Vila Pouca de Aguiar

Ourige: Biquipédia, la anciclopédia lhibre.
Bila Pouca de Aguiar
Brason de {{{município}}} Bandeira de {{{município}}}
Brason Bandeira

Castielho de Pena de Aguiar

lhocalizaçon de Bila Pouca de Aguiar
Gentílico Aguiarense
Ária 432,68 km²
Populaçon 13 187 hab. (2011)
Densidade populacional 30,48 hab./km²
N.º de freguesies 18
Fundaçon de l munecípio
(ó foral)
1206
Region Norte
Subregion Alto Trás-los-Montes
Çtrito Bila Rial
Antiga porbíncia Trás-los-Montes
i Alto Douro
Ourago Debino Salbador
Feriado municipal 22 de Júnio
Código postal 5450-027 Bila Pouca de Aguiar
Andereço de ls
Paços de l Cunceilho
Rua Henrique Botelho
Sítio oufecial www.cm-vpaguiar.pt
Andereço de
correio eiletrónico
geral@cm-vpaguiar.pt
Munecípios de Pertual

Bila Pouca de Aguiar (an pertués: Vila Pouca de Aguiar) ye ua bila pertuesa ne l Çtrito de Bila Rial, Region Norte i sub-region de l Alto Trás-los-Montes, cun cerca de 3 300 habitantes.

Ye sede dun munecípio cun 432,68 Km² de ária i 13 187 habitantes (2011), subdebidido an 18 freguesies. L munecípio ye lhemitado a norte por Chabes, a lheste por Balpaços i Murça, a sul por Alijó, Sabrosa i Bila Rial, a oeste por Rieira de Pena i a noroiste por Boticas.

Stória[eiditar | eiditar código-fuonte]

Coincidas ne ls primórdios de la nacionalidade cumo las tierras de Aguiar de Pena, nome tirado de l bielho castielho roqueiro cula mesma zeignaçon, ó seia de la Pena, assente nun penedo colossal que serie ua de las refréncias de la region, cul nome de Aguiar adebina-le de l fato de ser un poboado de águilas.

Delimitada a norte pula tierra de Chabes i Montenegro, a lheste i sul pula tierra de Panóias i l'oucidente pulas tierras de Bastos. L'acupaçon houmana deste território, remonta a la época megalítica, mui anterior a l'acupaçon romana, cumo testemunhan las bárias, antas, mamoas, sepulturas i l spólio arqueológico ancontrado an bários lhocales, percipalmente na serra de l Albon.

Ne ls finales de l seclo III A.C. ampeça la colonizaçon romana de l território atualmente pertués.

Mais tarde i até a la fundaçon de l reino de Pertual, este território fui sucessibamente acupado por Suebos, Vesigodos i Muçulmanos. Passado la criaçon de l Reino, ye atribuído l purmeiro foral a la Tierra de Aguiar de Pena pul Rei D. Manuel I, an 1515.

An meados de l seclo XIX las reformas admenistratibas efetuadas al nible outárquico, dórun l'atual cunfiguraçon al munecípio.

Património stórico i cultural[eiditar | eiditar código-fuonte]

Antas de la Serra de l Albon[eiditar | eiditar código-fuonte]

Las Antas de la Serra de l Albon (freguesie de la Lhixa de l Albon), stan classeficadas cumo Monumiento Nacional zde 1910, arguen-se nua prainada junto al Riu Torno, nas prossimidades de Lhixa de l Albon.

Scabada inda ne l final de l seclo XIX puls sacerdotes i grandes studiosos de la region de Vila Pouca de Aguiar, José Rafael Rodrigues i José Brenha, esta necrópole megalítica serie ouriginalmente custituída por un cunjunto de dieç monumientos, cinco de ls quales fúrun çtruídos, mui probabelmente na sequéncia de ls trabalhos agrícolas zambolbidos al lhongo de ls tiempos ne ls terrenos particularmente férteis adonde se ancontran amplantados, assi cumo de las custantes biolaçones a las quales fui sujeita parte sustancial de ls eisemplares arqueológicos desta region strasmuntana i, mui specialmente, ls eisemplares desta tipologie arqueológica.

