inda assi, que la çcubierta de las purmeiras ilhas acunteciu yá al tiempo de Afonso IV de Pertual i que las biaiges feitas ne l tiempo de l Anfante D. Anrique nun passórun de meros reconhecimientos.

L que se sabe cuncretamente ye que Gonçalo Velho chegou a la ilha de Santa Marie an 1431, decorrendo ne ls anhos seguintes l (re)çcubrimiento - ó reconhecimiento - de las restantes ilhas de l arquipélago de l Açores, ne l sentido de progresson de leste para oeste. Ua carta de l [[Anfante D. Anrique] ], datada de 2 de Júlio de 1439 i dirigida al sou armano D. Pedro, ye la purmeira refréncia sigura subre la sploraçon de l arquipélago. Nesta altura, las ilhas de las Flores i de l Corbo inda nun tenien sido çcubiertas, l que acunterie solo cerca de 1450, por obra de Diogo de Teibe. Antretanto, D. Anrique, cul apoio de la sue armana D. Isabel, pobou la ilha de Santa Marie.

Ls pertueses ampeçórun a poboar las ilhas por buolta 1432, ouriundos percipalmente de l Algarbe, de l Alanteijo$2 i de l Minho, tenendo-se registado, an seguida, l angresso de flamengos, bretones i outros ouropeus i norte-africanos.

Sabe-se, mas, que muitos desses eimigrantes que poboórun Açores tenerien sido crestianos-nuobos, esto ye, judius sefarditas que fúrun oubrigados la se cumberter fuorçadamente pulas perseguiçones de l catolicismo. Atrabeç de las Ourdenaçones Afonsinas, Pertual buscou cotar tanto judius quanto flamengos pa l arquipélago, mediante la çtribuiçon de tierras. Assi, lhoinge de la Ouropa cuntinental, esses grupos quedarian lhibres de las perseguiçones relegiosas.

Ne l porcesso de l poboamiento de las restantes ilhas, percipalmente de l Faial, Pico, Flores i San Jorge, faç-se notar la persença dun númaro alargado de flamengos, cuja persença se bino a refletir na porduçon artística i ne ls questumes i modos de sploraçon de las tierras. De recordar l nome de Joss ban Hurtere, capitan flamengo, la quien fui cunfiado l poboamiento de parte de la ilha de l Faial: la cidade de la Horta recebiu de l sou patronímico la sue zeignaçon toponímica. Eisiste inda ua freguesie de l cunceilho de la Horta chamada Flamengos, para para alhá de ls molinos i de ls modelos de la sploraçon agrária.

Tal cumo ne l arquipélago de la Madeira, la admenistraçon de las ilhas açorianas fui feita atrabeç de l sistema de capitanias, delantre de las quales staba un capitan de l donatário. Las purmeiras capitanias custituíran-se nas ilhas de San Miguel i de Santa Marie. An 1450, na sequéncia de la progresson oucidental de l çcubrimiento de las ilhas, fui criada ua outra capitania na ilha Terceira: la admenistraçon desta ilha fui atribuída tamien a un flamengo, de sou nome Jácome de Bruges. Las restantes ilhas tamien se ancontrában sob admenistraçon de capitanias. La admenistraçon i assisténcia spritual de las ilhas quedou subordinada a la Orde de Cristo, que detenie tamien l senhorio temporal de las ilhas, mas la persença de outras ordes relegiosas nun deixou de se fazer notar ne l porcesso de poboamiento zde l ampeço, cumo ne l causo de l Franciscanos an Santa Marie i Terceira zde la década de 40 de l seclo XV.

L clima de l arquipélago açoriano ye menos caliente quando cumparado cul de l arquipélago de la Madeira. Para que ls quelonos podíssen cultibar las tierras fui neçairo zbastar densos arboledos que proporcionában matéria-prima para sportaçon, para porduçon scultórica (cedro) i para la custruçon nabal. L cultibo de cereales i la criaçon de ganado fúrun las atibidades predominantes, cul trigo a registar ua porduçon cunsidrable. La porduçon de pastel i la sue andustrializaçon para sportaçon çtinada a tinturarie tamien zampenhou un papel relebante na eiquenomie de l arquipélago. La sploraçon de l pastel i de la urzela , esta tamien para tinturarie, atingiu l sou auge percisamente quando la porduçon de canha-de-açucre (tentada mas sin grandes resultados eiquenómicos) i de trigo entrórun an decadéncia.

Ne l seclo XVII, tamien las matérias-primas tintureiras sofrerian ua recesson, sendo sustituídas pul lino i laranjas, que, por sou lhado, registórun un ampulso straordinário. Nesta altura, fui antroduzida la porduçon de milho, sendo esta seneficatiba para las melhorias alimentares de la populaçon i tamien cumo apoio a la pecuária. La purmeira sportaçon de laranjas surgiu ne l seclo XVIII, nua altura an que fui tamien antroduzida la cultura de la patata. An finales de Sietecientos, regista-se l ampeço dua de las mais spressibas i amblemáticas atibidades eiquenómicas açorianas: la caça al cachalote i a outros cetáceos. Na ilha de San Miguel, tanto la porduçon de cumo la porduçon de l tabaco, rebelar-se-iban mui amportantes para la eiquenomie de la ilha.

Ne l seclo XVIII, ls Açores yá tenien un populaçon suficientemente grande para que la Corona pertuesa ancentibasse la emigraçon de famílias açorianas para tierras brasileiras, subretodo para la parte meridional de anton sue quelónia na América de l Sul.

Ye de se notar que ls açorianos siempre almejórun cunquistar ua maior outonomie política i admenistratiba, l que, durante seclos, fui negado, dando anseijo la alguns mobimientos an fabor de la emancipaçon de l arquipélago.

Las regiones outónomas fúrun cunsagradas na Custituiçon Pertuesa de 1976. Trata-se dun statuto político-admenistratibo special reserbado als arquipélagos de l Açores i de la Madeira, debido a las sues cundiçones geográficas - i, an cunsequéncia, socioeconómicas - speciales. Ne ls tenermos de la Custituiçon, la outonomie regional nun afeta la antegridade de la soberanie de l Stado. Cumpete a las regiones outónomas lhegislar an todas las matérias que nun séian de la reserba de ls uorganos de soberanie i que custen de l eilenco de cumpeténcias cuntido ne ls sous Statutos Político-Admenistratibos; pronunciar-se nas mais dibersas matérias que les dígan respeito; i eisercer poder eisecutibo própio, an árias cumo la promoçon de l zambolbimiento eiquenómico i de la qualidade de bida, la defesa de l ambiente i de l património, i la ourganizaçon de la admenistraçon regional.

Ls uorganos de gobierno própio de cada region son la Assemblé Lhegislatiba i l Goberno Regional. La purmeira ye eileita por sufrágio ounibersal direto i ten poderes fundamentalmente lhegislatibos, para alhá de fiscalizar ls atos de l Gobierno Regional. L persidente de l Gobierno Regional ye nomeado pul Repersentante de la República, que para tal cunsidra ls resultados eileitorales, i ye l respunsable pula ourganizaçon anterna de l uorgon i por propor ls sous eilemientos. Las atribuiçones de l Gobierno Regional son fundamentalmente de orde eisecutiba.

L Repersentante de la República ye l repersentante de l Xefe de l Stado an cada region outónoma. Ye nomeado pul persidente de la República, passado cunsulta al Cunseilho de Stado. Cabe-le assinar i mandar publicar ls decretos de la Assemblé i de l Gobierno Regional, tenendo, inda assi, l dreito de beto, que puode ser ultrapassado por botaçon qualificada de la Assemblé Lhegislatiba. L mandato de l Repersentante de la República ten la duraçon de l mandato de l Persidente de la República.

Lhocalizaçon geográfica

[eiditar | eiditar código-fuonte]
Ls grupos central i ouriental bistos de l spácio (eimaige MODIS de l Satélite TERRA de la NASA).
Topografie de l Açores (eimaige gerada a partir de ls dados altimétricos de la misson SRTM/NASA).

