Bulcon

Ourige: Biquipédia, la anciclopédia lhibre.
Esta páigina ó cacho fui traduzida outomaticamente i percisa de ser rebista por un falante natibo de mirandés. Se sabes bien mirandés ajuda la Biquipédia rebendo este artigo. Apuis de la rebison apaga esta marca. Oubrigado!
Erupçon de l bulcon de l Monte Cleveland, nas Ilhas Aleutas, Alasca, Stados Ounidos. Retrato tirada a partir Staçon Espacial Anternacional.
Bulcon de la Muntanha de l Pico, ilha de l Pico, Açores. La muntanha, cun 2 351 m arriba de l nible de l mar, ye l punto mais alto de Pertual i l mais alto de la dorsal meso-atlántica.

Bulcon ye ua strutura geológica criada quando l magma, gases i partículas calientes (cumo cinza bulcánica) "scapan" pa la superfice terrestre [1]. Eilhes ejetan altas cantidades de poeira, gases i aerossoles na atmosfera, anterferindo ne l clima. San frequentemente cunsidrados causadores de poluiçon natural. Tipicamente, ls bulcones apersentan formato cónico i muntanhoso.

L'erupçon dun bulcon puode resultar nun grabe zastre natural, por bezes de cunsequéncias planetárias. Assi cumo outros zastres dessa natureza, las erupçones son amprebesibles i causan danos andiscriminados. Antre outros, tenden a zbalorizar ls eimobles lhocalizados an sues bizinhanças, prejudican l turismo, anterrompen l tráfego aéreo i cunsumen la renda pública i pribada an reconstruçones. Na Tierra, ls bulcones tenden formar-se junto de las bordas de las placas tetónicas. Eesisten scepçones quando ls bulcones ocorren an zonas chamadas de hot spots (puntos calientes), que son lhocales aonde l manto superior atinge altas temperaturas. Ls tierras ne ls alredores de bulcones formados de lhaba arrefecida, tenden a ser bastante férteis pa la agricultura.

La palabra "bulcon" deriba de l nome de l dius de l fuogo na mitologie romana Bulcano. La ciéncia que studa ls bulcones ye chamada de bulcanologie, i l profissional qu'atua na ária bulcanólogo [2], que debe tener coincimiento an Geofísica, a outros galhos de la Geologie tales cumo la Petrologie i la Geoquímica.

Tipos de bulcon[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ua de las formas de classeficaçon de ls bulcones ye atrabeç de l tipo de material que ye erutido, l qu'afeta diretamente la forma de l bulcon. Se l magma erutido cuntén ua eilebada percentaige an sílica (superior a 65%) la lhaba ye chamada de félsica ó "ácida" i ten la tendéncia de ser muito biscosa (pouco fluida) i por esso solidifica debrebe. Ls bulcones cun este tipo de lhaba ténen tendéncia la spludir debido al fato de la lhaba facilmente oustruir la chupon bulcánica [3]. L Monte Pelée na Martenica ye un eisemplo dun bulcon deste tipo.

Quando l magma ye relatibamente pobre an sílica (cuntenido anferior a 52%) ye chamado de máfico ó "básico" i causa erupçones de lhabas mui fluidas capazes de scorrer por lhongas çtáncias. Un bun eisemplo dua scoada lhábica máfica ye corriente de lhaba coincida cumo Grande Þjórsárhraun (Thjórsárhraun) ouriginada por ua fissura erutiba quaije ne l centro geográfico de la Eislándia hai cerca de 8 000 anhos. Esta scoada percorreu cerca de 130 quilómetros até al mar i cobriu ua ária cun 800 Km².

Bulcon-scudo

Monte Erebus, un eisemplo de bulcon-scudo.