Tamien coincida por "Chana de las Arcas", la purmeira anta deste cunjunto apersenta ua mamoa - tumulus - eidificada cun tierra i piedra miúda, cujas dimensones la trasforman nun de ls monumientos megalíticos mais ampressionantes de l cunceilho. Cunsegue inda manter in situ trés de ls grandes steios graníticos que cumporian ouriginalmente la cámara sepulcral, bien cumo la correspondente piedra de la cabeceira, a la semelhança, aliás, de la segunda anta (scetuando l radadeiro eilemiento pétreo), apartada daquela por cerca de binte metros para Oucidente.

Quanto al terceiro eisemplar desta necrópole megalítica, parece ser solo possible percepcionar la mamoa primitiba, de cuja cámara sepulcral nun se eidantificórun inda qualesquiera eilemientos struturales, l mesmo sucedendo, ademales, cul quarto spécime, eidantificado pula cota mais eilebada de l terreno.

Finalmente, l quinto monumiento deste cunjunto funerairo parece ser aquel que se ancontra an melhores cundiçones de cunserbaçon, apersentando, quier trés de ls blocos que formarian d'ampeço la cámara sepulcral, quier múltiplos bruxedos de l corredor qu'atingirie un cumprimiento d'aprossimadamente dous metros i ua anchura de metro i meio.

Quanto als artefatos recolhidos ne l lhocal, deber-se-á relembrar que l coincido spólio de l Albon, cumpuosto de bárias dezenas de placas grabadas, fragmientos cerámicos, machados eisecutados an piedra, puntas de seta i cuntas de colar, antre outros eilemientos, procede, percisamente, deste arqueossítio, a rebelar, ne l fondo, la sue relebáncia para un melhor antendimiento deste período de l Noroiste peninsular.

Castielho de Aguiar[eiditar | eiditar código-fuonte]

L Castielho de Aguiar, singular cunjugaçon de la natureza cul angeinho houmano, stá lhocalizado ne ls cuntrafortes de la Serra de l Albon, junto de l'aldé de l Castielho, na freguesie de Telones stá classeficado cumo Monumiento Nacional zde 26 de Febreiro de 1982.

Na zona abundan gigantescos blocos graníticos. L Castielho, eisolado i inexpugnable, cumo un niu de águilas, dominando l bal fértil de Aguiar i las serras bezinas, stá apoiado ne l mais eilebado deilhes. Cul zambolbimiento de las bilas i cidades, ne l fin de la Eidade Média, la stabelizaçon de frunteiras i las múltiplas reformas admenistratibas i políticas, l Castielho de Aguiar, cumo muitas outras fortalezas eisoladas, perdiu amportança. La passaige de l tiempo i l'eroson fúrun nel degradando, até chegar al stado ruinoso an qu'hoije se ancontra anque mesmo de la sue classeficaçon.

Pelourinho de Alfarela de Jales[eiditar | eiditar código-fuonte]

L Pelourinho de Alfarela de Jales (freguesie de Alfarela de Jales, lhugar de Alfarela de Jales), datado de l seclo XVI este eilemiento stá classeficado cumo Eimóbel de Antrisse Público zde 1933.

L purmeiro de ls quatro degraus de l pelourinho stá bastante anterrado ne l pabimiento. Todos son de forma quadrada cun pouca altura i d'apareilho lhigeiro. La Plataforma cula altura d'uitenta centímetros ten forma de plinto quadrado i ten na base, mais ancorpamiento. Na parte superior eisiste un bordo saliente, boleado. Neste eilemiento pousa l fuste cilíndrico monolítico cula altura de dous metros i binte centímetros i l diámetro de trinta centímetros. Ne l topo pousa un lhigeiro capitel saliente, lhiso, seguido dun rebordo mais ancorpado i boleado. L remate ye cumpuosto por un tabuleiro quadrangular que nun de ls lhados ten un scudo de las armas de Pertual ancimado por ua corona abierta.

