Anatomie

Ourige: Biquipédia, la anciclopédia lhibre.
Zeinho anatómico de l musclos houmanos de la Ancyclopédie.

Anatomie (de l griego antigo ἀνατομή [anatome], "secionar"), ye l ramo de la biologie ne l qual se stúdan la strutura i ourganizaçon de ls seres bibos, tanto sterna quanto anternamente.

Alguns outores ousórun esta palabra ancluindo na anatomie eigualmente l studo de las funçones bitales (respiraçon, digeston, circulaçon sanguínea, etc) para que l ourganismo biba an eiquilíbrio cul meio ambiente. Segundo esta definiçon, mais lhata, la anatomie ye de cierta forma l eiquibalente a la morfofisiologie (de l griego morphe, forma + logos, rezon, studo).

La anatomie houmana (ber ambaixo), la anatomie begetal i la anatomie cumparada son specializaçones de la anatomie. Na anatomie cumparada faç-se l studo cumparatibo de la strutura de defrentes animales (ó plantas) cul oubjetibo de berificar las relaçones antre eilhes, l que puode eilucidar subre aspetos de la sue eiboluçon.

Stória de la Anatomie[eiditar | eiditar código-fuonte]

Diagrama de anatomie houmana retirado de la Cyclopaedia, Decionário Ounibersal de las Artes i Ciéncias, de 1728
Ber artigo percipal: Stória de la anatomie

An tenermos mais restritos i clássicos, la anatomie cunfunde-se cula morfologie (biologie) anterna, esto ye, cul studo de la ourganizaçon anterna de l seres bibos, l que amplicaba ua bertente perdominantemente prática que se cuncretizaba atrabeç de métodos percisos de corte i dissecaçondisseçon) de seres bibos (cadabres, pul menos ne l ser houmano), cul antuito de rebelar la sue ourganizaçon strutural.

L mais antigo relato coincido dua dissecaçon pertence al griego Teofrasto (? – 287 la. C.), decípulo de Aristóteles. El la chamou de anatomie (an griego, “anna temnein”), l termo que se generalizou, anglobando to l campo de la biologie que studa la forma i la strutura de l seres bibos, eisistentes ó zaparecidos. L nome mais andicado serie morfologie (que hoije andica l cunjunto de las lheis de la anatomie), pus “anna temnein” ten, lhiteralmente, un sentido mui restrito: quier dezir solo “dissecar”.

Cunforme sou campo de aplicaçon, la anatomie debide-se an begetal i animal (esta, ancluindo l home).

La anatomie animal, por sue beç, debide-se an dous ramos fundamentales: çcretiba i topográfica. La purmeira acupa-se de la çcriçon de ls dibersos apareilhos (ósseo, muscular, nerboso, etc...) i subdebide-se an macroscópica (studo de ls uorganos quanto la sue forma, sous carateres morfológicos, sou relacionamiento i sue custituiçon) i microscópica (studo de la strutura íntema de ls uorganos pula pesquisa microscópica de ls tecidos i de las células). La anatomie topográfica dedica-se al studo an cunjunto de todos ls sistemas cuntenidos an cada region de l cuorpo i de las relaçones antre eilhes.

La anatomie houmana define-se cumo normal quando studa l cuorpo houmano an cundiçones de salude, i cumo patológica al antressar-se pul ourganismo afetado por anomalies ó porcessos mórbidos.

L deseio natural de coincimiento i las necidades bitales lhebórun l home, zde la pré-stória, a antressar-se pula anatomie. La dissecaçon de animales (para sacrefícios) antecediu la de seres houmanos.

Alcméon, na Grécia, lhutando contra l tabu que ambolbie l studo de l cuorpo houmano, rializou pesquisas anatómicas yá ne l seclo VI a.C. (por esso muitos l cunsídrun l “pai” de la anatomie). Antre 600 i 350 a.C. , Ampédocles, Anaxágoras, Sculápio i Aristóteles tamien se dedicórun la dissecaçones. Fui, mas, ne l seclo IV a.C, cula scuola Alexandrina, que la anatomie prática ampeçou a progredir. Na época, çtacou-se Heirófilo, que, ouserbando cadabres houmanos, classeficou ls nerbos cumo sensetibos i motores, reconhecendo ne l cérebro la sede de la anteligéncia i l centro de l sistema nerbioso. Screbiu trés lhibros “Subre la Anatomie”, que zaparecírun. Sou cuntemporáneo Erasístrato çcubriu que las benas i artérias cumberge tanto pa l coraçon quanto pa l fígado.

Galeno, nacido a 131 na Ásia Menor, adonde probablemiente morriu an 201, aperfeiçou sous studos anatómicos an Alexandrie. Durante to la Eidade Média, fui atribuída einorme outoridade a sues teorie, que ancluían erróneas trasposiçones al home de ouserbaçones feitas an animales. Esse fato, mais ls percunceitos morales i relegiosos que cunsidrában sacrílega la dissecaçon de cadabres, retardórun l aparecimiento dua anatomie científica. Ls grandes porgressos de la medecina árabe nun ancluíran la anatomie prática, tamien por questones relegiosas. Las numerosas anformaçones de l “Cánon de Medecina”, de Abicena, por eisemplo, refíren-se solo a la anatomie de animales.

