Stória de la quelonizaçon de las Américas

Ourige: Biquipédia, la anciclopédia lhibre.

La América fui ne l ampeço poboada por índios durante miles de anhos i an todo l cuntinente se zambolbírun ceblizaçones amportantes, cumo ls maias, astecas i ancas. Anque ls bikings tenéren splorado i stablecido bases nas cuostas de la América de l Norte a partir de l seclo X, estes sploradores aparentemente nun colonizórun la América, lhemitando-se a tentar cuntrolar l comércio de piels de animales i outras mercadories de la region.

La 'colonizaçon de la América puls ouropeus' resultou de la percura dua rota marítima para la Índia, que era la fuonte de la seda i de las speciaries, produtos que tenien un grande balor comercial ne l “bielho cuntinente”. Al nabegáren para oeste, ancontrórun l “Nuobo Mundo”.

Colonizaçon spanhola i pertuesa[eiditar | eiditar código-fuonte]

Formaçon de ls stados sul-amaricanos zde 1700 até hoije.


Ls purmeiros la çcubrir las “Índias oucidentales” fúrun ls spanholes - la 12 de Outubre de 1492, Cristóvão Colombo (un die chegou a ua ilha que hoije ye la República Dominicana, adonde ancuntrou natibos amistosos i pensou tener chegado a la Índia). Deilhi, el seguiu para la ilha que chamou Spaniola i adonde deixou ua pequeinha quelónia que, ne l anho seguinte, tenie sido dezimada puls natibos, i anton deixou alhá ua guarniçon bien armada. Stima-se de cerca de 250 mil aruaques eisistentes naqueilha ilha, solo 500 tenien subrebibido ne l anho 1550; l grupo fui zaparecido antes de 1650. L Brasil chegou a ser ua tentatiba de colonizaçon de ls spanholes, mas nun dou cierto , Pertual bieno purmeiro.

Antretanto, Pedro Álbares Cabral, inda cula antençon de chegar a la Índia, "çcubre" l Brasil, an 1500; a partir de 1534 ampeça-se la colonizaçon de l Brasil cula criaçon de las purmeiras capitanies.

An meados de l seclo XVI, l Ampério Spanhol cuntrolaba quaije to la zona costeira de las Américas, zde l Alasca a la Patagónia, ne l oucidente, i zde l atual stado amaricano de la Geórgia, to la América Central i l Caribe até a la Argentina – cun eicepçon de l Brasil, que Pertual tenie cunseguido mantener grácias a la mediaçon de l Papa (ber Tratado de Tordesilhas).

América Spanhola[eiditar | eiditar código-fuonte]

Debison admenistratiba[eiditar | eiditar código-fuonte]

Na colonizaçon spanhola, el se baseou na debison antre 4 Bice-reinos (debison antrinsecamente lhigada a aspetos eiquenómicos), a saber:

Criórun-se inda 8 capitanies-gerales: árias bélicas de fuorte proteçon, pus éran regiones que podien ser atacadas facilmente:

Debison social[eiditar | eiditar código-fuonte]

  • Chapetones: spanholes que habitan la América, ténen an manos ls altos cargos públicos, dominan la política;
  • Criollos: éran ls brancos (ouropeu + ouropeu = filho amaricano) nacidos na América, cuidan de la eiquenomie (tierras i minas) i acupan ls baixos cargos públicos de la admenistraçon lhocal: cabildos;
  • Mestiços: son ls bastardos (quelor negra: Chapetones + índios, ó Criollos + índios, suonho era ambranquecer). Ye l eilo antre ls chapetones i ls índios, ye l antermediário, ye assalariado de l spanholes, recrutan índios para la Mita;
  • Índios/negros: massa trabalhadora./

Sistema de Trabalho[eiditar | eiditar código-fuonte]

Formaçon de l stados centro-amaricanos zde 1700 até hoije.