L Habaí i la Eislándia son eisemplos de lhocales adonde son ancontrados bulcones que spelen einormes cantidades de lhaba qu'als poucos custroen ua muntanha ancha cul perfil dun scudo. Las scoadas lhábicas destes bulcones son giralmente mui calientes i fluidas, l que cuntribui para ocorríren scoadas lhongas [4][5]. L maior bulcon deste tipo na Tierra ye l Mauna Lhoa, ne l Habaí, cun 9 000 m de altura (assenta ne l fondo de l mar) i 120 Km de diámetro. L Monte Oulimpo an Marte ye un bulcon-scudo i tamien la maior muntanha de l sistema solar.

Cones de scórias

Ye l tipo mais simples i mais quemun de bulcones. Esses bulcones son relatibamente pequeinhos, cun alturas giralmente menores que 300 metros d'altura. Forman-se pula erupçon de magmas de baixa biscosidade, cun cumposiçones basálticas ó antermediárias [5].

Stratobulcones

Bulcon Mayon, eisemplo dun stratobulcon.

Seçon trasbersal atrabeç dun Stratobulcon (scala bertical ye sagerada):
1. Cámara magmática
2. Peinha
3. Chupon
4. Base
5. Depósito de lhaba
6. Fissura
7. Camadas de cinzas eimitidas pul bulcon
8. Cone
9. Camadas de lhaba eimitidas pul bulcon
10. Gorja
11. Cone parasita
12. Fluxo de lhaba
13. Bentilaçon
14. Cratera
15. Nubre de cinza

Ls "stratobulcones" tamien son chamados de "cumpuostos", son grandes eidifícios bulcánicos cun lhonga atebidade, forma giral cónica, normalmente cun ua pequeinha cratera ne l cume i flancos íngremes, custruídos pula antercalaçon de fluxos de lhaba i perdutos piroclásticos, eimitidos por ua ó mais cundutas, i que puoden ser pontuados al lhongo de l tiempo por eipisódios de colapsos parciales de l cone, reconstruçon i mudanças de la lhocalizaçon de las cundutas [6][5]. Alguns de ls eisemplos de bulcones deste tipo son l Teide na Spanha, l Monte Fuji ne l Japon, l Cotopaxi ne l Eiquador, l Bulcon Mayon nas Filipinas i l Monte Raenier ne ls Stados Ounidos.

Caldeiras ressurgentes

San las maiores struturas bulcánicas de la Tierra, tenndo diámetros que barian antre 15 i 100 Km². A la parte de sou grande tamanho, caldeiras ressurgentes son amplas depressones topográficas cun ua massa eilebada central [7]. Eisemplos dessas struturas son la Balles i Yellowstone ne ls Stados Ounidos i Cerro Galan na Argentina.

Bulcones submarinos

San aqueilhes lhocalizados ambaixo de la auga. San bastante quemuns an ciertos fondos oceánicos, percipalmente na dorsal meso-atlántica. San respunsables pula formaçon de nuobo fondo oceánico an dibersas zonas de l globo [8]. Un eisemplo deste tipo de bulcon ye l bulcon de la Serreta ne l Arquipélago de ls Açores.

Bulcanologie[eiditar | eiditar código-fuonte]

Génese de ls bulcones[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ls mobimientos i la dinámica de l magma, tal cumo la maior parte de l'anterior de la Tierra, inda son pouco coincidos. Inda assi ye sabido qu'ua erupçon ye precedida de mobimientos de magma de l'anterior de la Tierra até a la camada sterna sólida (costra terrestre) acupando ua cámara magmática ambaixo dun bulcon. Eibentualmente l magma armazenado na cámara magmática ye fuorçado a subir i ye struído i scorre pula superfice de l planeta cumo lhaba, ó l magma puode calecer auga nas zonas próssimas causando çcargas splosibas d'oupor, puode acuntecer tamien que ls gases que se lhibertan de l magma porjeten peinhas, piroclastos, ousidianas i/ó cinzas bulcánicas. Anque séren siempre fuorças mui poderosas, las erupçones puoden bariar d'efusibas la stremamente splosibas [9].

