Átila

Ourige: Biquipédia, la anciclopédia lhibre.
Esta páigina ó cacho fui traduzida outomaticamente i percisa de ser rebista por un falante natibo de mirandés. Se sabes bien mirandés ajuda la Biquipédia rebendo este artigo. Apuis de la rebison apaga esta marca. Oubrigado!

Átila ó Átila l Huno (406 - 453), tamien coincido cumo Praga de Dius ó Flagelo de Dius[1][2] fui l redadeiro i mais poderoso rei de ls hunos. Gobernou l maior ampério ouropeu de sou tiempo zde 434 até sue muorte. Sues possessones se stendian de la Ouropa Central até l Mar Negro, i zde l Danúbio até l Báltico. Durante sou reinado fui un de ls maiores enimigos de ls Ampérios romanos Ouriental i Oucidental: ambadiu dues bezes ls Bálcanas, stubo a punto de tomar la cidade de Roma i chegou a sitiar Custantinopla na segunda ocasion. Marchou atrabeç de la Fráncia até chegar la Orleanes, antes que le oubrigassen a retroceder na batailha de ls Campos Cataláunicos (Chálones-sur-Marne) i, an 452, cunseguiu fazer l amperador Balenteniano III fugir de sue capital, Rabenna. Inda que sou ampério tenga morrido cul i nun tenga deixado nanhue hardança notable, tornou-se ua figura lendária de la stória de la Ouropa. An grande parte de la Ouropa Oucidental ye lembrado cumo l paradigma de la crueldade i de la rapina. Alguns storiadores, por outro lado, retratórun nel cumo un rei grande i nobre, i trés sagas scandinabas l'ancluen antre sous personaiges percipales.

Ouriges[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ls hunos ouropeus parécen tener sido un galho oucidental de ls hsiung-znudo, grupo proto-mongol ó proto-túrquico de tribos nómades de l nordeste de la China i de la Ásia Central. Estes pobos cunseguiran superar melitarmente sous ribales (muitos deilhes de refinada cultura i ceblizaçon) por sue predisposiçon pa la guerra, sue assombrosa moblidade i sues armas specíficas, tales cumo l'arco huno.

Átila naciu an torno d'anho 406. Quanto la sue anfáncia, se çconhece qualquiera dado. La suposiçon de que la zde pouca eidade yá era un xefe capaç i un guerreiro ye razoable, mas nun eisiste forma de custatá-la.

L trono cumpartilhado[eiditar | eiditar código-fuonte]

Até 432, ls hunos unificórun-se sob l rei Rue, Angúrria ó Rugila. An 434 morriu Rue, deixando la sous sobrinos Átila i Bleda, filhos de sou armano Mundzuk, l comando de todas las tribos hunas. Naquel momiento, ls hunos ancontrában-se an plena negociaçon culs ambaixadores de Teodósio II a respeito de l'antrega de bárias tribos renegadas que se habien refugiado ne l teta de l Ampério Romano de l Ouriente. Ne l'anho seguinte, Átila i Bleda tubírun un ancuontro cula legaçon amperial an Margus (atualmente Požarebac, na Sérbia) i, sentados todos na garupa de ls cabalhos a la maneira huna, negociórun un tratado. Ls romanos cuncordórun nun solamente an debolber las tribos fugitibas (qu'habien sido un ajuda mais que bienbenido contra ls bándalos), mas tamien an duplicar l tributo antes pago pul Ampério, de 350 libras romanas d'ouro (quaije 115 kg), abrir ls mercados als comerciantes hunos i pagar un resgate d'uito sólidos por cada romano presioneiro de ls hunos. Estes, sastifeitos cul tratado, liebantórun sous acampamientos i partiran até l'anterior de l cuntinente, talbeç cul propósito de cunsulidar i fortalecer sou ampério. Teodósio outelizou esta ouportunidade para reforçar ls muros de Custantinopla, custruindo las purmeiras muralhas marítimas de la cidade, i para liebantar linhas defensibas na frunteira al longo de l Danúbio.

