Richard Wagner

Ourige: Biquipédia, la anciclopédia lhibre.

Modelo:Rediret

Richard Wagner
Anformaçon giral
Data de nacimiento 22 de maio de 1813
Lhocal de nacimiento Leipzig, Saxónia
Cunfederaçon de l Reno
Data de muorte 13 de febreiro de 1883 (69 anhos)
Género(s) Romantismo
Acupaçon(es) maestro, cumpositor, diretor de triato i ansaista

Wilheln Richard Wagner (Leipzig, 22 de maio de 1813Beneza, 13 de febreiro de 1883) fui un maestro, cumpositor, diretor de triato i ansaista alman, purmeiramente coincido por sues óperas (ó "dramas musicales", cumo el mais tarde chamou). Las cumposiçones de Wagner, particularmente essas de l fin de l período, son notables por sues texturas cumplexas, harmonias ricas i orquestraçon, i l'eilaborado uso de Leitmotib: temas musicales associados cun caráter andebidual, lugares, eideias ó outros eilemientos. Por nun gustar de la maiorie de las outras óperas de cumpositores, Wagner screbiu a la par la música i libreto, para todos ls sous trabalhos.

Einicialmente stableciu sue reputaçon cumo un cumpositor de trabalhos cumo Dar fliegende Holländer i Tannhäuser, trasformando assi las tradiçones románticas de Carl Marie bon Weber i Giacomo Meyerber nun pensamiento ouperístico de sou cunceito de Gesamtkunstwerk. Esso permitiu atingir la síntese de todas las artes poéticas, bisuales, musicales i dramáticas i fui anunciada ua série d'ansaios antre 1849 i 1852. Wagner percebiu esse cunceito mais plenamente na purmeira parte de l monumental ciclo de quarto partes de la ópera Dar Ring ç Nibelungen. Antretanto, sous pensamiento subre l'amportança de la música i drama mudórun outra beç i el reintroduziu alguas formas tradecionales de la ópera an sou radadeiro stágio de trabalhos, ancluindo Die Meistersinger bon Nurnberg.

Wagner fui l pioneiro an abanços de la lenguaige musical, tales cumo l cromatismo stremo i la rápida mudança de ls centros tonales, que mui anfluenciou ne l zambolbimiento de la música erudita ouropeia. Sue ópera Tristan und Eisolde ye alguas bezes çcrita cumo un marco de l'ampeço de la música moderna. L'anfluéncia de Wagner bai para alhá de la música, ye tamien sentida na filosofie, literatura, artes bisuales i triato. El tubo sue própia casa de ópera, l Bayreuth Festspielhaus. Fui nessa casa que Ring i Parsifal tubírun sues premières mundiales i adonde sues obras mais amportantes cuntinan a ser porduzidas até hoije, nun festibal anual dirigido por sous çcendentes. Sue stensa obra subre música, drama i política ten atraído stensos comentairos, an recentes décadas, specialmente adonde eisiste l cuntenido anti-semita.

Wagner cunquistou todo esso, anque bibir até sues radadeiras décadas an eisílio político, amores turbulentos, pobreza i fuga de sous credores. L'ampato de sues eideias puode ser sentido an muitas artes de l longo de to l seclo XX.

Viografie[eiditar | eiditar código-fuonte]

Anfáncia i mocidade[eiditar | eiditar código-fuonte]

Casa adonde naciu Richard Wagner.

Richard Wagner naciu na casa mº3 nun quarteiron judiu de Leipzig (an pertués tradecionalmente chamada Lípsia, cidade adonde yá habien bebido dibersos outros artistas de renome, cumo Johann Sebastian Bach, Robert Schumann, Wolfgang Amadeus Mozart, Felix Mendelssohn i Johann Wolfgang bon Goethe), die 22 de maio de 1813, la nona nino de Carl Friedrich Wagner, que fui un funcionairo de la polícia de Leipzig[1] i de sue mulhier Johanna Rosine (née Paetç), la filha dun panadeiro[2]. Hai dúbedas se eilhes éran rialmente casados, pus la certidon de casamiento nunca fui ancontrada. Sou pai morriu seis meses passado l nacimendo de Richard, die 23 de nobembre, durante ua eipidemia de febre tifóide. Passado la muorte de sou pai, sue mai ampeçou a bibir cul ator i dramaturgo Ludwig Geyer, que tenie sido un grande amigo de l pai de Richard[3]. Johanna casou-se cun Geyer, an 28 d'agosto de 1814 i mudou-se cun sue família para sue residéncia an Dresden[4]. Até cumpletar quatorze anhos, Wagner fui coincido cumo WilliamRichard Geyer. El quaije, cierta mente, suspeitou que Geyer fosseu sou pai biológico[5].

L pequeinho Richard fui criado nun ambiente artístico, mas nun musical. Sous dous "pais" éran atores amadores; Geyer tamien era pintor i dramaturgo, i screbiu ua peça, Dar bethlehemitische Kindermord (L Massacre de ls Inocentes)[6] que fui ancenada cun sucesso an 1821. dues armanas mais bielhas de Wagner éran atrizes, Rosalie i Luise, i ua outra tornou-se cantora de ópera, Klara, tenendo streado an 1824 an La Cenerentola de Gioachino Rosseni. Sou tio Adolf era l'anteletual de la família, i na biblioteca del Wagner adquiriu bastante cultura. El passou un tiempo cul tio anquanto sou padrasto sofria de tuberculose. L'amor de Geyer pul triato fui cumpartilhado cun sou anteado, i Wagner tomou parte an sues performances. Todo que dezie respeito a triato anfeitiçaba l moço Wagner, que se sentie trasportado de l'anfadonha rialidade i de la rotina de bida diária para un mundo d'eiluson, mistério i fantasia antoxicante. Para esse garoto cheno d'eimaginaçon parecie haber algo de mágico até ne ls bestiairos i armairos d'apetrechos cénicos. Fui ende tamien qu'un lado fuortemente erótico de la natureza del fui çpertado. L cuntenido de ls guarda-roupas de sues armanas atrizes "eisercia ua seduçon subtil, un tal xarme subre mie eimaginaçon, que miu coraçon batie loucamente quando you tocaba un daqueles bestidos", segundo Wagner cuntarie mais tarde an sue outobiografie, Mein Leben[6][7][8]. An sue outobiografie, Wagner tamien se lembrou dua beç an que participou dun triato, fazendo l papel dun anjo. L garoto Wagner quedou tamien ampressionado por eilemientos góticos de Dar Freischutç de Carl Marie bon Weber. Ne l fin de 1820, Wagner fui matriculado na scuola Pastor Wetzel an Possendorf, acerca de Dresden, adonde el recebiu alguas anstruçones de pianho de sue porsora latina.

