Karl Marx

Ourige: Biquipédia, la anciclopédia lhibre.
Esta páigina ó cacho fui traduzida outomaticamente i percisa de ser rebista por un falante natibo de mirandés. Se sabes bien mirandés ajuda la Biquipédia rebendo este artigo. Apuis de la rebison apaga esta marca. Oubrigado!
Marx em 1875

Karl Heinrich Marx (an mirandés: Carlos Anrique/Hanrique Marx; Tréberis, 5 de maio de 1818Londres, 14 de márcio de 1883) fui un anteletual i rebolucionário alman, fundador de la doutrina quemunista moderna, que atuou cumo eiquenomista, filósofo, storiador, teórico político i jornalista.

L pensamiento de Marx anfluencia bárias árias, tales cumo Filosofie, Stória, Sociologie, Ciéncia Política, Antropologie, Psicologie, Eiquenomie, Quemunicaçon, Arquitetura i outras. Nua pesquisa de la rádio BBC de Londres, rializada an 2005, Karl Marx fui eileito l maior filósofo de todos ls tiempos[1].

Biografie[eiditar | eiditar código-fuonte]

Mocidade[eiditar | eiditar código-fuonte]

Marx fui l terceiro de siete filhos dua família judie de classe média de la cidade de Tréberis, na época ne l Reino de la Prussia. Sue mai, Heinri Pressburg (1788–1863), era judie houlandesa i sou pai, Heinrich Marx (1777–1838), un adbogado i cunselheiro de Justícia. Heirschel çcende dua família de rabinos, mas se cumbertiu al crestianismo an funçon de las restriçones ampostas a la persença de nembros de etnia judaica ne l serbício público, quando Marx inda tenie 6 anhos.[2] Sous armanos éran Sophie (d. 1883), Heirmann (1819-1842), Henriette (1820-1856), Lhouise (1821-1893), Emilie, Caroline (1824-1847) i Eduard (1834-1837).

An 1830, Marx ampeçou sous studos ne l Liceu Friedrich Wilheln, an Tréberis, anho an que eclodiran reboluçones an dibersos países ouropeus. Angressou mais tarde na Ounibersidade de Bonn para studar Dreito, trasferindo-se ne l anho seguinte para la Ounibersidade de Berlin, adonde l filósofo alman Georg Wilheln Friedrich Heigel, cuja obra eiserceu grande anfluéncia subre Marx, fui porsor i reitor.[2] An Berlin, Marx angressou ne l Clube de l Doutores, que era lhiderado por Bruno Bauer. Eilhi perdiu antresse pul Dreito i se boltou para la Filosofie, tenendo partecipado atibamente de l mobimiento de l Moços Heigelianos. Sou pai faleciu neste mesmo anho.[2] An 1841, oubtebe l títalo de doutor an Filosofie cun ua tese subre las "Defrenças de la filosofie de la natureza an Demócrito i Eipicuro' '".[2] Ampedido de seguir ua carreira académica,[3] tornou-se, an 1842, redator-xefe de la Gazeta Renana (Rheinische Zeitung), un jornal de la porbíncia de Quelónia[4]; conheciu Friedrich Angels neste mesmo anho, durante bejita deste la redaçon de l jornal.[2]

Ambolbimiento político[eiditar | eiditar código-fuonte]

An 1843, la Gazeta Renana fui cerrada passado publicar ua série de ataques al gobierno prussiano. Tenendo perdido l sou amprego de redator-xefe, Marx mudou-se para Paris. Alhá assumiu la direçon de la publicaçon Anales Franco-Almanes i fui apersentado la dibersas sociadades secretas de socialistas. Antes inda de la sue mudança para Paris, Marx casou-se, ne l die 19 de júnio de 1843, cun Jenny bon Westphalen,[2] la filha dun baran de la Prússia cula qual mantenie noibado zde l ampeço de ls sous studos ounibersitários.[5] (Noibado que fui mantido an sigilo durante anhos, pus las famílias Marx i Westphalen nun cuncordában cula ounion.[6])

Mulhier de Marx, Jenny bon Westphalen

De l casamiento de Marx cun Jenny bon Westphalen, nacírun cinco filhos: Franziska, Edgar, Eileanor, Laura i Guido, para alhá dun natimorto. Al que custa, Franziska, Edgar i Guido morrírun na anfáncia, probablemente pulas péssimas cundiçones materiales la que la família staba submetida.[7] Marx tamien tubo un filho nacido de sue relaçon amorosa cun melitante socialista i ampregada de la família Marx, Heilena Demuth. Solicitado por Marx, Angels assumiu la paternidade de la nino, Frederick Delemuth, i pagando ua penson, antregou-lo a ua família dun bairro proletário de Lhondres [8]

Ne l tratamiento pessonal — Lheando Konder ressalta — Marx fui perduto de sou tiempo: "Antes de poder cuntestar la sociadade capitalista Marx pertencia a eilha, staba spiritualmente mais anraizado ne l tierra de la sue cultura de l que admitirieb", i que delantre de ls padrones de la Anglaterra bitoriana mostrou: "traços típicos de las lhemitaçones de sou tiempo". Cumo moças aristocráticas, sues filhas tenien aulas de pianho, canto i zeinho, mesmo que nun tubíssen zamboltura para tales atebidades artísticas.[8]