O império huno se estendia desde as estepes da Ásia Central até a atual Alemanha, e desde o Danúbio até o Báltico

Ls hunos permanecírun fura de la bista de ls romanos durante ls cinco anhos seguintes. Durante este tiempo liebórun a cabo ua ambason de la Pérsia. Mas, ua contra-oufensiba persa na Arménia treminou cula derrota de Átila i Bleda, que renunciórun la sous prainos de cunquista. An 440, reaparecírun nas frunteiras de l Ampério Romano de l Ouriente, atacando ls mercadores de la borda norte de l Danúbio, als quales protegie l tratado bigente. Átila i Bleda amenaçórun cula guerra abierta, sustentando que ls romanos habien faltado als sous cumpromissos i que l bispo de Margus (próssima a l'atual Belgrado) habie cruzado l Danúbio para saquear i profanar las tumbas reales hunas de la borda norte de l Danúbio. Cruzórun anton este riu i arrasórun las cidades i fuortes eilírios al longo de la borda, antre eilhes – segundo PriscoBiminaciun (atual Kostolac, na Sérbia), qu'era ua cidade de ls mésios na Ilíria. Sou abanço ampeçou an Margus, yá que quando ls romanos debatírun la possiblidade d'antregar l bispo acusado de profanaçon, este fugiu an segredo pa ls bárbaros i les antregou la cidade. Teodósio habie çguarnecido las defesas ribeirinhas cumo cunsequéncia de la catura de Cartago pul bándalo Genserico an 440 i l'ambason de la Arménia pul sassánida Yazdegerd II an 441. Esto deixou la Átila i Bleda l camino abierto atrabeç de la Eilíria i de ls Bálcanas, que se apressórun a ambadir ne l mesmo anho de 441. L'eisército huno, tenendo saqueado Margus i Biminaciun, tomou Sigindunun (la moderna Belgrado) i Sirmiun (atual Sremska Mitrobica, na porbíncia sérbia de la Boibodina), antes de parar las ouparaçones. Cuntinou anton ua trégua al longo de 442, momiento que Teodósio aprobeitou para trazer sues tropas de la África i çpor dua grande eimisson de moneda para financiar la guerra contra ls hunos. Feitos estes preparatibos, cunsidrou que podie permitir-se rechaçar las eisigéncias de ls reis bárbaros. La repuosta de Átila i Bleda fui retomar la campanha (443). Golpeando al longo de l Danúbio, tomórun ls centros melitares de Ratiara i sitiórun cun éxito Naissus (atual Nis) mediante l'amprego d'aríetes i torres d'assalto rodantes (sofisticaçones melitares que éran nuobas antre ls hunos). Mais tarde, pressionando al longo de l riu Nišaba, tomórun Serdica (Sofia), Filípolis (Plobdib) i Arcadiópolis. Anfrentórun i çtruíran tropas romanas próssimo la Custantinopla i solamente se detibírun pula falta de l material adequado d'assédio capaç d'abrir brecha nas ciclópicas muralhas de la cidade. Teodósio admitiu la derrota i ambiou l cortesano Anatólio para negociar ls tenermos de la paç, que fúrun mais rigorosos pa ls romanos que ne l tratado anterior: l'amperador cuncordou an antregar mais de 6.000 libras romanas (cerca de 1.963 kg) d'ouro cumo andenizaçon por tener faltado als tenermos de l pato; l tributo anual triplicou-se, alcançando la cantidade de 2.100 libras romanas (cerca de 687 kg) d'ouro; i l resgate por cada romano presioneiro passaba a ser de 12 sólidos. Sastifeitos, durante un tiempo, ls sous zeios, ls reis hunos retirórun-se pa l'anterior de l sou ampério. D'acuordo cun Jordanes, que segue Prisco, an algun momiento de l período de calma que se seguiu a la retirada de ls hunos de Bizáncio (probabelmente an torno de 445), Bleda morriu i Átila quedou cumo único rei. Eesiste abundante speculaçon stórica subre se Átila assassinou sou armano ó se Bleda morriu por outras causas. An to causo, Átila era agora l senhor andiscutible de ls hunos i boltou-se outra beç pa l Ampério Romano de l Ouriente.

