Purmeira Guerra Mundial

Ourige: Biquipédia, la anciclopédia lhibre.
Esta páigina ó cacho fui traduzida outomaticamente i percisa de ser rebista por un falante natibo de mirandés. Se sabes bien mirandés ajuda la Biquipédia rebendo este artigo. Apuis de la rebison apaga esta marca. Oubrigado!

La Purmeira Guerra Mundial (tamien coincida cumo Grande Guerra antes de 1939, Guerra de las Guerras ó inda cumo la Redadeira Guerra Feudal) fui un cunflito mundial ocorrido antre 28 de Júlio de 1914 i 11 de Nobembre de 1918.

La guerra acunteciu antre la Tríplice Entente (lhiderada pul Ampério Británico, Fráncia, Ampério Russo (até 1917) i Stados Ounidos (a partir de 1917) que derrotou la Tríplice Aliança (lhiderada pul Ampério Alman, Ampério Austro-Húngaro i Ampério Turco-Otomano), i causou l colapso de quatro ampérios i mudou de forma radical l mapa geo-político de la Ouropa i de l Médio Ouriente.

Ne l ampeço de la guerra (1914), la Eitália era aliada de l Ampérios Centrales na Tríplice Aliança, mas, cunsidrando que la aliança tenie carátener defensibo (i la guerra habie sido declarada pula Áustria) i la Eitália nun habie sido prebentibamente cunsultada subre la declaraçon de guerra, l gobierno eitaliano afirmou nun sentir binculado a la aliança i que, antoce, permanecerie neutro. Más tarde, las pressones diplomáticas de la Grana-Bretanha i de la Fráncia la fazirun firmar an 26 de abril de 1915 un pato secreto contra l aliado austríaco, chamado Pato de Lhondres, ne l qual la Eitália se ampenharie a antrar an guerra nun més an troca de alguas cunquistas territoriales que oubtibisse al fin de la guerra: l Trentino, l Tirol Meridional, Triiste, Gorizia, Ístria (cun sceçon de la cidade de Fiume), parte de la Dalmácia, un protetorado subre la Albánia, subre alguas ilhas de l Dodecaneso i alguns territórios de l Ampério Turco, para alhá dua spanson de las quelónias africanas, a las custas de la Almanha (la Eitália yá possuía na África: la Líbia, la Somália i la Eritréia). L nó-cumprimiento de las promessas feitas a la Eitália fui un de ls fatores que la lhebórun a aliar-se al Eixe na Segunda Guerra Mundial.

An 1917, la Rússia abandonou la guerra an rezon de l ampeço de la Reboluçon. Ne l mesmo anho, ls Stados Ounidos, que até anton solo partecipában de la guerra cumo fornecedores, al ber ls sous ambestimientos an peligro, entran melitarmente ne l cunflito, mudando totalmente l çtino de la guerra i garantindo la bitória de la Tríplice Entente.

Antroduçon[eiditar | eiditar código-fuonte]

Muitos de ls cumbates na Purmeira Guerra Mundial ocorrírun nas frentes oucidentales, an trincheiras i fortificaçones (apartadas pulas "Tierras de Naide", que era l spácio antre cada trincheira, adonde bários cadáberes quedában la spera de l recolhimento) de l Mar de l Norte até la Suíça. Las batailhas se dában an ambasones dinámicas, an cunfrontos ne l mar, i pula purmeira beç na stória, ne l aire.

L saldo fui de más de 19 milhones de muortos, de ls quales 5% éran cebiles. Na Segunda Guerra Mundial, este númaro oumentou an 60%.

L cunflito rompeu definitibamente cula antiga orde mundial criada apuis de las Guerras Napoleónicas, marcando la derrubada de l absolutismo monárquico na Ouropa.

Trés ampérios ouropeus fúrun çtruídos i cunsequentemente çmembrados: Alman, l Austro-Húngaro i l Russo. Ne ls Bálcanas i ne l Médio Ouriente l mesmo acunteciu cul Ampério Turco-Otomano. Dinasties amperiales ouropéias cumo las de las famílias Habsburgos, Romanob i Hohenzollern, que benien dominando politicamente la Ouropa i cujo poder tenie raízes nas Cruzadas, tamien caíran durante ls quatro anhos de guerra.