Mano de obra andígena: semi-serbidon, trabalho cumpulsório;

  • Trabalho lhibre: assalariado i parcerie (meieiro);
  • Trabalho cumpulsório: Mita i Anquemienda;
  • Scrabidon (an menor scala)

Mita (Peru) ó Cuatequil (México)

  • Ls Ancas i ls Astecas yá adquiriran ne l sou porcesso ciblizatório l hábito de scrabizar outras tribos de índios i forçá-las a trabalhar i pagar ampuostos;
  • Ye de criaçon amaricana;
  • Predomínio de l trabalho na mineraçon;
  • Baseada ne l sorteio de tribos para retirar ls trabalhadores, que trabalhában de 4 a 6 meses i giralmente morrian ó quedában malos. Recebien un pequeinho salário, mas andebidában-se, anton, alugában mulhieres i filhos para quitar díbedas i acabában cumo semi-scrabos;
  • Cunsequéncias: Genocídio i Etnocídio (aculturaçon, çtruiçon metódica dua etnie), heicatombe demográfica, ó seia, mortandade an ancha scala;
  • Tenie cota de produçon, esto ye, ua cantidade de produto stipulada para se retirar an cierto tiempo, ye un tipo de açon biolenta.

Anquemienda

  • Ls ouropeus mercában índios nas tribos para supuostamente recrutá-los al trabalho, oufrecendo an troca la garantie de sue susisténcia i l cumprometimiento cula catequese, inda assi, nun raramente submetie-los a la cumpulsoriamente de l trabalho nas minas;
  • Baseaba-se ne l recrutamiento por meio de la ancomenda, serbindo de recurso acessório a las ansuficiéncias de mano-de-obra ne l sistema de Mita;
  • Cota de mano de obra: deber-se-iba dar ua cantidade de produto stipulada drento dun maior prazo de antrega, sendo, pus, menos biolento;
  • Cunsequéncias: Genocídio i etnocídio.

Porque la América Spanhola outilizaba índios cumo mano-de-obra i la América Pertuesa usaba a mano-de-obra negra?

  • Na América Spanhola yá eisistian sociadades cumplexas, que yá conhecian sistemas de trabalho (Eis.: mita ó cuatequil), anquanto na América Pertuesa nun habie sistemas de trabalho, l índio nun era habituado al trabalho regular, porquanto era coletor, caçador, pescador i nómada;
  • Na América Spanhola, l eilemiento andígena staba cuncentrado an centros uorbanos de alta densidade demográfica. Na América Pertuesa, ls índios ancuntrában-se çpersos, esto ye, aquén de l porcesso cibilizatório i ourbanístico amprendido ne ls Ampérios Ancas i Astecas;
  • L Tratado de Tordesilhas lhiteralmente cediu la África al Ampério Pertués, l que ancentibará l uso de negros cumo mano-de-obra puls lhusitanos i deficultará l uso de negros pula Spanha. L própio Stado pertués admenistrará i eisecutará l tráfico negreiro.
  • Spanha: saliente-se cuncesson feita a la Nuoba Granada, pus, cumo ls antigos Maias nun tenien ceblizaçones tan cumplexas quanto a las dues arriba citadas (Astecas i Ancas), fator deficultoso al porcesso scrabizatório (motibo anclusibe de l fracasso de la tentatiba de scrabizaçon de índios ne l Brasil), iba se a sculhir pula outelizaçon de l eilemiento scrabo negro;
  • Spanha: México: antigos Astecas;
  • Spanha: Peru: antigos Incas.

Colonizaçon británica[eiditar | eiditar código-fuonte]

Formaçon de l stados norte-amaricanos zde 1750 até hoije.

Ls británicos lhançórun-se a la cunquista de l mundo durante l reinado de Anrique VII de Anglaterra (1485–1509), que promobiu la andústria nabal, cumo forma de spandir l comércio para para alhá de las Ilhas Británicas. Mas las purmeiras quelónias británicas solo fúrun fundadas durante l reinado de Elizabeth I, quando Sir Francis Drake nabegou l globo ne ls anhos 1577 la 1580 (Fernan de Magalhanes yá la tenie rializado an 1522).

An 1579, Drake chegou a la Califórnia i proclamou aqueilha region “quelónia de la Corona”, chamando-le “Nuoba Albion” ("Nuoba Anglaterra"), mas nun promobiu la sue acupaçon. Humphrey Gilbert chegou a la Tierra Nuoba an 1583 i declarou-la quelónia anglesa, anquanto Sir Waltener Raleigh ourganizou la quelónia de la Bergínia an 1587, mas ambas estas quelónias tubírun pouco tiempo de bida i tubírun de ser abandonadas, por falta de quemido i ancontros hostis cun las tribos andígenas de l cuntinente amaricano.