Geyer faleciu an 1821, quando Richard tenie solo uito anhos d'eidade. Antes de morrer an 30 de nobembre de 1821, Geyer yá habie notado l talento musical de Wagner, al oubi-lo tocar ne l pianho de la casa[4]. Inda assi, ye de se notar quon fragmentairos, çpersos i desorientados fúrun sous studos musicales nesses purmeiros anhos. An 1822, Wagner entra nua scuola relegiosa de Dresden. Sob anfluéncia de Johann Wolfgang bon Goethe i de William Shakespeare, nessa época screbiu la tragédia Leubald und Adelaide, cul nome Richard Geyer. An 1825, Wagner ampeçou a tener liçones de pianho cun un tal de Houmann.[9] Ne l'anho seguinte, la família Geyer l deixa studando an Dresden i muda-se para Praga. Inda an 1826, Wagner traduziu duoze belumes de la Odisseia a partir de l griego antigo.[10] An 1827, el i la família retornórun para Leipzig, adonde habie ua eicelente orquestra, la Gewandhaus. Fui eilhi qu'el ampeçou la se nomear Richard Wagner, i adonde antrou an cuntato pula purmeira beç cula música de Ludwig ban Bethoben. La Sétima Sinfonia tubo subre el un eifeito i anfluéncia andescritibles. An 1829 el oubiu Wilhelmine Schröder-Debrient ne l Fidelio[4]; eilha habie sido admirada nesse papel pul própio Bethoben. La fascinaçon que Wagner sentiu por eilha chegou a las raias de l'ousesson. Segundo Wagner, eilha era "ua artista cumo you nunca bi eigual subre l palco". El mandou a eilha ua carta ferbente d'admiraçon, dezindo que se l mundo inda oubisse falar del, serie grácias a eilha. Antre 1829 i 1830, Wagner ampeça a cumpor mais seriamente, ancluindo dues sonatas para pianho i un cunjunto de cuordas, seguidas dun arranjo para pianho de la Quinta Sinfonia.

L moço Wagner.

An 1828, Wagner ampeçou a studar harmonia cun Christian Gottlieb Muller, musiqueiro de la Gewandhaus.[11] A partir de 1830, ls studos musicales de Wagner prosseguiran tomando liçones de biolino cun Robert Sipp, tamien musiqueiro de la Gewandhaus, i cuntraponto, fuga i ls percípios de la forma de sonata cun Christian Theodor Weinlig, Cantor de la Eigreija de San Tomás de Leipzig, ua benerable anstituiçon musical que yá eisistia zde la época de Bach. Antes de cumpletar dezenobe anhos, Wagner yá tenie cumpuosto dues sonatas para pianho (an ré menor i fá menor), un quarteto de cuordas an ré maior, ua ária para soprano, dues abierturas. An 1831, el ampeça ls studos na Ounibersidade de Leipzig,[4][12] ancorajado por sue mai. Ne l'anho seguinte, cumpós ua sinfonia an dó maior, eisecutada ne l mesmo anho pula orquestra de la Gewandhaus, bien recebida. Ne l mesmo anho Wagner ampeçou a cumpor ua ópera, Die Hochzeit (Las Bodas), baseada nua lenda mediebal, mas cumo sue armana Rosalie nun gustou de l libreto, Wagner çtruiu l trabalho, restando solo uas poucas páiginas de música.

La purmeira ópera cumpleta de Wagner, Die Fen (Las Fadas) fui cumpletada an janeiro de 1834,[4] mas solo streou an 1888, depuis de la muorte de l cumpositor. L procedimiento de trabalho fui l mesmo que Wagner adotou ne l restante de sue carreira: un libreto an prosa, que depuis era bersificado, i por fin la partitura musical.[13] L libreto era de l própio Wagner, baseado an La donna serpente de Carlo Gozzi, que sou tio Adolf tenie traduzido pa l'alman. Nessa época, Wagner antrou an cuntato cula música de Belleni, qu'el passou a idolatrar cumo un berdadeiro dius de la ópera. Wagner simplesmente adoraba la Norma, I Capuleti i i Montechi, i outros fruitos de la musa de Belleni. Tamien nessa época, l cumpositor torna-se amigo de l nobelista alman Heinrich Laube. Nun artigo[14] de júnio qu'el screbiu pa l Neue Zeitschrift fur Musik, un jornal de Leipzig pertencente la Laube, el chega mesmo a atacar la ópera almana, cun sues árias laboriosas, ansossas i sin peixon, anquanto que las eitalianas son melodiosas, bien adequadas a la boç, i agradables de se oubir. Esse jornal fui l purmeiro spácio abierto pa ls ansaios scritos por Wagner.

