Ludwig van Beethoven

Ourige: Biquipédia, la anciclopédia lhibre.
Ludwig van Beethoven
Retrato feito por Joseph Karl Stieler an 1820
Nome cumpleto Ludwig van Beethoven
Nacimiento 16 de dezembre de 1770
Bonn, Nordrhein-Westfalen
Modelo:ALE
Muorte 26 de márcio de 1827 (56 anhos)
Biena, Áustria
Acupaçon Cumpositor, pianista
Assinatura

Ludwig van Beethoven ({{IPA2|AFI: Modelo:Audio; Bonn, batizado an 17 de dezembre de 1770[1]Biena, 26 de márcio de 1827) fui un cumpositor alman, de l período de trasiçon antre l Classicismo (seclo XVIII) i l Romantismo (seclo XIX). Ye cunsidrado un de ls pedamiegos de la música oucidental, pul ancontestable zambolbimiento, tanto de la lhenguaige, cumo de l cuntenido musical demunstrado nas sues obras, premanecendo cumo un de ls cumpositores mais respeitados i mais anfluentes de todos ls tiempos. “L resumo de sue obra ye la lhibardade,” ouserbou l crítico alman Paul Bekker (1882-1937), “la lhibardade política, la lhibardade artística de l andebíduo, sue lhibardade de scuolha, de credo i la lhibardade andebidual an todos ls aspetos de la bida.”

Biografie[eiditar | eiditar código-fuonte]

Família[eiditar | eiditar código-fuonte]

Beethoven an 1783

Beethoven fui batizado an 17 de Dezembre de 1770, tenendo nacido presumibelmente ne l die anterior, na Renánia de l Norte (Almanha). Sue família era d'ourige flamenga, cujo subrenome seneficaba horta de rabas i ne l qual la partícula van nun andicaba nobreza algua[2]. Sou abó, Lodewijk van Beethoven - tamien chamado Luís na traduçon -, de quien hardou l nome, naciu na Antuérpia, an 1712, i eimigrou para Bonn, adonde fui maestro de capielha de l príncepe eileitor. Çcendie d'artistas, pintores i scultores, era musiqueiro i fui nomeado regente de la Capielha Arquiepiscopal na corte de la cidade de Quelónia. Na mesma capielha, sou filho, l pai de Lhudwig, era tenor i tamien ansinaba. Fui del que Beethoven recebiu las sues purmeiras liçones de música, l qual l pretendiu afirmar cumo nino prodígio al pianho, tal serie la facelidade demunstrada zde mui ciedo para tal. Por esso l oubrigaba a studar música todos ls dies, durante muitas horas, zde ls cinco anhos d'eidade. Inda assi, sou pai treminou cunsumido pul álcol, pul que la sue anfáncia se manifestou cumo anfeliç, por esso.

Sue mai, Marie Magdalena Kewerich (1746-1787), era filha de l xefe de cozina de l príncepe de la Renánia, Johann Heinrich Keberich. Casou-se dues bezes. L purmeiro marido fui Johann Lheyn (1733-1765). Tubírun solo un filho, Johann Peter Anton, que naciu i morriu an 1764. Depuis de la muorte de l home, Magdalena, biúda, casou-se cun Johann van Beethoven (1740-1792). Tubírun siete filhos: l purmeiro, Ludwig Marie, que naciu i morriu ne l'anho de 1769; l segundo Ludwig van Beethoven (1770-1827), l cumpositor, que morriu cun 56 anhos; l terceiro, Kaspar Anton Carl van Beethoven (1774-1815) que tamien tenie dotes pa la música i que morriu cun 41 anhos; l quarto, Nicolaus Johann van Beethoven (1776-1848), que se tornou mui rico, grácias a l'andústria farmacéutica, i que morriu cun 72 anhos; la quinta, Anna Marie, que naciu i morriu an 1779; l sesto, Franz Georg (1781-1783), que morriu cun dous anhos d'eidade i la sétima, Marie Magdalena (1786-1787), que morriu cun solo un anho d'eidade. Antoce, Beethoven – que fui l terceiro filho de la sue mai i l segundo de l sou pai – tubo siete armanos, cinco de ls quales morrírun na anfáncia. Quanto als armanos bibos, Beethoven fui l purmeiro, Kaspar fui l segundo i Nicolaus l terceiro.