Rei único[eiditar | eiditar código-fuonte]

Depuis de la partida de ls hunos, Custantinopla sofriu grabes zastres, tanto naturales cumo causados pul home: sangrentos çtúrbios antre aficionados de las corridas de carros de l Heipódromo; eipidemias an 445 i 446, la segunda an cuntinaçon dua fame; i to ua série de terremotos que durou quatro meses, derrubou buona parte de las muralhas i matou miles de pessonas, ocasionando ua nuoba eipidemia. Este redadeiro golpe tubo lugar an 447, justo quando Átila, tenendo cunsulidado sou poder, partiu de nuobo al sul, entrando ne l'ampério atrabeç de la Mésia. L eisército romano, sob l comando de l magister melitun godo Arnegisclo, l'anfrentou ne l riu Bid i fui bencido, ambora nun sin antes ocasionar grabes perdas al enimigo. Ls hunos quedórun sin ouposiçon i se dedicórun a la pilhaige al longo de ls Bálcanas, chegando anclusibe até las Termópilas. Custantinopla mesma se salbou grácias a l'anterbençon de l prefeito Flábio Custantino, qu'ourganizou brigadas cidadanas pa la reconstruçon de las muralhas danificadas puls sismos (i, an alguns lugares, para custruir ua nuoba linha de fortificaçon an frente a l'antiga). Chegou até nós un relato de l'ambason:

"La nacion bárbela de ls hunos, qu'habitaba na Trácia, chegou a ser tan grande que mais de cien cidades fúrun caturadas i Custantinopla chegou quaije a star an peligro i la maiorie de ls homes fugiran deilha (…) I houbo tantos assassinatos i derramamientos de sangre que nun se podien cuntar ls muortos. Ai, qu'anclusibe caturórun eigreijas i monastérios i degolórun monges i donzelas an grande númaro!"
Calínico, "Bida de San Heipátio".

Átila reclamou, cumo cundiçon pa la paç, que ls romanos cuntinassen pagando un tributo an ouro i qu'eibacuassen ua faixa de tierra cuja anchura iba de trezentas milhas la leste zde Sigindunun até cien milhas al sul de l Danúbio. Las negociaçones cuntinórun antre romanos i hunos durante aprossimadamente trés anhos. L storiador Prisco fui ambiado cumo ambaixador al acampamiento de Átila an 448. Ls fragmientos de sous anformes, cunserbados por Jordanes, ne ls ouferecen ua çcriçon gráfica de Átila antre sues numerosas mulhiers, sou bufon cita i sou nano mouro, ampassible i sin jóias ne l meio de l splendor de sous cortesanos:

"La Fiesta de Átila", quadro de l pintor húngaro Mór Than. Baseia-se ne l cacho de Prisco, que l repersenta de branco na parte dreita, segurando sou libro de stória.
"Habie sido preparada ua luxuosa comida, serbida an basilha de prata, para nós i nuossos bárbaros hóspedes, mas Átila nun comiu nada para alhá de chicha nun prato de madeira. An to l resto mostrou-se tamien eiquelibrado; sou copo era de madeira, anquanto qu'al resto de nuossos hóspedes se ouferecian cálices d'ouro i prata. Sue roupa, eigualmente, era mui simples, mas mui limpa. La spada que liebaba a las cuostas, ls laços de sous çapatos citas i ls arreios de sou cabalho carecian d'adornos, defrente de ls outros citas, que liebában ouro ó gemas ó qualquiera outra cousa preciosa."

Durante estes trés anhos, d'acuordo cun ua lenda recolhida por Jordanes, Átila çcubriu la "Spada de Marte":

"Diç l storiador Prisco que fui çcubierta nas seguintes circunstáncias: Cierto pastor çcubriu qu'un terneiro de sou ganado mancaba i nun fui capaç d'ancontrar la causa de la ferida. Seguiu ansiosamente l rastro de sangre i ancuontrou al final ua spada cun que l'animal habie se ferido anquanto pastaba na relba. Recolheu-l'i lebou-la diretamente la Átila. Este deleitou-se cul persente i, sendo ambicioso, pensou qu'habie sido çtinado a ser senhor de to l mundo i que, por meio de la Spada de Marte, tenie garantida la supremacie an todas las guerras."
Jordanes, "Ourige i géstios de ls godos" (XXXB)

Mais tarde, ls studiosos eidantificarian esta lenda cumo pertencente a un padron de culto a l'espada, quemun antre ls nómades de las stepes de la Ásia Central.