Tamien an 1843, Marx conheciu la Liga de l Justos (que mais tarde tornar-se-iba Liga de l Quemunistas).[2] An 1844, Friedrich Angels bejitou Marx an Paris por alguns dies. La amisade i l trabalho cunjunto antre ambos, que se ampeçou nesse período, solo serie anterrompido cula muorte de Marx.[5] Na mesma época, Marx tamien se ancontrou cun Proudhon, cun quien tubo çcussones polémicas i muitas dibergéncias. I conheciu debrebe Bakunin, anton refugiado de l czarismo russo i melitante socialista. Ne l sou período an Paris, Marx antensificou ls sous studos subre eiquenomie política, ls socialistas utópicos franceses i la stória de la Fráncia, porduzindo reflexones que resultórun ne ls Manuscritos de Paris, mais coincidos cumo Manuscritos Eiquenómico-Filosóficos. D'acuordo cun Angels, fui nesse período que Marx aderiu a las eideias socialistas.[5]

De Paris, Marx ajudou a eiditar ua publicaçon de pequeinha circulaçon chamada Borwärts!, que cuntestaba l regime político alman de la época. Por cunta çto, Marx fui spulso de la Fráncia an 1845 a a pedido de l gobierno prussiano. Migrou anton para Bruxelas, para adonde Angels tamien biajou.[5] Antre outros scritos, la dupla redigiu na Bélgica l Manifesto quemunista. An 1848, Marx fui spulso de Bruxelas pul gobierno belga. Junto cun Angels, mudou-se para Quelónia, adonde fundan l jornal Nuoba Gazeta Renana.[2] Passado ataques a las outoridades lhocales publicados ne l jornal, Marx fui spulso de Quelónia an 1849. Até 1848, Marx bibiu cunfortablemente cula renda ouriunda de sous trabalhos, sou salário i persentes de amigos i aliados, para alhá ardança lhegada por sou pai.[6] Antretanto, an 1849 Marx i sue família anfrentórun grabe crise financeira; passado superáren deficuldades cunseguiran chegar la Paris, mas l gobierno francés proibiu-los de fixar residéncia an sou território. Grácias, anton, a ua campanha de arrecadaçon de donatibos promobida por Ferdinand Lhassalle na Almanha, Marx i família cunseguen migrar para Londres.[2]

Muorte[eiditar | eiditar código-fuonte]

Tumba de Karl Marx ne l Semitério de Highgate, Lhondres

Ancontrando-se deprimido por cunta de la muorte de sue sposa, ocorrida an Dezembre de 1881, Marx zambolbiu, an cunsequéncia de ls porblemas de salude que suportou al lhongo de to la bida, bronquite i pleurisia, que causórun l sou falecimiento an 1883. Fui anterrado na cundiçon de apátrida[9], ne l Semitério de Highgate, an Londres.[2]

Muitos de ls amigos mais próssimos de Marx prestórun houmenaige al sou anterro, ancluíndo Wilheln Lhiebknecht i Friedrich Angels. L redadeiro declamou las seguintes palabras[10]:

Marx era, antes de todo, un rebolucionário. Sue berdadeira misson na bida era cuntribuir, dun modo ó de outro, para la derrubada de la sociadade capitalista i de las anstituiçones statales por esta suscitadas, cuntribuir para la lhibertaçon de l proletariado moderno, que el fui l purmeiro a tornar cunciente de sue posiçon i de sues necidades, cunciente de las cundiçones de sue emancipaçon. La lhuita era sou eilemiento. I el lhutou cun ua tenacidade i un sucesso cun quien poucos podírun ribalizar. (...) Cumo cunsequéncia, Marx fui l home mais odiado i mais caluniado de sou tiempo. Gobiernos, tanto absolutistas cumo republicanos, deportórun nel de sous territórios. Burgueses, quier cunserbadores ó ultrademocráticos, porfiában antre si al lhançar difamaçones contra el. Todo esso el punie de lhado, cumo se fússen teias de aranhon, nun tomando coincimiento, solo respundendo quando necidade strema l cumpelia la tal. I morriu amado, reberenciado i pranteado por milhones de colegas trabalhadores rebolucionários - de las minas de la Sibéria até la Califórnia, de todas las partes de la Ouropa i de la América - i atrebo-me a dezir que, ambora, mui ambora, puoda tener tenido muitos adbersairos, nun tubo nanhun einimigo pessonal.