Ampeço de Carreira[eiditar | eiditar código-fuonte]

Conde Waldstein

Ludwig nunca tubo studos mui aperfundados, mas siempre rebelou un talento eicepcional pa la música. Cun solo uito anhos d'eidade, fui cunfiado la Christian Gottlov Nefe (1748-1798), l melhor mestre de crabo de la cidade[3], que le dou ua formaçon musical sistemática, i le dou a coincer ls grandes mestres almanes de la música. Nua carta publicada an 1780, pula mano de sou mestre, afirmaba que sou decípulo, de dieç anhos, dominaba todo l repertório de Johann Sebastian Bach, i que l'apersentaba cumo un segundo Mozart. Cumpuso las sues purmeiras peças als onze anhos d'eidade, ampeçando la sue carreira de cumpositor, d'adonde se çtacan alguns Lhieder. Ls sous progressos fúrun de tal forma notables que, an 1784, yá era ourganista-assistente de la Capielha Eileitoral, i pouco tiempo depuis, fui bioloncelista na orquestra de la corte i porsor, assumindo yá la xefiae de la família, debido a la malina de l pai - alcolismo. Fui neste anho que conheciu un moço Conde de Waldstein, a quien mais tarde dedicou alguas de las sues obras, pula sue amizade. Este, percebendo l sou grande talento, ambiou-lo, an 1787, para Biena, a fin d'ir studar cun Joseph Haydn. L Arquiduque de Áustria, Maximeliano, susidiou anton ls sous studos. Inda assi, tubo que regressar pouco tiempo depuis, assistindo a la muorte de sue mai. A partir dende, Lhudwig, cun solo zassiete anhos d'eidade, tubo que lhuitar contra deficuldades financeiras, yá que sou pai tenie perdido l'amprego, debido al sou yá eilebado grau d'alcolismo.

Maximeliano, Arquiduque de Áustria

Fui l regresso de Biena que l motibou a un curso de lhiteratura. Fui ende que tubo l sou purmeiro cuntato cun Eideales de la Reboluçon Francesa, cul Eilumenismo i cun un mobimiento lhiterairo romántico: Sturn und Drang - Tormienta i Ímpeto/Peixon[4]; de ls quales, un de ls sous melhores amigos, Friedrich Schiller, fui, a la par cun Johann Wolfgang von Goethe, de ls lhíderes mais proeminentes deste mobimiento, que tenerie ua einorme anfluéncia an todos ls setores culturales na Almanha.

Biena[eiditar | eiditar código-fuonte]

An 1792, yá cun 21 anhos d'eidade, muda-se para Biena adonde, afora alguas biaiges, premanecerá pa l restro de la bida. Fui eimediatamente aceito cumo aluno por Joseph Haydn, l qual mantubo l cuntato a la purmeira stadie de Ludwig na cidade. Percura anton cumplementar mais ls sous studos, l que l lhieba a tener aulas cun Antonio Salieri, cun Foerster i Albrechtsberger, qu'era maestro de capielha na Catedral de Santo Stébon. Tornou-se anton un pianista birtuoso, cultibando admiradores, ls quales muitos de l'aristocracie. Ampeçou anton a publicar las sues obras (1793-1795). L sou Oupus 1 ye ua coleçon de 3 Trios para Pianho, Biolino i Bioloncelo. Afirmando ua sólida reputaçon cumo pianista, cumpuso sues purmeiras obras-primas: las Trés Sonatas para Pianho Oup.2 (1794-1795). Estas amostrában yá la sue fuorte personalidade.

Xordeira an Biena[eiditar | eiditar código-fuonte]

Beethoven an 1803

Fui an Biena que le aparecírun ls purmeiros sintomas de la sue grande tragédia. Fui-le diagnosticado, por buolta de 1796, tenie Ludwig ls sous 26 anhos d'eidade, la cungeston de ls centros auditibos anternos, l que le trastornou bastante l sprito, lhebando-lo a eisolar-se i a grandes depressones.

Ó homes que me teneis an conta de rancoroso, ansociable i misantropo, cumo bos anganhedes. Nun coinceis las secretas rezones que me fuorçan a parecer deste modo. Miu coraçon i miu ánimo sentian-se zde l'anfáncia anclinados pa l terno sentimiento de carino i siempre stube çpuosto a rializar generosas açones; mas cunsidrai que, de seis anhos a esta parte, bibo sujeito a triste malina, agrabada pula eignoráncia de ls médicos.