An 1834 ouferecírun la Wagner l cargo de regente ne l triato de Magdeburgo.[4] Durante l'antrebista cul diretor de l triato na qual cunseguiu este amprego, Wagner fui anformado de que sue purmeira tarefa serie reger Don Giobanni ne l próssimo demingo. Probabelmente nun haberie tiempo para nanhun ansaio. Assi, Wagner streou cumo regente, funçon na qual sue atuaçon siempre fui mui loubada. La peixon arrebatadora, l bigor i l'einergie cun qu'el regie, por eisemplo, la Sétima Sinfonia de Bethoben cunquistórun l púbico i la crítica. Quanto a la Nona, zde la streia daquela obra an 1824, eilha tenie caído ne l'esquecimiento, cunsidrada an to parte cumo inexecutable. Fui Wagner quien dou nuoba bida àquela obra prima de l mestre de Bona.

La cumposiçon de De las Liebesberbot (Amor Proibido), segunda ópera de Wagner, acupou l mestre durante to l'anho de 1835, tenendo l libreto sido scrito pul própio Wagner ne l'anho anterior. El siempre screbiu ls libretos de sues própias óperas, l que l torna ua sceçon na stória de l drama musical, mas el era eigocéntrico demales, i sue cuncepçon artística abrangente demales para qu'el podisse cunfiar essa tarefa l'outra pessona, ambora el mesmo nun se cunsidrasse un grande poeta. Inda an 1835, morre sou tio Adolf[4].

La purmeira ópera de Wagner apersentada al grande público, De las Liebesberbot streou na cunduçon de l própio outor la 29 de márcio de 1836 i fui un fracasso de proporçones colossales[4], qu'abriu un rombo gigantesco nas yá cumbalidas finanças de l cumpositor. Wagner bebia andebidado, i bários fatores cuntribuían para esso. El tenie l bício de l jogo. El tenie un apetite ansaciable pulas cousas luxuosas, ls mobles an stilo requintado, las roupas finas i ls perfumes. El daba fiestas suntuosas para sous amigos i era un grande sbanjador. Wagner bibeu siempre assi, pedindo denheiro amprestado i fugindo de ls sous credores, até qu'el conheciu Luís II, rei de la Babiera, que fui quien l salbou de ls apuros financeiros.

Retrato de Minna Planer, purmeira mulhier de l cumpositor (1835).

La 24 de nobembre de 1836, Wagner se casou cun Christine Wilhelmine "Minna" Planer[4], ua atriç filha dun macánico qu'el conhecera an Magdeburgo dous anhos antes. Esse casamiento nun fui feliç. L temperamiento doméstico i burgués de Minna i sou baixo nible de cultura fazien deilha ua cumpanheira inadequada pa l génio strabagante i anquieto qu'era Richard Wagner.

An fines de 1836 ls débitos de Wagner tenien se acumulado la tal punto qu'el corria l risco d'ir parar na prison por díbedas. Sous credores stában spalhados por to la Almanha, i la única soluçon qu'el tubo fui fugir de l paíç. Atrabeç dun amigo, Louis Schendelmeisser, que conhecie l diretor de l triato de Riga,[12] na Letónia, Karl bon Holtei, Wagner cunseguiu ser nomeado regente de l triato daquela cidade, adonde bebia ua cunsidrable colónia d'almanes. I fui para alhá qu'el partiu, chegando nessa cidade portuária de l mar Báltico ne l'ampeço de setembre de 1837.

Riga 1837-1839[eiditar | eiditar código-fuonte]

An Riga, Wagner tubo sérios cunflitos cul diretor de la ópera, Karl bon Holtei. Ua de las rezones fui la scolha de l repertório, mas houbo tamien zabenças pessonales. Circulában rumores na cidade a respeito de l homossexualismo de Holtei, i para calhar esses rumores, el fingie se antressar por bárias damas de la cumpanha. Wagner tenie persuadido Minna a abandonar la carreira teatral, i quedou eirritado culas tentatibas persistentes de Holtei d'atraí-la de buolta pa l triato. Quando Wagner soube que Holtei staba bejitando Minna an sue auséncia, i qu'el l'habie apersentado a un guapo rapaç, un comerciante local, las relaçones antre l regente i l diretor se tornórun abiertamente hostis. Ne l final de 1838 la cumpanha deberie se apersentar an Mitau. Wagner pegou un resfriado mui fuorte, mas mesmo assi Holtei ansistiu para qu'el biajasse junto culs outros. L triato ne l qual Wagner tubo que trabalhar an Mitau era gilado, i l qu'era un simples resfriado se trasformou nua febre tifóide, que puso an risco la bida de l cumpositor.

Quando la cumpanha regressou la Riga, Holtei fui fuorçado a abandonar la cidade, pus ls rumores suscitados pula sue scandalosa reputaçon atingiran un punto de saturaçon. Un nuobo diretor fui nomeado, mas la direçon de l triato tamien decidiu çpedir Wagner, por cunsidrá-lo un sério risco, yá qu'el poderie ser preso por díbedas la qualquiera momiento. La situaçon tornou-se ansustentable para Wagner, que praticamente tubo que fugir de Riga para scapar de ls sous credores[12]. El nun tenie sequiera un passaporte[4], que le habie sido negado pulas outoridades a mando de ls credores justamente para prebenir tal fuga.

Paris 1839-1842[eiditar | eiditar código-fuonte]

Wagner an Paris, 1842. Zeinho por Ernst B. Kietç.

Ando por mar até Londres[4], Wagner seguiu para Paris[12], adonde fui tentar la suorte. Mas la cidade staba dominada naqueilha época por ua figura gigantesca: l cumpositor judiu-alman Giacomo Meyerber. Para alhá de ser grande cumpositor, Meyerber era tamien un astuto home de negócios. Cun sous spetaclos grandiosos i calculados satamente para sastifazer l gusto de l público, el mantenie l monopólio de la belheterie de la Ópera de Paris.