Átila ne l Oucidente[eiditar | eiditar código-fuonte]

Yá an 450, Átila habie proclamado la sue antençon d'atacar l poderoso Reino Besigodo de Toulouse an aliança cul amperador Balenteniano III. Átila habie stado antes de buonas relaçones cul ampério oucidental i cun sou gobernante de fato , Aécio. Aécio habie passado un brebe eisílio antre ls hunos an 433, i las tropas que Átila le habie proporcionado contra ls godos i ls burgúndios habien cuntribuído para cunseguir-le l títalo – mais que nada honorífico – de magister melitun ne l'oucidente. Ls persentes i ls sfuorços diplomáticos de l bándalo Genserico, que se oupunha i temia ls bisigodos, puoden tamien tener anfluenciado ls prainos de Átila. De qualquiera modo, na primabera de 450, l'armana de Balenteniano, Honória, la quien, contra sue buntade habien prometido a un senador, ambiou al rei huno un pedido d'ajuda juntamente cun sou anielho. Ambora seia probable que Honória nun tubisse l'antençon de propor-le matrimonho, Átila decidiu anterpretar assi sue mensaige. Aceitou, pedindo-le, cumo dote, la metade de l'ampério oucidental. Quando Balenteniano çcubriu l'ocorrido, solamente l'anfluéncia de sue mai, Gala Placídie, cunseguiu qu'ambiasse Honória al eisílio an beç de matá-la. Screbiu la Átila negando categoricamente la legitimidade de la suposta oufierta de matrimonho. Átila, sin deixar-se cumbencer, ambiou ua delegaçon la Rabenna para proclamar l'inocéncia de Honória i la legitimidade de sue perpuosta de núpcias, assi cumo qu'el mesmo se ancarregarie de benir reclamar l qu'era sou por dreito. Anquanto esso, Teodósio morriu an cunsequéncia dua queda de cabalho, i l sou sucessor, Marciano, anterrompeu l pagamiento de l tributo ne l final de 450. Las sucessibas ambasones de ls hunos i d'outras tribos habien deixado ls Bálcanas cun pouco a saquear. L rei de ls sálios habie morrido i la luita sucessória antre sous dous filhos cunduziu a un cunfronto antre Átila i Aécio. Átila apoiaba l filho mais bielho, anquanto que Aécio apoiaba l mais nuobo. Bury pensa que l'antençon de Átila al marchar para oeste era la de stender sou reino – yá anton l mais poderoso de l cuntinente – até la Gália i las cuostas de l Atlántico. Quando reuniu todos sous bassalos (gépidas, ostrogodos, rugios, scirianos, hérulos, turíngios, alanos i burgúndios) i ampeçou sue marcha l'oeste, yá habie ambiado oufiertas d'aliança tanto als besigodos cumo als romanos. An 451, sue chegada a la Bélgica, cun un eisército que Jordanes stima an meio milhon d'homes, deixou claro quales éran sues berdadeiras antençones. An 7 d'abril tomou Metç, oubrigando Aécio a por-se an mobimiento para anfrentar-le cun tropas recrutadas antre ls francos, burgúndios i celtas. Ua delegaçon de Abitus i l custante abanço de Átila l'oeste cumbencírun l rei besigodo, Teodorico I, d'aliar-se culs romanos. L'eisército cumbinado d'ambos chegou la Orleanes antes de Átila, cortando assi sou abanço. Aécio perseguiu ls hunos i alcançou-los acerca de Chálones-en-Xampanhe, trabando la batailha de ls Campos Cataláunicos, que treminou cula bitória de l'aliança godo-romana, ambora Teodorico tenga perdido la bida ne l cumbate. Átila retirou-se para para alhá de las sues frunteiras i ls sous aliados debandórun.

Ambason de la Eitália i muorte de Átila[eiditar | eiditar código-fuonte]

Átila e seus hunos invadindo a Itália

Átila apareciu de nuobo an 452 para eisigir sou matrimónio cun Honória, ambadindo i saqueando la Eitália na sue passaige. Sou eisército submetiu la pilhaige numerosas cidades i arrasou totalmente Aquileia. L'amperador Balenteniano III fugiu de Rabenna la Roma. Aécio permaneciu an campanha, mas sin capacidade melitar suficiente para anfrentar ua batailha. Finalmente, Átila se detebe ne l riu , adonde recebiu ua delegaçon formada, antre outros, pul prefeito Trigécio, l cónsul Abieno i l papa Lion I. Passado l'ancuontro, ampeçou la retirada sin reclamar nin sou matrimónio cun Honória nin ls territórios que zeiaba.