L fracasso de la Rússia na guerra acabou cuntribuindo para la chimpa de l sistema czariano, serbindo de catalisador para la Reboluçon Russa que anspirou outras an países tan defrentes cumo China i Cuba, i que serbiu tamien, apuis de la Segunda Guerra Mundial, cumo base para la Guerra Frie. Ne l Médio Ouriente l Ampério Turco-Otomano fui sustituído pula República de la Turquia i muitos territórios por to la region acabórun an manos anglesas i francesas. Na Ouropa Central ls nuobos stados Tchecoslobáquia, Finlándia, Letónia, Lituánia, Stónia i Iugoslábia "nacírun" depuis de la guerra i ls stados de la Áustria, Hungria i Polónia fúrun redefinidos. Pouco tiempo depuis de la guerra, an 1923, ls Fascistas tomórun l poder na Eitália. La derrota de la Almanha na guerra i l fracasso an resulber assuntos pendentes ne l período pós-guerra, alguns de ls quales habien sido causas de la Purmeira Guerra, acabórun criando cundiçones para la ascenson de l Nazismo quatorze anhos depuis i para la Segunda Guerra Mundial an 1939, binte anhos depuis.

Causas[eiditar | eiditar código-fuonte]


An 28 de Júnio de 1914, l arquiduque Francisco Ferdinando, heirdeiro de l trono Austro-Húngaro, i sue mulhier Sofia, Duquesa de Hohenberg, fúrun assassinados pul sérbio Gabrilo Princip, que pertencia al grupo nacionalista-terrorista armado Mano Negra (oufecialmente chamado "Unificaçon ó Muorte"), que lhutaba pula unificaçon de l territórios que cuntinhan sérbios.

L assassinato zamcadeou ls eibentos que debrebe dórun ourige a la guerra, mas sues berdadeiras causas son mui más cumplexas. Storiadores i políticos ténen çcutido essa queston por quaije un seclo sin chegar a un cunsenso. Alguas de las melhores splicaçones stan lhistadas ambaixo:

La Cláusula de Culpa[eiditar | eiditar código-fuonte]

Las purmeiras splicaçones pa ls motibos de la I Guerra Mundial, mui ousadas na década de 20, tenien cumo berson la énfase oufecial tenida na Cláusula de Culpa de Guerra, ó Artigo 231 de l Tratado de Bersalhes i Tratado de St.Germain, que acusaba tanto la Almanha quanto l Ampério Austro-Húngaro pula respunsablidade de la guerra. La splicaçon para tal nun era cumpletamente anfundada; era un fato que l Ampério Austro-Húngaro, apoiado por Berlin, tenie atacado la Sérbia an 29 de júlio i que la Almanha tenie ambadido la Bélgica an 3 de agosto[1]. Sendo assi, la Almanha i l Ampério Austro-Húngaro tenien sido ls purmeiros a atacar, l que tenerie lhebado a la guerra. La Almanha fui cunsidrada culpada i tubo que pagar las reparaçones pula guerra i todos ls custos feturos, para alhá de pensones para todos ls beteranos de la Tríplice Entente, nun balor total stimado an trinta bilhones de dólares. L balor fui sendo renegociado por to la década de 20, até ser zaparecido an 1931.

Muitos amportantes pensadores británicos, cumo l eiquenomista John Maynard Keynes, nun aceitan la Cláusula de Culpa que la Fráncia tanto apoiou. Zde 1960 la eideia de que la Almanha fui la respunsable pula guerra fui rebibida por académicos cumo Fritç Fischer, Eimanuel Geiss, Hanes-Ulrich Wehler, Wolfgang Mommsen, i B.R. Berghahn.

Corrida Armamentista[eiditar | eiditar código-fuonte]

HMS Dreadnought, simblo de la corrida armamentista.