Ls Açores son un arquipélago que, ambora situado percisamente subre la Dorsal Média Atlántica, debido a la sue prossimidade cul cuntinente ouropeu i a la sue antegraçon política na República Pertuesa i na Ounion Ouropeia ye giralmente anglobado na Ouropa.

L arquipélago queda ne l nordeste de l Ouceano Atlántico antre ls 36º i ls 43º de latitude Norte i ls 25º i ls 31º de longitude Oeste. Ls territórios mais próssimos son la Península Eibérica, a cerca de 2000 km la lheste, la Madeira a 1200 km la suiste, la Nuoba Scócia a 2300 km la noroeste i la Bermuda a 3500 km la sudoeste . Antegra la region biogeográfica de la Macaronésia. Las cordenadas geográficas de las percipales lhocalidades de l Açores son las seguintes:

Lhocal Lhat. (N) Lhong. (W)
Bila de l Corbo 39º 40.1´ 31º 06.5´
Santa Cruç de las Flores 39º 27.2´ 31º 07.2´
Lajes de las Flores 39º 22.6´ 31º 09.9´
Santa Cruç de la Graciosa 39º 05.0´ 27º 59.9´
Praia de la Bitória 38º 43.9´ 27º 03.5´
Belas 38º 40.8´ 28º 12.3´
Angra de l Heiroísmo 38º 39.0´ 27º 13.4´
Calheta 38º 36.0´ 28º 00.7´
Bila de l Topo 38º 32.5´ 27º 45.6´
Horta 38º 32.0´ 28º 37.3´
Cales de l Pico 38º 31.7´ 28º 19.2´
Lajes de l Pico 38º 23.9´ 28º 15.4´
Punta Delgada 37º 44.1´ 25º 40.3´
Ilhéus de las Formigas 37º 17.0´ 24º 53.0´
Bila de l Porto 36º 56.7´ 25º 08.9´

Território i clima

[eiditar | eiditar código-fuonte]
La Muntanha de l Pico, la muntanha mais alta de Pertual.
L Pico, bisto de la Spalamaca, Faial.

L arquipélago de l Açores ye custituído por nuobe ilhas percipales debedidas an trés grupos çtintos:

L Grupo Ouriental anclui tamien un grupo de rochedos i recifes oceánicos, situados la nordeste de Santa Marie, chamado ilhéus de las Formigas, ó simplesmente Formigas, que an cunjunto cul recife de l Dollabarat, custitui la Reserba Natural de l Ilhéu de las Formigas, un de ls lhocales mais amportantes para cunserbaçon de la biosfera marina ne l nordeste de l Atlántico.

L punto mais alto de l arquipélago queda na ilha de l Pico - i dende l sou nome, la Muntanha de l Pico - cun ua altitude de 2 352 n. La orografie açoriana apersenta-se mui acidentada, cun lhinhas de relebo ourientadas na direçon lheste-oeste, coincidentes cun las lhinhas de fratura que stan na génese de las ilhas. Este arquipélago faç parte de la cordilheira submarina que se stende zde la Islándia para Sul i Sudoeste, cun ourientaçon sensiblemiente paralela a la anflexon de las cuostas cuntinentales.

L clima ye temperado, registando-se temperaturas médies de 13 °C ne l Ambierno i 24 °C ne l Berano. La Corriente de l Golfo, que passa relatibamente acerca, mantén las augas de l mar a ua temperatura média antre ls 17 °C i ls 23 °C. L aire ye húmido cun houmidade relatiba média de cerca de 75%. Anformaçon detalhada subre la situaçon meteorológica persente i subre las normales climáticas pa ls Açores, ancluindo dados stóricos, puode ser oubtida a partir de la páigina oufecial de l porjeto CLIMAAT - Clima i Meteorologie de las Ilhas Atlánticas (an pertués i castelhano). Las ilhas son bejitadas cun relatiba frequéncia por tempestades tropicales, ancluindo alguas cun antensidade suficiente para séren cunsidradas cumo furacones. Para mais anformaçon cunsulte l artigo Clima de l Açores.

La ourige bulcánica de l Açores ten la sue spresson mássima na ilha de San Miguel, ne l famoso Bal de las Furnas i tubo la sue mais recente atibidade terrestre ne l Bulcon de l Capelinhos, na Ilha de l Faial, an 1957-1958. Ne l mar, la redadeira erupçon berificou-se al ancho de la Serreta (ilha Terceira) an 1998-2000.

Amportança geoestratégica

[eiditar | eiditar código-fuonte]

La sue lhocalizaçon na zona central de l Atlántico Norte, fizo cun que las ilhas açorianas custituíssen durante seclos ua outéntica ancruzilhada nas rotas trasatlánticas.

Na fase de la nabegaçon a la bela, debido al regime de bentos i corrientes que oubrigaba a la "bolta de l ancho", las ambarcaçones probenientes de l Atlántico Sul (de la Índia, Stremo Ouriente i outras partes de la Ásia, de África, de l Brasil i outras partes de la América de l Sul) i de las Caraíbas (de las chamadas "Índias de Castielha") fazien ua ancha rotaçon ne l sentido de ls ponteiros de l reloijo que las trazie até a las prossimidades de l Grupo Oucidental, cruzando depuis l arquipélago an direçon a la Ouropa. Ye esse l percurso que inda hoije faç la nabegaçon de recreio, outelizando cumo punto de apoio l porto de la Horta, ilha de l Faial.

Cul aparecimiento de la nabegaçon a oupor, ls portos de l Açores, particularmente ls de Punta Delgada i Horta, ls solos cun molhes de proteçon i cales acostabais de dimenson apreciable, assumiran amportante papel ne l fornecimiento de carbon.

Cul adbento de la abiaçon, ls Açores cedo ganhórun amportança cumo punto de apoio. Las purmeiras trabessias aéreas de l Atlántico scalórun ls Açores, i la Horta, cula sue baía abrigada i lhigaçones telgráficas antercontinentales bie cabo submarino, fui ua amportante scala nas lhigaçones antre la Ouropa i la América por hidroabion (ls clippers) ne l período eimediatamente anterior a la II Guerra Mundial.

Treminada la guerra, la base amaricana de la ilha de Santa Marie debrebe se trasformou nun aeroporto anternacional i centro de scalas técnicas para las aeronabes que cruzában l Atlántico antre las Américas, l sul de la Ouropa, l norte de África i l Médio Ouriente. Eigual papel, mas para la abiaçon melitar, tubo (i cuntina a tener) la Base de las Lhajes, na ilha Terceira, adonde, passado la salida de l cuntingente británico chegado an 1943, se anstalou un çtacamiento melitar de l Stados Ounidos naqueilha que ye la Base Ária n.º 4 de la Fuorça Aérea Pertuesa (inda an pleno funcionamento).

Las çcussones an torno de l papel geo-stratégico de l Açores i de la funçon de l arquipélago cumo punto de frunteira antre las sferas de antresse norte-amaricana i ouropeia inda assume papel relebante na çcusson política açoriana i na postura de la classe política face als antresses pertueses ne l Atlántico. Las questones an torno de la alocaçon de cuntrapartidas cuncedidas puls Stados Ounidos de la América pula outelizaçon de la Base Aérea de las Lhajes, na ilha Terceira ténen acupado, ambora de forma stéril, la atibidade parlamentar i son persença custante na negociaçon cun Pertual i cun ls Stados Ounidos.

Mais recentemente, l fato de las augas de la zona eiquenómica sclusiba (ZEE) de l Açores séren de lhoinge las maiores de la Ounion Ouropeia, cun ls sous 994 000 quilómetros quadrados, i por esso custituiren l grosso de las chamadas "augas oucidentales" de la Ounion, ten lhebado a acesos debates subre las bantaiges de la antegraçon açoriana na Ounion Ouropeia. Ne ls tenermos de ls tratados an bigor, i de l porjeto de tratado para la Custituiçon Ouropeia, la geston de ls recursos biológicos marinos ye cumpeténcia sclusiba de la Ounion, l que lhebou yá a la abiertura parcial de la pesca (antre las 100 i las 200 milhas náuticas) la ambarcaçones quemunitárias contra la buntade de l gobierno açoriano.