Encontro de Átila com o Papa Leão I.

Ouferecírun-se muitas splicaçones para este fato. Puode ser que las eipidemias i falta d'quemidos que coincidiran cun sue ambason deblitórun sou eisército, ó que las tropas que Marciano ambiou al outro lado de l Danúbio l forçórun a regressar, ó talbeç ambas cousas. Prisco cunta qu'un miedo supersticioso al çtino de Alarico I, que morriu pouco depuis de l saque de Roma an 410, fizo ls hunos paráren. Próspero de Aquitánia afirma que l papa Lion, ajudado por San Pedro i San Paulo, l cumbenceu la se retirar de la cidade. Seguramente la personalidade fuorte de San Lion Magno tubo mais que ber cula retirada de Átila que l'antrega l'este dua grande cantidade d'ouro, cumo suponen alguns outores, dado que tenie yá al alcance de sue mano la plena posse de la fuonte de la qual esse ouro probinha.

O encontro de Leão I e Átila, de Rafael, no qual se pode ver São Pedro e São Paulo apoiando o papa do alto em seu encontro com o rei huno.

Qualesquiera que fússen las sues rezones, Átila deixou la Eitália i regressou al sou palácio para alhá de l Danúbio. Deilhi, planeijou atacar outra beç Custantinopla i eisigir l tributo que Marciano habie deixado de pagar. Mas la muorte surprendiu-lo ne l'ampeço de 453. L relato de Prisco diç que cierta nuite, depuis de ls festeijos de celebraçon de la sue radadeira boda (cun ua goda chamada Eildico), sofriu ua grabe heimorragie nasal que le ocasionou la muorte. Ls sous suldados, al çcubrir sue muorte, chorórun nel cortando l pelo i ferindo-se culas spadas, pus – cumo assinala Jordanes – "l maior de todos ls guerreiros nun debie ser chorado cun lamientos de mulhier nin cun lágrimas, mas si cun sangre d'homes". Anterrórun nel nun sarcófago triplo – d'ouro, prata i fierro – junto cul botin de sues cunquistas, i ls que partecipórun ne l'anterro fúrun eisecutados para manter secreto l local de l'antierro. Depuis de la sue muorte, cuntinou a bibir cumo figura lendária: las personaiges de Etzel ne l Cantar de ls Nibelungos i de Atli na Saga de ls Bolsung i la Edda poética anspiran-se bagamente na sue figura. Outra berson de sue muorte ye la que ne ls oufereciu, uitenta anhos depuis de l'eibento, l cronista romano Cunde Marcelino: "Átila, rei de ls hunos i saqueador de las porbíncias de la Ouropa, fui atrabessado pula mano i adaga de sue mulhier". Tamien la "Saga de ls Bolsung" i la "Edda poética" sustentan que l rei Atli (Átila) morriu pulas manos de sue mulhier Gudrun, inda assi, la maiorie de ls studiosos rejeitan estes relatos cumo puras fantasias románticas i prefíren la berson dada por Prisco, cuntemporáneo de Átila. Assi treminórun uito anhos d'ambasones de ls hunos. Ls sous filhos Eillak (que tenie sido zeignado heirdeiro), Dengizik i Ernak lutórun pula sucesson i, debedidos, fúrun bencidos ne l'anho seguinte na batailha de Nedao por ua coalizon de pobos dibersos (ostrogodos, hérulos, gépidas, etc). Sou ampério nun subrebibeu la Átila.

Nome, aparéncia i caráter de Átila[eiditar | eiditar código-fuonte]

Átila. De uma ilustração para a Edda Poética.

La percipal fuonte d'anformaçon subre Átila ye Prisco, un storiador que biajou cun Maximino nua delegaçon de de l'amperador bizantino Teodósio II an 448. Çcribe l poboado custruído puls nómades hunos, i ne l qual se habien stablecido, cumo de l tamanho dua cidade grande, cun sólidos muros de madeira. Al própio Átila, Prisco l retrata assi:

"Baixo de statura, de peito ancho i cabeça grande; sous uolhos éran pequeinhos, sue barba fina i salpicada de filos brancos; i tenie l nariç xato i la piel morena, mostrando l'eibidéncia de sue ourige."