La maiorie de ls bulcones terrestres ten ourige ne ls lhemites çtrutibos de las placas tetónicas, adonde la costra oceánica ye fuorçada a mergulhar por baixo de la costra cuntinental, dado qu'esta ye menos densa de l que l'oceánica. La friçon i la calor causados pulas placas an mobimiento lhieba al afundamiento de la costra oceánica, i debido a la baixa densidade de l magma resultante este sobe. A la medida que l magma sobe atrabeç de zonas de fratura na costra terrestre, puode eibentualmente ser spelido nun ó mais bulcones [10]. Un eisemplo deste tipo de bulcon ye l Monte Santa Heilena ne ls Stados Ounidos, que se ancontra na zona anterior de la borda antre la placa João de Fuca que ye oceánica i la placa Norte-amaricana.

Ambientes tetónicos[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ls bulcones ancontran-se percipalmente an trés tipos percipales d'ambientes tetónicos [11]:

Lhemites custrutibos de las placas tetónicas[eiditar | eiditar código-fuonte]

Erupçon de l Monte Santa Heilena an 1980.

Este ye l tipo mais quemun de bulcones na Tierra, mas son tamien ls ouserbados menos frequentemente dado que la sue atebidade ocorre maioritariamente ambaixo de la superfice de ls ouceanos. Al lhongo de l sistema de riftes oceánicos ocorren erupçones spaçadas eirregularmente. La grande maiorie deste tipo de bulcones ye solo coincida debido als sismos associados a las sues erupçones, ó ocasionalmente, se nabios que passan ne ls lhocales adonde eisisten, registan eilebadas temperaturas ó precipitados químicos na auga de l mar. An alguns lhocales l'atebidade de ls riftes oceánicos lhebou la que ls bulcones atingissen la superfice oceánica: la Ilha de Santa Heilena i la Ilha de Triston de la Cunha ne l Ouceano Atlántico i las Galápagos ne l Ouceano Pacífico, permitindo qu'estes bulcones séian studados an pormenor. La Eislándia tamien se ancontra nun rifte, mas ten caratelísticas defrentes de las dun simples bulcon.

Ls magmas spelidos neste tipo de bulcones son chamados de MORB (de l anglés Mid-Ocean Ridge Basalt que senefica: "basalto de rifte oceánico") i son giralmente de natureza basáltica [12].

Lhemites çtrutibos de las placas tetónicas[eiditar | eiditar código-fuonte]

Diagrama de lhemite çtrutibo causando terremotos i ua erupçon bulcánica.

Estes son ls tipos de bulcones mais besibles i bien studados. Forman-se arriba de las zonas de subduçon adonde las placas oceánicas mergulhan ambaixo de las placas terrestres. Ls sous magmas son tipicamente "calco-alcalinos" debido la séren ouriginairos de las zonas pouco perfundas de las placas oceánicas i an cuntato cun sedimientos. La cumposiçon destes magmas ye mui mais bariada de l que la de ls magmas de ls lhemites custrutibos.

Hot spots (puntos calientes)[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ls bulcones de hot spots son ouriginalmente bulcones que nun poderien ser ancluídos nas catadories arriba referidas. Ls hot spots refíren- se la situaçon specífica dua pruma eisolada de material caliente de l manto qu'anterceta la zona anferior de la costra terrestre (oceánica ó cuntinental), cunduzindo a la formaçon dun centro bulcánico que nun se ancontra lhigado a un lhemite de placa [13]. L'eisemplo clássico ye la cadeia habaiana de bulcones i montes submarinos. L Yellowstone ye tamien tenido cumo outro eisemplo, sendo l'antercepçon neste causo cun ua placa cuntinental.

La Eislándia i ls Açores son por bezes citados cumo outros eisemplos, mas bastante mais cumplexos debido a la coincidéncia de l rift médio Atlántico cun un hot spot. Nun hai unanimidade acerca de l cunceito de hot spot, ua beç que ls bulcanólogos nun son cunsensuales subre l'ourige de las prumas "calientes de l manto", se las mesmas ténen ourige ne l manto superior ó ne l manto anferior. Studos recentes lhieban a crer que bários subtipos de hot spots eiran ser eidantificados.

