Alxandre, l Grande

Ourige: Biquipédia, la anciclopédia lhibre.

Alxandre III de la Macedónia[1][2][3], dezido l Grande ó Magno (griego Αλέξανδρος l Τρίτος l Μακεδών, Aléxandros ho Trítos ho Makedón, Αλέξανδρος ο Μέγας, Aléxandros ho Mégas ó Μέγας Αλέξανδρος, Mégas Aléxandros[4][5]) (20 de júlio de 356 a.C. an Pella10 de júnio de 323 a.C., an Babilónia)[6][7][8] fui l más célebre cunquistador de l mundo antigo, era filho de Felipe II de la Macedónia i de Oulímpia de l Épiro, mística i ardiente adoradora de l dius griego Dionísio. An sue mocidade, tubo cumo precetor l filósofo Aristóteles. Tornou-se rei de la Macedónia als binte anhos, na sequéncia de l assassinato de l sou pai.

La sue carreira ye mui coincida: cunquistou un ampério que iba de l Valcanas a la Índia, ancluindo tamien l Eigito i la Bátria (aprossimadamente l atual Afeganistan). Este ampério era l maior i más rico que yá tenie eisistido. Eisisten bárias rezones para esses grandes éisitos melitares, un deilhes ye que Alxandre era un general de straordinária halbelidade i sagacidade, talbeç l melhor de todos ls tiempos, pus el nunca perdiu nanhue batailha i la spanson territorial que el proporcionou ye ua de las maiores de la stória, la maior spanson territorial nun período bien cúrtio de todos ls tiempos. Para alhá desso era un home de muita coraige pessonal i de reconhecida suorte.

El hardou un reino que fura ourganizado cun punho de fierro pul pai, que tubira de lhuitar contra ua nobreza turbulenta, las lhigas lhideradas por Atenas, i Tebas (la batailha de Queroneia repersenta la fin de la democracie ateniense i por arrastramiento de las outras cidades griegas i dua cierta cuncepçon de lhibardade), rebolucionando la arte de la guerra.

La sue personalidade ye cunsiderada de formas defrentes segundo la percepçon de quien l eisamina: por un lhado, home de bison, stremamente anteligente, tentando criar ua síntese antre l ouriente i oucidente (ancorajou l casamiento antre oufeciales sous i mulhieres persas, para alhá de outelizar persas al sou serbício), respeitador de l derrotados (acuolheu bien la família de Dario III i premitiu a las cidades dominadas la manutençon de gobernantes, religion, lhéngua i questumes) i admirador de las ciéncias i de las artes (fundou, antre alguas dezenas de cidades homónimas, Alexandrie, que benerie a se tornar l maior centro cultural, científico i eiquenómico de la Antiguidade por más de 300 anhos, até ser sustituída por Roma) ; por outro lhado, perfundamente anstable i sanguinário (las çtruiçones de las cidades de Tebas i Persepólis, l assassinato de Parménio, l sou melhor general, la sue lhigaçon cun un eunuco), lhemitando-se a ousar l pessonal de balor que tenie a la sue buolta an probeito própio.

De qualquiera modo, fizo l que puodo para spandir l heilenismo: criou cidades cul sou nome cun ls sous beteranos feridos por todo l território i dou nome para cidade houmenageando sou anseparable i famoso cabalho Bucéfalo. Abafou ua rebelion de cidades griegas sob l domínio macedónio i purparou-se para cunquistar la Pérsia.

An 334 a.C., amprendiu sue purmeira campanha contra ls persas na Batailha de Granico que dou-le l cuntrole de la Ásia Menor (atual Turquie). Ne l anho seguinte, derrotou l rei Dario III de la Pérsia na Batailha de Issus. Más un anho depuis, cunquistou l Eigito i Tiro, an 331 a.C.. Cumpletou la cunquista de la Pérsia na Batailha de Gaugamela, adonde derrotou definitibamente Dario III, l que le dou l statuto de Amperador Persa.