La corrida nabal antre Anglaterra i Almanha fui antensificada an 1906 pul surgimiento de l HMS Dreadnought, rebolucionário nabio de guerra. Ua eibidente corrida armamentista na custruçon de nabios çdobraba-se antre las dues naciones. L storiador Paul Kennedy argumenta que ambas las naciones acraditában nas teories de Alfred Thayer Mahan, de que l cuntrole de l mar era bital a ua nacion.

L tamien storiador David Stebenson çcribe la corrida cumo un "outo reforço dun ciclo de eilebada prontidon melitar", anquanto David Heirrman bie la ribalidade nabal cumo parte dun grande mobimiento para la guerra. Assi i todo, Niall Ferguson argumenta que la superioridade británica na porduçon nabal acabou por trasformar tal corrida armamentista nun fator que nun cuntribuiu para la mobimentaçon an direçon la guerra.

Este período, antre 1885 i 1914[2], quedou coincido cumo la Paç Armada[3]

L poder nabal de las grandes naciones an 1914
Nacion Tripulaçon Maiores nabios Tonelaige
Rússia 54.000 4 328.000
Fráncia 68.000 10 731.000
Grana-Bretanha 209.000 29 2.205.000
Total 331.000 43 3.264.000
Almanha 79.000 17 1.019.000
Áustria-Hungria 16.000 3 249.000
Total 95.000 20 1.268.000
Fuonte: Ferguson 1999 p 85

Melitarismo i Outocracie[eiditar | eiditar código-fuonte]

L persidente de l Stados Ounidos Wodrow Wilson i outros ouserbadores amaricanos culpan l melitarismo pula guerra. La tese ye que la aristocracie i la eilite melitar tenien un cuntrole grande demales subre la Almanha, Eitália i l Ampério Austro-Húngaro, i que la guerra serie la cunsequéncia de sous deseios pul poder melitar i l çprezo pula democracie. Por bias desso, ls partidários dessa teorie pediran pula abdicaçon de tales soberanos, l fin de l sistema aristocrático i l fin de l melitarismo - todo esso justificou la antrada amaricana na guerra depuis que la Rússia czarista abandonou la Tríplice Entente. Wilson speraba que la Liga de las Naciones i un zarmamiento ounibersal poderie resultar nua paç, admitindo-se alguas bariantes de l melitarismo cumo ne ls sistemas políticos de la Anglaterra i Fráncia[4].

Amperialismo Eiconómico[eiditar | eiditar código-fuonte]

Lénin era un famoso defensor de que l sistema amperialista bigente ne l mundo era l respunsable pula guerra. Para corroborar las sues eideias el usou las teories eiquenómicas de Karl Marx i de l eiquenomista anglés John La. Hobson, que antes yá tenie prebisto las cunsequéncias de l amperialismo eiquenómico na lhuita antreminable por nuobos mercados, que lhebarie a un cunflito global, an sou lhibro de 1902 chamado "Amperialismo"[5]. Tal argumiento probou-se cumbincente ne l ampeço eimediato de la guerra i ajudou ne l crecimiento de l Marxismo i Quemunismo ne l zamrolar de l cunflito. Ls panfletos de Lénin de 1917, "Amperialismo: L Redadeiro Stágio de l Capitalismo", tenien cumo argumiento que ls antresses de ls bancos an bárias de las naciones capitalistas/amperialistas tenien lhebado a la guerra[6].

Nacionalismo, Romantismo i la "Nuoba Era"[eiditar | eiditar código-fuonte]

Recrutamiento de británicos para la guerra, a eisemplo de la óndia nacionalista que barria l cuntinente.

Ls lhíderes cebiles de las naciones ouropéias stában na época anfrentando ua óndia de ferbor nacionalista que staba se spalhando pula Ouropa hai anhos, cumo mimórias de guerras anfraquecidas i ribalidades antre pobos, apoiados por ua média sensacionalista i nacionalista. Ls frenéticos sfuorços diplomáticos para mediar la rixa antre l Ampério Austro-Húngaro i la Sérbia fúrun eirrelebantes, yá que la oupinion pública naqueilhas naciones pedian pula guerra para defender la chamada honra nacional. Yá la aristocracie eisercia tamien fuorte anfluéncia pula guerra, acraditando que eilha poderie cunsulidar outra beç sou poder doméstico. La maiorie de ls bligerantes pressentian ua rápida bitória cun cunsequéncias gloriosas. L entusiasmo patriótico i la euforia persentes ne l chamado Sprito de 1914 rebelában un grande outimismo pa l período pós-guerra.

