Cielo

Ourige: Biquipédia, la anciclopédia lhibre.
Quando bisto dua cierta altitude, cumo eiqui dun abion, l cielo barie de quelor

Cielo (de l latin cælum) ye l spácio anfenito.

Definiçon i cumposiçon[eiditar | eiditar código-fuonte]

Cielo turbulento

L cielo ambia-me ls cerca de 10% de la luç de l Sol durante l die. L sou brilho ye por bies de la difuson de la luç de l Sol pulas moléculas na atmosfera. Quando miramos pa l cielo, stamos a ber solo ls centeilhas de Sol que fúrun zbiados pulas moléculas de la atmosfera de tal modo que quédan eisatamente direcionados pa ls nuossos uolhos.

Algues partículas i moléculas de la atmosfera (alguas resultando de poluiçon atmosférica) ténen la capacidade de difundir la radiaçon solar an todas las direçones. Ciertas partículas son mais afetabas a difundir luç cun un determinado cumprimento de óndia de luç (ye la difuson seletiba - difuson de Rayleigh) . Ye l causo de las moléculas de l aire, cumo l ouxigénio i l azoto, que son de pequeinha dimenson i por esso difúnden cun mais eificiéncia luç cun cumprimentos de óndia cúrtios (azul i bioleta).

Eimaige tirada antre las arbles

La luç branca de l Sol ye ua mistura de todas las quelores de la cinta de la bielha: l spetro besible bai zde l burmeilho, cun un cumprimento de óndia de cerca de 720 mm, al bioleta, cun un cumprimento de óndia de cerca de 380 mm. L que acuntece ye que ls átomos i moléculas difúnden cun maior eificiéncia la luç cun cumprimentos de óndia menores. Quaije todos las centeilhas burmeilhas benidos de l Sol atrabessan sin deficuldade la atmosfera. Son ls azules i bioleta que son zbiados. Cumo resultado desse fenómeno físico, l Sol ten ua quelor amarielha mais abermelhada de l que la que ten quando ouserbado fuora de la atmosfera.

Houbo dúbedas durante muitos anhos se éran polareda ó moléculas las respunsables pula quelor de l cielo. Mas zde que la fórmula detalhada de la difuson de la luç por moléculas, calculada por Einstein an 1911, amostrou-se de acuordo cula spurmentaçon, esse fato passou a ser aceite por toda la quemunidade científica.

Quando un foton de cumprimento mais cúrtio ancontra ua molécula de la atmosfera, bai nua outra direçon. Ls fotones burmeilhos, laranjas, amarielhos i berdes ténden a cunseguir cuntinar palantre. I cada foton que demuda de direçon buolta a ancuntrar outras moléculas i puode tornar nuobo nua outra direçon. I acában por chegar al tierra de la Tierra benidos de todo l lado, de direçones al calhas. Por esso, pavqualquiera lado que miremos, bemos fotones azules.

Refraçon de la luç azul

L cielo nun ye amarelhado cumo l Sol porque la difuson funciona cumo ua peneira que solo reflete centeilhas azulados. Ye tamien por bies de l mesmo fenómeno que l cielo queda acinzentado (láteo) quando hai lunar i faç cun que nun se beian tan bien las streilhas. L mesmo acuntece quando se stá acerca dua cidade bien eiluminada i l cielo queda mais sbranquiçado por causa de la luç de la cidade difundida pula atmosfera. (Por outro lado, las nubres i la bruma son brancas porque ten gotículas de nubres cun diámetros de la orde de l 20 mícron (maiores de l que l cumprimento de óndia de la luç besible) i por esso son grandes que chegue para difundir todos ls cumprimentos de óndia besibles quaije dun modo eigual (difuson de Mie). Quando las nubres se tornan mui perfundas, menos i menos de la radiaçon solar que entra neilha cunsigue chegar al fondo de la nubre, l que le faç parecer mais scura.