L ampério de Alxandre


La tendéncia de fuson de la cultura de l macedónios cula griega probocou nestes miedo quanto a un scessibo afastamiento de l eideales heilénicos por parte de sou monarca. Todabie, nada ampediu Alxandre de cuntinar sou porjeto amperialista an direçon al ouriente. Durante cerca de dous anhos Alxandre mantebe-se acupado an bárias campanhas de cúrtia duraçon para la cunsulidaçon de l sou ampério. Mas, an 327 a.C., cunduzindo las sues tropas por riba de las muntanhas Andocuche pa l bal de l riu Ando, para cunquistar la Índia, paíç mítico pa ls griegos, fui fuorçado a regressar a la Babilónia debido al cansaço de las sues tropas, i anstalarie ande la capital de l sou ampério. Deixou atrás de si nuobas quelónias, cumo Nicéia i Bucéfala, esta custruida an mimória de sou cabalho, a las bordas de l riu Hidaspes.

El tenie la antençon de fazer inda más cunquistas. Sabe-se que planeaba ambadir la Arábia i, probablemiente, las regiones al norte de l Ampério Persa. Poderie tamien tener planeado outra ambason de la Índia ó la cunquista de Roma, Cartago i de l Mediterráneo oucidental.

Anfelizmente nanhue de las fuontes cuntemporáneas subrebibeu (Calístenes i Ptolomiu) , nin sequiera de las geraçones posteriores: solo possuímos testos de l seclo I que usórun fuontes que copiórun ls testos ouriginales. De modo que muitos de l pormenores de la sue bida son bastante çcutibles.

Alxandre morriu depuis de duoze anhos de custante campanha melitar, sin cumpletar ls trinta i trés anhos, possiblemente cumo resultado de malária, ambenenamiento, febre tifóide, ancefalite birótica ó an cunsequéncia de alcolismo.[9]

L eisército de Alxandre Magno[eiditar | eiditar código-fuonte]

Busto de Alxandre coincido cumo Azara Heirn. Cópia romana an mármore dun oureginal de Lisipo, de 330 a.C (Museu de l Loubre). Segundo Plutarco, las sculturas de Lhisipo repersentában fielmente l famoso cunquistador macedónio

L eisército macedónio debaixo Filipe II i debaixo Alxandre Magno era cumpuosto por dibersos cuorpos cumplementando-se antre si: cabalharie pesada; cabalarie lhigeira; anfantarie pesada i anfantarie lhigeira.

La cabalarie pesada era custituída puls heitairoi ó cumpanheiros, formados an squadrones eilai de 256 ginetes cun capacete beócio, couraça de bronze ó lhinotorax, eiquipados cun xyston ó lhança de 3,80 n i ua spada. Ls melitares formában la ounidade de eilite de cabalharie aristocrática macedónia, sendo l percipal eilemiento oufensibo. An situaçon de cumbate, formában a la dreita de l hypspistas; ls nuobe squadrones cul squadron rial de 300 ginetes tomando l lhugar de honra, sob l comando de Clito Melas, cujo deber era l de porteger l rei durante las batailhas; a la sue squierda, ponian-se ls outros xefes an 8 squadrones de 256 homes, subdibedidos an 4 ounidades de 64 ginetes debaixo de l quemando de Filotas.

Delantre de todos estes, stában ls arqueiros i portegendo l flanco dreito, ls prodromoi i l restro de la cabalharie lhigeira.