La Culminaçon de la Stória Ouropéia[eiditar | eiditar código-fuonte]

La guerra lhocalizada antre l Ampério Austro-Húngaro i la Sérbia tubo cumo percipal (i quaije solo) motibo l Pan-slabismo, l mobimiento separatista de l Bálcanas. L Pan-slabismo anfluenciaba la política sterna russa, principalmente puls cidadanos slabos ne l paíç i ls deseios eiquenómicos dun porto an augas calientes[7]. L zamrolar de la Guerra de l Balcanas refletie essas nuobas tendéncias de poder de las naciones ouropéias. Pa ls germánicos, tanto las Guerras Napoleónicas quanto la Guerra de l Trinta Anhos fúrun caratelizados por ambasones que tubírun un grande eifeito psicológico; era la posiçon precária de la Almanha ne l centro de la Ouropa que tenie lhebado a un plano atibo de defesa cumo l Plano Schlieffen [8]. A la par la trasferéncia de la çputada Alsácia i Lorena i la derrota na Guerra franco-prussiana anfluenciórun la política francesa, dando ourige al chamado rebanchismo. Apuis de la Lhiga de l Trés Ampérios tener se çmanchado, la Fráncia formou ua aliança cula Rússia, i la guerra por dues frentes ampeçou la se tornar ua preocupaçon pa l eisército alman.

Naciones partecipantes[eiditar | eiditar código-fuonte]

Brasil i la Grande Guerra[eiditar | eiditar código-fuonte]

L nono persidente de l Brasil, Benceslau Brás, declara guerra als Poderes Centrales. Al sou lhado, l menistro anterino de las Relaçones Steriores Nilo Peçanha (an pie) i l persidente de Minas Gerales Delfin Moreira (sentado).

Ne l die 5 de abril de 1917, l oupor brasileiro "Paraná", que nabegaba d'acuordo cun las eisigéncias feitas la países neutros, fui torpedeado, supostamente por un submarino alman. Ne l die 11 de abril l Brasil rompeu relaçones diplomáticas cun ls países de l bloco lhiderado pula Almanha. An 20 de maio, l nabio "Tijuca" fui torpedeado acerca de la cuosta francesa. Ne ls meses seguintes, l gobierno Brasileiro cunfiscou 42 nabios almanes, austro-húngaros i turco-otomanos que stában an portos brasileiros, cumo ua andenizaçon de guerra.

Ne l die 23 de outubre de 1917, l cargueiro nacional "Macau", un de l nabios arrestados, fui torpedeado por un submarino alman, acerca de la cuosta de la Spanha, i sou comandante feito prisioneiro. Cula presson popular contra la Almanha, ne l die 26 de outubre de 1917 l paíç declarou guerra als Poderes Centrales.

A partir deste momento, por un lhado, sob la lhiderança de políticos cumo Ruy Barbosa recrudescírun agitaçones de carátener nacionalista, cun comícios eisigindo la "amperiosa necidade de se apoiar ls Aliados cun açones" para por fin al cunflito. Por outro lhado, sindicalistas, anarquistas i anteletuales cumo Monteiro Lhobato criticában essa postura i la possiblidade de grande cumbocaçon melitar, pus segundo estes, antre outros eifeitos negatibos esto zbiaba la atençon de l paíç an relaçon la sous porblemas anternos.