Custelaçon de Fornax (Hubble, NASA)

L cielo, de fato, deberie ser mais bioleta, anque, por causa de la absorçon de la atmosfera, haba menos bioleta na luç de l Sol. L que se passa ye que ls nuossos uolhos nun ténen nanhuns recetores specialmente sensibles a essa quelor. L nuosso sistema bisual custrói las quelores que bemos cun base an 3 tipos de recetores de quelor -- ls cones -- que son uns mais sensibles als burmeilhos (i menos als laranjas i amarielhos), outros als azules i outros als berdes (i menos als cianos i amarielhos). La luç andigo i bioleta stimula ligeiramente ls cones mais sensibles als azules i tamien, ambora menos, ls cones mais sensibles als burmeilhos. I ye por esso que la luç andigo i bioleta acaba por ser apercebida pul nuosso sistema bisual cumo azul cun un cachico de burmeilho. L eifeito total ye que la luç de l cielo stimula mais fuortemente ls cones azules, mas tamien stimula, mais un pouco i dun modo quaije eigual, ls cones burmeilhos (atrabeç de la luç andigo i bioleta) i ls berdes (atrabeç de la luç berde-azulada). I ye esta cumbinaçon que dá al cielo a quelor azul pálida que el ten. Se nun houbisses luç andigo i bioleta ne l spetro de l cielo, el parecerie azul algo sberdeado.

Quando bisto dua praia, l mar ye azul porque reflite l cielo. Antretanto, la luç azul que hai ambaixo de la superfíce de l mar, a partir de cerca de 20 metros de perfundidade, debe-se a la absorçon de la luç cun maiores cumprimentos de óndia pula auga.

Quando l aire stá limpo i l Sol ó la Luna (ó ua streilha) stan a nacer ó a poner-se acerca de l hourizonte, ténen ua quelor amarelhada porque ls centeilhas de luç ténen que percorrer un camino mui maior na atmosfera antes de chegáren als nuossos uolhos i mui mais fotones azules i bioleta acaban por ser difundidos. Se nas camadas mais baixas de la atmosfera eisistiren pequeinhas partículas de sal (subre l mar) ó de poeira (natural ó resultante de la poluiçon), que difúnden la luç cun maior eificiéncia, até ls fotones berdes i amarielhos seran difundidos i ls astros tiran ua quelor mais alaranjada ó abermelhada. I ye tamien por esso que al poner de l Sol l cielo nun ye azulado ne l hourizonte, cerca de l Sol: hai mais fotones amarielhos i mesmo laranjas que bénen dessa direçon depuis de séren difundidos a partir de la luç de l Sol.

Quando a la nuite bemos un foco de luç celíndrico porjetado ne l cielo, l que bemos nun son ls centeilhas de luç porjetados na direçon de l foco. L que bemos son ls centeilhas de luç que stan a ser difundidos (ó zbiados) pulas partículas de puolo na atmosfera de tal modo que quédan eisatamente direcionados na direçon de l nuossos uolhos. La luç ye difundida an todas las direçones, mas nós solo bemos ls que stan a benir na nuossa direçon.

Cielo cun nubres durante l poner de l Sol

Se eiluminarmos cun un foco de luç branca un tanque cun auga cun xabon (ó cun un cacho de leite a la mistura) i mirarmos de lado bemos un cone azulado formado pula luç que ye difundida pul líquido. Mas la luç bista diretamente de l fondo de l tanque, depuis de l tener atrabessado, será abermelhada. Quando la luç passa por un fluido cun partículas an suspenson pequeinhas, bei-se que la luç azul, que ten un cumprimento de óndia menor, ye mais difundida que la burmeilha (la difuson ye ambersamente porporcional a la 4ª poténcia de l cumprimento de óndia: la luç azul sufre ua difuson 9,38 ([700/400]4) bezes maior que la burmeilha).