An 1954, l Partido Quemunista Británico custruiu ua lhápide cul busto de Marx subre sue tumba, até anton de decoraçon mui simples.[11] Na lhápide ancontran-se anscritos l parágrafo final de l Manifesto Quemunista ("Proletários de todos ls países, ouni-bos!") i un cacho straído de las Teses subre Feuerbach: "Ls filósofos solo anterpretórun l mundo de bárias maneiras, anquanto que l oubjetibo ye mudá-lo."[12][13]

Pensamiento[eiditar | eiditar código-fuonte]

Modelo:Marxismo Durante la bida de Marx, sues eideias recebírun pouca atençon de outros studiosos. Talbeç l maior antresse tenga se berificado na Rússia, adonde, an 1872, fui publicada la purmeira traduçon de l Tomo I d'L Capital. Na Almanha, la teorie de Marx fui eignorada durante bastante tiempo, até que an 1879 un alman studioso de la Eiquenomie Política, Adolph Wagner, comentou l trabalho de Marx al lhongo dua obra antitulada Allgemeine oder theoretische Bolkswirthschaftslehre. A partir de anton, ls scritos de Marx ampeçórun a atrair cada beç mais atençon.[14]

Ne ls purmeiros anhos passado la muorte de Marx, sue teorie oubtebe crecente anfluéncia anteletual i política subre ls mobimientos ouperários (al final de l seclo XIX, l percipal locus' ' de debate de la teorie era l Partido Social-Democrata alman) i, an menor proporçon, subre ls círclos académicos lhigados a las ciéncias houmanas – notadamente na Ounibersidade de Viena i na Ounibersidade de Roma, purmeiras anstituiçones académicas la oufrecíren cursos boltados pa l studo de Marx.[14]

Marx fui heirdeiro de la filosofie almana, cunsidrado al lhado de Kant i Heigel un de sous grandes repersentantes. Fui un de ls maiores (para muitos, l maior) pensadores de todos ls tiempos, tenendo ua porduçon teórica cula stenson i densidade dun Aristóteles, de quien era un admirador. Cumo filósofo, se posiciona mui mais nua supra-filosofie, an que "rializar" la filosofie ye antes "abolí-la", ó al rializá-la, eilha i la rialidade se trasforman na práxis, la ounion antre teorie i prática.[parágrafo carece de fuontes]

La teorie marxista ye, sustancialmente, ua crítica radical de las sociadades capitalistas. Mas ye ua crítica que nun se lhemita la teorie an si. Marx, aliás, se posiciona contra qualquiera separaçon drástica antre teorie i prática, antre pensamiento i rialidade, porque essas dimensones son abstraçones mentales (catadories analíticas) que, ne l praino cuncreto, rial, antegran ua mesma totalidade cumplexa.[15]

L marxismo custitui-se cumo la cuncepçon materialista de la Stória, lhoinge de qualquiera tipo de detreminismo, mas cumprendendo la predomináncia de la materialidade subre la eideia, sendo esta possible solamente cul zambolbimiento daquela, i la cumprenson de las cousas an sou mobimiento, an sue anter-detreminaçon, que ye la dialética. Antoce, nun ye possible antender ls cunceitos marxianos cumo fuorças pordutibas, capital, antre outros, sin lhebar an cunta l porcesso stórico, pus nun son cunceitos abstratos i si ua abstraçon de l rial, tenendo cumo pressuposto que l rial ye mobimiento.[parágrafo carece de fuontes]

Karl Marx cumprende l trabalho cumo atebidade fundante de la houmanidade. I l trabalho, sendo la centralidade de la atebidade houmana, se zambolbe socialmente, sendo l home un ser social. Sendo ls homes seres sociales, la Stória, esto ye, sues relaçones de porduçon i sues relaçones sociales fundan to porcesso de formaçon de la houmanidade. Esta cumprenson i cuncepçon de l home ye radicalmente rebolucionária an todos ls sentidos, pus ye a partir deilha que Marx eirá eidantificar la alienaçon de l trabalho cumo la alienaçon fundante de las demales. I cun esta base filosófica ye que Marx cumprende todas las demales ciéncias, tenendo sue cumprenson de l rial anfluenciado cada die mais la ciéncia por sue cunsisténcia.[parágrafo carece de fuontes]

Anfluéncias[eiditar | eiditar código-fuonte]

Alguas de las percipales lheituras i studos feitos por Marx son[16]:

El studou perfundamente todas essas cuncepçones a la par an que las questionou i zambolbiu nuobas temas, de modo a porduzir ua perfunda reorientaçon ne l debate anteletual ouropeu.[16]

Anfluéncia de la doutrina de Heigel[eiditar | eiditar código-fuonte]

Hegel fui porsor de la Ounibersidade de Iena, la mesma anstituiçon adonde Marx cursou l doutorado. I, an Berlin, Marx tubo cuntato prolongado cun las eideias de l Moços Heigelianos (tamien referidos cumo Heigelianos de Squierda). Ls dous percipales aspetos de l sistema de Heigel que anfluenciórun Marx fúrun sue filosofie de la stória i sue cuncepçon dialética.[17]

Para Heigel, nada ne l mundo ye stático, todo stá an custante porcesso (benir-la-ser); todo ye stórico, antoce. L sujeito desse mundo an mobimiento ye l Sprito de l MundoSuperalma; ó Cuncéncia Absoluta), que repersenta la cuncéncia houmana giral, quemun a todos andebíduos i manifesta na eideia de Dius. La storicidade ye cuncebida anquanto stória de l progresso de la cuncéncia de la lhiberdade. Las formas cuncretas de ourganizaçon social correspoden a amperatibos ditados pula cuncéncia houmana, ó seia, la rialidade ye detreminada pulas eideias de l homes, que cunceben nuobas eideias de cumo debe ser la bida social an funçon de l cunflito antre las eideias de lhiberdade i las eideias de coerçon lhigadas la cundiçon natural (“salbaige”) de l home. L home se lhiberta progressibamente de sue cundiçon de eisisténcia natural atrabeç dun porcesso de “spiritualizaçon” – reflexon filosófica (al nible de l pensamiento, antoce) que cunduç l home a perceber quien ye l rial sujeito de la stória.[17][18]