Ludwig van Beethoven, in Testamiento de Helingenstadt, a 6 de Outubre de 1802

Cunsultou bários médicos, anclusibe l médico de la corte de Biena. Fizo curatibos, rializou balneoterapie, ousou cornetas acústicas, mudou d'aires; mas ls sous oubidos mantenian-se arrolhados. Zesperado, antrou an perfunda crise depressiba i pensou an matar-se.

Debo bibir cumo un eisilado. Se me acerco dun grupo, sinto-me preso dua pungente angústia, pul receio que çcúbran miu triste stado. I assi bibi este meio anho an que passei ne l campo. Mas qu'houmilhaçon quando al miu lhado alguien antenda l sonido lhongínquo dua fraita i you nada oubie! Ó scuitaba l canto dun pastor i you nada scuitaba! Esses ancidentes lhebórun-me quaije al zespero i pouco faltou para que, por mies própias manos, you punisse fin a la mie eisisténcia. Solo l'arte me amparou!


Ludwig van Beethoven, in Testamiento de Helingenstadt, la 6 de Outubre de 1802
Beethoven, por Joseph Mähler

Anque tenga feito muitas tentatibas para se tratar, durante ls anhos seguintes, la malina cuntinou a cuntinar i, als 46 anhos d'eidade (1816), staba praticamente xordo. Mas, al cuntrairo de l que muitos cuidan, Ludwig nunca perdiu l'oudiçon por cumpleto, mui ambora ne ls sous redadeiros anhos de bida la tubisse perdido, cundiçones que nun l'ampedírun d'acumpanhar ua apersentaçon musical ó de perceber nuances timbrísticas.

L Génio[eiditar | eiditar código-fuonte]

Inda assi, l sou berdadeiro génio solo fui rialmente notado cula publicaçon de las sues Oup. 7 i Oup. 10, antre 1796 i 1798: la sue Quarta Sonata para Pianho an Mi Maior, i las sues Quinta an Dó Menor, Sesta an Fá Maior i Sétima an Ré Maior Sonatas para Pianho.

An 2 de Abril de 1800, la sue Sinfonie nº1 an Dó maior, Oup. 21 faç la sue strena an Biena. Mas, ne l'anho seguinte, cunfessa als amigos que nun stá sastifeito cul que tenie cumpuosto até anton, i que tenie decidido seguir un nuobo camino. An 1802, scribe l sou testamiento, mais tarde rebisto cumo L Testamiento de Helingenstadt, por tener sido scrito na lhocalidade oustríaca de Helingenstadt, anton subúrbio de Biena, derigido als sous dous armanos bibos: Kaspar Anton Carl van Beethoven (1774-1815) i Nicolaus Johann van Beethoven (1776-1848).

Finalmente, antre 1802 i 1804, ampeça a trilhar aquel nuobo camino qu'ambiciona, cula apersentaçon de Sinfonia nº3 an Mi bemol Maior, Oup.55, antitulada de Eróica. Ua obra sin precedentes na stória de la música sinfónica, cunsidrada l'ampeço de l período Romántico, na Música Erudita. Ls anhos seguintes a la Eiroica fúrun de straordinária fertelidade criatiba, i bírun aparecer numerosas obras-primas: la Sonata para Pianho nº 21 an Dó maior, Oup.53, antitulada de Waldstein, antre 1803 i 1804); la Sonata para Pianho nº 23 an Fá menor, Oup.57, chamada de Appassionata, antre 1804 i 1805; l Cuncerto para Pianho nº 4 an Sol Maior, Oup.58, an 1806; ls Trés Quartetos de Cuordas, Oup.59, chamados de Razumobsky, an 1806; la Sinfonia nº 4 an Si bemol Maior, Oup.60, tamien an 1806; l Cuncerto para Biolino an Ré Maior, Oup.61, antre 1806 i 1807; la Sinfonia nº 5 an Dó Menor, Oup.67, antre 1807 i 1808; la Sinfonia nº 6 an Fá maior, Oup.68, antitulada de Pastoral, tamien antre 1807 i 1808; la Ópera Fidelio, Oup.72, cuja berson defenitiba data de 1814; i l Cuncerto para Pianho nº 5 an Mi bemol Maior, Oup.73, antitulado de Amperador, an 1809.