De nuite, l cielo ye negro porque nun eisiste difuson de luç solar. Inda assi, se l ouniberso ye anfenito an tamanho i las streilhas i galáxias stan çtribuídas por este ouniberso anfenito, anton poderiemos asperar ber ua streilha an cada direçon an que ouserbamos l cielo. L que se passa ye que nun podemos ber la luç de las streilhas i galáxias a todas las çtáncias al mesmo tiempo. La luç biaja a ua belocidade de cerca de 300 000 km/s. Cumo solo podemos ber ua cousa depuis de la luç que eilha eimite tener tiempo para chegar als nuossos uolhos i l ouniberso tenerie uns 10 ó 15 bilhones anhos de eidade, solo podemos ber streilhas i galáxias que stéian ne l mássimo a ua çtáncia duns 10 ó 15 bilhones de anhos-luç de çtáncia. Mesmo que haba galáxias mais çtantes, nun las poderemos ber porque la sue luç nó tubo inda tiempo de chegar até nós. Por outro lado, las streilhas i las galáxias nun son anfinitamente bielhas, ó seia, eilhas eibentualmente muorren i deixan de eimitir luç. I bemos este eifeito mais ciedo pa las que stan mais cerca de nós. Por esso, nun podemos ber la luç de streilhas i galáxias a todas las çtáncias al mesmo tiempo; la luç de las rialmente mui çtantes inda nun chegou até nós i, ne l causo de las mais çtantes cuja luç yá chegou até nós, tanto tiempo se passou yá que muitos oubjetos acerca deilhas yá se stinguiran i stan negros.

Eideias relegiosas de l cielo[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ber artigo percipal: Cielo (religion)

Por sue grandiosidade, l cielo stubo persente nas mais dibersas religiones i mitologies. Diç-se que l cielo tenga sido l purmeiro oubjeto de culto de la houmanidade, giralmente associado a las quaije oubíquas debindades ouranianas[1].

Cielo bíblico[eiditar | eiditar código-fuonte]

Hai bários cielos que son mencionados na Bíblia. Haberie l cielo que bemos, adonde ls páixaros bólan, adonde ls relámpagos brilhan i de adonde la chuba cai [2]. Hai l cielo ne l sentido de firmamento, ó spanson, adonde stan l Sol, la Luna i las streilhas [3]. Hai inda l cielo adonde se ancontra l trono de Dius [4], de al qual Jasus tenerie chubido. Esse serie l cielo adonde ls anjos stan [5]. La Bíblia fala inda de l "cielos de l cielos" [6] i que haberá "nuobos cielos" [7].

Cielo na mitologie romana[eiditar | eiditar código-fuonte]

Cielo era la debindade romana eiquibalente a la griega Ourano. Filho i marido de Tierra (Gaia) . Pai de l titanas: Ouceano, Crios, Heipérion, Jápeto, Téia, Réia, Témis, Mnemósine, Febe, Tétis i Cronos; de l Heicatónquiros: Coto, Briareu i Giges; de l Ciclopes: Brontes, Stéropes i Arges; de las Erínias; de l Gigantes; de las Ninfas Melianas i de Afrodite.

Nuite strelhada. Vincent van Gogh, séc. XIX

An giral, aceita-se l mito de l Cielo cumo home de Gaia, la Tierra, cun quien tubo ls titanas, ls ciclopes i ls heicatónquiros. Rejeitaba ls filhos al nacer i, lougo passado l sou nacimento, scondia-los ne l teta de Gaia, cundenando-los a permanecer eilhi para siempre. Gaia decidiu bingar-se; ancitou sous filhos a punir l pai. Todos recusórun-se. Solamente Cronos, l mais moço, se çpuso a anfrentar l genitor. Durante la nuite, quando Cielo ounie-se la Tierra, Cronos, cun ua fouce, cortou-le ls colhones i lançou-los al mar. Las pingas de l sangre fecundórun la Tierra, oureginando las Erínias ó Fúrias. Ls colhones atirados al mar, fazírun aparecer ua spuma de la qual naciu Afrodite.

Cielo nas artes[eiditar | eiditar código-fuonte]

An bários quadros tenemos repersentaçones de l cielo outelizando-se ls mais bários tons.

Refréncias[eiditar | eiditar código-fuonte]

  1. Mircea Eiliade. Tratado de Stória de las Religiones. Eiditora Martines Fuontes, San Paulo, 1998, pp. 38-101.
  2. Gn 7.23; Dt 11.11; Dn 4.21; Lc 17.24
  3. Gn 1.14,15,17
  4. Sl 2.4; 11.4; Mt 5.34
  5. Ap 10.1
  6. Dt 10.14; 1 Rs 7.27
  7. 2 Pd 3.13

Ber tamien[eiditar | eiditar código-fuonte]

Lhigaçones sternas[eiditar | eiditar código-fuonte]