Prebison d'erupçones[eiditar | eiditar código-fuonte]

Erupçon de l bulcon Stromboli, na cuosta de la Sicília, Eitália.

La ciéncia inda nun ye capaç de preber cun certeza absoluta quando un bulcon eirá antrar an erupçon, progressos ténen sido feitos ne l cálclo de las porbabelidades dun eibento tener lhugar ó nun nun spácio de tiempo relatibamente cúrtio [14]. Ls seguintes fatores son analisados de forma a ser possible preber ua erupçon:

Sismicidade

Microssismos i sismos de baixa magnitude ocorren siempre qu'un bulcon "acorda" i la sue antrada an erupçon se aprossima ne l tiempo. Alguns bulcones possuen normalmente atebidade sísmica de baixo nible, mas un oumiento seneficatibo desta mesma atebidade poderá preceder ua erupçon. Outro senhal amportante ye l tipo de sismos qu'ocorren. La sismicidade bulcánica debede-se an trés grandes tipos: tremores de cúrtie duraçon, tremores de lhonga duraçon i tremores harmónicos.

  • Ls tremores de cúrtie duraçon son semelhantes als sismos tetónicos. San resultantes de la fraturaçon de la peinha aquando de mobimientos ascendentes de l magma. Este tipo de sismicidade rebela un oumiento seneficatibo de la dimenson de l cuorpo magmático próssimo de la superfice.
  • Ls tremores de lhonga duraçon andican un oumiento de la presson de gáç na strutura de l bulcon. Puoden ser cumparados al rugido i bibraçon que por bezes ocorre na ancanhamiento an casas. Estas oscilaçones son l'eiquibalente a las bibraçones acústicas qu'ocorren ne l cuntesto dua cámara magmática dun bulcon.
  • Ls tremores harmónicos acuntecen debido al mobimiento de magma ambaixo de la superfice. La lhibertaçon cuntínua d'einergie deste tipo de sismicidade cuntrasta cula lhibertaçon cuntínua d'einergie qu'ocorre nun sismo associado al mobimiento de falhas tetónicas.

Ls padrones de sismicidade son giralmente cumplexos i de defícel anterpretaçon. Inda assi, un oumiento de l'atebidade sísmica nun apareilho bulcánico ye preocupante, specialmente se sismos de lhonga duraçon se tornan mui frequentes i se tremores harmónicos ocorren.

Eimissones gasosas

A la medida que l magma se aprossima de la superfice la sue presson diminui, i ls gases que fázen parte de la sue cumposiçon lhibertan-se als poucos. Este porcesso puode ser cumparado al abrir dua lhata dun refrigerante cun gáç, quando l dióxido de carbono scapa. L dióxido d'alxofre ye un de ls percipales cumponente de ls gases bulcánicos, i l sou oumiento precede la chegada de magma próssimo de la superfice. Por eisemplo, la 13 de Maio de 1991, 500 toneladas de dióxido d'alxofre fúrun lhibertadas ne l Monte Pinatubo nas Filipinas. Las eimissones de dióxido d'alxofre chegórun nun cúrtio spácio de tiempo a las 5 000 toneladas. L Monte Pinatubo antrou an erupçon la 12 de Júnio de 1991.

Deformaçon de l terreno

La deformaçon de l terreno na ária de l bulcon senefica que l magma ancontra-se acumulado próssimo de la superfice. Ls cientistas monitorizan ls bulcones atibos i meden frequentemente la deformaçon de l terreno qu'ocorre ne l bulcon, tomando special cuidado cula deformaçon acumpanhada d'eimissones de dióxido d'alxofre i tremores harmónicos, senhales que tornan bastante probable un eibento eiminente.

Cumportamiento de ls bulcones[eiditar | eiditar código-fuonte]

Andonésia-Lhombook: Erupçon de l Monte Rinjani registrada an 1994.