Assi, debido la bárias rezones, de cunflitos anternos a la falta dua strutura melitar adequada, la partecipaçon melitar de l Brasil ne l cunflito fui mui pequeinha; resumindo-se ne l ambio al frunt oucidental an 1918 dun grupo de abiadores de l Eisército i de la Marina que fúrun antegrados a la Fuorça Aérea Rial Británica i de dun cuorpo médico-militar, cumpuosto por oufeciales i cergentos de l eisército que fúrun antegrados al eisército francés, tenendo sous nembros tanto prestado serbícios na retaguarda cumo partecipado de cumbates ne l frunt. La Marina tamien ambiou ua dibison nabal cula ancumbéncia de patrulhar la cuosta noroeste de la África a partir de Dakar i l Mediterráneo zde l streito de Gibraltar, eibitando la açon de submarinos inimigos.

Pertual na Grande Guerra[eiditar | eiditar código-fuonte]

Monumiento als muortos de la Purmeira Guerra Mundial an Coimbra, Pertual

Pertual partecipou ne l purmeiro cunflito mundial al lhado de l Aliados, l que staba d'acuordo cun las ourientaçones de la República inda recentemente anstaurada.

Na purmeira etapa de l cunflito, Pertual partecipou, melitarmente, na guerra cul ambio de tropas para la defesa de las quelónias africanas amenaçadas pula Almanha. Face la este peligro i sin declaraçon de guerra, l Gobierno pertués ambiou cuntingentes melitares para Angola i Moçambique.

An Márcio de 1916, apesar de las tentatibas de la Anglaterra para que Pertual nun se ambolbisse ne l cunflito, l antigo aliado pertués decidiu pedir al stado pertués l apersamiento de todos ls nabios germánicos na cuosta lhusitana. Esta atitude justificou la declaraçon oufecial de guerra de Pertual an relaçon a la Almanha i als sous aliados, la 9 de Márcio de 1916 (apesar de ls cumbates an África zde 1914).

An 1917, las purmeiras tropas pertuesas, de l Cuorpo Spedicionário Pertués, seguian para la guerra na Ouropa, an direçon a la Flandres. Pertual ambolbiu-se, depuis, an cumbates an Fráncia.

Neste sfuorço de guerra, chegórun a star moblizados quaije 200 mil homes. Las perdas atingiran quaije 10 mil muortos i miles de feridos, para alhá de custos eiquenómicos i sociales grabemente superiores a la capacidade nacional. Ls oubjetibos que lhebórun ls respunsables políticos pertueses a antrar na guerra saíran gorados na sue totalidade. A ounidade nacional nun serie cunseguida por este meio i la anstablidade política acentuar-se-iba até a la chimpa de l regime democrático an 1926.

La crise de Júlio i las declaraçones de guerra[eiditar | eiditar código-fuonte]

Declaraçon de guerra de l Ampério Alman an 1914

Apuis de l assassinato de l arquiduque Francisco Ferdinando an 28 de Júnio, l Ampério Austro-Húngaro sperou trés sumanas antes de decidir tomar un curso de açon. Essa spera fui debida al fato de que grande parte de l efetibo melitar staba na ajuda la colheita, l que ampossiblitaba la açon melitar naquel período. An 23 de Júlio, grácias al apoio ancondicional alman (carta branca) al Ampério Austro-Húngaro se la guerra eclodisse, fui-se mandando un ultimato la Sérbia que cuntenie bárias requisiçones, antre eilhas la que agentes austríacos fazerien parte de las ambestigaçones, i que la Sérbia serie la culpada pul atentado. L gobierno sérbio aceitou todos ls tenermos de l ultimato, cun sceçon de la partecipaçon de agentes austríacos, l que na oupinion sérbia custituía ua biolaçon de sue soberanie.