Por peça treminal eisiste eilemiento cilíndrico cun base de maior diámetro i cul topo saliente i boleado adonde pousa ua pirámide circular.

Ne l'anho de 1953 l pelourinho fui çlocado para sul a fin de dar lhugar a un fontanairo.

Státua–Estela de Jales[eiditar | eiditar código-fuonte]

Státua – Estela (freguesie de la Breia de Jales, lhugar de Barrela), scultura an granito, de forma antropomórfica, stá an porcesso de classeficaçon zde 1997. Ten 2,30 metros d'altura, i ancontra-se inda ne l que se presume ser la sue amplantaçon ouriginal. Queda al lhado de la bie romana que segue pa l campo mineiro de Jales i Trésminas. La cronologie destas státuas-stelas ye, genericamente, atribuída al bronze final/eidade de l fierro, se bien qu'esta poderá talbeç ser mais tardie, podendo mesmo ser de época romana.

La Mamoa de l Alto de l Catorino (freguesie de la Lhixa de l Albon), ye un de ls maiores monumientos megalíticos de l cunceilho de Bila Pouca de Aguiar, i talbeç aquel que se ancontra an melhor stado de cunserbaçon, stá classeficado cumo Eimóbel de Antrisse Público zde 1990.

Minas Romanas de Fóias de Jales (Freguesie de Tresminas)[eiditar | eiditar código-fuonte]

Cumplexo Mineiro de Fóias, neste amportante centro mineiro classeficado cumo Eimóbel de Antrisse Público an 1997, segundo un ambestigador spanhol, yá éran splorados metales ne ls fines de l Neolítico i subretodo na eidade de l bronze i de l fierro. Mas ye subretodo la romanizaçon que marca perfundamente l'atebidade mineira neste lhocal.

La sploraçon que ls romanos lhiebórun a eifeito an Fóias, pula sue amportança i duraçon, fizo cun que ls bruxedos deixados se rebistan de grande amportança, nun solo de l punto de bista de l coincimiento de la stadie romana por tierras lhusas, mas tamien de la cumprenson de ls sous métodos de sploraçon i tratamiento metalúrgico.

Las minas romanas de straçon a cielo abierto, fúrun probabelmente yá durante l reinado de Augusto (27 A.C., 14 D.C.), qu'ampeçórun la sploraçon sistemática deste cumplexo, tenendo-se prolongado até a la segunda metade de l seclo II dC. Sendo l domínio amperial i fiscal, l çtrito mineiro staba sob l'ourientaçon statal direta. Inda nun son coincidos ls lhemites satos de la poboaçon mineira de Fóias. Depuis d'alguas prospeçones efetuadas, pressupone-se l'eisisténcia de detreminadas custruçones, nomeadamente, eidifícios admenistratibos, casernas, balneairos, cumplexos andustriales, armazénes, silos, mercados, lhoijas, casas d'habitaçon, templos i santuairos.

La sploraçon mineira an Fóias rializaba-se eissencialmente pul çmonte a cielo abierto, sendo desso resultado ls çfiladeiros que son las cortas (ó lhagos) de Fóias i Ribeirinha. Nua terceira Corta eisistente, la de ls Lhagoínhos, nun studada, la sploraçon era subterránea. Esta Corta resulta de l'aluimiento dua grande stenson daquela que serie la galerie percipal dua cumplicado cunjunto de galeries.

An jeito de curjidade un Angenheiro de Minas Anglés, calculou que 2000 trabalhadores ouperando diariamente lhiebarian 200 anhos a fazer estes çmontes, sendo necessairo remober pul menos 5.800.000 m³.