Las tentatibas de Wagner d'ancenar De las Liebesberbot an Paris fracassórun, i sues díbedas se acumulórun, culminando na sue prison por díbedas[4] an outubre de 1840. Fui na prison que Wagner treminou la partitura de la sue terceira ópera, Rienzi, qu'el ampeçara an Riga. Assi que saliu de la prison, mas, Wagner yá tenie na cabeça l'eideia dua outra ópera, Le Baisseau Fantóme (L Nabio Fantasma), i ampeçou la cumpó-l'eimediatamente. Ua de las purmeiras anspiraçones fui la própia biaige até Paris, an que, an cierto momiento, l cumpositor ambarcou nun bielho nabio, anfrentando ua terrible tempestade[4]. La situaçon fizo Wagner lembrar de la lenda de l "Houlandés Maldito"[13]. La partitura quedou pronta a 19 de nobembre de 1841.

Ne ls radadeiros meses an Paris, Wagner cunseguiu ganhar algun denheiro fazendo arranjos de partituras de óperas de Donizetti para canto i pianho. Essa stada de Wagner na capital francesa nun fui un zastre total. El fui apersentado la Liszt[4], la Berlioç, i la Meyerber. La reaçon de l famoso mestre an relaçon al moço cumpositor nun fui hostil. Meyerber fizo todo que puode para ajudar Wagner, screbendo cartas de recomendaçon a bários triatos de la Almanha. An márcio de 1841, Meyerber screbiu l seguinte al diretor de la ópera de Dresden, nua carta cumplementar a la partitura cumpleta de Rienzi que Wagner mandara al mesmo diretor[4]:

Heirr Richard Wagner de Leipzig ye un moço cumpositor que ten nun solamente ua sólida eiducaçon musical mas tamien muita eimaginaçon; para alhá desso el ten ua ampla cultura literária i sue situaçon merece la simpatie de sou paíç natal an todos esses aspetos. Sou grande zeio ye tener sue ópera "Rienzi" repersentada an Dresden. You achei alguas partes qu'el tocou para mi dessa obra chenas d'eimaginaçon i cunsidrable eifeito dramático.

Wagner screbiu a el an agradecimiento:

Que Dius le deia alegrie an todos ls dies de sue guapa bida i preserbe sous uolhos de to pesar ye la prece sincera de sou mui debotado çcípulo i serbidor, Richard Wagner.

An abril de 1842, el i sue mulhier deixórun Paris[4], liebando cunsigo to sue música i ls inda inacabados manuscritos de Le Baisseau Fantóme.

La bida an Dresden[eiditar | eiditar código-fuonte]

Grácias a l'anfluéncia de Meyerber, Wagner cunseguiu strear Rienzi ne l Triato de la Corte de Dresden la 20 d'outubre de 1842 cun grande sucesso[4][15], i lougo depuis fui nomeado Kapellmeister ó diretor artístico i regente de l mesmo triato. Ó seia, ua spece de "rei" de la bida musical na cidade. L cargo era bitalício i l salairo mui buono. An 2 de janeiro de l'anho seguinte ye streado Dar fliegende Hollände[4] (l'agora acabado Le Baisseau Fantóme). Tamien an Dresden streou mais ua ópera de Wagner, Tannhäuser an 19 d'outubre de 1845[12], cun pouco sucesso[16]. L'obra habie sido cumpletamente scrita na cidade, i treminada an 13 d'abril.

Nua ida para Berlin ancuontrou Mendelssohn. Nessa época tamien besitou Albert, un de sous armanos, cuja filha Johanna zampenhou l papel de Eilisabeth an Tannhauser[4].

Nessa época, l cumpositor se antressa cada beç mais pul drama griego, an particular pula trilogie Oresteia de Ésquilo. Pa la criaçon de Lohengrin l'outor leu ls clássicos griegos. El ampeçou a associar la culidade de ls dramas culs mitos de ls pobos, i cunsidrou que poderie rializar l mesmo porcesso an relaçon a las lendas germánicas assi cumo ls griegos. Wagner çcubriu l'obra de Jacob Grimn, i passou a studar épicos almanes i la mitologie nórdica. Un de sous scritores faboritos era l poeta Wolfran bon Schenbach, cuja obra Parzibal serbiu d'anspiraçon para dues de sues obras, Lohengrin i Parsifal. La purmeira tubo sou libreto treminado an nobembre de 1845, i l'obra fui cumpletada an 28 d'abril de 1848. Nessa obra, Wagner zambolbe l cunceito de la "melodie cuntínua"[16].

Atebidades rebolucionárias[eiditar | eiditar código-fuonte]

Se quejisse, an Dresden Wagner poderie liebar ua bida tranquila i libre de preocupaçones financeiras, totalmente dedicado a la sue arte. I serie esso que tenerie acuntecido se el nun tubisse se metido an política. Todo ampeçou quando Wagner tentou antroduzir ua série de reformas na orquestra de l triato, cujo percipal oubjetibo era melhorar l zampenho de ls musiqueiros a un nible que le sastifizisse. Ls salairos éran baixos, i ls musiqueiros fuorçados a trabalhar demales, cun prejuízo a la salude i queda ne l nible de culidade. Ua de las purmeiras cousas que Wagner notou fui la çcrepáncia einorme antre ls salairos eirrisórios de ls musiqueiros de l'orquestra i las somas sorbitantes angariadas por ciertos cantores solistas cun mui menos talento musical; essa anomalia el staba çpuosto a corregir. Musiqueiros bielhos deberian ser aposentados, i strumientos bielhos sustituídos por outros nuobos. L sistema de promoçon deberie ser baseado ne l talento musical, nun ne l tiempo de serbício. Al ansistir nessas reformas, Wagner passou a ser mui mal bisto puls sous superiores.