Para se cumprender la posiçon de l arquipélago atente-se nas seguintes çtáncias medidas al lhongo de la ortodrómica (grande círclo) a partir dun punto sito ne l centro geográfico de l Açores (38º 35’ N; 28º 05’ W):

Debison admenistratiba

[eiditar | eiditar código-fuonte]
Angra de l Heiroísmo, ua de las percipales cidades açorianas i sede de la diocese de l Açores, que se lhocaliza na Ilha Terceira; al fondo, l Monte Brasil.

Politicamente ls Açores son zde 1976 ua region outónoma antegrada na República Pertuesa. La Region Outónoma de l Açores ye dotada de gobierno própio i dua ampla outonomie lhegislatiba, cunsustanciada na Custituiçon de la República Pertuesa i ne l Statuto Político-Admenistratibo de la Region Outónoma de l Açores. Ls uorganos de Gobierno própio son la Assemblé Lhegislatiba, un parlamiento unicamaral cumpuosto por 52 deputados eileitos por sufrágio ounibersal i direto cada quatro anhos (redadeira eileiçon a 17 de Outubre de 2004), i l Goberno Regional, de lhegitimidade parlamentar, cumpuosto por un Persidente de l Goberno, un Bice-Persidente, i por 7 Secretairos Regionales. La República Pertuesa ye specialmente repersentada ne ls Açores por un Repersentante de la República, nomeado pul Persidente de la República.

Este cargo fui criado pula rebison custitucional de 2004, la qual stinguiu l cargo de Menistro de la República, criando an sue sustituiçon un Repersentante de la República, nomeado pul Persidente de la República, por sue einiciatiba, oubido l Cunseilho de Stado, i cun mandato coincidente al persidencial. Este nuobo çpositibo custitucional porduziu eifeitos cula palabra de l mandato de Jorge Sampaio cumo Persidente de la República, an Márcio de 2006. L juiç cunselheiro Álvaro José Brilhante Laborinho Lúcio passou assi a la stória cumo l redadeiro Menistro de la República, sendo sucedido pul juiç cunselheiro José António Mesquita cumo Repersentante de la República.

Las ilhas nun ténen eisisténcia jurídica ne l ourdenamiento territorial açoriano, fuora na lhei eileitoral, na qual serben de base pa ls círclos eileitorales, fato que ten lhebantado críticas bisto que promobe la subre-repersentaçon de las ilhas menos populosas na Assemblé Lhegislatiba i distorce la proporcionalidade, i na eisisténcia dun uorgon cunsultibo chamado Cunseilho de Ilha. La subdibison admenistratiba percipal de l arquipélago ye, pus, feita al nible de ls sous 19 munecípios.

Para para alhá de ls cunceilhos lhistados ne l quadro ambaixo, eisistiran ne ls Açores, até a la reforma admenistratiba de l seclo XIX, ls seguintes: cunceilho de l Topo (hoije antegrado ne l cunceilho de la Calheta de San Jorge); cunceilho de la Praia de la Graciosa (hoije antegrado ne l cunceilho de Santa Cruç de la Graciosa); cunceilho de San Sabastian (hoije antegrado ne l cunceilho de Angra de l Heiroísmo); cunceilho de las Capielhas (hoije antegrado ne l cunceilho de Punta Delgada); i cunceilho de Auga de Palo (hoije antegrado ne l cunceilho de la Lagona) . Las freguesies que fúrun sedes daqueles cunceilhos recuperórun, pul Decreto Lhegislatibo Regional n.º 29/2003/La, de 24 de Júnio, de la Assemblé Lhegislatiba, la catadorie de "bila". Las populaçones de Capielhas i freguesies bezinas reibindican la restauraçon daquel cunceilho.

Por sue beç ls cunceilhos subdibiden-se an freguesies, cun scepçon de l cunceilho de l Corbo adonde, dada la sue pequeneç, l Statuto Político-Admenistratibo de la Region Outónoma de l Açores stablece que las funçones cometidas àquele nible de la admenistraçon ne l restante território son eisercidas diretamente puls correspondentes uorganos municipales. La ária i la çtribuiçon de la populaçon por cada ilha i cunceilho son las seguintes:

Ponta Delgada, Angra, Horta, Lagoa, Praia da Bitoria i Ribeira Grande.

Dibission Administratiba (Mucicipios)

[eiditar | eiditar código-fuonte]

==d{| align="center" border="1" cellpadding="10" cellspacing="0" style="margin: 2 2 2 2; background: #ffffff; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; text-align:left; font-size: 95%;" |- ! style="background:#efefef; text-align:center" colspan=7 |Debison admenistratiba, ária i populaçon |- ! style="background:#efefef; border-botton:2px solid gray; text-align:center" |Ilha ! style="background:#efefef; border-botton:2px solid gray; text-align:center" |Cunceilho ! style="background:#efefef; border-botton:2px solid gray; text-align:center" |Ária
kn² ! style="background:#efefef; border-botton:2px solid gray; text-align:center" |Populaçon
(1991) ! style="background:#efefef; border-botton:2px solid gray; text-align:center" |Populaçon
(2001) ! style="background:#efefef; border-botton:2px solid gray; text-align:center" |Bariaçon
1991/2001
(%) ! style="background:#efefef; border-botton:2px solid gray; text-align:center" |Densidade
Pop. (2001)
(hab/kn²) |- style="background:#efefef; border-botton:2" |Santa Marie: || || align="right" | 97,2|| align="right" | 5 922|| align="right" | 5 578|| align="right" | - 5,8|| align="right" | 54,5 |- ||| Bila de l Porto|| align="right" | 97,2|| align="right" | 5 922|| align="right" | 5 578|| align="right" | - 5,8|| align="right" | 54,5 |- style="background:#efefef; border-botton:2" |San Miguel: || || align="right" | 746,8|| align="right" | 125 915|| align="right" | 131 609|| align="right" | + 4.5|| align="right" | 176,2 |- ||| Lagona|| align="right" | 45,6|| align="right" | 12 900|| align="right" | 14 126|| align="right" | + 9,5|| align="right" | 311,8 |- ||| Nordeste|| align="right" | 99,9|| align="right" | 5 490|| align="right" | 5 291|| align="right" | - 3,6|| align="right" | 52,1 |- ||| Punta Delgada|| align="right" | 233,0|| align="right" | 61 989|| align="right" | 65 854|| align="right" | + 6,2|| align="right" | 277,3 |- ||| Poboaçon|| align="right" | 108,0|| align="right" | 7 323|| align="right" | 6 726|| align="right" | - 8,2|| align="right" | 61,3 |- ||| Rieira Grande|| align="right" | 180,2|| align="right" | 27 163|| align="right" | 28 462|| align="right" | + 4,8|| align="right" | 158,2 |- ||| Bila Franca de l Campo|| align="right" | 78,0|| align="right" | 11 050|| align="right" | 11 150|| align="right" | + 0,9|| align="right" | 140,9 |- style="background:#efefef; border-botton:2" |Terceira:|| || align="right" | 402,2|| align="right" | 55 706|| align="right" | 55 833|| align="right" | + 0,2|| align="right" | 138,6 |- ||| Angra de l Heiroísmo|| align="right" | 241,0|| align="right" | 35 270|| align="right" | 35 581|| align="right" | + 0,9|| align="right" | 146,2 |- ||| Praia de la Bitória|| align="right" | 161,3|| align="right" | 20 436|| align="right" | 20 252|| align="right" | - 0,9|| align="right" | 124,4 |- style="background:#efefef; border-botton:2" || Graciosa: || || align="right" | 61,2|| align="right" | 5 189|| align="right" | 4 780|| align="right" | - 7,9|| align="right" | 71,4 |- ||| Santa Cruç de la Graciosa|| align="right" | 61,2|| align="right" | 5 189|| align="right" | 4 780|| align="right" | - 7,9|| align="right" | 71,4 |- style="background:#efefef; border-botton:2" |San Jorge: || || align="right" | 245,8|| align="right" | 10 219 || align="right" | 9 674|| align="right" | - 5,3|| align="right" | 39,4 |- ||| Calheta|| align="right" | 126,3|| align="right" | 4 512|| align="right" | 4 069|| align="right" | - 9,8|| align="right" | 31,5 |- ||| Belas|| align="right" | 117,4|| align="right" | 5 707|| align="right" | 5 605|| align="right" | - 1,8|| align="right" | 47,2 |- style="background:#efefef; border:2" |Pico: || || align="right" | 447,7|| align="right" | 15 202|| align="right" | 14 806|| align="right" | - 2,6|| align="right" | 30,1 |- ||| Lajes de l Pico|| align="right" | 155,3|| align="right" | 5 563|| align="right" | 5 041|| align="right" | - 9,4|| align="right" | 31,5 |- ||| Madalena|| align="right" | 147,1|| align="right" | 5 964|| align="right" | 6 136|| align="right" | + 2,9|| align="right" | 41,3 |- ||| San Roque de l Pico|| align="right" | 142,4|| align="right" | 3 675|| align="right" | 3 629|| align="right" | - 1,3|| align="right" | 25,3 |- style="background:#efefef; border-botton:2" |Faial: || || align="right" | 173,1|| align="right" | 14 920|| align="right" | 15 063|| align="right" | + 1,0|| align="right" | 87,0 |- ||| Horta|| align="right" | 173,1|| align="right" | 14 920|| align="right" | 15 063|| align="right" | + 1,0|| align="right" | 87,0 |- style="background:#efefef; border-botton:2px" |Flores:|| || align="right" | 141,7|| align="right" | 4 329|| align="right" | 3 995|| align="right" | - 7,7|| align="right" | 28,2 |- ||| Lajes de las Flores|| align="right" | 70,0|| align="right" | 1 701|| align="right" | 1 502|| align="right" | - 11,7|| align="right" | 21,2 |- ||| Santa Cruç de las Flores|| align="right" | 70,9|| align="right" | 2 628|| align="right" | 2 493|| align="right" | - 5,1|| align="right" | 34,8 |- style="background:#efefef; border-botton:2px" |Corbo: || || align="right" | 17,1|| align="right" | 393|| align="right" | 425|| align="right" | + 8,1|| align="right" | 25,0 |- ||| Bila de l Corbo|| align="right" | 17,1|| align="right" | 393|| align="right" | 425|| align="right" | + 8,1|| align="right" | 25,0 |- style="background:#efefef; border-botton:2px black; text-align:center" |Açores|| || align="right" | 2 332,74|| align="right" | 237 795|| align="right" | 241 763|| align="right" | + 1,7|| align="right" | 103,6 |}