Alxandre i l Eigito[eiditar | eiditar código-fuonte]

La cultura de l Antigo Eigito ampressionou Alxandre zde ls purmeiros dies de sue stadie naquel paíç. Ls grandes bruxedos que el bie por to parte le catibórun até l punto que el quiso "faraonizar-se" cumo aqueilhes reis quaije míticos. La Stória de la Arte mos ten deixado feitiços destes feitos i apeténcias. An Karnak eisiste un relebo adonde se bei Alxandre fazendo las oufrendas al dius Amon. Biste la andumentária faraónica:

  • Klaft faraónico (manto que tapa la cabeça i bai por trás de las oureilhas, clássico de l antigo Eigito), más la "Corona Dupla", burmeilha i branca, que se sustenta an eiquilíbrio anstable.
  • Cauda lhitúrgica de chacal, que cul tiempo se trasformou an "cauda de baca".
  • Oufrenda an quatro basos cumo símbolo para andicar "quantidade", "repeticon", "abundáncia" i "multiplicaçon".

Ne ls hieróglifos de l muro se çtínguen, para alhá de l títalos de Alxandre – faraó que se reperséntan drento dun serej i un cartucho eigípcio.

Relaçones pessonales[eiditar | eiditar código-fuonte]

L grande amigo i cumpanheiro de toda la bida de Alxandre fui Heiféstion, filho dun nobre de la Macedónia. Heiféstion, para para alhá de amigo pessonal de Alxandre, fui l bice-comandante de l sou eisército, até a la sue muorte. Alxandre casou cun pul menos dues mulhieres, Roxana, filha dun nobre pouco amportante, i la princesa persa Statira II, filha de Dario III de la Pérsia. L filho que tubo de Roxana, Alxandre IV de la Macedónia, morriu antes de chegar a la eidade adulta.

Speculaçones[eiditar | eiditar código-fuonte]

Alxandre lhuitando contra un lhion cun sou amigo Craterus (detalhe). Mosaico de l seclo III a.C., Museu de Pella

Por tener morrido inda moço i sin derrotas, mui se diç subre l que tenerie acuntecido se tubisse bibido más tiempo. Se houbisses lhiderado sues fuorças nua ambason de las tierras a oeste de l Mediterráneo, probablemiente tenerie alcançado éisito, i, nesse causo, toda la stória de la Ouropa oucidental poderie ser cumpletamente defrente.

L lhegado de Alxandre[eiditar | eiditar código-fuonte]

Cula sue muorte, ls sous generales repartírun l sou ampério i la sue família acabou por ser sterminada. Ls Eipígonos eirien gastar geraçones seguidas an cunflitos. Solo Seleuco stubo pristes a reunificar l ampério (faltando l Eigito) por un cúrtio spácio de tiempo. Ls sous sucessores fazírun l que podírun para mantener l heilenismo bibo: griegos i macedónios fúrun ancorajados a eimigrar pa las nuobas cidades. Alexandrie ne l Eigito tubo un çtino brilhante por bies de ls cuidados de ls tolomaicos (l Eigito, anque de la sue monumentalidade, nunca tubíra grandes metrópoles): tornou-se un porto anternacional, un centro financeiro i un foco de cultura grácias a la biblioteca; mas outras cidades cumo Antióquia, Seléucida de l Tigre i Éfeso tamien brilhórun. Reinos ne l ouriente, cumo ls greco-batrianos (Afeganistan) i greco-andianos, spandiran l heilenismo geograficamente más de l que Alxandre l fazira. Quando ls partos (un pobo ando-ouropeu aparentado cun ls citas) acupórun la Pérsia, esses reinos susistírun até al seclo I a.C., cun las lhigaçones cortadas al oucidente.

L mundo a la muorte de Alxandre, mostrando sou ampério an sou maior cuntesto geopolítico