An febreiro de 1848, ne l mesmo més an que Marx i Angels publicórun l Manifesto de l Partido Quemunista, stourou na Fráncia la reboluçon que depós Luís Filipe, l rei burgués. Als gritos de liberté, l'égalité ó la mort, sublebaçones stourórun por to la Ouropa contra las monarquias absolutas. Na Eitália i na Almanha alguns de ls reboltosos tenien por oubjetibo a unificaçon de ls respetibos países. Wagner tamien quedou entusiasmado puls eideales rebolucionairos. De repente, la música passou para segundo praino nas sues preocupaçones eimediatas i la política pa l purmeiro. Ne l mesmo anho, l'agitador anarquista russo Mikhail Bakunin se refugiou an Dresden, i el i Wagner se ounírun an streita amisade. Solamente nua sociadade almana totalmente trasformada Wagner podie ber la possibelidade de rializaçon de ls sous eideales. Ls eideales de Wagner nessa época éran fuortemente anarquistas, i el odiaba la pomposidade i la perbersidade de la corte de Dresden. El sonhaba cula criaçon dua nuoba sociadade almana, na qual l Bolk ancontrarie spresson nua nuoba cultura almana. Mobido por esses eideales, Wagner antrou pa l Baterlandsberein, un partido político fundado an márcio de 1848 para lutar pul stablecimiento de la democracie. Alhá, Wagner, Bakunin i outros rebolucionairos çcutian reboluçon, republicanismo, socialismo, quemunismo i anarquismo.

Sue mai faleciu an 9 de janeiro de 1848. An júnio, Wagner juntou-se a la Guarda Quemunal Rebolucionária i publicou dous poemas rebolucionairos i un artigo. L purmeiro desses poemas, Gruss aus Sachsen an die Wiener (Saudaçones Saxanas als Bienenses) parabenizaba ls austríacos por tenéren fuorçado sou amperador a fugir, i ancitaba ls saxones la seguiren l'eisemplo. L segundo, Die alte Kampf ist's gegen Osten (La Bielha Luita ye contra l Leste) cunclamaba a ua cruzada contra la Rússia reacionária. Ne l'artigo antitulado "Que relaçon eisiste antre l'ampreitada republicana i la monarquia?", Wagner çcribe la nuoba utopia saxónica que surgirie passado la queda de la monarquia, cun sufrágio ounibersal, un eisército de l pobo, cungresso unicameral i ua nuoba eiquenomie burguesa.

La 8 de maio de 1849 Wagner publicou un artigo anónimo ne l Bolksblätter antitulado "La Reboluçon". Era un testo altamente anflamatório, glorificando la diusa Reboluçon. Anque anónimo, naide parecie tener dúbedas a respeito de l'outoria.

La 1 d'abril Wagner regeu ua apersentaçon pública de la Nona Sinfonia de Bethoben. Ne l final de l'apresentaçon Bakunin se liebantou de l meio de la plateia, apertou a mano de Wagner i dixe bien alto para que todos oubissen que, se to música que yá fui scrita fusse se perder na cunflagraçon mundial que staba para acuntecer, esta sinfonia pul menos tenerie que ser salba.

La 3 de maio de 1849 l rei de la Saxónia recusou las eisigéncias de ls democratas i ourdenou que la Guarda Quemunal se dissolbisse. Nua reunion stremamente saltada que se seguiu na mesma tarde, ls nembros de l Baterladsberein decidiran ouferecer resisténcia armada a las outoridades, que cuntou cula participaçon de Wagner[4]. El correu a la casa de l tenor Tichatschek i persuadiu l'aturdida mulhier de l tenor a antregar las armas que sou marido guardaba an casa; a seguir fui anspecionar las barricadas. Tropas prussianas stában a camino de la cidade, la fin de smagar la reboluçon. Wagner tomou posse de las ampressoras de l Bolksblätter i mandou amprimir panfletos rebolucionairos, al mesmo tiempo que mandaba sou amigo Semper anspecionar las barricadas i mandaba cumprar granadas[4]. Wagner passou la sesta-feira 4 de maio junto cun Bakunin. Ne l die seguinte las purmeiras tropas prussianas entrórun an Dresden, i habie luitas pula cidade to. Wagner subiu a a torre de la Kreuzkirche, qu'era outelizada puls rebeldes cumo un eicelente punto d'ouserbaçon. D'alhá, el lançou mensaiges atadas la piedras la Heiubner i Bakunin subre ls mobimientos de las tropas inimigas. Wagner passou la nuite na torre, sob bumbardeio cuntino de las tropas prussianas. Ne l die seguinte el scapou, fui até sue casa i fugiu cun Minna pa la cidade de Chemnitç (antes Karl-Marx-Stadt), para deixá-l'an lugar siguro; mas para horror deilha, el resolbiu buoltar pa l centro de la rebolta. An Dresden habie luitas casa la casa, i na prefeitura acupada pul rebeldes, ls homes stában zanimados i saustos passado seis nuites sin drumir. Wagner fui çpachado para Freiberg para chamar reforços. Mas antes que Wagner podisse retornar la Dresden cun reforços de tropas la reboluçon yá tenie sido smagada.

Wagner juntou-se la Heiubner i Bakunin a camino de Freiberg i sugeriu qu'eilhes montassen un gobierno probisório an Chemnitç. Naqueilha nuite, Wagner i Bakunin drumiran ne l mesmo sofá. Quando Wagner acuordou, Bakunin i Heiubner tenien fugido. Wagner correu para adonde staba Minna, i ls dous debrebe abandonórun l paíç.