Fuonte: Serbício Regional de Statística de l Açores (SREA)[lhigaçon einatiba].

Análeze de la situaçon sócio-eiquenómica

[eiditar | eiditar código-fuonte]

Eiboluçon demográfica

[eiditar | eiditar código-fuonte]

Cuntreriando la tendéncia berificada ne ls decénios anteriores, la eiboluçon demográfica de la redadeira década caraterizou-se pul crecimiento moderado de la populaçon residente, oumentando cerca de 1,7%, passando de 237 795 an 1991 para 241 763 habitantes an 2001, segundo ls dados definitibos de l censo de 2001.

Mas, l acréscimo de populaçon nun stá çtribuído de forma eiquilibrada pulas defrentes ilhas, habendo bariaçones negatibas spressibas nas ilhas Graciosa, Flores i Santa Marie, denotando ua tendéncia de cuncentraçon de la populaçon nas ilhas adonde se lhocalizan las percipales funçones admenistratibas i eiquenómicas. L crecimiento demográfico que se ten berificado ne ls redadeiros anhos poderá ser splicado, an grande medida, puls fluxos migratórios, que ténen registado balores positibos, por bie de l decréscimo acentuado de la emigraçon i de l oumiento de la eimigraçon, dado que l saldo natural ten benido a declinar.

L crecimiento cuncentrou-se eissencialmente na ilha de San Miguel. L crecimiento ne l Faial ye meramente cunjuntural i resulta de la çlocaçon de trabalhadores de la custruçon cebil resultante de las obras de recustruçon de l sismo de 9 de Júlio de 1998. Qualquiera que seia l cenário cunsidrado, stima-se que la populaçon de l Açores cuntinará a crecer lhentamente ne ls próssimos anhos.

An tenermos de la eiboluçon de la strutura de la populaçon por grandes grupos etários, i cun base ne ls redadeiros recenseamentos i nas projeçones eisistentes, ouserba-se que l crecimiento demográfico tende a cuncentrar-se ne l grupo correspondente a la populaçon potencialmente atiba (15-64 anhos), por cuntrapartida de l grupo etário relatibo als moços, mantendo-se praticamente inalterado l peso relatibo de ls idosos ne l cuntesto de la populaçon residente ne ls Açores.

La tendéncia na próssima década ye para se acentuar l ambelhecimiento de la populaçon residente, an birtude, subretodo, de la deminuiçon de l peso relatibo de l moços resultante de l eifeito cunjugado de la deminuiçon de las taxas de natalidade/fecundidade i de l oumiento de la spráncia de bida. Cun eifeito, atrabeç de la análeze cumparada de alguns andicadores demográficos, berifica-se que la eiboluçon destes andicadores ten sido decrescente ne ls redadeiros anhos. La taxa de mortalidade giral mantén-se praticamente custante, cul balor anual na bizinhança de l 11 óbitos por mil habitantes. Ne l que se refree a la mortalidade anfantil, ne ls Açores cuntina a berificar-se ua tendéncia decrescente tenendo atingido ls 2.9 por mil nacimientos an 2003. Relatibamente al númaro de casamentos berificados an 2003, custata-se que se berificou un oumiento de l númaro de casamentos, cuntreriando la tendéncia decrescente de ls anhos anteriores.

An tenermos finales, las projeçones demográficas apuntan para ua stablizaçon ó decréscimo populacional, associados a un cuntinado ambelhecimiento de las struturas demográficas, resultante de la deminuiçon de las taxas de fecundidade/natalidade i de l oumiento de la spráncia de bida. Esta tendéncia ten benido a ser atenuada pula amberson de l cumportamiento migratório, que, zde meados de ls anhos nobenta, ten registado balores positibos associado, subretodo, a un oumiento de la eimigraçon. La Region Outónoma de l Açores poderá ser ua de las regiones que mais beneficiará cula antrada de strangeiros, zde que ls nibles médios de fecundidade apersentados séian mantidos, cuntreriando la acentuada tendéncia de decréscimo de residentes.

Estas alteraçones na dinámica demográfica lhebantan sérias questones i zafios la nible eiquenómico i social, yá que la sociadade será cada beç mais dibersificada i ambelhecida l que, nun solo cumpromete las geraçones feturas, cumo proboca alteraçones ne ls hábitos de cunsumo, nas relaçones sociales i na eiquenomie. L oumiento de la populaçon atiba eisercerá pressones ne l mercado de trabalho, ne l sentido de se criáren mais postos de trabalho, i porbocará ua çtribuiçon zeigual de la populaçon antre ls centros ourbanos i l meio rural. L oumiento de la eimigraçon tamien acentuará la presson subre l mercado de trabalho, dende que seia fundamental l seguimiento de políticas de formaçon i requalificaçon porfissional de l atibos.