Ludwig screbiu inda ua Abiertura, música çtinada a eilustrar ua peça triatral, ua tragédia an cinco atos de Goethe: Eigmont. I muito se conta de l'ancuontro antre Johann Wolfgang von Goethe i Ludwig van Beethoven.

"Ua criatura cumpletamente andomable."


'''Johann Wolfgang von Goethe, subre Ludwig van Beethoven'

Crise Criatiba[eiditar | eiditar código-fuonte]

Modelo:Música Eirudita

Beethoven an 1815

Depuis de 1812, la xordeira progressiba aliada a la perda de las spranças matrimoniales i porblemas cula custódia de l sobrino lhebórun-lo a ua crise criatiba, que fazerie cun que durante esses anhos el screbisse poucas obras amportantes.

Neste spácio de tiempo, scribe la Sinfonia nº 7 an Alhá Maior, Oup.92, antre 1811 i 1812, la Sinfonia nº 8 an Fá Maior, Oup.93, an 1812, i l Quarteto an Fá Menor, Oup.95, antitulado de Serioso, an 1810.

A partir de 1818, Lhudwig, aparentemente recuperado, passou a cumponer mais lhentamente, mas cun un bigor renobado. Aparece anton alguas de sues maiores obras: la Sonata nº 29 an Si bemol Maior, Oup.106, antitulada de Hammerklabier, antre 1817 i 1818; la Sonata nº 30 an Mi Maior, Oup.109 (1820); la Sonata nº 31 an Alhá bemol Maior, Oup.110 (1820-1821); la Sonata nº 32 an Dó Menor, Oup.111 (1820-1822); las Bariaçones Diabelli, Oup.120 (1819.1823), la Missa Solemnis, Oup.123 (1818-1822).

Derradeiros Anhos[eiditar | eiditar código-fuonte]

La culmináncia destes anhos fui la Sinfonia nº 9 an Ré Menor, Oup.125 (1822-1824), para muitos la sue maior obra-prima. Pula purmeira beç ye anserido un coral nun mobimiento dua sinfonie. L testo ye ua adataçon de l poema de Friedrich Schiller, "Ode a la Alegrie", feita pul própio Ludwig van Beethoven.

Alegrie bében todos ls seres
Na teta de la Natureza:
Todos ls buonos, todos ls malos,
Síguen sou rastro de rosas.
Eilha ne ls dou beisos i bino i
Un amigo lheal até a la muorte;
Dou fuorça pa la bida als mais houmildes
I al querubin que se albante delantre de Dius!


parte de l berso de la Ode a la Alegrie, de Friedrich Schiller, outelizado por Ludwig van Beethoven.

L'obra de Beethoven refletiu nun abibamiento cultural. Cunforme l storiador Paul Johnson, “Esistie ua nuoba fé i Beethoven era l sou porfeta. Nun fui por acidente que, aprossimadamente na mesma época, las nuobas casas de spetaclo recebien fachadas parecidas culas de ls templos, saltando assi l status moral i cultural de la sinfonie i de la música de cámara.”

Ls anhos finales de Ludwig fúrun dedicados quaije sclusibamente a la cumposiçon de Quartetos pa Cuordas. Fui nesse meio qu'el porduziu alguas de sues mais perfundas i besionárias obras, cumo l Quarteto an Mi bemol Maior, Oup.127 (1822-1825); l Quarteto an Si bemol Maior, Oup.130 (1825-1826); l Quarteto an Dó sustenido Menor, Oup.131 (1826); l Quarteto an Alhá Menor, Oup.132 (1825); la Grande Fuga, Oup.133 (1825), que na época criou bastante andignaçon, pula sue rialidade praticamente abstrata; i l Quarteto an Fá Maior, Oup.135 (1826).

De 1816 até 1827, anho de la sue muorte, inda cunseguiu cumponer cerca de 44 obras musicales. Sue anfluéncia na stória de la música fui eimensa. Al morrer, la 26 de Márcio de 1827, staba a trabalhar nua nuoba sinfonie, assi cumo porjetaba screbir un Requiem. Conta-se que cerca de dieç mil pessonas cumparecírun ne l sou antierro, antre eilhas Franz Schubert. Morriu de cirrose heipática, passado cuntrair purmonie[5].