Marx cunsiderou-se un heigeliano de squierda durante cierto tiempo, mas rompeu cul grupo i efetuou ua rebison bastante crítica de ls cunceitos de Heigel passado tomar cuntato cun las cuncepçones de Feuerbach. Mantebe l antendimiento de la stória anquanto progresson dialética (ó seia, l mundo stá an porcesso grácias al choque permanente antre ls oupostos; nun ye stático), mas eiliminou l Sprito de l Mundo anquanto sujeito ó eissencia, porque passou a cumprender que la ourige de la rialidade social nun reside nas eideias, na cuncéncia que ls homes ténen deilha, mas si na açon cuncreta (material, antoce) de l homes, antoce ne l trabalho houmano. La eisistécia material precede qualquiera pensamiento; ineisiste possiblidade de pensamiento sin eisisténcia cuncreta. Marx amberte, anton, la dialética heigeliana, porque coloca la materialidade – i nun las eideias – na génese de l mobimiento stórico que custitui l mundo. Eilabora, assi, la dialética materialista (cunceito nun zambolbido por Marx, que tamien questuma ser referida por materialismo dialético).[17][19]

A mistificaçon por que passa la dialética nas manos de Heigel nun l ampede de ser l purmeiro a apersentar sues formas gerales de mobimiento, de maneira ampla i cunciente. An Heigel, la dialética stá de cabeça para baixo. Ye neçaira pó-la de cabeça para cima, la fin de çcubrir la sustáncia racional drento de l ambólucro místico.[20]

A a respeito de la anfluéncia de Heigel subre Marx, screbiu Lenin que

(...) ye cumpletamente ampossible antender L Capital de Marx, i, an special, sou purmeiro capítulo, sin haber studado i cumprendido a fondo to la lhógica de Heigel.[21]

Anfluéncia de l materialismo de Feuerbach[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ludwig Feuerbach fui un filósofo materialista que atraiu muita atençon de anteletuales de sue época. Publicou, an 1841, ua obra (De las Wesen deias ChristentumsLa eissencia de l cristandade) que tubo anfluéncia amportante subre Marx, Angels i ls Moços Heigelianos. Neilha, Feuerbach criticou duramente Heigel, i afirmou que la religion cunsiste nua projeçon de ls deseios houmanos i nua forma de alienaçon. Ye de Feuerbach la cuncepçon de que an Heigel la lhógica dialética stá “de cabeça para baixo”, porque apersenta l home cumo un atributo de l pensamiento al ambés de l pensamiento cumo un atributo de l home. Sin dúbeda, l cuntato de Marx cun las eideias feuerbachianas fui detreminante para la formulaçon de sue crítica radical de la religion i de las “cuncepçones ambertidas” de Heigel.[17]

Anfluéncia de l socialismo utópico francés[eiditar | eiditar código-fuonte]

Por socialismo utópico questumaba-se chamar, a la época de Marx, un cunjunto de doutrinas dibersas (i até antagónicas antre si) que tenien an quemun, antretanto, dues caratelísticas básicas: todas antendian que la base detreminante de l cumportamiento houmano residie na sfera moral/eideológica i que l zambolbimiento de las ceblizaçones oucidentales staba a permitir ua nuoba era adonde eirie amperar la harmonia social. Marx criticou sagazmente las eideias de l socialistas utópicos (percipalmente de l franceses, cun ls quales mais polemizou), acusando-los de muito romantismo angénuo i pouca (ó nanhue) dedicaçon al studo rigoroso de la cunjuntura social, pus ls socialistas utópicos mui dezien subre cumo deberie ser la sociadade harmónica eideal, mas nada andicában subre cumo serie possible alcançá-la plenamente. Por outro lhado, puode-se dezir que, de cierta forma, Marx adotou – splícita ó amplicitamente – alguas noçones cuntidas nas eideias de alguns de ls socialistas utópicos (cumo, por eisemplo, la noçon de que l oumiento de la capacidade de porduçon decorriente de la reboluçon andustrial permite cundiçones materiales mais cunfortables a la bida houmana, ó inda la noçon de que la fés eideológicas de l sujeito[22] le detreminan l cumportamiento).[17]

Anfluéncia de la eiquenomie política clássica británica[eiditar | eiditar código-fuonte]

Marx amprendiu un minucioso studo de grande parte de la teorie eiquenómica oucidental, zde escritos de la Grécia antiga até obras que le éran cuntemporáneas. Las cuntribuiçones que julgou mais fecundas fúrun las eilaboradas por dous eiquenomistas políticos británicos, Adan Smith i David Ricardo (tenendo predileçon special por Ricardo, la quien referie cumo “l maior de ls eiquenomistas clássicos”). Na obra deste redadeiro, Marx ancontrou cunceitos – anton bastante outelizados ne l debate británico – que, passado fecunda rebison i re-eilaboraçon, adotou an definitibo (tales cumo ls de balor, debison social de l trabalho, acumulaçon primitiba i mais-balia, por eisemplo). La abaluaçon de l grau de anfluéncia de la obra de Ricardo subre Marx ye bastante zeigual. Studiosos pertencentes a la tradiçon neo-ricardiana tenden a cunsidrar que eisisten poucas defrenças cruciales antre l pensamiento eiquenómico dun i outro; yá studiosos lhigados a la tradiçon marxista tenden a delimitar defrenças fundamentales antre eilhes.[17][23]