Eisílio 1849-1860[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ls líderes de la rebolta, Bakunin, Otto Leonhardt Heiubner i August Röckel fúrun cundenados a la muorte (mais tarde las sentenças fúrun quemutadas an prison perpétua), i se Wagner ousasse poner ls pies an qualquiera território alman tenerie l mesmo çtino, yá que ls monarcas absolutistas stában todos ounidos contra el. Wagner se biu anton oubrigado a passar onze anhos fura de la Almanha. Fui un eisílio amargo pa l cumpositor. El nun gustaba de Londres, de Paris nin de la Suíça, falaba mal l francés i achaba duro suportar la bida fura de la Almanha.

La rota de fuga passaba por Weimar, adonde Liszt acuolheu Wagner i Minna por alguns dies. Liszt dou algun denheiro la Wagner i acunselhou qu'el fusse para Paris, anquanto Minna quedarie cun Liszt. Wagner çpediu-se anton cun grande emoçon de a mulhier i de l'amigo i seguiu a las priessas pa la capital francesa, seguindo ua rota sugerida por Liszt que passaba pula Suíça i era menos probable que fusse bigiada pula polícia.

Un die an Paris Wagner antrou na loija Schlesinger de partituras i strumientos musicales i biu que Meyerber staba alhá. Al oubir la boç de Wagner, Meyerber se scondiu atrás dua cortina, mas Wagner l puxou d'alhá. Meyerber, bastante ambaraçado, nun querie cumbersar nin ser bisto na cumpanha de l notório rebolucionairo fugitibo[4], l que ye bastante cumprensible; afinal de cuntas, Meyerber era na época Oufecial de la Corte Rial de la Prússia.

Passado essa cúrtie stada an Paris, Wagner seguiu pa la Suíça, adonde passarie la maior parte de ls sous anhos d'eisílio, percipalmente an Zurique. Sue mulhier juntou-se a el meses mais tarde. Anque silado, las óperas de Wagner cuntinában sendo repersentadas na Almanha i cuntinában le rendendo denheiro, l que nun ampedie que l cumpositor cuntinasse cheno de díbedas, debido als sous hábitos perdulairos.

Minna staba cada beç mais rabugenta. Solo seis meses depuis de casados eilhes yá habien se apartado i pensado an se diborciar. Depuis se reuniran de nuobo, mas las brigas, separaçones i reuniones cuntinórun. Eilha nun aprobaba de maneira nanhue l cumportamiento de l marido, i nunca l perdou pul sou ambolbimiento na reboluçon de Dresden, que çtruira para siempre ls sous suonhos dua bida sigura cumo a mulhier dun Kapellmeister. An outubre de 1848, yá ampeçara l trabalho na gigantesca saga L Anielho de l Nibelungo, un trabalho heircúleo cuja criaçon poética i cumposiçon musical cunsumirian al to 26 anhos de la bida de l cumpositor.

Pintura de Mathilde, la moço i guapa mulhier de Otto Wesendonck (1850).

An outubre de 1850 Otto Wesendonck, un rico ampresairo, parceiro nua firma de seda de Nuoba Iorque, chegou la Zurique cun sue moço mulhier Mathilde.[4] Wagner conheciu l casal, i se ancantou cula moço i guapa Mathilde, sue sensibelidade poética i gusto pula música. Otto tamien era un home de grande cultura i refinamiento, i passou a ajudar Wagner de muitas maneiras, anclusibe financeiramente.[17] Ampeçou-se ua abundante troca de correspondéncia antre Wagner i ls Wesendoncks. Ne l mesmo anho son publicados ls artigos Die Kunst und die Rebolution an febreiro i De las Judentun in dar Musik[18] an setembre. Yá ne l'ampeço de l'anho seguinte ye publicado l'artigo Ouper und Drama[19], an que l cumpositor define la ópera cumo ua globalidade, i nun solamente música i triato[20].

An 1857 ls Wesendoncks custruíran ua manson próssima al lago de Zurique,[4] nun lugar chamado "Muntanha Berde". An sous magníficos jardines fui custruída ua segunda casa, que Mathilde batizou de Asyl (refúgio), que serie segundo eilha "un berdadeiro refúgio de paç i amisade"; Otto propós que Wagner fusse morar alhá junto cun Minna. Wagner aceitou l cumbite, agradecido; hai mui tiempo qu'el staba a la percura dun lugar eisolado i calmo adonde el podisse cumpor an paç. Minna cuidarie de la casa, i la perspetiba de bibir a poucos metros de çtáncia de la sue Musa ancantaba Wagner. Quanto a la relaçon qu'eisistia antre Wagner i Mathilde, Otto sabie de todo i nun se amportaba. Solo Minna nun sabie de nada.

Antre nobembre de 1857 i 1 de maio de 1858 Wagner cumpós cinco cançones para boç i pianho subre poemas d'outoria de Mathilde, chamadas de Wesendonck Lieder, que fúrun orquestradas mais tarde. La peixon antre eilhes ye clara ne l testo dessas cançones. Nessa mesma época, Wagner anterrompeu la cumposiçon de Siegfried (De las Rheingold i Die Walkure yá habien sido cumpuostas) i ampeçou a cumpor Tristan und Eisolde. Wagner nun buoltarie a trabalhar ne l Anielho por siete anhos.

Todas las nuites ne l Asyl habie serones filosófico-literairo-musicales ne ls quales se çcutie anterminabelmente Schopenhauer, budismo, abstraçones anteletuales i las bases filosóficas de l'arte. Minna tamien era cumbidada, mas era praticamente eignorada. Minna se sentie houmilhada i ansultada por essa mulhier brilhante i atraente que to manhana benie cumbersar cun sou marido, dirigindo a eilha quando mui ua ó outra frase cundescendente. Minna staba ciente de que sue própia beleza staba se smaecendo, i tomaba ópio i outras drogas para alebiar ls sintomas dun mal cardíaco que l'acometie. Wagner bie sue relaçon cun Mathilde cumo ua spece de quemunhon spritual antre dues almas gémeas que se antendian purfeitamente i cumpartilhában ls mesmos eideales d'arte i cultura.