Na Corta ó Lhago de Fóias, fúrun reconhecidas bárias galeries que tiran sido outelizadas, ua pa l scoamiento d'aterros i augas, outra cumo ouficinas de tratamiento minério. Nas eimediaçones de las grandes fóias, terá eisistido ua grande poboaçon, i fúrun çcubiertos restos de l'eibentual eisisténcia dun anfitriato i ua necrópole.

Cerca de 300m la sudeste de la corta de Fóias ancontra-se ua strutura de l tipo muro de tierra batida, an parte nibelada i deformada por trabalhos agrícolas. Nun se trata cierta mente dun muro defensibo derrubado dua fortificaçon mas, mui probabelmente , de restos de la fundaçon pa la cabe dun pequeinho anfitriato.

Por buolta de 1937, quando se efetuában trabalhos de custruçon rodobiária, fúrun ancontrados, an lhocal nun specificamente zeignado, trés piedras sepulcrales i un númaro andefenido de sepulturas de cremaçon. An 1986 fui possible lhocalizar ls puntos achados de las mencionadas stelas bien cumo, dua outra piedra sepulcral, zamterrada por un arado dun agricultor i apicultor natural i residente an Fóias, la norte de la zona mineira. Parece que la necrópole se stendia puls dous lhados de la strada subre un talude que çcai an direçon la Oeste. La sue stenson ye inda çconhecida. Até a la data nun eisisten andícios para ua atebidade mineira pré-romana an Fóias, nun podendo, inda assi scluir-se a la partida tal possibelidade tenendo an bista l castro, de l'eidade de l fierro, situado cerca de 4 Km la sudoeste nua rebuolta de l Riu Tinhela.

Las anscriçones ancontradas na zona de Fóias forman la strutura pa la cronologie de la sploraçon mineira romana. L poboamiento de l lhocal, ó seia, la sploraçon mineira sistemática deberá tener tenido ampeço, l mais tardar, sob l gobierno de Tiberius.

L stacionamiento de melitares an Fóias, para alhá de suldados de la sétima lhegion stá cumprobada la stadie de seçones de la cohors I Gallica eiquitata cebiun romanorun, reflete sin dúbeda, un punto alto de las atebidades na purmeira metade de l seclo II. Apunta tamien pa l status lhegal de a mina cumo domínio amperial, ó seia, propiadade fiscal. Ye altamente probable que l çtrito de Fóias tubisse stado lhigado al de Jales formando ua ounidade admenistratiba, territoriun metallorun.

Fóias de Jales[eiditar | eiditar código-fuonte]

L'aldé mais próssima de las minas romanas de Jales, adonde se acradita que se stablecírun ls çcendentes de ls mineiros. Acradita-se que fúrun sploradas por un basto período de tiempo, minérios d'ouro i cobre, cumo eibidencian las galeries d'acesso al anterior de las minas. L patrimonho puode ser bejitado an bários percursos pedestres, ne l mais puro aire de la Serra de la Padrela, an spetaculares bistas de l praino de l nordeste strasmuntano. L'acesso puode ser feito a partir de la strada que lhiga Vila Pouca de Aguiar la Balpaços na salida pa la freguesie de Tresminas, adonde se lhocaliza ua antiga Eigreija Románica.

Cidadelha de Aguiar[eiditar | eiditar código-fuonte]

Recinto fortificado de Cidadelha (freguesie de la Bila Pouca de Aguiar, Cidadelha de Aguiar), classeficado cumo Eimóbel de Antrisse Público an 1990, argue-se ne l topo dun pequeinho cabeço de la Serra de l Albon, sobranceiro al Riu Abelames, al bal de Bila Pouca de Aguiar i a la própia aldé de Cidadelha.

Studos de Caraterizaçon de l Território Municipal Strutura i Dinámicas Ourbanas cunquanto çtituído de las cundiçones naturales de defesa eissenciales a ua quemunidade houmana qu'ende se anstalasse. Terá sido, na berdade, esta radadeira cundiçon a ditar la custruçon de ua única lhinha de muralha bien aparelhada, la maior parte de la qual bastante derrubada na atualidade, i que chegarie, nalguns troços, a atingir cerca de dous metros d'altura.