Todas estas atebidades puoden ser un peligro potencial pa l ser houmano. Para alhá de l'atebidade bulcánica muitas bezes ser acumpanhada por sismos, augas termales, fumarolas i géisers, antre outros fenómenos. Las erupçones bulcánicas son frequentemente precedidas por sismos de magnitude pouco eilebada.

Atibos, drumentes ó zaparecidos?[eiditar | eiditar código-fuonte]

Nun eisiste un cunsenso antre ls bulcanologistas para defenir l que ye un bulcon "atibo". L tiempo de bida dun bulcon puode ir d'alguns meses até alguns milhones d'anhos. Por eisemplo, an bários bulcones na Tierra ocorrírun bárias erupçones ne ls radadeiros miles d'anhos mas atualmente nun dan senhales d'atebidade.

Shiprock, eroson remanescente de la gorja dun bulcon zaparecido.

Alguns cientistas cunsidran un bulcon atibo quando stá an erupçon ó mostra senhales d'anstabelidade, nomeadamente l'ocorréncia pouco usual de pequeinhos sismos ó nuobas eimissones gasosas seneficatibas [16]. Outros cunsidran un bulcon atibo aquel que tubo erupçones stóricas. Ye de salientar que l tiempo stórico barie de region para region. Anquanto que ne l Mediterráneo este puode ir até 3 000 anhos atrás, ne l Pacífico Noroiste de ls Stados Ounidos bai solo até 300 anhos atrás.

Bulcones drumentes son cunsidrados aqueilhes que nun se ancontran atualmente an atebidade (cumo fui defenido arriba) mas que poderán amostrar senhales de perturbaçon i antrar de nuobo an erupçon [16].

Ls bulcones zaparecidos son aqueilhes que ls bulcanólogos cunsidran pouco probable qu'antren an erupçon de nuobo, mas nun ye fácele afirmar cun certeza qu'un bulcon stá rialmente zaparecido [16]. Las caldeiras ténen tiempo de bida que puode chegar als milhones d'anhos, lhougo ye defícel detreminar se un eirá buoltar ó nun a antrar an erupçon, pus estas puoden star drumentes por bários miles d'anhos.

Por eisemplo la caldeira de Yellowstone, ne ls Stados Ounidos, ten pul menos 2 milhones d'anhos i nun antrou an erupçon ne ls radadeiros 640 000 anhos, anque tener habido algua atebidade hai cerca de 70 000 anhos. Por esta rezon ls cientistas nun cunsidran la caldeira de Yellowstone un bulcon zaparecido. Esta caldeira ye cunsidrada un bulcon bastante atibo debido a l'atebidade sísmica, geotermia i a l'eilebada belocidade de l lhiebantamiento de l tierra na zona [17].

Bulcones na Tierra[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ber artigo percipal: Lhista de bulcones

Ye stimado que cerca de 10 000 bulcones entrórun an atebidade ne ls radadeiros 2 milhones d'anhos. Atualmente cerca de 500 puoden ser cunsidrados atibos, de ls quales 20 deilhes son mui atibos. Na lhista parcial ambaixo stan alguns deilhes [16]:

Mapa mostrando las frunteiras antre las placas tetónicas i sub-recentes aéreas de bulcones.

Bulcones ne l sistema solar[eiditar | eiditar código-fuonte]

Monte Oulimpus an Marte, l maior bulcon de l Sistema Solar, cun altura stimada antre 22 i 29 quilómetros [19].

La Lhuna nun ten grandes bulcones i nó ye geologicamente atiba, mas neilha eisisten bárias struturas bulcánicas [20]. L planeta Bénus ye geologicamente atibo, sendo cerca de 90% de la sue superfice custituída por basalto l que lhieba a crer que l bulcanismo zampenha un papel amportante na modelaige de la superfice bolumosa de l planeta. Las scoadas lhábicas stan bastante persentes i muitas de las struturas de la superfice de Bénus son atribuídas la formas de bulcanismo que nun se ancontran na Tierra. Outros fenómenos de l planeta Bénus son atribuídos l'erupçones bulcánicas, tales cumo las mudanças na atmosfera de l planeta i l'ouserbaçon de relámpagos.