Bida artística, síntese[eiditar | eiditar código-fuonte]

Stúdio de Beethoven an 1827 por J.N. Hoechle

La sue bida artística poderá ser dibedida - l que ye tradecionalmente aceite zde l studo, publicado an 1854, de Wilheln von Lenç - an trés fases: la mudança para Biena, an 1792, quando alcança la fama de brilhantíssimo amprobisador al pianho; por buolta de 1794, ampeça-se la reduçon de la sue acuidade auditiba, fato que l lhieba a pensar an suicídio; ls redadeiros dieç anhos de sue bida, quando queda praticamente xordo, i passa a screbir obras de carátel mais abstrato.

An 1801, Beethoven afirma nun star sastifeito cul que cumpuso até anton, decidindo tomar un "nuobo camino". dous anhos depuis, an 1803, aparece l grande fruito desse "nuobo camino": la sinfonie nº3 an Mi bemol Maior, chamada de "Eroica", cuja dedicatória a Napoleon Bonaparte fui retirada cun algua polémica. La sinfonie Eiroica era dues bezes mais cumprida que qualquiera sinfonie screbida até anton.

An 1808, surge la Sinfonie nº5 an Dó menor (sue tonalidade perferida), cil famoso tema de l'abiertura fui cunsidrado por muitos cumo ua eibidéncia de la sue lhoucura.

An 1814, na segunda fase, Beethoven yá era recoincido cumo l maior cumpositor de l seclo.

An 1824, surge la Sinfonie nº9 an Ré Menor. Pula purmeira beç na stória de la música, ye anserido un coral nua sinfonie, anserida la boç houmana cumo saltaçon dionisíaca de la fraternidade ounibersal, cul apelo a l'aliança antre las artes armanas: la poesie i la música.

Beethoven ampeçou a cumpor música cumo nunca antes se houbira oubido. A partir de Beethoven la música nunca mais fui la mesma. Las sues cumposiçones éran criadas sin la preocupaçon an respeitar regras que, até anton, éran seguidas. Cunsidrado un poeta-músico, fui l purmeiro romántico apeixonado pul lhirismo dramático i pula lhibardade de spresson. Fui siempre cundicionado pul eiquilíbrio, pul amor a la natureza i puls grandes eideales houmanitairos. Einaugura, antoce, la tradiçon de cumpositor lhibre, que scribe música para si, sin star binculado a un príncepe ó a un nobre. Hoije an die muitos críticos l cunsídran cumo l maior cumpositor de l seclo XIX, a quien se debe l'einauguraçon de l período Romántico, anquanto qu'outros l çtínguen cumo un de ls poucos homes que merécen l'adjetibaçon de "génio".

Curjidades[eiditar | eiditar código-fuonte]

Modelo:Main Modelo:Bei

Repersentaçon de Beethoven an bronze.
  • Ludwig era canhoto[6] i debido a la sue teç morena i pelos mui negros, tratában-lo de "l spanhol".
  • Dentre sous porblemas de salude, quedou cul rostro marcado pula baríuola.
  • Otto Marie Carpeaux, na sue obra Ua Nuoba Stória de la Música, afirma que Lhudwig assistiu a la purmeira apersentaçon pública de la sue 9ª Sinfonie, al lhado de Umlauf, que la regeu - cumo quedou registrado por Schindler i mais tarde por Grobe -, mas abstraído na lheitura de la partitura, nun pudo perceber que staba sendo oubacionado até que Umlauf, tocando ne l sou braço, boltou la sue atençon a la sala, i anton Beethoven anclinou-se delantre de l público que l aplaudie.
  • Hanes bon Bulow diç-se la Beethoven cumo un de ls "trés Bs de la música" (ls outros dous serien Bach i Brahms), cunsidrando las sues 32 sonatas para pianho cumo l Nuobo Testamiento de la música.
  • Esisten speculaçones stóricas subre un probable ancuontro antre Beethoven i Wolfgang Amadeus Mozart, mas nun eisiste nanhun fato stórico que puoda cumprobar esta heipótese. Inda assi, eisisten stórias de sou ancuontro, cumo por eisemplo, ua que diç un Mozart absorto ne l sou trabalho, na cumposiçon de Don Giobani, que nun terá tenido tiempo de le prestar la debida atençon. Ua outra, bien mais antressante, relaciona, nun solo l sou ancuontro, cumo l sou ambolbimiento, al qual se diç la seguinte frase:

"Nun l pércades de bista, un die há-de dar que falar."