La zona antermuralhas, de forma relatibamente elítica, apersenta múltiplos afloramientos graníticos de reduzidas dimensones, nun tenendo sido ancontrados, até al momiento, qualesquiera bruxedos andicadores dua probable eisisténcia de struturas de caráter doméstico, cumo serie, cierta mente, d'asperar nun poboado fortificado de la Eidade de l Fierro, cumo este.

Eigreija de Santa Eulália[eiditar | eiditar código-fuonte]

La Eigreija de Santa Eulália (freguesie de Pensalbos, lhugar de Pensalbos) ancontra-se an porcesso de classeficaçon zde 2003.

Na obra Portugalie Monumenta Storica, faç-se refréncia l'este templo “De Santa Eolália de Penzalbos, Gomecius Menendiç Abbas, Johanes Johanis, Martinus Nuniç, Petrus Gunzalbis, Fernandus Manendiç, Jurati Dixerunt quod rex non st patronus”. De stilo Románico, ostenta ua amponente sineira de granito i, na fachada subressaen inda las dues cruzes, un geométrico quadrifólio i ua scultura de Santa Eulália, que se pensa ser de l'outoria de la Scuola Flamenga.

Ne l'anterior de l templo, çtacan-se la capielha-mor, an stilo barroco, i l belíssemo arco cruzeiro, adonde al centro se eibidencia l'eimaige de San Miguel Arcanjo a dominar l dragon, anquanto que de l lhado dreito, subressaen dous ricos retábulos. De l lhado squerdo de l pórtico an arco de buolta purfeita, bislumbra-se ua guapa eimaige “La Pietà”, scultura pungente de a delor de la mai cul cadáber de l filho subre ls zinolhos. San bários ls altares qu'amblezan l'eigreija, dando-se special relebo al de las Almas i al de Nuossa Senhora de l Rosário. Pensa-se qu'este radadeiro fui mandado arguer pul Comendador Martines Aguiar, de la Casa de l Cabo, yá que a ancimar la puorta percipal puode lher-se l seguinte: “Lhiebantou esta eigreija a to la ruoda la su cuidado Cergento-mor Miguel Borges Aguiar (?)”. Este retábulo mariano ten a ornar l'eimaige, pintados la ólio, ls quinze mistérios de l Rosário. L teto, trabalho de fino recorte i balor precioso, son 55 caixotones cun bariadas pinturas la ólio, emolduradas culs mais dibersos temas.

Painéis cun motibos amblemáticos, Adon i Eiba i l pecado ouriginal, motibos hagiológicos, las Santas Birges i Márteres, ls doutores de la Eigreija (Santo Agostico sigura na mano un coraçon an chamas). L teto desta Eigreija, culs sous caixotones pintados ye de fato un precioso lhibro pitural cun motibos Bíblicos, Cristológicos i Hagiológicos.

Património[eiditar | eiditar código-fuonte]

Geografie houmana[eiditar | eiditar código-fuonte]

Populaçon de l cunceilho de Bila Pouca de Aguiar (1801 – 2011)
1801 1849 1900 1930 1960 1981 1991 2001 2011
8 171 10 408 16 047 18 108 25 394 20 121 17 081 14 998 13 187
Nota: An 1853, la ária de l munecípio de Bila Pouca de Aguiar fui oumentada pula
ancorporaçon de trés de las freguesies de l zaparecido cunceilho de Alfarela de Jales.

Freguesies[eiditar | eiditar código-fuonte]

L cunceilho de Bila Pouca de Aguiar stá debedido an 18 freguesies:

L Commons ten ua catadorie cun eimaiges i outros fexeiros subre Vila Pouca de Aguiar


Modelo:CunceilhosBilaReal