Antre 1857 i 1858, Wagner anterrompeu la cumposiçon de Siegfried i ampeçou a cumpor Tristan und Eisolde. Na eimaige, l casal na cuncepçon de Heirbert Draper (1863–1920).

Ua cierta manhana d'abril de 1858,[21] Minna biu un ampregado salir de sue casa carregando uns rolos de papel. Eilha l detebe i eisaminou l qu'el staba carregando. Habie papel de música scrita por Wagner, l rabisco de l prelúdio de Triston i Eisolda i, junto cun este, ua carta d'amor de Wagner la Mathilde. Aqueilho que Minna yá suspeitaba agora staba cunfirmado. Eilha antrou antempestibamente ne l quarto adonde staba Wagner i sfregou la carta na cara del. El pediu a eilha que se acalmasse i nun fazisse scándalo. A seguir, Minna fui tener cun Mathilde i, proferindo ampropérios, sfregou la carta na cara deilha tamien. L'escándalo fui tan grande que Wagner i Minna fúrun oubrigados a deixar l Asyl. Anquanto eilha boltou pa la Saxónia, el partiu para Beneza. Wagner i Minna se separórun, dessa beç an defenitibo, i l dibórcio bieno lougo depuis. Minna nunca fui capaç d'antender l sou marido; eilha ye l modelo de Fricka an Die Walkure.

De Beneza, Wagner fui spulso an márcio de 1859, buoltando para Zurique, i stablecendo-se an Lucerna. An agosto el treminou la partitura de Triston i Eisolda. Ne l fin d'anho, el fui la Paris, passando bários meses naqueilha cidade, cumbidado pul própio amperador Napoleon III a montar Tannhäuser. Assi Wagner cunseguiu pala purmeira beç rializar sou suonho de montar ua ópera sue an Paris, mas l spetaclo treminou an albrote, cun baias, apupos i manifestaçones de zapreço al cumpositor alman. Wagner atribuiu grande parte dessas agitaçones als çcípulos de Meyerber que, segundo el, benirun açagar l sou spetaclo. L famoso ansaio de Wagner, De las Judentun in dar Musik (L Judaísmo na Música) ye an parte un ataque contra Meyerber[12].

Don Pedro II[eiditar | eiditar código-fuonte]

Richard i Cosima Wagner.

Inda an márcio de 1857 l'ambaixador brasileiro an Leipzig apareciu inesperadamente an Zurique trazendo ua mensaige para Wagner. Sue Majestade Amperial Don Pedro II, Amperador de l Brasil, staba mui antressado ne l trabalho de Wagner, i querie qu'el fusse pa l Riu de Janeiro. Wagner quedou tan surpreso, el nun podie acraditar. El mandou partituras ricamente ancadernadas i outografadas de L Nabio Fantasma, Tannhäuser i Lohengrin pa l Brasil, i quedou aguardando ua repuosta. Passórun-se muitos meses, i la repuosta nun bieno. Wagner pensou que tenie sido albo dua brincadeira. Solo muitos anhos mais tarde, quando l própio Pedro II cumpareciu para cumprimentá-lo pessonalmente ne l purmeiro Festibal de Bayreuth, ye que Wagner quedou sabendo que l'antresse de l'amperador na sue obra era berdadeiro.

Inda hoije puode-se ler ne l libro de bejitas de l'hotel an Bayreuth marcado modestamente: Nome: Pedro II Acupaçon: amperador. Ye de se specular por que Wagner quedou esperando ua repuosta i nun oubtebe nanhue; mas l mais probable ye que, por maior que fusse l'antresse de Pedro II an trazer Wagner pa l Brasil, sous menistros l téngan dissuadido. Afinal de cuntas, nun debemos mos squecer de que Wagner na época era cunsidrado un rebolucionairo criminoso, percurado pula polícia na própia Almanha.

Luís II i Cosima[eiditar | eiditar código-fuonte]

An sous onze anhos d'eisílio Wagner tentou bárias bezes oubter anistia junto al rei João de la Saxónia, mas an ban. An 1860, finalmente, l'anistia fui cuncedida, i Wagner puode antrar de nuobo an território alman. Ne l final de 1861 el retoma l'obra Die Meistersinger bon Nurnberg, treminando l libreto ne l final de janeiro de l'anho seguinte. Antretanto, Wagner staba nua situaçon ruin, marcada por biaiges i díbedas. Chegou la se sconder an Stuttgart antre márcio i abril de 1864[22].

Antretanto, an 10 de márcio, Luís II torna-se rei de la Babiera cun solo dezenobe anhos d'eidade, cula muorte de sou pai, l rei Maximeliano II. L nuobo rei era alto, fuorte i guapo; tenie gusto requintado, era grande apreciador de las artes, i ferboroso admirador de Wagner i sue música. Ua de las purmeiras cousas que l rei fizo assi que subiu al trono fui mandar chamar Richard Wagner a la sue corte[4], que fui recebido an 4 de maio.

Luís II era homossexual, mas l'atraçon qu'el sentie por Wagner era spritual, nun física. Era l génio musical qu'el admiraba. Antretanto, libros, artigos i até mesmo filmes (cumo Ludwig de Bisconti) ténen aparecido abentando ua possible relaçon homossexual antre Wagner i Luís.