L'aparéncia física de Átila debie ser, mui probabelmente, la d'alguien de l Stremo Ouriente ó de l tipo mongol, ó talbeç ua mistura deste tipo i daquel de ls pobos túrquicos de la Ásia Central. An rialidade, seguramente mostraba traços de l'ouriente asiático, que ls ouropeus nun stában acostumados a ber, i por esso l çcribírun cun frequéncia an tenermos pouco eilogiosos. Átila ye coincido na stória i na tradiçon oucidentales cumo l'anflexible "Flagelo de Dius", i sou nome passou a ser sinónimo de crueldade i barbárie. Parte dessa eimaige puode tener surgido de la fuson de sous traços, na eimaginaçon popular, culs de ls posteriores senhores de la guerra de las stepes, cumo Géngis Kan i Tamerlon: todos eilhes cumpartilhan la mesma fama de cruéis, anteligentes, sanguinairos i amantes de la batailha i de la pilhaige. La rialidade subre sous caráteres respetibos puode ser mais cumplexa. Ls hunos de l tiempo de Átila habien se relacionado durante algun tiempo cula ceblizaçon romana, particularmente atrabeç de ls aliados germanos (foederati) de la frunteira, de modo que quando Teodósio ambiou sue delegaçon an 448, Prisco pudo eidantificar cumo lénguas quemuns na horda l huno, l gótico i l latin. Cunta tamien Prisco sou ancuontro cun un romano oucidental catibo, qu'habie assimilado tan cumpletamente la forma de bida de ls hunos que nun tenie nanhun zeio de buoltar la sou paíç d'ourige. I la çcriçon de l storiador bizantino de l'houmildade i simplicidade de Átila nun ouferece dúbedas subre l'admiraçon que le causa. Assi mesmo, stá claro, de ls relatos de Prisco, que Átila nun solamente falaba purfeitamente l latin, mas que tamien sabie screbé-lo; ademales falaba l griego i outros lénguas, pul que deduç que mui probabelmente tratou-se dun home de grande cultura pa ls cánones de la época. L cuntesto stórico de la bida de Átila tubo grande trascendéncia na hora de cunfigurar sue posterior eimaige pública: Ne ls anhos de la decadéncia de l Ampério Romano de l Oucidente, tanto sous cunflitos cun Aécio (coincido frequentemente cumo "l radadeiro romano") cumo l'alheno de sue cultura cuntribuíran para cobrir-le cula máscara de bárbaro feroç i enimigo de la ceblizaçon, cumo ten sido retratado an numerosos filmes i outras manifestaçones artísticas. Ls poemas épicos germánicos an qu'el aparece ne ls ouferecen un retrato mais cumplexo: ye tanto un aliado nobre i generoso (l Etzel de l Cantar de ls Nibelungos), cumo cruel (Atli, na Saga de ls Bolsung i na Edda poética). Alguas stórias nacionales, mas, l retratan siempre sob ua luç faborable. Na Hungrie i Turquie ls nomes de Átila i sue radadeira mulhier, Eildico, cuntinan sendo populares atualmente. De forma parecida, l scritor húngaro Geza Gardonyi, an sue nobela La láthatatlan amber (publicada ne l'oucidente cul títalo de "L scrabo de Átila" ), ouferece ua eimaige positiba de l rei huno, çcribendo-lo cumo un xefe sábio i querido. Ten-se classeficado Átila cumo un "bárbaro" sin dar-se cunta que ls romanos chamában assi la qualquiera pobo que nun fusse romano ó romanizado, sin amportar sou grau de cultura nin sou stado de ceblizaçon. Debe tener an cunta, na hora de formar-se ua eideia correta de l personaige, que ls relatos que ne ls chegado son todos de la caneta de sous enimigos, pul que ye amprescindible ua adequada análeze de ls mesmos. Para alhá desso, nun ye amprobable que l xefe dua nacion guerreira (un xefe anteligente) abaluarie la bantaige propagandística de ser cunsidrado por sous enimigos "L flagelo de Dius", i que debido a esso, fomentarie essa eimaige antre eilhes. L nome de Átila poderie seneficar "Paizinho", de l gótico atta (pai), cul sufixo deminutibo "-la", yá que sabemos que muitos godos serbiran ne ls sous eisércitos. Poderie ser tamien ua forma pré-turca, d'ourige altaica (cumpare-se cun Ataturk i cun Alma-Ata, l'atual Almaty). Ye possible que probenha de atta (pai) i de eil (tierra, paíç), cul sentido de "tierra paterna" ó "mai pátria". Atil era tamien l nome altaico de l'atual Bolga, riu que talbeç dou sou nome la Átila.