Reboluçon social[eiditar | eiditar código-fuonte]

Sou pensamiento político criticou todas las corrientes socialistas por nun tener un caráter decididamente trasformador, mas solamente reformador. Inda que para Marx, la eiboluçon i la reboluçon son dialéticas, i que cada partido ouperário al rializar sues metas cúrties, se abole, pus se torna inútil. Anquanto, la posiçon que defende, l socialismo científico (para se oupor a un socialismo romantico) ó quemunismo (rebolucionário, para se oupor al mero reformismo); defendia nun ua melhoria de las cundiçones de bida de l proletariado, mas la própia emancipaçon de l proletariado, l fin de la cundiçon proletária. Nun se trataba de amenizar la sploraçon, mas de abolí-la. Mas las cundiçones dessa emancipaçon, que solo la prática poderie rializar, staba nas cundiçones reales an que staba anserida. Por esso, an Marx, ye l zambolbimiento de l capitalismo que cria la proletarizaçon, que ye l eisército que eirá çtronar la burguesie. I la própia hostilidade que l capitalismo porduç subre la cundiçon proletária ye que cria las cundiçones subjetibas para spludir ua reboluçon.[parágrafo carece de fuontes]

Crítica al Anarquismo[eiditar | eiditar código-fuonte]

Criticou l anarquismo por sue bison tenida cumo angénua de l fin de l Stado adonde se oubjetiba acabar cul Stado "por decreto", al ambés de acabar cun las cundiçones sociales que fázen de l Stado ua necidade i rialidade. Na obra Miséria de la Filosofie eilabora sues críticas al pensamiento de l anarquista Proudhon. Inda, criticou l blanquismo cun sue bison eilitista de partido, por tener ua tendéncia outoritária i superada. Se posicionou a fabor de l lhiberalismo, nun cumo seluçon pa l proletariado, mas cumo prEimissa para maturaçon de las fuorças pordutibas (produtibidade de l trabalho) de las cundiçones positibas i negatibas de la emancipaçon proletária, cumo la de la homogenizaçon de la cundiçon proletária anternacional gerado pula "globalizaçon" de l capital. Sue bison política era perfundamente marcada pulas cundiçones que l zambolbimiento eiquenómico oufrecerie para la emancipaçon proletária, tanto an sentido negatibo (zamprego), cumo an sentido positibo (aonde l própio capital centralizarie la eiquenomie, eisemplo: multinacionales).[parágrafo carece de fuontes]

La práxis[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ber artigo percipal: práxis

Na lhógica de la cuncepçon materialista de la Stória nun ye la rialidade que mobe la si mesmo, mas comobe ls atores, se trata siempre dun "drama stórico" (termo que Marx usa an L 18 Brumário de Lhuís Bonaparte) i nun dun "detreminismo stórico" que cairieb nun materialismo macánico (positibismo), ouposto al materialismo dialético de Marx. L materialismo dialético, stórico, poderie tamien ser definido cumo ua "dialética rialidade-eidealidade eibolutiba". Ó seia, las relaçones antre la rialidade i las eideias se funden na práxis, i la práxis ye l grande fundamiento de l pensamiento de Marx. Pus sendo la stória ua porduçon houmana, i sendo las eideias perduto de las circunstáncias an que tales eideales brotórun, fazer stória racionalmente ye la grande meta. I l própio fazer de la stória que criará sues cundiçones oubjetibas i subjetibas adjacentes, yá que la oubjetibidade stórica ye perduto de la houmanidade (de ls homes associados, lhuita política, etc). I assi, Marx finaliza las Teses subre Feuerbach, nun se trata de anterpretar defrentemente l mundo, mas de trasformá-lo. Pus la própia anterpretaçon stá cundicionada al mundo puosto, solo la açon rebolucionária porduç la trascendéncia de l mundo bigente.[parágrafo carece de fuontes]

Karl Marx nun ye un moderno ne l sentido de Çcartes. Nun tubo ua preocupaçon central an fundar un método científico, anque té-lo fundado, to sue atençon siempre cunsistiu an cumprender l rial atrabeç de la filosofie i ciéncia nua prática ourientada para la emancipaçon houmana. Marx nun ten un lhibro an que sistematiza sous métodos, dado que esta nunca fui sue preocupaçon central. Sou oubjetibo fundamental, al cuntrário de mui que se afirmou na URSS, nun era promober un método científico superior als demales, mas si coincer i trasformar, studar i lhutar. Nun ye atoa que an to sue bida stubo lhigado a las lhuitas ouperárias direta ó andiretamente.[parágrafo carece de fuontes]

L Capital[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ber artigo percipal: L Capital