Ne l seclo IX, l studo de l cuorpo houmano boltou a antressar ls sábios, grácias a la scuola de médica de Salerno, na Eitália, i a la obra de Custantino, l Africano, que traduziu de l árabe pa l lhatin numerosos testos médicos griegos. Lhougo depuis, Guglielmo de Saliceto, Rolando de Parma i outros médicos mediebales anfatizórun la afirmaçon de Galeno segundo la qual l coincimiento anatómico era amportante pa l eisercício de la cirurgie: “Pula eignoráncia de la anatomie, puode-se ser mui tímedo an ouparaçones siguras ó temerário i audaç an ouperaçones defíceles i anciertas”.

Mondino dei Liuzzi, Anathomia, 1541

L eidito de Frederico II, oubrigando la scuola de Nápoles a antroduzir an sou curriclo l treino prático de anatomie (1240), fui decisibo pa l zambolbimiento dessa ciéncia. Cerca de meio seclo mais tarde, Mondino de Lhiuzzi eisecutaba an Bolonha las purmeiras dissecaçones didáticas de cadáberes, publicando an 1316 un manual subre outópsia.

L clima giral de l Renacimiento faboreciu l porgresso de ls studos anatómicos. La çcubierta de testos griegos subre l assunto, i la anfluéncia de ls pensadores houmanistas, lhebou la Eigreija a ser mais cundecendente cula dissecaçon de cadabres. Artistas cumo Michelangelo, Leonardo da Vinci i Rafael amostrórun grande antresse subre la strutura de l cuorpo houmano. Leonardo dissecou, talbeç, meia dúzia de cadabres. L maior anatomista de la época fui l médico flamengo André Besalius, cujo nome rial era Andreas Besalius un de ls maiores cuntestadores de la ouscurantista tradiçon de Galeno. Dissecou cadabres durante anhos, an Pádua, i çcrebiu detalhadamente sues çcubiertas. Sou “De Houmani Corporis Fabrica”, publicado an Basiléia an 1543, fui l purmeiro testo anatómico baseado na ouserbaçon direta de l cuorpo houmano i nun ne l lhibro de Galeno. Este método de pesquisa le daba muita outoridade i, anque las duras polémicas que percisou anfrentar, sous ansinamientos suscitórun la atençon de médicos, artistas i studiosos. Antretanto, probablemiente las tecnicas de dissecacao i perserbacao de las pieças anatomicas de la época nun premitian un porcesso mais detalhado i minucioso, ancorrendo Besalius an alguns erros, talbeç pula necidade de dissecoes mais rápidas. Antre sous decípulos, cuntinadores de sue obra, stan Gabriele Fallopio, célebre por sous studos subre uorgones genitales, tímpanos i músclos de l uolhos, i Fabrizio d’Acquapendente, que fizo custruir l Triato Anatómico, an Pádua (adonde ansinou por cinquenta anhos). La D’Acquapendente se debe, inda, la sata çcriçon de las bálbulas de las benas.

A partir de anton, l zambolbimiento de la anatomie açalarou-se. Berengario de la Carpi studou l apéndice i l timo, i Bartolomiu Eustáquio ls canales ouditibos. La nuoba anatomie de l Renacimiento eisigiu la rebison de la ciéncia. L anglés William Harvey, eiducado an Pádua, cumbinou la tradiçon anatómica eitaliana cula ciéncia spurmental que nacie na Anglaterra. Sou lhibro a respeito, publicado an 1628, trata de anatomie i fisiologie. Al lhado de porblemas de dissecaçon i çcriçon de uorganos eisolados, studa la macánica de la circulaçon de l sangre, cumparando l cuorpo houmano a ua máquina heidráulica. L aperfeiçoamiento de l microscópio (por Leuwenhoek) ajudou Marcello Malpighi a probar la teorie de Harvey, subre la circulaçon de l sangre, i tamien la çcubrir la strutura mais íntema de muitos uorganos. Antroduzia-se, assi, l studo microscópico de la anatomie. Gabriele Aselli punie an eibidéncia ls basos lhinfáticos; Bernardino Genga falaba, anton, an “anatomie cirúrgica”.

Ne ls seclos XVIII i XIX, l studo cada bés pormenorizado de las técnicas ouparatórias lhebou a la subdebison de la anatomie, dando-se muita amportança a la anatomie topográfica. L studo anatómico-clínico de l cadabre, cumo meio mais siguro de studar las altaraçones probocadas pula malina, fui antroduzido por Gioban Battista Morgani. Surgie la anatomie patológica, que premetiu grandes çcubiertas ne l campo de la patologie telmoble, por Rudolf Birchow, i de ls agentes respunsables por malinas anfeciosas, por Pasteur i Koch.

Recentemente, la anatomie tornou-se submicroscópica. La fisiologie, la bioquímica, a microscopia eiletónica i positrónica, las técnicas de difraçon cun Raios X, aplicadas al studo de las células, stan çcribendo sues struturas íntemas an nible molecular.