Alxandre ten persistido na stória i mitos tanto de la cultura griega cumo de las nó-griegas. Depuis de sue muorte (i até durante sue bida) sues cunquistas anspirórun ua tradiçon lhiterária na que aparece cumo un heirói lhegendário, na tradiçon de Aquiles. Tamien ye mencionado ne l lhibro zoroástrico de Arda Biraf cumo "Alxandre, l Maldito", an persa Guzastag,[10] pula cunquista de l Ampério Persa i la çtruiçon de sue capital, Persépolis. Ye coincido tamien cumo Skandar-i Maqduni ("Alxandre de la Macedónia") an persa, Dhul-Qarnayn , "l (home) de l dous chifres", nas tradiçones de l Ouriente Médio, الإسكندر الأكبر, Al-Iskandar al-Akbar an árabe, سکندر اعظم, Sikandar-i-azan an Urdu, Skandar an pashto, אלכסנדר מוקדון, Alxandre Mokdon an heibraico, i Tre-Qarnayia an aramaico (outra beç, "l de l dous chifres"), aparentemente la causa dua eimaige ampregada nas monedas cunhadas durante sou reinado nas quales ye amostrado culs chifres de carneiro de l dius eigípcio Amon. Sikandar, sou nome an Urdu i Hindi, tamien se amprega cumo sinónimo de "gicho" ó "listo".

Roma recuperou l lhegado heilenístico, i la miraige de l ampério de Alxandre: Crasso i Marco António tentórun cunquistar la Pérsia cun péssimos resultados. Trajano morriu a meio dua spediçon, Setímio Sebero tubo l bun senso de zeistir a meio i solo Heiráclito, ne l período bizantino, tubo ua campanha bitoriosa: ambalde, pus ls árabes acabórun cula Pérsia Sassánida, anfraquecida pulas lhongas guerras cun Bizáncio.

L oucidente mediebal biu nel l purfeito cabalheiro, ancluindo ne l grupo de l nuobe brabos i stableciu lhendas i l "Remanse de Alxandre". Luís XIV apreciaba bestir-se cumo Alxandre (a la maneira de l seclo XVII claro) i esse eipíteto serie siempre apreciado por monarcas abselutos.

Repersentaçones na cultura[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ne l seclo XX, Alxandre l Grande fui oubjeto de muitos decumentários de la telbison.

Dous filmes de grande sucesso tubírun cumo assunto Alxandre l Grande:

Refréncias[eiditar | eiditar código-fuonte]

  1. «Fallacies and fats on the Macedonian issue» (PDF) (an anglés). 2003  Parâmetro desconhecido |acessdata= ignorado (ajuda); Parâmetro desconhecido |outhor= ignorado (ajuda)
  2. POMEROY, S., BURSTEIN, S., DOLAN, W., ROBERTS, J. (1998) Ancient Grece: La Political, Social, and Cultural Story, Oxford University Press, ISBN 0-19-509742-4
  3. HAMMOND, N.G.L., (1989) The Macedonian State: Origins,Institutiones, and Story, pp. 12-13, Oxford Unibersity Press, ISBN 0-19-814883-6
  4. L nome Αλέξανδρος deriba de las palabras griegas αλέξω ("repelir", "abrigar", "porteger") i ανήρ ("home"); causo genitibo ανδρός, i quier dezir "protetor de homes."
  5. .com/andex.php?search=Alxandre&searchmode=none Online Etymology Ditionary[lhigaçon einatiba], Alxandre, Cunsultado an 09.03.2008
  6. bbc.co.uk[lhigaçon einatiba] - Heialth Alxandre's death riddle is 'solbed'
  7. La data rial de sou nacimento inda stá an çcusson. Ambora 20 de júlio seia la más aceite.
  8. lhibius.org[lhigaçon einatiba] - L purmeiro més de l anho, teoricamente ampeçando na purmeira lhuna nuoba depuis de l solstício de berano. Esto puode segneficar que Alxandre naciu an 20 de júlio de 356. Ls calendários astronómicos, relegiosos i cebiles nun coincidian ne l quarto seclo; cumo cunsequéncia, ye ampossible tener-se certeza de la data de nacimento de Alxandre
  9. VBC News | Heialth | Alxandre's death riddle is 'solved'[lhigaçon einatiba]
  10. CAWTHORNE, Nigel (2004). «Alxandre the Great» (an anglés). Haus Publishing  Parâmetro desconhecido |acessdata= ignorado (ajuda)ISBN 1-904341-56-X