Houmano

Ourige: Biquipédia, la anciclopédia lhibre.
Cumo lher ua caixa taxonómicaBiquipédia:Cumo lher ua caixa taxonómica
Cumo lher ua caixa taxonómica
Ser houmano

Classeficaçon científica
Reino: Animalia
Filo: Chordata
Subfilo: Bertebrata
Classe: Mammalia
Orde: Primates
Família: Hominidae
Subfamília: Homininae
Género: Homo
Spece: H. sapiens
Homo sapienes
Lineu, 1758

L ser houmano puode ser defenido an tenermos biológicos, sociales i cuncéncia. Biologicamente, ls houmanos son classeficados cumo la spece Homo sapiens (latin para home sábio, home racional), un pirmata bípede de la superfamília Hominoidea tamien cun outros símios: chimpanzés, bonobos, gorilas, ourangotangos i gibones, para alhá de outras speces atualmente zaparecidas. L Homo sapienes tamien pertence a la família hominidae, família que tamien pertence l chimpanzé i outros.

Ls houmanos adotan ua postura eireta que dá la libartaçon de l nembros anteriores para la manipulaçon de oubjetos, ténen un cérebro bien zambolbido que les dá las capacidades de raciocínio abstrato, lenguaige i antrospeçon.

La mente houmana ten bários atributos çtintos. Ye respunsable pula cumplexidade de l cumportamiento houmano, specialmente la lenguaige. La curjidade i la ouserbaçon científica lebórun al aparecimiento dua bariadade de splicaçones pa la cuncéncia i la relaçon antre l cuorpo i la miente. La Psicologie (percipalmente la Neuropsicologie) tenta studar estas manifestaçones i relaçones zde l punto de bista científico. Las perspetibas religiosas giralmente dan amportança la eisisténcia dua alma cumo sendo la eisséncia de l ser, normalmente ligada a la crença i adoraçon de Dius, diuses ó spritos. La Filosofie tenta studar las perfundezas de cada ua destas perspetibas. La Arte, la Música i la Literatura son muitas bezes ousadas cumo forma de spresson deste cunceitos i sentimientos.

L ser houmano ye ua spece eiminentemente social. Crian struturas sociales cumplexas, cumpuostas de muitos grupos coperantes i cumpetidores. Estas struturas barian zde las naciones até al nible de la família, zde la quemunidade até al you. La tentatiba de antencer i mudar l mundo al sou redror, possiblitou als houmanos zambolbir tecnologie i ciéncia cumo un porjeto quemun i nun andebidual. Estas anstituiçones lebórun al aparecimiento de artefatos cumpartidos, crenças, mitos, rituales, balores i normas sociales que, ne l cunjunto, forman ua cultura de grupo.

Treminologie[eiditar | eiditar código-fuonte]

Mulhier inuit (1907)

Ne l giral, la palabra pessonas ye outelizada quando se quier falar dun grupo specífico de andebíduos. Inda assi, quando se quier falar dun grupo que ten parecenças étnica, cultural ó de nacionalidade, outeliza-se l termo pobo (eisemplos: pobo índio, pobo falante de pertués).

L macho jubenil desta spece ye chamado rapaç. A la fémea jubenil dá-se l nome de rapaza, . L termo Home,ye giralmente outelizado para referir l cunjunto de todos ls sers houmanos (an cuntraste cun home, l macho de la spece), tal cumo l termo houmanidade, raça houmana ó género houmano. L termo houmano ye outelizado cumo sinónimo de ser houmano. Cumo adjetibo, l termo houmano, ten segneficado neutro, mas poderá ser outelizado para chamar la atençon de ls aspetos positibos de la natureza houmana i ser sinónimo de beneboléncia (an cuntraposiçon cul termo zumano).

A las bezes, an Filosofie, ye mantenida ua çtinçon antre las noçones de ser houmanoHome) i de pessona. L purmeiro trata la spece biológica anquanto que l segundo trata un agente racional (ber, por eisemplo, la obra de John Locke, Ansaio subre l Antendimiento Houmano II 27, i la obra de Emmanuel Kant, Antroduçon a la Metafísica de la Moral). Segundo la perspetiba de John Locke, la noçon de pessona passa a ser la dua coleçon de açones i ouperaçones mentales. L termo pessona poderá assi ser outelizado para falar de animales para para alhá de l Home, para falar de seres míticos, ua anteligéncia arteficial ó un ser straterrestre. Ua amportante queston an Teologie i na Filosofie de la religion cuncerne an saber se Dius ye ua pessona.

An latin, houmanus ye la forma adjetibal de l nome homo, traduzido cumo Home (para ancluir machos i fémeas).

Biologie[eiditar | eiditar código-fuonte]

Anatomie i Fisiologie[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ber artigo percipal: Cuorpo houmano
Eilustraçon antiga representando un scaleto houmano

L ser houmano apersenta locomoçon bípede cumpleta. Este fato premite la outelizaçon de ls nembros anteriores para la manipulaçon de oubjetos.