Por causa desse palabra, rejeitado an repuosta sérbia an 26 de Júlio, l Ampério Austro-Húngaro cortou todas las relaçones diplomáticas cul paíç i declarou guerra al mesmo an 28 de Júlio, ampeçando l bumbardeio a la Belgrado (capital sérbia) an 29 de Júlio. Ne l die seguinte, la Rússia, que siempre tenie sido ua aliada de la Sérbia, dou la orde de lhocomoçon a sues tropas. Ls almanes, que tenien garantido l apoio al Ampério Austro-Húngaro ne l causo dua eibentual guerra mandórun un ultimato al gobierno russo para parar la moblizaçon de tropas drento de 12 horas, ne l die 31. Ne l purmeira die de Agosto l ultimato tenie spirado sin qualquiera reaçon russa. La Almanha anton declarou guerra a eilha. An 2 de Agosto la Almanha acupou Luxemburgo, cumo l passo einicial de la ambason a la Bélgica i de l Plano Schlieffen (que prebia la ambason de la Fráncia i de la Rússia). La Almanha tenie ambiado outro ultimato, dessa beç a la Bélgica, requisitando la lhibre passaige de l eisército alman rumo a la Fráncia. Cumo tal pedido fui recusado, fui-se declarado guerra a la Bélgica.

An 3 de Agosto la Almanha declarou guerra la Fráncia, i ne l die seguinte ambadiu la Bélgica. Tal ato, biolando la soberanie belga - que Grana-Bretanha, Fráncia i la própia Almanha stában cumprometidos a garantir fizo cun que l Ampério Británico saísse de sue posiçon neutra i declarasse guerra a la Almanha an 4 de Agosto.

L ampeço de ls cunfrontos[eiditar | eiditar código-fuonte]

Alguas de las purmeiras hostilidades de guerra ocorrírun ne l cuntinente africano i ne l Ouceano Pacífico, nas quelónias i territórios de las naciones ouropéias. An Agosto de 1914 un cumbinado de la Fráncia i de l Ampério Británico ambadiu l protetorado alman de la Togoland, ne l Togo. Pouco depuis, an 10 de Agosto, las fuorças almanes baseadas na Namíbia atacórun la África de l Sul, que pertencia al Ampério Británico. An 30 de Agosto la Nuoba Zelándia ambadiu la Samoa, de la Almanha; an 11 de Setembre la Fuorça Nabal i Spedicionária Australiana zambarcou na ilha de Neu Pommern (más tarde renomeada Nuoba Británia), que fazie parte de la chamada Nuoba Guinéa Almana. L Japon ambadiu las quelónias micronésias i l porto alman de abastecimiento de carbon de Qingdao na península chinesa de Shandong. Cun esso, an poucos meses, la Tríplice Entente tenie dominado todos ls territórios almanes ne l Pacífico. Batailhas sporádicas, mas, inda ocorrian na África.

Alianças melitares ouropéias an 1915. La Tríplice Aliança stá repersentada an castanho, la Tríplice Entente an cinza i las naciones neutras an amarielho

Na Ouropa, la Almanha i l Ampério Austro-Húngaro sofrian dua mútua falta de quemunicaçon i çconhecimiento de ls planos de cada eisército. La Almanha tenie garantido l apoio a la ambason Austro-Húngara la Sérbia, mas la anterpretaçon prática para cada un de ls lhados tenie sido defrente. Ls lhíderes de l Austro-Húngaros acraditában que la Almanha darie cobertura al flanco setentrional contra la Rússia. La Almanha, mas, tenie planeijado que l Ampério Austro-Húngaro focasse la maiorie de sues tropas na lhuita contra la Rússia anquanto cumbatie la Fráncia na Frente Oucidental. Tal cunfuson forçou l eisército Austro-Húngaro a debedir sues tropas. Más de la metade de las tropas fúrun cumbatener ls russos na frunteira, anquanto un pequeinho grupo fui çlocado para ambadir i cunquistar la Sérbia.

La Batailha Sérbia[eiditar | eiditar código-fuonte]

L eisército sérbio lhutou nua batailha defensiba para cuntener ls ambasores austro-húngaros. Ls sérbios acupórun posiçones defensibas ne l lhado sul de l riu Drina. Nas dues purmeiras sumanas ls ataques austro-húngaros fúrun repelidos causando grandes perdas al eisército de la Tríplice Aliança. Essa fui la purmeira grande bitória de la Tríplice Entente na guerra. Las spetatibas austro-húngaras dua bitória fácele i rápida nun fúrun rializadas i cumo resultado l Ampério Austro-Húngaro fui oubrigado a mantener ua grande fuorça na frunteira sérbia, anfraquecendo las tropas que batalhában contra la Rússia.