Aspetos macroeconómicos

[eiditar | eiditar código-fuonte]

L Perduto Anterno Bruto de l Açores atingiu, an 2002, ls 2,4 milhones de ouros, segundo ls dados mais recentes de las cuntas regionales. Atendendo la que, an relaçon al anho anterior, registou un crecimiento nominal (8,2%) superior a la média nacional (4,8%), la Region reforçou notoriamente la sue amportança relatiba ne l to nacional. An resultado deste cumportamiento de la eiquenomie regional, a partir de 2002, ls Açores deixan de ser la redadeira region NUTS II de l paíç an tenermos de l PIB per capita. Custata-se ua cumbergéncia rial de l PIB per capita cula média nacional i ouropeia, repersentando agora 82% de l balor médio nacional.

Relatibamente a la cumparaçon cula Ounion Ouropeia, passado la antrada de dous nuobos Stados Nembros, Bulgária i Roménia, podemos berificar que la Paridade de Poder de Cumpra an percentaige de la Ouropa a 27, baixou de 71.3 an 2002 para 65.9 an 2004, quebrando l ciclo de crecimento. An cumparaçon cula média nacional, este andicador queda an 88 de la média nacional quando hai dieç anhos atrás era de 77, crecendo neste período dua forma mais ó menos custante.

An tenermos de la repartiçon setorial de l balor acrescentado bruto na porduçon de benes i serbícios, ne ls redadeiros anhos an que se çpone de anformaçon statística, regista-se un cierto reforço de l setor terciário, por cuntrapartida dua menor spresson relatiba de ls restantes setores de atibidade eiquenómica.

Mercado de amprego

[eiditar | eiditar código-fuonte]

La eiboluçon de l mercado de trabalho ne ls Açores ten-se caratelizado por un oumiento cuntinado de la populaçon atiba, maior atibidade de l segmiento feminino de la populaçon i la manutençon de taxas de zamprego relatibamente reduzidas, andiciadoras dua situaçon de quaije pleno amprego.

Tomando l redadeiro anho cumpleto an que se çpone de anformaçon, ouserba-se que, an 2003, la taxa de zamprego rondou ls 2,9%. Ls Açores son la segunda region de la Ounion Ouropeia (depuis de l Tirol, Áustria) que naquel período temporal apersentou la taxa de zamprego mais baixa.

An tenermos de repartiçon setorial de la populaçon ampregada, ye l setor de l serbícios que absorbe la maiorie de l ampregados, mantendo inda algun peso relatibo l setor purmário de la eiquenomie.

Al nible de la bariaçon de l précios ne l cunsumo, la taxa de anflaçon na Region ten apersentado balores baixos i enquadrados na tendéncia giral de l paíç i de la Ouropa quemunitária.

An 2004, la taxa de bariaçon média de ls redadeiros duoze meses, de l índice de précios ne l cunsumidor, fui de 2,7% ne ls Açores.

Finanças públicas

[eiditar | eiditar código-fuonte]

La eisecuçon ourçamental relatiba al anho de 2004 atingiu plenamente ls oubjetibos einicialmente traçados, na medida an que fui assegurada ua cuntençon afetaba nas çpesas de funcionamiento de la admenistraçon regional (+2,1%) i, a la par, registou-se ua taxa de crecimiento de las çpesas de ambestimiento (+6,5%), superior a las ouserbadas ne ls redadeiros cinco anhos.

La Cunta de la Region relatiba la 2004, scluindo las cuntas de orde, apersentará un saldo positibo de la orde de l 22 milhones de ouros, fundamentalmente, an cunsequéncia de dibersos ajustamentos efetuados an sede de las receitas fiscales geradas na Region i, tamien, de la cuntençon amprimida a las çpesas de funcionamento. Afetabamente, registou-se ua melhoria seneficatiba ne l rácio de cobertura de las çpesas de funcionamiento pulas receitas própias de la Region, l qual passou de 90,2% para 98,2%, antre 2003 i 2004.

Ne l ámbito de las receitas de la Region, fúrun las receitas própias, cun un balor de 497,2 milhones de ouros, que registórun ua taxa de crecimiento mais seneficatiba, +11,2%, ouserbando, eigualmente, un acréscimo de l sou peso relatibo ne l total de la receita, l qual passou de 63,1%, an 2003, para 65,9%, an 2004.

Ne l cómputo de las receitas própias, salientan-se las receitas fiscales cuja eisecuçon atingiu ls 488,7 milhones de ouros, mais 14,9% de l que l respetibo balor de 2003.

Ls dous grandes agregados de la çpesa pública - funcionamiento i praino de ambestimentos - mantibírun an 2004 ua strutura semelhante a la que detinhan an 2003, traduzindo ua lhigeira alteraçon que se cunsidra positiba, yá que se registou un oumiento de cerca dun punto percentual ne l peso relatibo de las çpesas de ambestimiento por cuntrapartida de las çpesas de funcionamento.

L praino de ambestimentos atingiu ua eisecuçon de 226,1 milhones de ouros, l que traduç ua taxa de crecimiento de 6,1%, relatibamente a 2003 i ua eicelente taxa de rializaçon de 97,2%, se nun cunsidrarmos las dotaçones de l praino que stában cunsignadas a la receita de la repribatizaçon de la EDA (Eiletricidade de l Açores, SA) i al pagamiento de bonificaçones de juro de l crédito a la habitaçon, cuja trasferéncia nun fui efetuada an 2004.

Setores eiquenómicos

[eiditar | eiditar código-fuonte]

L belume de porduçon de lheite recebido nas fábricas queda nun patamar de la orde de 500 milhones de lhitros. L lheite andustrializado ye cunsumido predominantemente na forma de UHT.

L queiso repersenta l perduto lháteo mais seneficatibo, registando eiboluçon positiba, mesmo ne ls anhos de reduçon de matéria-prima.

La porduçon de chicha ten registado, ne ls anhos mais recentes, ua eiboluçon tendencialmente positiba. L sentido desta eiboluçon ye quemun als dibersos tipos de chichas. Todabie la antensidade queda a deber-se, fundamentalmente, a la chicha de bobino para sportaçon, cujo crecimiento la ben aprossimando de ls nibles atingidos antes de la crise de 1997. La eiboluçon ne l crecimiento de las chichas para cunsumo nas própias ilhas carateriza-se mais pula moderaçon i regularidade.

La atibidade pescatória, medida pul pescado çcarregado ne ls portos, traduç-se an belumes de la orde de 10 mil toneladas anuales, a las quales corresponden balores brutos de porduçon na orde de 26 milhones de ouros. Anualmente, registan-se bariaçones specíficas nas cundiçones an que se zambolben las atibidades ne l setor, ouserbando-se flutuaçones seneficatibas de précios.

Las defrentes bariadades de pescado mais tradecional («restante pescado» ne l quadro ambaixo) acupan l lhugar mais repersentatibo, sendo la cumponente de la pesca de tunídeos la que apersenta maior sensiblidade la cundiçones de porduçon.

L númaro de pescadores matriculados queda na orde de 4 miles i l de las ambarcaçones na de 1600 ounidades. Percurando ouserbar la atual tendéncia de eiboluçon destes fatores pordutibos, atrabeç de alguns rácios, berificar-se-á ua tendéncia ne l sentido de l oumiento de dimenson medida pula tonelaige média por ambarcaçon i por pescador matriculado.

L cunjunto de la houtelarie tradecional, mais l turismo an spácio rural somórun, ne l anho de 2004, la capacidade de alojamiento de cerca de uito mil camas, an resultado dun crecimiento assinalable de la oufierta de alojamiento turístico, que se fizo sentir eissencialmente ne ls redadeiros quatro anhos. La percura ten benido a oumentar sistematicamente todos ls anhos, tanto an tenermos de drumidas, cumo an tenermos de receitas. De 1996 a 2004, l númaro de drumidas creciu 124% i las receitas totales 148%.

Hoije, mais de 50% de la oufierta houteleira fui custruída de nuobo i la parte restante fui, an mais de 50%, perfundamente remodelada i restruturada.