Mozart, subre Beethoven

Obras[eiditar | eiditar código-fuonte]

Modelo:Main Modelo:Bei

Túmulo de Ludwig van Beethoven an Biena, Áustria
  • Nuobe sinfonies, dentre eilhas la Nona, sue redadeira sinfonie, la que mais se cunsagrou ne l mundo anteiro
  • Cinco cuncertos para pianho
  • Cuncerto para biolino
  • "Cuncerto Tríplice" para pianho, biolino, bioloncelo i orquestra
  • 32 sonatas para pianho (ber ambaixo relaçon cumpleta de las sonatas):
  • 16 quartetos de cuordas´
  • 1 cachos de cuordas para pianho
  • dieç sonatas para biolino i pianho
  • Cinco sonatas para bioloncelo i pianho
  • duoze trios para pianho, biolino i bioloncelo
  • "Bagatelas" (Klenigkeiten) para pianho, antre las quales la famosíssema Bagatela para pianho "Fur Elise" ("Para Eilisa")
  • Missa an Dó Maior
  • Missa an Ré Maior ("Missa Solene")
  • Ouratório "Christus an Ölberge", oup. 85 ("Cristo ne l Monte de las Oulibeiras")
  • "Fantasie Coral", oup. 80 para coro, pianho i uorquestra
  • Abierturas
  • Beilados
  • Ópera Fidelio
  • Cançones
Sonatas de Beethoven Para Pianho
1 - Sonata Oup. 2, nº 1 9 - Sonata Oup. 14 n. 1 17 - Sonata Oup. 31 n. 2 (La Tormienta) 25 - Sonata Oup. 79
2 - Sonata Oup. 2, nº 2 10 - Sonata Oup. 14 n.2 18 - Sonata Oup. 31 n. 3 26 - Sonata Oup. 81a
3 - Sonata Oup. 2, nº 3 11 - Sonata Oup. 22 19 - Sonata Oup. 49 n. 1 27 - Sonata Oup. 90
4 - Sonata Oup. 7 12 - Sonata Oup. 26 (Marcia Funebre) 20 - Sonata Oup. 49 n. 2 28 - Sonata Oup. 101
5 - Sonata Oup. 10 n. 1 13 - Sonata Oup. 27 n. 1 21 - Sonata Oup. 53 (Waldstein) 29 - Sonata Oup. 106 (Hammerklabier)
6 - Sonata Oup. 10 n. 2 14 - Sonata Oup. 27 n. 2 (Al Lhuar) 22 - Sonata Oup. 54 30 - Sonata Oup. 109
7 - Sonata Oup. 10 n. 3 15 - Sonata Oup. 28 (Pastorale) 23 - Sonata Oup. 57 (Appassionata) 31 - Sonata Oup. 110
8 - Sonata Oup. 13 (Patética) 16 - Sonata Oup. 31 n. 1 24 - Sonata Oup. 78 32 - Sonata Oup. 111

Lhigaçones sternas[eiditar | eiditar código-fuonte]

Refréncias

  1. Beethoven fui batizado an 17 de dezembre; sue data de nacimiento fui frequentemente lhistada, ne l passado, cumo 16 de dezembre. Sue família celebraba sou anibersairo nesta data, mas nun hai qualquiera eibidéncia documental de que sou nacimiento tenga acuntecido rialmente neste die.
  2. http://www.classicos.hpg.eig.con.br/bethovee.htm[lhigaçon einatiba]
  3. http://www.geocities Arquibado an 2016-02-14 ne l Wayback Machine. .com/SunsetStrip/Basement/7760/bethoben.htn
  4. http://memoriavirtual.net/2004/09/da-vinci/bethoveen-i/[lhigaçon einatiba]
  5. http://www.portaldafamelia.org/artigos/artigo444.shtml[lhigaçon einatiba]
  6. Rebista Medecina & Cia nº 8[lhigaçon einatiba] bejitado an 31 de janeiro de 2008


Ls outros porjetos Wikimedia tamien ténen material subre este tema:
Wikiquote Citaçones ne l Wikiquote
Wikisource Testos oureginales ne l Wikisource
Commons Eimaiges i média ne l Commons

Modelo:Portal-Música eirudita