Ne l planeta Marte eisisten bários bulcones zaparecidos, sendo quatro de ls quales grandes bulcones-scudo, lhargamente maiores de l que qualquiera un eisistente na Tierra [21]:

Erupçon de l bulcon Tbashtar an Io, lhuna de Júpiter.

Estes bulcones ancontran-se zaparecidos hai bários milhones d'anhos, mas la sonda ouropeia Mars Spress ancuontrou andícios de que poderien tener ocorrido erupçones bulcánicas nun passado recente an Marte.

Ua de las lhunas de Júpiter, Io, ye l cuorpo mais bulcánico de to l sistema solar debido a l'anteraçon de fuorças cun Júpiter [22]. Esta lhuna stá cubierta de bulcones que spelen alxofre, dióxido d'alxofre i peinhas ricas an sílica, l que lhieba la que la sue superfice steia custantemente a ser renobada. Las sues lhabas son las mais calientes que se conhecen ne l sistema solar, cun temperaturas que puoden ultrapassar ls 1500 °C. An febreiro de 2001 la maior erupçon de qu'hai registo ne l sistema solar acunteciu an Io.

Refréncias[eiditar | eiditar código-fuonte]

Refréncias

  1. Claudio Terezo. «Por que um vulcão entra em erupção?». Notícias Terra. Cunsultado an 12 de fevereiro de 2012  Cunsulte data an: |cunsultadata= (ajuda)
  2. Eduardo de Freitas. «Vulcanismo». Brasil Escola. Cunsultado an 13 de fevereiro de 2012  Cunsulte data an: |cunsultadata= (ajuda)
  3. Mariana Aprile. «Formação e as erupções mais destruidoras da história». Uol Educação. Cunsultado an 13 de fevereiro de 2012  Cunsulte data an: |cunsultadata= (ajuda)
  4. Laifi. «Vulcão-escudo». Cunsultado an 12 de fevereiro de 2012  Cunsulte data an: |cunsultadata= (ajuda)
  5. 5,0 5,1 5,2 Tom Harris. «Como funcionam os vulcões». HowStuffWorks Brasil. Cunsultado an 12 de fevereiro de 2012  Cunsulte data an: |cunsultadata= (ajuda)
  6. Schlumberger Excellence in Educational Development. «Vulcões: Destruindo e Renovando a Terra. Tipos de Vulcões». Cunsultado an 12 de fevereiro de 2012  Cunsulte data an: |cunsultadata= (ajuda)
  7. Lafi. «Caldeiras ressurgentes». Cunsultado an 12 de fevereiro de 2012  Cunsulte data an: |cunsultadata= (ajuda)
  8. Giordano Cimadon (5 de maio de 2008). «Vulcões Submarinos». Sociedade Gnóstica Internacional. Cunsultado an 13 de fevereiro de 2012  Cunsulte data an: |cunsultadata= (ajuda)
  9. Federico Lynam/Reuters (4 de maio de 2008). «Entenda como funcionam os vulcões». Folha Online. Cunsultado an 13 de fevereiro de 2012  Cunsulte data an: |cunsultadata= (ajuda)
  10. Tom Harris. «Como funcionam os vulcões». HowStuffWorks Brasil. Cunsultado an 13 de fevereiro de 2012  Cunsulte data an: |cunsultadata= (ajuda)
  11. Patrícia Santos, Pedro Santos, Nuno Silva e Tiago Sousa. «Placas Tectónicas». 4 Pilares. Cunsultado an 13 de fevereiro de 2012  Cunsulte data an: |cunsultadata= (ajuda)
  12. Instituto de Geociências da Universidade de Brasília. «MORB (Middle Ocean Ridge Basalt)». Glossário Geológico. Cunsultado an 13 de fevereiro de 2012  Cunsulte data an: |cunsultadata= (ajuda)