Ls houmanos barian an relaçon la altura i peso médio, cunsante la localizaçon i aspetos stóricos. Inda que l peso séia mui anfluénciado puls genes, ye tamien, mui anfluenciado pula dieta i eisercício.

An cumparaçon cula piel d'outros primatas, la piel houmana ten menor pelaige. La quelor de l pelo i de la piel ye anfluénciada pula persença de pigmentos, chamados melaninas. La maiorie de ls outores acradita que l scurecimiento de la piel fui ua adataçon que eiboluiu cumo ua defesa cuntra la radiaçon solar ultrabioleta (UV); la melanina ye ua sustáncia eificaç cuntra esta radiaçon. La quelor de la piel, an houmanos atuales, puode bariar zde l castanho scuro até al rosa pálido. La çtrebuiçon geográfica de la quelor de la piel relaciona culs nibles ambientales de centeilhas UV. La quelor de l pelo i de la piel houmana ye cuntrolada, an parte, pul gene MC1R. Por eisemplo, l pelo ruibo i piel pálida de alguns ouropeus ye l resultado de mutaçones ne l gene MC1R. La piel houmana ten la capacidade de scurecer (bronzeamiento) an repuosta a la sposiçon la centeilhas UV. La bariaçon na capacidade de bronzeamiento tamien ye mui cuntrolado pul gene MC1R.

Anatomie houmana, Museu Conde, Chantilly

Porque ls houmanos son bípedes, la region pélbica i la coluna bertebral ténden a sofrer zgaste, criando deficuldades locomotoras an andebíduos más bielhos.

La necidade andebidual dua regular admenistraçon de comida i bubida ye bien amostrada na cultura houmana. La falha na oubtençon de quemido lieba al stado de fame i eibentualmente al de einaniçon, anquanto que la falha na oubtençon de bubida lieba a la zeidrataçon i al stado de sede. Tanto la einaniçon cumo la zeidrataçon poderán liebar a la muorte, se nun fúren cumbatidas: l ser houmano puode subrebibir para alhá de dous meses sin comida, mas solamente cerca de trés dies sin bubida (se nun tubir acesso a quemido que heidrate).

L tiempo médio de suonho que l home percisa ye de antre siete i uito horas por die, para un adulto, i de nuobe la dieç horas por die nun nino. Andebíduos más bielhos normalmente ténen suonhos de seis la siete horas i ls recén-nacidos puoden percisar de 18 a 20 horas diárias de suonho. Ye quemun, nas sociadades modernas, las pessonas drumiren menos que l neçairo. (Ber pribaçon de l suonho.)

L cuorpo houmano stá sujeito a la malinas i al porcesso de ambelhecimento. La Medecina ye la ciéncia que splora métodos para perserbar la salude houmana.

Aparecimiento de la spece[eiditar | eiditar código-fuonte]

Mapa de las purmeiras migraçones houmanas, de acordo cun análezes afatuadas al DNA mitocondrial (ounidades: milénios até al persente).
La perspetiba deste planisfério centra-se ne l pólo norte, para facelitar la cumprenson de las rotas de las migraçones.

D'acordo culas teories más quemumente aceites antre ls antropólogos atuales, l Homo sapienes tubo ourige nas sabanas de África antre 130.000 a 200.000 anhos atrás[1], çcendendo de l Homo eretus, i tenerá colonizado la Eurásia i la Ouceanie hai 40.000, colonizando las Américas solo hai 10.000 anhos [2].

Tenendo an cunta que eisiste bida na Tierra hai más de 3,5 bilhones (109) d'anhos, puode-se dezir que esta spece ye mui recente. Para ua abaluaçon más clara, poderie fazer-se l seguinte paralelo: Se eisistisse bida hai 10 dies, l home tenerie aparecido ne l redadeiro minuto na África, hai un segundo na Eurásia i Ouceania, i solo hai 1/4 de segundo nas Américas.

L Homo sapienes acupou l lugar de l Homo neanderthalensis, de l Homo floresiensis i de outras speces çcendentes de l Homo eretus (que colonizou la Eurasie hai yá 2 milhones de anhos) por bias de la maior capacidade de reproduçon i maior cumpetitibidade puls recursos naturales.

La ourige de l Homo sapienes, cumo an todas las speces animales, ancontra-se hoije an die splicada pula teorie de la eiboluçon de las speces, baseada ne ls trabalhos de Charles Darwin i mui suportada por fatos científicos.

Nun cuntesto religioso, la ourige de l Home ye splicada cun frequéncia cun algua forma de anterbençon debina, baseada solamente na fé de l crentes. De antre estas corrientes, çtácan-se, ne l Mundo Oucidental, l Criacionismo, an sue forma más tradecional, i l Zeinho Anteligente.

Refréncias


Ber tamien[eiditar | eiditar código-fuonte]

Este artigo ye un rabisco. Tu puodes ajudar la Biquipédia acrecentando-lo.

Modelo:Eiboluçon Houmana