Almanha na Bélgica i Fráncia[eiditar | eiditar código-fuonte]

Após ambadir l território belga, l eisército alman lhougo ancontrou resisténcia na fortificada cidade de Liège. Apesar de l eisército tener cuntinado la rápida marcha rumo a la Fráncia, la ambason gérmanica tenie probocado la decision británica de anterbir an ajuda la Tríplice Entente. Cumo signatário de l Tratado de Lhondres, l Ampério Británico staba cumprometido a preserbar la soberanie belga. Para la Grana-Bretanha ls portos de Antwerp i Ostend éran amportantes demales para caer nas manos dua poténcia cuntinental hostil al paíç[9]. Para tanto, ambiou un eisército para la Bélgica, atrasando l abanço alman.

Einicialmente ls mesmos tubírun ua grande bitória na Batailha de las Frunteiras (14 de Agosto la 24 de Agosto, 1914). La Rússia, mas, atacou la Prússia Ouriental, l que oubrigou l çlocamiento de las tropas alemanas que stában planeijadas para ir la Frente Oucidental. La Almanha derrotou la Rússia nua série de cunfrontos chamados de la Segunda Batailha de Tannenberg (17 de Agosto la 2 de Setembre, 1914). L çlocamiento amprebisto para cumbatener ls russos, mas, acabou permitindo ua contra- oufensiba an cunjunto de las fuorças francesas i anglesas, que cunseguiran parar ls almanes an sou camino para Paris, na Purmeira Batailha de l Marne (Setembre de 1914), fuorçando l eisército alman a lhutar an dues frentes. L mesmo se postou nua posiçon defensiba drento de la Fráncia i cunseguiu ancapacitar permanentemente 230.000 franceses i británicos.

Fin de la Guerra[eiditar | eiditar código-fuonte]

A partir de 1917 la situaçon ampeçou a alterar-se, quier cula antrada an cena de nuobos meios, cumo l carro de cumbate i la abiaçon melitar, quier cula chegada al triato de ouperaçones ouropeu de las fuorças norte-amaricanas ó la sustituiçon de comandantes por outros cun nuoba bison de la guerra i de las táticas i stratégias más adequadas; lhançan-se, dun lhado i de outro, grandes oufensibas, que causan perfundas alteraçones ne l zeinho de la frente, acabando por colocar las tropas alemanas na defensiba i lhebando por fin a la sue derrota. Ye berdade que la Almanha adquire inda algun fólego quando la reboluçon stala ne l Ampério Russo i l gobierno bolchebista, xefiado por Lénin, prontamente assina la paç sin cundiçones, assi anulando la frente lheste, mas essa circunstáncia nun será suficiente para eibitar la derrocada. L armistício que pon fin a la guerra ye assinado la 11 de Nobembre de 1918. A las 11h de l 11º die de l 11 més.

La Guerra de las Trincheiras[eiditar | eiditar código-fuonte]

Nas trincheiras: Anfantarie cun mascáras de gáç, Ypres, 1917

Ls abanços na tecnologie melitar seneficórun na prática un poder de fuogo defensibo más poderoso que las capacidades oufensibas, tornando la guerra stremamente mortífera. L arame farpado era un custante oustaclo pa ls abanços de la anfantarie; la artilharie, mui más lhetal que ne l seclo XIX, armada cun poderosas metralhadoras. Ls almanes ampeçórun a usar gáç tóxico an 1915, i lhougo depuis, ambos ls lhados usában de la mesma stratégia. Nanhun de ls lhados ganhou la guerra pul uso de tal artíficio, mas eilhes tornórun la bida nas trincheiras inda más miserable tornando-se un de l más temidos i lhembrados horrores de guerra.

