Atletismo

Ourige: Biquipédia, la anciclopédia lhibre.

L atletismo ye un cunjunto de çportos custituído por trés modalidades: corrida, lhançamientos i saltos. De modo giral, l atletismo ye praticado an stádios, cun sceçon de alguas corridas de lhonga çtáncia, praticadas an bies públicas ó ne l campo, cumo la maratona.

Stória[eiditar | eiditar código-fuonte]

L atletismo ye la forma ourganizada mais antiga de çporto i ben-se çtacando hai mil anhos. Las purmeiras reuniones ourganizadas de la stória fúrun ls Jogos Oulímpicos, que ampeçórun ls griegos ne l anho 776 a.C. Durante muitos anhos, l percipal eibento oulímpico fui l pentatlo, que cumprendia lançamentos de çco, salto de lhongitude i luita lhibre. Outras probas, cumo las carreiras de homes cun armaduras, fazírun parte mais tarde de l porgrama. Ls romanos cuntinórun celebrando las probas oulímpicas depuis de cunquistar la Grécia ne l anho 146 a.C. Ne l anho 394 de la nuossa era l amperador romano Teodosio aboliu ls jogos. Durante uito seclos nun se celebrórun cumpetiçones ourganizadas de atletismo. Restouran-se na Anglaterra an meados de la metade de l seclo XIX, i anton las probas atléticas cumbertírun-se als poucos ne l sporte faborito de ls angleses. An 1834 un grupo de entusiastas desta nacionalidade alcançou ls mínimos que se eisigian para cumpetir an determinadas probas. Tamien ne l seclo XIX rializórun-se las purmeiras reuniones atléticas ounibersitárias antre las ounibersidades de Oxford i Cambridge (1864), l purmeiro miting nacional an Lhondres (1866) i l purmeiro miting amador celebrado ne ls Stados Ounidos an pista cubierta (1868). L atletismo mais tarde ganhou un grande seguimento na Ouropa i América. An 1896 ampeçórun-se an Atenas ls Jogos Oulímpicos, ua modificaçon restourada de l antigos jogos que ls griegos celebrában an Oulímpia. Mais tarde ls jogos celebrórun-se an bários países cun anterbalos de quatro anhos, fuora an tiempo de guerra. An 1912 fundou-se la Associaçon Anternacional de Federaçones de Atletismo. Cun sede central de Lhondres, la associaçon ye l ourganismo reitor de las cumpetiçones de atletismo la scala anternacional, stabelecendo las regras i dando oufecialidade a las melhores marcas mundiales oubtenidas puls atletas.

Corrida[eiditar | eiditar código-fuonte]

Proba feminina de l 100n cun barreiras an Atlanta, 1996

Las corridas son, an cierto sentido, las formas de spresson atlética mais pura que l home yá zambuolble. Anque eisista algo de stratégia i ua técnica amplícita, la corrida ye ua prática que amboulbe basicamente l buono cundicionamiento físico de l atleta.

Las corridas debíden-se an cúrtia çtáncia ó belocidade (tiro rápido), que nas cumpetiçones oufeciales ban até ls 400 metros anclusibe; média çtáncia ó de meio fondo (800 metros i 1500 metros); i lhonga çtáncia ó de fondo (3000 metros ó mais, chegando até a las ultra maratonas de 100 quilómetros). Puoden ser debedidas tamien d'acordo cula eisisténcia ó nó de oustaclos (barreiras) puostos ne l percurso.

Maratona de ls Fuzileiros de ls Stados Ounidos

Nas corridas de cúrtie çtáncia, la spluson muscular na lhargada ye determinante ne l resultado oubtenido pul atleta. Por esso, eisiste un posicionamento special pa la largada, que cunsiste an apoiar ls pies subre un bloco de partida (fixado na pista) i apoiar l tronco subre las manos costielhadas ne l suolo (posiçon de quatro apoios). Son frequentes las falsas partidas, quando l atleta sal antes de l tiro de partida, que ye l senhal dado para ampeçar la proba. Passado tener sido assinalada ua falsa partida, qualquiera atleta que deia ua nuoba falsa partida será çclassificado. Assi i todo, nas probas cumbinadas (eisemplo decatlo) cada atleta ten dreito a ua falsa partida. Nas probas mais lhongas la partida nun ten un papel tan decisibo, i ls atletas saien pa la corrida nua posiçon mais natural, an pie (sin poder poner las manos ne l suolo).