De 1996 a 2004 houbo un salto seneficatibo ne l mercado de la percura. Pertual, an 1996, repersentaba 71% de l belume total de drumidas, anquanto que an 2004 repersentaba solo 51%.

Ye eibidente que ambora la promoçon turística an Pertual seia siempre ua preocupaçon dominante, cul oumiento de la oufierta houteleira i dada la fuorte sazonalidade de l mercado nacional torna-se cada beç mais amportante dibersificar la percura. An 2004 l mercado sueco repersentou 16% de la percura, lhougo seguido de l mercado noruegués cun cerca de 8,3% i de l mercado alman cun 7,1%.

Note-se que ls mercados alman, spanhol i canadiano crecírun cerca de 50%, an 2004. Prebé-se que, an 2005, se assista a un fuorte crecimiento de l mercado dinamarqués, finlandés i anglés, cumo cunsequéncia de las medidas de promoçon que ténen benido a ser zambolbidas, particularmente ne l que se refree al stablecimiento de nuobas lhigaçones aéreas cun estes países.

La eiboluçon de las andústrias trasformadoras, ouserbable atrabeç de las statísticas de las ampresas, apunta ne l sentido dun porcesso de crecimiento acumpanhado de mudanças nas struturas pordutibas, pul menos an tenermos de dimenson.

Afetabamente, a la par que l belume de negócios fui registando, ne ls redadeiros anhos, antensidades de crecimiento a nibles seneficatibos, l númaro de ampresas i de pessonal al serbício, al cuntrário, fui decrescendo. Atendendo que ne l porcesso de decrescimiento destes eilemientos pordutibos, l de l númaro de pessonal fui proporcionalmente superior al de las própias ampresas, berificou-se, lhogicamente, un oumiento na dimenson média de las respetibas struturas.

Anque desta eiboluçon, la dimenson média de las ampresas de las andústrias trasformadoras cuntina a ser anferior a la média de las ampresas de la eiquenomie pertuesa. De fato, segundo ls redadeiros dados, la média de pessonal ampregado por ounidade pordutiba ne ls Açores situou-se an 10 trabalhadores por ampresa, anquanto l mesmo rácio, la nible de l paíç, atingie 12.

La reduzida dimenson tamien ye ouserbable an tenermos de belume médio de negócios de las ampresas andustriales, cuja rendiblidade queda mais dependente de las bordas que séian possibles an tenermos de reduçon de custos.

Las fuontes de einergie purmária outelizadas cuntinan a basear-se ne ls cumbustibles fósseis amportados (fuel, gasólio, gasolina). Todabie, las fuontes de einergie renobables cumo la einergie hídrica, la geotérmica i la eiólica ténen registado eiboluçones positibas, aprossimando-se ne ls anhos mais recentes de cerca dun décimo de l total de einergie cunsumida.

La porduçon de einergie eilétrica ten crecido a ritmos seneficatibos, situando-se las respetibas taxas médies anuales a la buolta de 7%.

La porduçon de ourige térmica cuntina a ser dominante, mas las einergies renobables repersentan yá ua quota próssima dun quinto de l total.

Ne l que respeita a la outelizaçon de eiletricidade, l cunsumo doméstico repersenta la cumponente mais seneficatiba, mas ls cunsumos comerciales i de serbícios ténen-se rebelado mais dinámicos ne ls redadeiros anhos. Ls cunsumos andustriales ténen-se caratelizado por ua cierta stablidade, solo acumpanhando la eiboluçon média giral de ls redadeiros anhos.

Custruçon i habitaçon

[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ne ls redadeiros anhos, la porduçon lhocal de cimiento ten cuntribuído cun cerca de 55% de l total de cimiento outelizado nas obras. An anhos anteriores situou-se nua quota de cerca de 60%.

Las lhicenças de obras para habitaçon, repersentan cerca de trés quartos de l total de lhicenças cuncedidas para obras ne ls Açores.

Ne l setor comercial, registou-se ua eiboluçon cun crecimiento de atibidade mais baseada na criaçon de nuobas ounidades de serbícios de l que ne l oumiento de capacidade i modernizaçon de las eisistentes. Afetabamente, ls dados statísticos apuntan para crecimiento de l belume de negócios seneficatibo, a la par que crecen ls númaros de ampresas i de pessonal al serbício.

Aliás, la antensidade de crecimiento de pessonal al serbício fui mui próssima de la de l crecimiento de l númaro de ampresas, mantendo-se praticamente custante l rácio de pessonal por ampresa. Este rácio de cerca de 5 pessonas al serbício por ampresa, cunfirma la fuorte persença de pequeinhas ounidades ampresariales i l caráter atomístico deste tipo de serbícios.

Atendendo a las caratelísticas de l setor comercial, an tenermos nacionales, las defrenças antre las struturas nas dibersas regiones resultaran mais de pequeinhas defrenças de eiboluçon i adataçones circunstanciales, de l que de fatores struturales cumo la dimenson que se eibidencian mais an ourganizaçones de porduçon material i andustrial.

Las bendas de altemobles nuobos, an 2004, tubírun un cumportamiento positibo, ambertendo la tendéncia anterior. An 2004, la benda de altemobles lhigeiros ne ls Açores repersentou cerca de 77% de la benda total de altemobles nuobos.

Trasportes i quemunicaçones

[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ls dados çponibles subre ls mobimientos de passageiros apuntan ne l sentido dua tendéncia de reduçon de tráfego ne ls trasportes coletibos terrestres i de oumiento ne ls trasportes marítimos i aéreos. Ls mobimientos de passageiros ne ls aeroportos bénen rebelando alteraçones na sue cumposiçon segundo ls dibersos tipos de tráfego.

L tráfego de passageiros anterno (na prática anter-ilhas) ye inda l que regista maior númaro de frequéncias, mas yá nun ten l predomínio que registaba habitualmente i ne ls redadeiros dous anhos, l de 2002 i l de 2003, repersentou percentaiges anferiores la metade de l tráfego total.

Por outro lhado, ls tráfegos cul sterior (territorial i anternacional), anque cuntináren mais sensibles la anfluéncias de cunjuntura, apersentan tendéncias de crecimiento superiores an média. Será particularmente l causo de l tráfego anternacional, l que se mostra cunsistente cula eiboluçon de la percura turística.

Ouserbando-se la frequéncia de mobimientos de passageiros ne ls aeroportos an relaçon al númaro de habitantes residentes, berifica-se que ne ls Açores hai ua eilebada antensidade ne l uso de l modo de trasporte aéreo, quando se faç la cumparaçon cul Cuntinente atrabeç de l mesmo andicador. Esta defrença de antensidade stará lhogicamente relacionada cun las caratelísticas defrentes de la geografie física an ambos ls territórios.

Las cargas mobimentadas ne ls portos, atinge cerca de 2,7 milhones de toneladas, todabie l belume de las mobimentadas ne ls aeroportos nun chega a repersentar 1% daquelas.

L tráfego postal queda nun patamar de cerca de 10 milhones de oubjetos, anquanto l númaro de postos telfónicos eisistentes cuntina a crecer de forma mais antensa.

Setores sociales

[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ne l anho lhetibo de 2002/03 registou-se un fuorte crecimiento ne l númaro de anscriçones na Eiducaçon Pré-Scolar i ua cuntinada preferéncia pul Ansino Porofissional, que oureginou ua amberson de la tendéncia negatiba que se benie a berificar ne l belume de anscriçones/matrículas la nible global. Na generalidade, l belume de matrículas ne ls nibles de l Ansino Básico i ne l Ansino Secundário cuntinan la tendéncia çcendente que se ten benido a berificar ultimamente, registando, ne l nible de l Ansino Secundário, un balor superior a menos 5,5% de ls balores berificados ne l anho anterior.

La taxa de scolarizaçon apersenta balores crecentes an todas las eidades, anque de la populaçon scolar tener benido a deminuir. Este oumiento ye mais seneficatibo nas eidades de la Eiducaçon Pré-Scolar i a partir de l 14 anhos. De la ouserbaçon de la eiboluçon destas taxas, berifica-se un alargamiento de l lheque de eidades cun taxas de l 100%, persentemente repersentatibas de las eidades de scolaridade oubrigatória.