La grande obra de Marx ye L Capital, aonde trata de fazer ua stensa análeze de la sociadade capitalista. Ye predominantemente un lhibro de Eiquenomie Política, mas nun solo. Nesta obra monumental, Marx çcorre zde la eiquenomie, até la sociadade, cultura, política, filosofie. Ye ua obra analítica, sintética, crítica, çcritiba, científica, filosófica, etc. Ua obra de defícel lheitura, inda que sues catadories nun tenga la ambiguidade speculatiba própia de la obra de Heigel, inda assi, ua lhenguaige pouco atraente i nin un pouco fácele. L Capital nao ye solo ua grande obra por ser la obra que Marx se dedicou cun mais perfundidade i stenson. Drento de la strutura de l pensamiento de Marx, solo ua obra cumo L Capital ye l percipal coincimiento, tanto para la houmanidade an giral, quanto pa l proletariado an particular, yá que atrabeç dua análeze radical de la rialidade que stá submetido, solo assi poderá se zbiar de la eideologie dominante ("la eideologie dominante" ye siempre de la "classe dominante"), cumo poderá oubter ua base cuncreta para sue lhuita política. Subre l caráter de la abordaige eiquenómica de las formaçones societárias houmanas, afirmou La. de Walhenes: "L marxismo ye un sfuorço para lher, por trás de la pseudo-eimediaticidade de l mundo eiquenómico reificado las relaçones anter-houmanas que l eidificórun i se dissumulórun por trás de sue obra."[24] Cabe lhembrar que L Capital ye ua obra ancumpleta, tenendo sido publicado solo l purmeiro belume cun Marx bibo. Ls demales belumes fúrun ourganizados por Angels i publicados mais tarde.[parágrafo carece de fuontes]

La mais-balia[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ber artigo percipal: Mais-balia

L cunceito de Mais-balia fui ampregado por Karl para splicar la oubtençon de lhucros cuntinos a partir de la sploraçon de la mano-de-obra. Ls duonhos de ls meios de porduçon oubténen parte de sous lhucros pula sploraçon de l trabalhador.[parágrafo carece de fuontes]

La Eideologie Almana[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ber artigo percipal: La Eideologie Almana

Na obra Eideologie Almana, Marx apersenta cun cuidado ls pressupostos de sou nuobo pensamiento. Ne l Manifesto Quemunista apersenta sue tese política básica. Na Queston Judaica apersenta sue crítica relegiosa, que diç que nun se debe apersentar questones houmanas cumo teológicas, mas las teológicas cumo questones houmanas. I que afirmar ó negar la eisisténcia de Dius, son ambas teologie. L punto de bista debe ser siempre l de ber las religiones cumo reflexones houmanas fantasiosas de si mesmo, mas que repersenta la cundiçon houmana rial la que esta submetido. Na Crítica al Porgrama de Gotha, Marx faç la mais stensa i sistemática apersentaçon de l que serie ua sociadade socialista, inda que siempre tente zbiar desse tipo de "feturologie", por nun ser rigorosamente científica. An La Guerra Cebil na Fráncia, Marx supera todas las sues tendencias jacobinas de antes, i defende claramente que solo cul fin de l Stado l proletariado oufrece la si mesmo las cundiçones de manter l própio poder recén cunquistado, i l fin de l Stado ye lhiteralmente l "pobo an armas", ó seia, l fin de la "monopólio de la bioléncia" que l Stado repersenta. An L 18 Brumário de Lhuís Bonaparte, yá stá ua perfunda análeze subre l terror de la "burocracie" i cumo esta repersenta la camada camposina, que por sue propia cundiçon(cumo el splica) ten tendéncias outoritárias.[parágrafo carece de fuontes]

Colaboraçon de Angels[eiditar | eiditar código-fuonte]

Angels eiserceu seneficatiba anfluéncia subre las reflexones anteletuales de Marx, percipalmente ne l ampeço de la associaçon antre ambos, período an que Angels dirigiu la atençon de Marx para la Eiquenomie Política i la stória eiquenómica de la Ouropa. Passado la muorte deste, Angels tornou-se nun solo l ourganizador de ls muitos manuscritos ancumpletos i/ó inéditos lhegados, mas tamien l purmeiro antérprete i sistematizador de las eideias de Marx. Angels eigualmente se acupou, zde bien antes de l falecimiento de sou amigo, de redigir sposiçones an tenermos populares de las eideias de Marx bisando facilitar sue difuson.[14]

Críticas[eiditar | eiditar código-fuonte]

[sin fuontes?]

La crítica al pensamiento de Marx ampeçou-se zde la publicaçon de sues purmeiras obras i prossegue - percipalmente antre sous seguidores i anteletuales preocupados an coincer, zambolber i çcutir la atualidade de sues eideias.

An Miséria de l storicismo (1935, 1944), Karl Popper çcorda de Marx quanto a la stória ser regida por lheis que, se cumprendidas, puoden serbir para se antecipar l feturo. Segundo Popper, la stória nun puode oubedecer la lheis i la eideia de "lhei stórica" ye ua cuntradiçon an si mesma. Yá an La sociadade abierta i sous einimigos (1945), Popper afirma que l storicismo cunduç necessariamente a ua sociadade "tribal" i "cerrada", cun total çprezo pulas lhiberdades andibiduales.