L'hardança de Átila[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ls hunos stan a tentar, na atualidade, cunseguir l sou reconhecimiento cumo minorie étnica na Hungrie. Mais de 100.000 hunos çcendentes de l "Flagelo de Dius", possiblemente, biben hoije antre la Hungrie i ls países bezinos.

Refréncias

  1. Os Bárbaros. Terry Jones. Apresentado pela TV Escola. 2009.
  2. L nome "Praga de Dius" le fui atribuído pula cristandade, nun seneficando ua praga cuntrolada por Dius, mais si ua praga que cunsumi i çtrói Dius, ua beç que Átila era pagon i bisto cumo ua amenaça melitar i relegiosa al cristandade.

Fuontes[eiditar | eiditar código-fuonte]

  • Prisco: História Bizantina (texto grego em Ludwig Dindorf: Historici Graeci Minores, Leipzig, B.G. Teubner, 1870). Pode-se consultar uma tradução ao inglês de J.B. Bury em Priscus at the court of Attila Arquibado an 2001-02-04 ne l Wayback Machine.
  • Jordanes: Origen y gestas de los godos. Há um edição espanhola de José María Sánchez Martín, Madri, Cátedra, 2001.

Bibliografie[eiditar | eiditar código-fuonte]

An spanhol[eiditar | eiditar código-fuonte]

  • Bock, Susan: Los hunos, tradición e historia. Universidad de Murcia, Secretariado de Publicaciones, 1992. ISBN B0000EDNA1
  • Bussagli, Mario: Atila. Madrid: Alianza Editorial, 2005. ISBN 84-206-0341-4
  • Roberts, Wess: Atila, conquistador en el siglo V, líder en el siglo XX,. Madrid: Maeva, 2001. ISBN 84-86478-23-5
  • Cebrián, Juan Antonio: Pasajes de la Historia. Madrid: Corona Borealis, 2001.
  • Raya Olivet, Hernan, "Hunos, conquista y expansión", Colegio "Trilce", versão do clássico Age of Empires II, The Conquerors, 2006.

An anglés[eiditar | eiditar código-fuonte]

  • Blockley, R.C.: The Fragmentary Classicising Historians of the Later Roman Empire, vol. II (coleção de cachos de Prisco, Olimpiodoro e outros, com o texto original e tradução ao inglés). ISBN 0-905205-15-4
  • Gordon, C.D.: The Age of Attila: Fifth-century Byzantium and the Barbarians. Michigan: University of Michigan Press, 1960.
  • Maenchen-Helfen, Otto (ed. Max Knight): The World of the Huns: Studies in Their History and Culture. Berkeley: University of California Press, 1973.
  • Thompson, E.A.: A History of Attila and the Huns. Londres: Oxford University Press, 1999. ISBN 0-631-21443-7

An francés[eiditar | eiditar código-fuonte]

  • Bóna, István: Les huns: Le grand empire barbare d'Europe (IVe-Ve siècles). París: France, 2002.

An húngaro[eiditar | eiditar código-fuonte]

  • Kézai, Simon /Keszi, Simon: "A hunok és a magyarok cselekedetei". Em Gesta Hunnorum et Hungarorum. Editado e traduzido por László Veszprémy & Frank Schaer. Central European University, 1999.

Lhigaçones sternas[eiditar | eiditar código-fuonte]

Commons
Commons
L Commons ten multimédia relacionada cun: Átila

Modelo:Começa caixa |- |width="40%" align="center"|Precedido por:
Ruga e
Bleda (co-regente de Átila entre 434 e 445) |width="40%" align="center"|Rei dos Hunos
434-453 |width="40%" align="center"|Sucedido por:
Ellac Modelo:Termina caixa

Modelo:Biografias