  13. J. Alveirinho Dias. «Pontos Quentes (Hotspots)». Universidade do Algarve, Faculdade de Ciências do Mar e do Ambiente. Cunsultado an 12 de fevereiro de 2012  Cunsulte data an: |cunsultadata= (ajuda)
  14. EFE, Globo Comunicação (2 de fevereiro de 2012). «Erupções de supervulcões podem ser previstas, diz estudo». Cunsultado an 12 de fevereiro de 2012  Cunsulte data an: |cunsultadata=, |data= (ajuda)
  15. U.S. Department of the Interior, U.S. Geological Survey. «Phreatic eruption» (an English). Cunsultado an 13 de fevereiro de 2012  Cunsulte data an: |cunsultadata= (ajuda)
  16. 16,0 16,1 16,2 16,3 Pércio de Moraes Branco (22 de setembro de 2009). «Os Vulcões». CPRM Serviço Geológico do Brasil. Cunsultado an 12 de fevereiro de 2012  Cunsulte data an: |cunsultadata=, |data= (ajuda)
  17. Angela Joenck Pinto (5 de fevereiro de 2011). «Vulcões ainda são ameaça à vida na Terra». Terra Networks. Cunsultado an 13 de fevereiro de 2012  Cunsulte data an: |cunsultadata=, |data= (ajuda)
  18. Carolyn L. Driedger and William E. Scott (2008). «Mount Rainier—Living Safely With a Volcano in Your Backyard» (an English). Cunsultado an 12 de fevereiro de 2012  Cunsulte data an: |cunsultadata= (ajuda)
  19. NASA/JPL. «Um vulcão de proporções inimagináveis». Star News. Cunsultado an 12 de fevereiro de 2012  Cunsulte data an: |cunsultadata= (ajuda)
  20. Patricia Herman (28 de julho de 2011). «Vulcões raros são descobertos na lua». Cunsultado an 13 de fevereiro de 2012  Cunsulte data an: |cunsultadata=, |data= (ajuda)
  21. Agência ESA. «ESA divulga imagens de 'casal' de vulcões em Marte». Star News. Cunsultado an 12 de fevereiro de 2012  Cunsulte data an: |cunsultadata= (ajuda)
  22. NASA. «Erupção vulcânica em Io». Star News. Cunsultado an 12 de fevereiro de 2012  Cunsulte data an: |cunsultadata= (ajuda)

Ber tamien[eiditar | eiditar código-fuonte]

Bibliografie[eiditar | eiditar código-fuonte]

  • Rosaly Lhopes, Turismo de Abintura an Bulcones, 2008, Ouficina de Testos.
  • Anita Ganeri, Saber Horríbel, Bulcones Biolentos, Melhoramientos.
  • Michael Carroll, Bulcones i Terremotos - Col. Natureza - ISBN 8573676906.
  • Cas, R.La.F. and J.B. Wright, 1987. Volcanic Successions. Unwin Hyman Anc. 528p. ISBN 0-04-552022-4
  • Macdonald, Gordon and Agatin T. Abbott. (1970). Volcanoes in the Sea. University of Hawaii Press, Honolulu. 441 p.
  • Marti, Joan and Ernst, Girald. (2005). Volcanoes and the Environment. Cambridge University Press. ISBN 0-521-59254-2.
  • Ollier, Cliff. (1988). Volcanoes. Basil Blackwell, Oxford, UK, ISBN 0-631-15664-X (hardback), ISBN 0-631-15977-0 (paperback).
  • Sigurðsson, Haraldur, ed. (1999) Ancyclopediea of Volcanoes. Academic Press. ISBN 0-12-643140-X.

Lhigaçones sternas[eiditar | eiditar código-fuonte]

Commons
Commons
L Commons ten multimédia relacionada cun: Bulcon

Modelo:Portal-Ambiente