Maratona[eiditar | eiditar código-fuonte]

La Maratona ye ua corrida de lhonga çtáncia ó de fondo, rializada an parte ó totalmente fuora de l stádio, ó seia an strada. La çtáncia que, segundo la lhenda, tenerie percorrido un suldado griego, Filípides, para anunciar que ls heilenos habien bencido ua batailha contra ls persas. L cacho tenerie sido antre l praino de Maratona (l lhocal de la batailha) até la cidade de Atenas. La maratona ye ua proba que ambuolbe grande resisténcia física, sendo sou percurso stabelecido an 42 quilómetros i 195 metros (aceite toleráncia por eicesso de + 42 metros).

Ourganizan-se inda corridas de corta-mato (campo) i de muntanha.

An pista podemos inda assistir a corridas de barreiras i de oustaclos.

Lhançamientos[eiditar | eiditar código-fuonte]

Las çciplinas oufeciales de lhançamiento ambuolben l lhançamiento de l peso,l lhançamiento de martielho, l lhançamento de disco i dardo. L lhançamento de peso cunsiste ne l ambio dua sfera metálica que pesa 7.26 kg pa ls homes (adultos) i 4 kg pa las mulhieres. L martielho ye aparecido a essa sfera, mas ten un cabo, l que deixa ampremir mobimiento lhinear a la sfera i assi ganhar ua çtáncia maior. Yá l disco ye un pouco mais lhiebe, pesando 1 kg pa las mulhieres i 2 kg pa ls homes. I l dardo pesa 600 gramas pa las mulhieres i 800 gramas pa ls homes.

Ls lhançamientos son eisecutados drento de árias lhemitadas, un círclo demarcado na tierra pa l lhançamento de peso, de martielho i disco, i antes dua lhinha demarcada na tierra pa l lhançamiento de l dardo. A partir dessas marcas ye que ye cuntada la çtáncia de ls lhançamientos. Normalmente las cumpetiçones ambuolben bárias tentatibas por parte de l atletas, que aprobeitan las melhores marcas oubtenidas nessas tentatibas.

Las probas de lhançamiento son normalmente praticadas antes de la pista de las corridas.

La ourige desta proba parece ser tamien eirlandesa, pus ne ls Jogos Tailteanos, ne l ampeço de la Era de Cristo, ls celtas çputában ua proba de lhamçamiento de piedra que pulas çcriçones se assemelhában a la proba atual. Até, ye antressante notar que na Península Eibérica, nas probíncias adonde inda se ancóntran cuncentraçones houmanas etnicamente celtas, Galiza na Spanha i Trás ls Montes an Pertual, inda se çputa ua cumpetiçon chamada de "arremesso de l calhau", que se assemelha al nuosso moderno arremesso de l peso. De qualquiera forma, la codificaçon de la proba, tal cumo eilha ye hoije, ye totalmente británica, anclusibe l peso de l amplemento, 7,256 kg, correspondente a 16 libras anglesas, que era percisamente l que pesában ls projétles de ls famosos canhones británicos de l ampeço de l seclo XIX. Las purmeiras marcas registradas pertenéncen al anglés H. Williams, que an Londres, an 28 de maio de 1860, lhançou l peso a 10,91 m, i l de la Era IAAF al amaricano Ralph Rose, que an 21 de agosto de 1909 lhançou 15,54 m an San Francisco. William Parry L’ Brien rebolucionou esta proba, criando un nuobo stilo, ne l qual l atleta ampeça l mobimiento de cuostas pa l lhocal de l lhançamiento. Parry L’ Brien ganhou ls Jogos Oulímpicos de Heilsinque i Melbourne, ganhou la prata an Roma i inda se classeficou an 4º lhugar an Tóquio 12 anhos depuis de ampeçar la sue carreira oulímpica. Fui tamien l purmeiro atleta a ganhar mais de 100 cumpetiçones seguidas.