Todabie hai dúbedas se Marx tenerie rialmente baseado sue teorie nun "storicismo", ne ls tenermos colocados por Popper. Argumenta-se que Marx, seguindo ua tradiçon inaugurada por Maquiable i Hobbes, busca ne ls antresses i necidades cuncretas de l andebíduos, al lhongo de la Stória, la causa fundamental de las açones houmanas - an ouposiçon a las eideias políticas i morales abstratas. El nun parece supor que esta busca de rializaçon de antresses tenga cunsequéncias predetreminadas. Tal anterpretaçon, probablemente anfluenciada pul eibolucionismo darwinista, na segese póstuma de l pensamiento marxiano, ye creditada al "papa" de la Social-Democracie almana, Karl Kautsky, ne l final de l seclo XIX. La anterpretaçon kautskista serie cuntestada, de bárias formas, por Bernstein, Rosa Lhuxemburgo, Lenin, Trotsky i Gramsci, antre outros.[sin fuontes?]

Popper cunsidra Marx cumo "nó-científico" tamien porque sue teorie nun ye passible de cuntestaçon. Ua teorie científica ten que ser falseable - causo cuntrário, ye ancluída ne l campo de las fés ó eideologies. Resta saber, ye claro, se afirmaçones subre fatos stóricos, necessariamente solos, puoden ser, ne ls tenermos de Popper, falsificables.

Ludwig bon Mises, an "Açon Houmana – un tratado de Eiquenomie" (1949), demunstrou la ampossiblidade de se ourganizar ua eiquenomie ne ls moldes socialistas, pula ouséncia de l sistema de précios, que funciona cumo sinalizador als amprendedores acerca de las necidades de l cunsumidores. Mises tamien refinou argumientos formulados por Eugen bon Böhn-Bawerk na obra "Marxisn Unmasked: Fron Delusion to Çtrution".

Raymond Aron, an L ópio de l anteletuales, (1955) criticou de forma agressiba ls anteletuales seguidores de Marx i cundenou la teorie de la reboluçon i l detreminismo stórico.

Eric Boegelin talbeç seia un de l críticos mais seberos de Karl Marx. Ne l sou lhibro “Reflexones Outobiográficas” relata que, anduzido pula óndia de antresse subre la Reboluçon Russa de 1917, studou “L Capital” de Marx i fui marxista antre agosto i dezembre de 1919. Mas, durante sou curso ounibersitário, al studar deciplinas de teorie eiquenómica i stória de la teorie eiquenómica daprendera l que staba errado an Marx.

Boegelin afirma que Marx comete ua grabe distorçon al screbir subre Heigel. Cumo proba de sue afirmaçon cita ls eiditores de l Fruhschiften [Scritos de Mocidade] de Karl Marx (Kröner, 1955), specialmente Siegfried Lhandshut, que dízen l seguinte subre l studo feito por Marx de la “Filosofie de l Dreito” de Heigel:

“Al eiquibocar-se deliberadamente subre Heigel, se ne ls ye dado falar desta maneira, Marx trasforma todos ls cunceitos que Heigel cuncebiu cumo predicados de la eideia an anunciados subre fatos”.

Para Boegelin, al eiquibocar-se deliberadamente subre Heigel, Marx pretendia aguantar ua eideologie que le permitisse apoiar la bioléncia contra seres houmanos afetando andignaçon moral i, por esso, Boegelin cunsidra Karl Marx un mistificador deliberado. Afirma que l charlatanismo de Marx reside tamien na treminante recusa de dialogar cul argumiento etiológico de Aristóteles. Argumenta que, ambora tenga recebido ua eicelente formaçon filosófica, Marx sabie que l porblema de la etiologie na eisisténcia houmana era central para ua filosofie de l home i que, se quejisse çtruir la houmanidade de l home fazendo del un “home socialista”, Marx percisaba repelir a to custo l argumiento etiológico.

Segundo Boegelin, Marx i Angels enuncian un çparate al ampeçáren l Manifesto Quemunista cula afirmaçon categórica de que to la stória social até l persente fui la stória de la luita de classes. Eilhes sabien, zde l coleijo, que outras lhuitas eisistiran na stória, cumo las Guerras Médicas, las cunquistas de Alexandre, la Guerra de l Peloponeso, las Guerras Púnicas i la spanson de l Ampério Romano, las quales decididamente nada tubírun de luita de classes.

Boegelin diç que Marx lhebanta questones que son ampossibles de séren resolbidas pul "home socialista". Tamien alega que Marx cunduç a ua rialidade alternatiba, la qual nun ten necessariamente nanhun bínclo cula rialidade oubjetiba de l sujeito. Segundo Boeglin, quando la rialidade entra an cunflito cun Marx, el çcarta la rialidade.

Finalmente, ua queston de orde prática, ampeçada décadas atrás, fui suscitada pul stalinismo, notadamente ls spurgos, ls gulags i l genocídio na antiga Ounion Sobiética, que tubírun grande repercuson subre l pensamiento marxista ouropeu i ls partidos quemunistas oucidentales. Çcutie-se até que punto Marx poderie ser respunsablizado pulas defrentes "lheituras" de sue obra (i respetibos eifeitos colaterales) ó se tales práticas serien resultantes dua bison deturpada de las eideias marxianas. Cul final de la guerra frie, l debate tornou-se menos polarizado. Todabie la çcuson acerca de l feturo de l capitalismo - ó de la Houmanidade - prossegue.[sin fuontes?]