L aprobeitamiento escolar, medido atrabeç de la taxa de trasiçon/aprobaçon oscila antre ls 82,8% ne l 4.º anho de scolaridade i ls 45,5% ne l 12.º anho, cunfirmando un maior aprobeitamiento scolar ne ls ciclos de l ansino giral i oubrigatório de l que ne l secundário.

Ls dados subre ls serbícios prestados ne ls spitales i centros de salude apuntan ne l sentido de eiboluçones cunsidrables. Ne ls atos clínicos regista-se ua partecipaçon seneficatiba de recursos houmanos i ua outelizaçon crecente de meios cumplementares de diagnóstico i terapéutica.

Ls atos registados an profilaxia/inoculaçones globales corresponden la bacinaçones praticadas ne ls centros de salude. L belume de atos queda na orde de uitenta miles mas, ambora seia aplicado predominantemente cun preocupaçones de prebençon de malinas an ninos cun eidade anferior a un anho, ye fuortemente cundicionado por particularidades i campanhas specíficas la nible lhocal.

Ls serbícios de ourgença ténen registado, ne ls redadeiros anhos, ua percura mais spressiba de l que ls de cunsulta. Esta eiboluçon terá sido mais seneficatiba ne l ámbito de ls centros de salude de l que ne l de l spitales.

Ls mobimientos de anternamiento ne ls spitales i centros de salude ténen mantido caratelísticas de cierta stablidade, situando-se la demora média an 7 ó 8 dies i la taxa de acupaçon a la buolta de 62%. Ls meios cumplementares de diagnóstico ultrapassan ls dous milhones de eisames i análezes, anquanto ls meios cumplementares de terapéutica corresponden la mais de trezientos mil atos. La eiboluçon destes meios ten registado crecimentos médios seneficatibos. Todabie, ye possible ouserbar ua lhigeira tendéncia para a la rializaçon de l ato terapéutico corresponder, an média, ua menor outelizaçon de eisames i análezes.

L pessonal an atibidade ne ls serbícios de ls spitales i de ls centros de salude queda na orde de quatro miles de porfissionales. La eiboluçon giral ten registado un alargamiento afetabo de quadros, çtacando-se un cierto reforço de médicos, anfermeiros i técnicos de diagnóstico i terapéutica.

Sigurança social

[eiditar | eiditar código-fuonte]

L númaro de pensionistas de la Sigurança Social ne ls Açores queda na orde de l 47 miles de andebíduos. Ls beneficiários an bida por belheç, que recíben pensones an sustituiçon de retribuiçones de l trabalho, repersentan cerca de 52% de l total; ls beneficiários an bida, mas ambálidos por acidente ó malina antes de la eidade de la reforma por belheç, repersentan cerca de 30% de l total; i, finalmente, las famílias de beneficiários por muorte destes repersentan cerca de 18%.

Ls museus i las bibliotecas públicas repersentan meios pribilegiados de zambolbimiento de açones culturales, seia pulas capacidades patrimoniales i funcionales eisistentes, seia puls dibersos públicos que puoden atrair.

Ouserbando las eiboluçones de las percuras subre aqueilhes eiquipamentos culturales, por parte de bejitantes ne ls museus i de outelizadores nas bibliotecas, berifica-se que eisiste atualmente ua tendéncia de crecimiento an qualquiera ua deilhas. Todabie, se la tendéncia de la percura de bejitantes als museus prossegue a un ritmo mais regular i drento dun mesmo padron de las struturas eisistentes, yá la percura de outelizadores nas bibliotecas rebela, depuis dua lhigeira quebra ne ls finales de la década de nobenta, ua antensificaçon de l crecimiento ne ls anhos mais recentes, refletindo, pul menos an parte, la trasiçon de l funcionamiento de la biblioteca pública de Punta Delgada de las antigas para las nuobas anstalaçones, ne l stórico Coleijo de l Jesuítas.

Ouserbando agora la eiboluçon antra-anual pa ls mesmos tipos de eiquipamentos culturales, berifica-se que la percura ne ls museus antensifica-se ne ls meses de Berano, anquanto la percura nas bibliotecas, al cuntrário, ye maior nas outras staçones. Para esta defrença antre las çtribuiçones al lhongo de l anho cuntribuirá seneficatibamente la cumponente de turistas que bejitan ls museus, anquanto nas bibliotecas será mais la cumponente de studantes para lheituras antegradas na sue formaçon académica al lhongo de l anho scolar.

Durante l anho de 2003, ls apoios financeiros a las atibidades culturales, enquadrados juridicamente pul Decreto Lhegislatibo Regional n.º 22/97/La, de 4 de Nobembre, atingiran un montante na orde de 480 mil ouros.

Puortas de Punta Delgada, Ilha de San Miguel.
Ermida de Nuossa Senhora de l Anjos, Ilha de Santa Marie.

L arquipélago de l Açores ten un rico i dibersificado património eidificado, ls eilemientos mais repersentatibos de l qual se ancontran classeficados i custan de la lista de património eidificado ne ls Açores.

Stá an curso la rializaçon pul Anstituto Açoriano de Cultura[lhigaçon einatiba], por cuntrato cul Goberno Regional de l Açores, de l ambentário cumpleto de l património cultural eimóbel de las ilhas[lhigaçon einatiba], l qual, a la medida que bai sendo cuncluído an cada cunceilho, ye eiditado an belume própio. Ne ls tenermos de decreto de l parlamiento açoriano, funciona na Direçon Regional de la Cultura[lhigaçon einatiba] un Registo Regional de Benes Classeficados[lhigaçon einatiba], l qual puode ser cunsultado bie Anterneta.

Pula Resoluçon n.º 126/2004, de 9 de Setembre[lhigaçon einatiba] fui publicada la lhistaige global de l eimóbeis que se ancontrában classeficados a la data de antrada an bigor de l diploma que ne ls Açores atualmente enquadra l regime jurídico de ls benes classeficados, l Decreto Lhegislatibo Regional n.º 29/2004/La, de 24 de Agosto[lhigaçon einatiba].

Las atibidades çportibas ne ls Açores, enquadradas pulas federaçones associatibas de las dibersas modalidades, bénen mobimentando un númaro seneficatibo de atletas i agentes respunsables.

L númaro de anscritos na época de 2002/2003 aprossimou-se de cerca de 20 miles de atletas praticantes i de 8 cientos de treinadores.

Ls dados anteriores resultan dun porcesso de crecimiento assinalable yá que, ne ls redadeiros dieç anhos, l númaro de atletas praticamente duplicou i las cundiçones de enquadramiento técnico poderán traduzir-se pul rácio de 24 atletas por cada treinador, por cuntrapartida a un rácio einicial de 46 atletas.

An tenermos de repersentatibidade de las dibersas modalidades poderán agrupar-se dous cunjuntos segundo las caratelísticas:

  • Çportibas mais andibiduales, que atraen anchas cientos ó mesmo a la buolta dun milhar de praticantes, cumo ls 606 de xadreç, 613 de nataçon, 614 de "karaté", 808 de ténis, 873 de judo, 1.050 de atletismo i 1.208 de ténis de mesa;
  • Ó de jogo an eiquipa ambolbendo praticantes an númaro superior ó na orde de l miles, cumo ls 1.142 de andebol, 1.267 de basquetebol, 2.332 de boleibol i ls 5.584 de futebol.

Situaçon ambiental

[eiditar | eiditar código-fuonte]

La análeze sucinta que a seguir se apersenta fui preparada a partir de l decumiento "Relatório de l Stado de l Ambiente - 2003", porduzido an Setembre de 2004, de la respunsablidade de la anton Secretarie Regional de l Ambiente.