Salto an Cumprimento[eiditar | eiditar código-fuonte]

Las probas de salto puoden ser dibebidas an probas de salto bertical i de salto hourizontal. Dentro de las probas de salto bertical, tenemos l salto an altura i l salto cun bara. Las probas de salto horizontal ambuolben l salto an Cumprimento i l Triplo Salto.

Ls atletas gánhan ampulso nua pequeinha pista de balanço, tentando saltar la çtáncia maior ne l salto.

L salto an altura, que ten por oubjetibo oultrapassar ua barra hourizontal (fasquia), ye rializado mediante tentatibas.

La fasquia ye puosta an determinada altura a la qual ls atletas dében tentar saltar. Se cunseguiren, ls atletas cuntínan pa la próssima altura a que ls Juízes puséren la fasquia.

Qualquiera atleta que caier trés bezes la fasquia (3 ansaios nulos), será ampedido de cuntinar, sendo creditado cula marca correspondente a la altura maior an que cunseguiu rializar ua ansaio bálido.

L salto cun bara funciona de l mesmo modo, mas neste salto, l atleta ten l apoio dua bara. An dambos ls saltos, hai un colchon para amortecer la queda de l atleta apuis de l salto.

Atleta na proba de salto an cumprimento (PT) Ne l salto an cumprimento i ne l triplo salto, l atleta faç la sue aterraige nua caixa de arena. Hai ua tábua de chamada na pista que andica l lhemite mássimo de corrida de balanço antes de l salto; causo l atleta passe ó toque nessa marca, rializará un ansaio nulo. Causo tenga saltado antes de la tábua de chamada, la çtáncia de l ansaio será cunsidrada solo antre l lhemite na tábua de chamada até al lhocal adonde aterrou. Ye amportante çtacar que bal l punto de aterraige mais próssimo a la tábua de chamada.

Probas Cumbinadas[eiditar | eiditar código-fuonte]

Alguas cumpetiçones çportibas ambuolben ua cumbinaçon de bárias modalidades, ne l antuito de cunsagrar ua atleta mais cumpleto. Las probas oufeciales de l decatlo (para ls homes) i de l heitatlo (para las mulhieres) cumbínan corridas, saltos i lançamientos. Ls atletas pontuan d'acordo culas sues marcas nas probas andebiduales (tenendo por base ua tabela de cumberson de marcas por puntos), i esses puntos son somados para definir-se l bencedor.

La pista[eiditar | eiditar código-fuonte]

Medidas oufeciales dua pista oufecial de atletismo

La pista de corrida normalmente ten 8 raias, cada ua cun 1 metro i 22 centímetros que son ls caminos adonde ls atletas dében correr. Assi, la anchura de la pista ye de ne l mínimo 10 metros, cun algun spácio para alhá de las raias anterna i sterna. Ua pista oufecial de atletismo ye custituída de dues retas i dues rebuoltas, tenendo raias cuncéntricas; ten l cumprimento de 400 metros na raia anterna (mais próssima al centro). La raia mais sterna ye mais lhonga, tenndo 449 metros. Nas corridas de cúrtia çtáncia, ls atletas dében permanecer nas raias a partir da donde salírun. Nas corridas de média i lhonga çtáncia, ls atletas nun percísan correr nas raias, i giralmente ancaminan-se pa la raia mais anterior, eibitando percorrer çtáncias maiores.

Las barreiras ténen 1,06 metro, nas cumpetiçones para homes, i de 84 centímetros, nas cumpetiçones para mulhieres. Se l atleta derrubar las barreiras anquanto corre, nun ye çclassificado - cuntando perca tiempo sustancial. Las corridas cun barreiras ténen 10 oustaclos.

Anque la maratona seia çputada nas rues dua cidade ó nun local sterno, l sou trajeto ye stabelecido de modo que la chegada se deia nun stádio ó pista de atletismo.

Aire[eiditar | eiditar código-fuonte]

An probas de saltos an çtáncia i corridas cúrtias, ls recordes solo son bálidos se l aire stubir a fabor, se nun passar la marca de 2 m/s. Nas corridas lhongas, l bento nun anfluia tanto, pus l atleta apanha tamien airaçadas delantre quando faç ua rebuolta i muda de direçon.