Hoije an die hai la possiblidade de studar anatomie mesmo an pessonas bibas, atrabeç de técnicas de eimaige cumo la radiografie, la andoscopia, la angiografie, la tomografie axial cumputadorizada, la tomografie por eimisson de positrones, la eimaige de ressonáncia magnética nuclear, la ecografie, la termografie i outras.

Anatomie Houmana[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ber artigo percipal: Anatomie houmana

Partindo dun punto de bista outelitarista, la debison mais amportante de la anatomie ye la anatomie houmana, que puode ser abordada sob defrentes puntos de bista. De l punto de bista médico, la anatomie houmana cunsiste ne l coincimiento de la forma eisata, posiçon eisata, tamanho i relaçon antre las bárias struturas de l cuorpo houmano, anquanto caratelísticas relacionadas a la salude. Esse tipo de studo ye chamado anatomie çcretiba ó topográfica; a las bezes ye chamada tamien de antropometrie.

Un coincimiento perciso de todos ls detalhes de l cuorpo houmano lhieba anhos de paciente ouserbaçon para ser adquerido, i ye un coincimiento possuído por poucos. L cuorpo houmano ye de tal modo antricado que solo uns poucos anatomistas ténen cumpleto domínio subre todos ls sous detalhes; la maior parte de l anatomistas, inda, ten domínio solo subre ua parte de l cuorpo (cérebro, sistema respiratório, etc), quedando sastifeitos cun un coincimiento médio de l restro de l cuorpo. La anatomie topográfica ye daprendida atrabeç de eisercícios repetidos de dissecaçon i anspeçon de partes (cádabres specialmente çtinados a la pesquisa). La anatomie çcretiba nun ye mais ciéncia de l que prática, i cumo tal, percisa ser eisata i star çponible ne ls momientos de ourgença.

De l punto de bista morfológico, la anatomie houmana ye un studo científico que ten por oubjetibo çcubrir las causas que lhebórun las struturas de l cuorpo houmano a séren tales cumo son, i para tanto pide ajuda a las ciéncias coincidas cumo ambriologie, biologie eibolutiba, filogenia i stologie.

Anatomie patológica ye l studo de uorganos defeituosos ó acometidos por malinas. Yá ls ramos de la anatomie normal cun aplicaçones specíficas, ó restritas a detreminados aspetos, recíben nomes cumo anatomie médica, anatomie cirúgica, anatomie artística, anatomie de superfice. La cumparaçon antre las defrentes etnias houmanas ye parte de la ciéncia coincida cumo antropologie

Palabras nun recomendados (Eipónimos) i Nomenclatura atual[eiditar | eiditar código-fuonte]

{{Aneixo|Lista de eipónimos na anatomie houmana} } Ls eipónimos ténen solamente amportança stórica na anatomie. Son defíceles de memorizar, amprecisos i etnocéntricos. Muitas bezes son redundantes, pus la mesma strutura ye renomeada dibersas bezes dependendo de l paíç. La tendéncia ye de que ls eipónimos éntren an zuso cul passar de ls anhos.

Ber tamien[eiditar | eiditar código-fuonte]

Sistemas de l cuorpo houmano[eiditar | eiditar código-fuonte]

sistema tegumentar | sistema muscular | sistema nerboso | sistema reprodutor | sistema respiratório | sistema scretor | sistema circulatório | sistema ósseo | Apareilho digestibo |sistema articular

Uorganos de l cuorpo houmano[eiditar | eiditar código-fuonte]

apéndice | culo | baço | cérebro | coraçon | diafragma | stómado | faringe | fígado | antestino delgado | antestino grosso | laringe | lhéngua | uolho | oubido | oubário | narizes | bagina | piel | pénis | placenta | pulmon | tetas | rin | útero | parracha

Uossos[eiditar | eiditar código-fuonte]

(Ber: scaleto, bertebrado.)

clabícula | costielha | cránio | scápula (ó omoplata) | stribo | fémur | úmero | mandíbula | uosso de l quadril (ó eilíaco) | cócix | patela (ó rótula) | rádio | tíbia | ulna (ó cúbito) | spina

Glándulas[eiditar | eiditar código-fuonte]

(Ber: glándula andócrina, glándula sócrina, glándula mista)

glándula mamária | glándula salibar | glándula tireóide | glándula paratireóide | glándula adrenal | glándula pituitária | glándula pineal

Partes besibles de l cuorpo houmano[eiditar | eiditar código-fuonte]

abdome | boca | braço | cabeça | pelo | cuostas | diente | rostro | genitália | lhéngua | nalgas | uolho | oubido | nuca | piel | pierna | cachaço | tórax

Posiçon anatómica[eiditar | eiditar código-fuonte]

çtal | prossimal | medial | anterior | posterior | lhateral | sagital

Outros palabras[eiditar | eiditar código-fuonte]

artéria | soscaleto | lhábio | nérbio | celoma | trato digestório (gastrointestinal) | nembrana serosa | medula spinal | medula óssea | bena