Recursos hídricos

[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ne ls Açores, las necidades de auga para uso ourbanos son las mais seneficatibas, repersentando cerca de 56% de las necidades totales, seguindo-se la andústria i la agropecuária, cun un peso de cerca de 20%. L turismo, la einergie i ls restantes usos repersentan inda un balor pouco seneficatibo, cerca de 3%. Las augas subterráneas custituen la percipal ourige de auga, sastifazendo, mais de 97% de las defrentes outelizaçones.

Las çponiblidades eisistentes stan stimadas an cerca de 1.520 milhones de metros cúbicos, cunsidrando-se 10% deste balor cumo çponiblidade útele. Las maiores çponiblidades situan-se nas ilhas de l Pico i de S. Miguel i las menores ne l Corbo, Graciosa i Santa Marie. Relacionando las necidades cun las çponiblidades, regista-se maior presson subre ls recursos çponibles nas ilhas Graciosa, Terceira i S. Miguel.

La nible de las augas superficiales, zeignadamente las lhagonas, para para alhá de l balor paisagístico, turístico i ecológico, custituen-se cumo reserbas stratégicas de auga, sendo la garantie de la sue qualidade un de ls zafios de la geston de ls recursos hídricos. D'acuordo cun análeze i classeficaçones efetuadas a 17 lhagonas, la maiorie regista situaçones de poluiçon mais ó menos acentuada, deribada de cuntaminaçon difusa por atibidades agro-pecuárias i de fertilizaçon pouco racional, donde la amportança de ls porjetos an curso i la ampeçar relatibos a la custruçon de açudes, reflorestaçon de las faixas adjacentes a las lhinhas de auga, antre outras açones, ne l sentido de se reberter esta situaçon.

Quanto a las augas subterráneas, estas nun apersentan porblemas acentuados de qualidade, ambora, pontualmente, puodan adbir alguns porblemas deribados de la subre-sploraçon de aquíferos, cula cunsequente antruson salina, de l scesso de nitratos i de la cuntaminaçon microbiológica relacionados cula poluiçon difusa, proporcionada pula sploraçon agropecuária.

Ne l causo particular de las augas balneares, dun modo giral la maiorie de las zonas balneares apersenta ua qualidade de auga bastante razoable, l que ten oureginado ua classeficaçon adequada para ostentaçon de bandeira azul.

Ne l que diç respeito al abastecimiento de auga a las populaçones, l nible de atendimiento ye próssimo de l 100%, an tenermos de anfra-struturas de abastecimento. Todabie, pontualmente, por bie de fatores aleatórios i de perda de augas nas redes, eisiste cerca de 13% de la populaçon cun abastecimiento eirregular durante l anho. La qualidade de la auga fornecida nin siempre sastifaç ls parámetros de qualidade eisigidos: se, por un lhado, mais de 84% de la populaçon serbida se ancontraba serbida por sistemas de tratamiento, por outro, cerca de 80% de la auga çtribuída era solo sujeita la zeinfeçon por cloraige, sin un cuntrole seneficatibo. Ne l que cuncerne a la eisisténcia de sistemas de drenaige de augas residuales, l nible de l atendimiento era de cerca de 38% correspondendo ls restantes 62% la fossas séticas andibiduales. L nible de atendimiento relatibamente al tratamiento de augas residuales correspondia solo a 24% de la populaçon, balor relatibamente reduzido face a las metas fixadas.

Resíduos sólidos ourbanos (RSU)

[eiditar | eiditar código-fuonte]

La porduçon de RSU ten benido a oumentar, tenendo atingido cerca de 118,5 mil toneladas, an 2003, sendo cerca de 50% porduzido an S. Miguel, 20% na Terceira i l restante nas outras ilhas. La porduçon diária de RSU por habitante atinge yá ls 1,37Kg, sendo la maior parte custituída por matéria ourgánica, seguida de material de ambalaige, reforçando la necidade de recolha seletiba, cul oubjetibo de reciclar i balorizar estes materiales.

An tenermos de tratamiento i çtino final, pese ambora la custruçon de aterros cuntrolados i la amplementaçon de la recolha seletiba, an 2003 berificou-se inda que cerca de 6% de l resíduos fúrun depositados an bazadouros sin cuntrolo i 13% an bazadouros cuntrolados.

Resíduos andustriales i spitalares

[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ouserba-se inda la ineisisténcia de çtino final adequado pa ls resíduos andustriales, berificando-se ua fraca adeson por parte de ls andustriales de antrega de mapas de registo de las quantidades porduzidas. An relaçon als resíduos spitalares, ténen tenido l tratamiento adequado, zeignadamente ls cunsidrados peligrosos, que son oubjeto de ancineraçon i/ó tratamiento químico.

Ambiente sonoro

[eiditar | eiditar código-fuonte]

De las dibersas formas de poluiçon eisistentes, l rugido ye ua de las que assume ua spresson ne ls Açores. Todabie, la eisisténcia de alguas reclamaçones de particulares andicia la possiblidade de situaçones pontuales dun nible sonoro ambiente arriba de l deseiado. A eilaboraçon dun cunjunto seneficatibo de mapas de rugido, la aquisiçon de eiquipamentos de mediçon, permite çpor ne l feturo próssimo de strumientos de monitoraige i de apoio al ourdenamiento de l território.

Qualidade de l aire

[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ls andicadores normalmente outelizados para la caraterizaçon de la qualidade de l aire son l dióxido de alxofre (SO2), óxidos de azoto (NOx), Monóxido de carbono (CO) i partículas an suspenson. Eisisten outros poluentes, cumo l Ouzono troposférico (L3), que resultan de reaçones químicas antre poluentes purmários. Studos rializados andican que las cuncentraçones son anferiores als lhemites stablecidos na lhegislaçon.

Cunserbaçon de la natureza

[eiditar | eiditar código-fuonte]

An tenermos de la biodibersidade, stan eidantificadas 702 speces sóticas de flora, de las quales 36 cun caráter ambasor. An tenermos de fauna, stan ambentariadas 47 speces sóticas, çtinguindo-se 5 speces ambasoras, çtacando-se nestas redadeiras l zeignado scarabelho japonés. Ne l cunjunto de l arquipélago stan protegidas 115 speces, berificando-se, inda assi, 215 speces amenaçadas.

Árias classeficadas i protegidas

[eiditar | eiditar código-fuonte]

La rede Natura 2000 angloba 38 lhocales, cun ua ária aprossimada de 45,5 mil ha, anquanto las árias protegidas çtribuen-se por 31 lhocales, acupando ua ária de 68,4 mil ha. Stan definidos 23 Sítios de Amportança Quemunitária (SIC), que abrange ua ária total de 11,8 mil ha, 15 Zonas de Proteçon Special (ZPE), cun ua ária de 11,8 mil ha i stá a ser ultimado l Praino Setorial para la Rede Natura 2000.

Açoreanos eilustres

[eiditar | eiditar código-fuonte]

Simblos heiráldicos

[eiditar | eiditar código-fuonte]
Brasones de armas de l munecípios de l Açores.

La Region Outónoma de l Açores çpone de brason de armas, bandeira, selo i hino própios. San ls seguintes ls diplomas lhegales que regulan la heiráldica açoriana:

La outelizaçon de l simblos heiráldicos rege-se pulas mesmas normas que regen la outelizaçon de l simblos nacionales, debendo assi i todo ser dada precedéncia a estes.

Ansígnias Honoríficas Açorianas

[eiditar | eiditar código-fuonte]

Las Ansígnias Honoríficas Açorianas bisan çtinguir, an bida ó la títalo póstumo, ls cidadanos ó las pessonas coletibas que se notablizáren por méritos pessonales ó anstitucionales, atos, feitos cíbicos ó por serbícios prestados a la Region Outónoma de l Açores.

La atribuiçon de las Ansígnias Honoríficas Açorianas ténen lhugar ne l Die de la Region, an sesson solene presidida puls Persidentes de la Assemblé Lhegislatiba i de l Gobierno Regional.