Nua nota curjidosa, tenemos que ne l ampeço de la guerra, chegado la purmeira época natalícia, se ancontran relatos de ls suldados de ambos ls lhados cessáren las hostilidades i mesmo saíren de las trincheiras i cumprimentáren-se. Esto acunteciu sin l cunsentimiento de l comando, inda assi, fui un eibento solo. Nun se repetiu más tarde por dibersas rezones: l númaro demasiado eilebado de baixas oumentou ls sentimientos de rábia de ls suldados i l comando, dados ls acuntecimientos de l purmeiro anho, tentou usar esta altura para fazer propaganda, l que lhebou ls suldados la çconfiar inda más uns de l outros.

La alimentaçon era subretodo a la base de chicha i begetales enlatados i biscoitos, sendo ls quemidos frescos ua raridade.

Crimes de Guerra[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ber artigo percipal: genocídio arménio

La lhimpeza étnica de la populaçon arménica durante ls anhos finales de l Ampério Turco-Otomano ye amplamente cunsidrada cumo un genocídio. Cula guerra an curso, ls turcos acusórun to la populaçon arménica, crestianos an sue maiorie, de séren aliados de la Rússia, outelizando-se desso cumo pretesto para lhidar cun to a minorie cunsidrando-la inimiga de l ampério. Ye dificil definir l númaro eisato de muortos de l período, sendo stimado por dibersas fuontes para quaije un milhon de pessonas muortas an campos de cuncentraçon, scluindo-se las que morrírun por outros motibos. Zde l eibento ls gobiernos turcos ténen sistematicamente negado las acusaçones de genocídio, argumentando que ls arménicos morrírun por ua guerra star an curso ó que sue matança fui justificada pul apoio dado als inimigos de l paíç.

Tecnologie[eiditar | eiditar código-fuonte]

Tanque de guerra británico caturado puls Almanes durante la Purmeira Guerra Mundial.

La Purmeira Guerra Mundial fui ua mistura de tecnologie de l seclo XX cun táticas de l seclo XIX.

Muitos de ls cumbates durante la guerra ambolbírun la guerra de las trincheiras, adonde miles de suldados por bezes morrian solo para ganhar un metro de tierra. Muitas de las batailhas más sangrentas de la stória ocorrírun durante la Purmeira Guerra Mundial. Tales batailhas ancluian Ypres, Bimy Ridge, Marne, Cambrai, Somme, Berdun, i de Gallipoli. La artilharie fui la respunsable pul maior númaro de baixas durante la guerra.

Neste cunflito stubírun ambolbidos cerca de 65 milhones de suldados i çtacórun-se alguas figuras melitares, cumo l strategie de la Batailha de Marne, l general francés Joffre, l general Ferdinand Foch, tamien de la mesma nacionalidade, que bino a assumir l cuntrole de las fuorças aliadas, l general alman Bon Kluck, que stubo a las puortas de Paris, general británico John French, comandante de l Cuorpo Spedicionário Británico i l comandante otomano Kemal Ataturk, bencedor na Batailha de Gallipoli contra la Anglaterra i l ANZAC (Austrália i Nuoba Zelándia).

La guerra química i l bumbardeamiento aéreo fúrun outelizados pula purmeira beç an massa na Purmeira Guerra Mundial. Ambos tenien sido tornados eilegales apuis de la Cumbençon Hague de 1907.

Ls abiones fúrun outelizados pula purmeira beç cun fines melitares durante la Purmeira Guerra Mundial. Einicialmente la sue outelizaçon cunsistia principalmente an missones de reconhecimento, ambora tenga depuis se spandido para ataque aire-tierra i atebidades aire-aire, cumo caças. Fúrun zambolbidos bumbardeiros stratégicos principalmente puls almanes i puls británicos, yá tenendo ls almanes outelizado Zeppelins para bumbardeamiento aéreo.

Medie[eiditar | eiditar código-fuonte]

Modelo:Multi-bídeo ampeço Modelo:Multi-bídeo iten Modelo:Multi-bídeo iten Modelo:Multi-bídeo fin

Notas

Ber tamien[eiditar | eiditar código-fuonte]

Commons
Commons
L Commons ten multimédia relacionada cun: Purmeira Guerra Mundial
Wikiquote
Wikiquote
L Wikiquote ten ua coleçon de citaçones de ó subre: Purmeira Guerra Mundial.