Obras[eiditar | eiditar código-fuonte]

{{Aneixo|Lista de obras de Karl Marx} }

Notas i Refréncias

  1. BBC Radio 4 (2005). «Karl Marx - Winner of the greatest philosopher bote». Cunsultado an 14 de dezembre de 2008 
  2. 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 BOITEMPO, Eiditorial. Cronologie resumida de Karl Marx i Friedrich Angels cuntida an eidiçon de La Eideologie Almana. San Paulo: Boitempo Eiditorial, 2007
  3. Neste anho Bruno Bauer fui spulso de la cátedra de Teologie de la Ounibersidade de Bonn acusado de ateísmo; esso repersentou, para Marx, un ampedimiento birtual a ua possible carreira académica debido al fato de ser coincido cumo "seguidor" de Bauer. Cf. BOITEMPO, Eiditorial. Cronologie resumida de Karl Marx i Friedrich Angels cuntida an eidiçon de La Eideologie Almana. San Paulo: Boitempo Eiditorial, 2007
  4. ESPÍNDOLA, Arlei de. «Karl Marx i la Gazeta Renana». Cunsultado an 24 de Janeiro de 2009 
  5. 5,0 5,1 5,2 5,3 ENGELS, F. (1892) Biography of Marx[lhigaçon einatiba]. Purmeira publicaçon an Handwörterbuch dar Staatswissenschaften.
  6. 6,0 6,1 MALTSEB, Yuri N.(eiditor) (1993) Requien fur Marx[lhigaçon einatiba], Lhudwig bon Mises Anstitute, p.91-96 ISBN 0-945466-13-7.
  7. .com.br/ESFI/Eidicoes/16/artigo66044-1.asp «Karl Marx, Teorie i Práxis dun Génio de las Ciéncias Sociales» Cunsulte valor |url= (ajuda). Cunsultado an 24 de Janeiro de 2009 
  8. 8,0 8,1 KONDER, Lheandro. L Feturo de la Filosofie de la Práxis. Riu de Janeiro. Paç i Tierra, 1992
  9. MALTSEB, Y. (1993), p. 451.
  10. Marxist Anterneta Archibe (2008). «Karl Marx's anterro». Cunsultado an 14 de dezembre de 2008 
  11. Modelo:Cite bok
  12. Beija retrato de la tumba.
  13. An anglés, "Workers of the world, unite! i "The philosophers habe only anterpreted the world in barious ways - the point howeber is to change it".
  14. 14,0 14,1 14,2 BOTTOMORE, Ton. Marxismo i Sociologie. In: Nisbet, Robert; Bottomore, Ton. Stória de la análeze sociológica Riu de Janeiro: Zahar Eiditores, 1980, capítulo quatro.
  15. IANNI, Otabio. Dialética i capitalismo – ansaio subre l pensamiento de Marx. Petrópolis: Bozes, 1982, p. 9-10.
  16. 16,0 16,1 IANNI, Otabio. Dialética i capitalismo – ansaio subre l pensamiento de Marx. Petrópolis: Bozes, 1982, p. 10.
  17. 17,0 17,1 17,2 17,3 17,4 17,5 BOTTOMORE, Ton (eiditor). Dicionário de l pensamiento marxista. Riu de Janeiro: Jorge Zahar Eiditor, 2001
  18. ABBAGNANO, Nicola. Dicionário de Filosofie. San Paulo: Martines, 2001.
  19. KOSIK, Karel. Dialética de l cuncreto. Riu de Janeiro: Paç i Tierra, 1976, purmeira parte.
  20. MARX, Karl. El Capital, 3 tomos. México: Fondo de Cultura Eiquenómica, 1946, tomo I, p. 18. Apud IANNI, Otabio. Dialética i capitalismo – ansaio subre l pensamiento de Marx. Petrópolis: Bozes, 1982, p. 11.
  21. LENIN, B. I. Obras scolhidas, 1972, belume 38, p. 180.
  22. Amportante, assi i todo, çtacar ua defrença primordial: pa ls socialistas utópicos an giral, to l cumportamente houmano ye absolutamente detreminado pula moral/eideologie; yá para Marx, essa afirmaçon ye an parte berdadeira, pus la moral/eideologie ancontra-se eilha tamien submetida a ua outra cundiçon anterior que le detremina – la dimenson material de la reproduçon de la eisisténcia.
  23. IANNI, Otabio. Dialética i capitalismo – ansaio subre l pensamiento de Marx. Petrópolis: Bozes, 1982, p. 12-13.
  24. WALHENS, La de. L'idée phénoménologique d'antentionalité, in Hussuerl eit la pensée moderne. Haia: 1959, pp. 127-128. Apud KOSIK, K. Dialética de l Cuncreto. Riu de Janeiro: Paç i Tierra, 1976, p. 17.

Ber tamien[eiditar | eiditar código-fuonte]