Fui solo ne l seclo seguinte, durante l reinado de Jaime I de la Anglaterra, depuis de la derrota de la Armada Ambencible de Spanha, que fui assinado l Tratado de Lhondres, premitindo an 1607 l stablecimiento de la purmeira quelónia anglesa nas Américas: Jamestown.

La colonizaçon británica nas treze quelónias fui, eissencialmente, de poboamiento. Essa caratelística stá persente nas quelónias de l Norte i de l Oeste. La colonizaçon sulista fui fundamentada ne l plantation i ne l uso de mano-de-obra scraba.

Ne l norte de la América, ne l ampeço, nun habie metales preciosos i l clima daqueilha region, por ser temperado, nun faboreciu la anstalaçon de monoculturas. Dende la "amportáncia de nun nacer amportante", segundo l jornalista ouruguaio Eiduardo Galeano. Un paíç que, durante l período quelonial, nun atraía la burguesie británica an aspetos cumo l metalismo, l latifúndio monocultor i matérias-primas an abundáncia nun ye splorado afatibamente, l que faborece la cunsolidaçon de l EUA cumo la purmeira eiquenomie mundial de la atualidade.

Colonizaçon francesa[eiditar | eiditar código-fuonte]

Colonizaçon ouropeia de las Américas an 1750.
  Território spanhol
  Território reibindicado por Spanha
  Território pertués
  Território francés
  Território francés reibindicado pula Grana-Bretanha
  Território británico
  Território russo

Las purmeiras tentatibas de l franceses para stablecéren quelónias ne l Brasil, an 1555, i na Florida, an 1564 (an Fort Caroline, atualmente Jacksonbille, Florida), rializada por huguenotes, nun tubírun sucesso, debido a la bigiláncia de l pertueses i spanholes. La tentatiba seguinte fui an 1598, an Savle Island, ne l sudeste de la atual porbíncia de la Nuoba Scócia de l Canadá; esta quelónia nun tubo abastecimientos i ls 12 subrebibentes tubírun de tornar la Fráncia.

La stória de l ampério quelonial francés ampeçou an 27 de Júlio de 1605 cula fundaçon an Port Royal, atualmente Annapolis (eigualmente na Nuoba Scócia), de la quelónia de la Acadie. An 1608, Samuel de Champlain fondadeira Quebec, que passa a ser la capital de la einorme, mas pouco poboada, quelónia de Nuoba Fráncia (tamien chamada “Canada”), que tenie cumo oubjetibo l comércio de piels.

A la medida que ls franceses spandian l sou ampério na América de l Norte, tamien ampeçórun a custruir outro, menor, mas, más lhucratibo, nas “Índias Oucidentales” (las Caraíbas) . La acupaçon de la cuosta sul-amaricana ampeçou an 1624 adonde ye hoije la Guiana Francesa i fundou ua quelónia an Saint Kitts an 1627 (la ilha tubo que ser cumpartida culs angleses até al Tratado de Utrecht an 1713, quando la Fráncia l perdiu). La “Cumpagnie des Îles de l'Amérique”, formada an 1634, stabeleciu las quelónias de Guadalupe i Martinica an 1635 i an Santa Lhúcia an 1650. Las plantaçones destas quelónias fúrun mantidas por scrabos trazidos de África. La rejisténcia de l pobos andígenas lhocales resultou na Spulson de l Caribes an 1660.

La más amportante possesson quelonial francesa nas Caraíbas solo fui cunseguida an 1664, cula fundaçon de la quelónia de “Saint-Domingue” (l atual Haiti) na metade oucidental de la ilha Spaniola (anquanto ls spanholes dominában la parte ouriental). Ne l seclo XVIII, Saint-Domingue tornou-se la más rica quelónia de plantaçones de canha-de-açúcre de las Caraíbas. La parte ouriental de la ilha Spaniola fui oufrecida a la Fráncia pula Spanha, depuis de la perda de Saint-Domingue cula Reboluçon Haitiana.

An 1699, las possessones francesas na América de l Norte spandiran-se inda más cula fundaçon de la Louisiana acerca de l delta de l Riu Mississippi; anque la Fráncia tubisse declarado soberanie de toda la bacie de l Mississippi, solo tenie cuntrolo afetabo na region costeira, acerca de las cidades de Mobile (Alabama) i New Orleanes (fundada an 1718). Apuis, ls Stados Ounidos de la América cumprórun la quelónia francesa.