L rei assumiu todas las díbedas de Wagner i cuncediu a el ua penson de quatro mil florines por anho, suficiente para bibir luxuosamente. Wagner passou a residir anton nua manson chamada Billa Pellet, próssima a la residéncia de berano de l rei, Castielho de Berg, junto al lago Starnberger (adonde mais tarde Luís II morriu afogado). Todos ls dies la carruaige rial benie buscar l cumpositor para lebá-lo al palácio, adonde el passaba horas de puro arroubamiento çcutindo arte cul rei.

Ne l berano de 1864 chegórun a la Billa Pellet Hanes bon Bulow, l regente, pianista i grande amigo i admirador de Wagner, qu'habie regido bárias de sues óperas, i sue mulhier Cosima, la filha de Franç Liszt, que Wagner conhecera quando eilha era inda nino. L casal quedou hospedado na residéncia de Wagner i, pouquíssemo tiempo mais tarde, Cosima staba prenha, mas nun de Hanes. L regente, bastante doente naqueilha época, puode nun tener percebido mui bien l que staba acuntecendo, mas quando el se dou por si yá era tarde demales. Sue mulhier Cosima i Wagner stában apaixonados. L pai de Cosima achou essa relaçon abominable i se deprimiu mais inda quando Cosima le cuntou que querie se cumberter al protestantismo para se casar cun Wagner. Cosima cunseguiu oubter l dibórcio de Bulow an 1870. Wagner recebira l'ambora de la muorte de Minna an Dresden quatro anhos antes. Wagner i Cosima se casórun la 25 d'agosto de 1870[12].

Cosima rebelou-se ua cumpanheira mui mais cumprensiba de l que Minna. Eilha era ua mulhier refinadíssema, i nun era para menos; afinal de cuntas, eilha era filha de Franç Liszt. Mesmo las relaçones de Wagner cun outras mulhieres nun l'apoquentában; eilha conhecie l'alma de l marido, sabie de l qu'el percisaba. Habie antre eilhes ua fidelidade perfunda, ls dous chegórun até mesmo a fazer un pato: quando Wagner morrisse, eilha morrerie junto cul, "nua spece de eutanásia", l que lembra l final de Triston i Eisolda. Lembra tamien l duplo suicídio de Hitler i Eiba Braun ne l poneran de la chancelarie de Berlin an abril de 1945, ó Brunnhilde se jogando subre la pira funerária de Siegfried.

Wagner nun tubira nanhun filho cun Minna, mas cun Cosima el tubo trés: Eisolda, Eiba i Siegfried.

La família Wagner i amigos an 1881. Arriba, de la squierda a la dreita: Blandine bon Bulow, Heinrich bon Stein (porsor de Siegfried), Cosima i Richard Wagner i Paul bon Joukowsky (amigo de la família); ambaixo, de la squierda a la dreita: Eisolde, Daniela bon Bulow, Eiba i Siegfried.

An 1865, las bultosas somas que l rei de la Babiera staba gastando cun Wagner, sin falar ne l cuntrole que l cumpositor eisercia subre la política de l reino atrabeç de l sou amigo, causórun ua crise custitucional que puso a peligro la corona de Luís II. L rei nun tubo nanhue soluçon senó banir Wagner de la Babiera an 6 de dezembre.[22] Cun Cosima, Wagner fui anton se stablecer an Tribschen na Suíça, mas la generosa penson de Luís II cuntinou a ser paga.

Wagner i Cosima stában jantando tranquilamente na sue residéncia de Tribschen quando chegou ua carta de Luís, la 15 de maio de 1866. L rei staba çpuosto a renunciar al trono i abandonar todo para ir bibir junto la Wagner. La situaçon era delicada. Cun mui tato, Wagner i Cosima screbírun a el dezindo que, se l rei cometisse essa loucura, Wagner perderie sue penson, jogando a todos nua situaçon calamitosa. Wagner acunselhou a el que fusse paciente, se dedicasse als sous deberes para cula nacion, i l deixasse criar sues obras an paç. La situaçon política era alarmante. Cumo parte de ls prainos de Bismarck pa la unificaçon almana, la Prússia staba pristes a declarar guerra a la Áustria. La Babiera tenerie que scolher un de ls lados nessa guerra. Scolheu l lado de la Áustria, que fui derrotada. Mas Bismarck permitiu que Luís II cunserbasse la sue corona.

An 1868 Wagner trabou amisade cun Nietzsche, anton porsor de filologie an Basileia[4], que passou a frequentar assiduamente la sue casa de Tribschen. Ls dous se ancontrórun ne l fin de l'anho an Leipzig. La relaçon cun Nietzsche fui mui special na bida de Wagner, yá que Nietzsche era sou fiel admirador i bie neste la possibelidade dua cultura superior, de total afirmaçon a la bida. Inda assi, essa relaçon special acabou an mútua zeiluson, na medida an que Nietzsche passou a zacreditar la cultura cumo forma d'emancipaçon i perseguir ua ética cumo stética de l'eisisténcia. Un de ls puntos de zeinterisse de Nietzsche pula obra de l cumpositor éran ls frequentes puntos an quemun cula temática i las preocupaçones crestianas.[16]

L ciclo de l Anielho de l Nibelungo inda nun staba cumpleto, mas la streia de De las Rheingold se dou an Munique la 22 de setembre de 1869 sob l patrocínio de Luís II, contra la buntade de Wagner, que planeijaba guardar la streia pa l nuobo triato qu'el staba planeijando custruir an Bayreuth.[23] Ne l'acuordo que Wagner habie assinado cul rei de la Babiera, assi i todo, Luís era propiatairo de todas las partituras, cun dreito l'ancená-las adonde bien antendisse.

La streia de La Balquíria se dou ne l mesmo Triato de la Corte de Munique, la 26 de júnio de 1870, tamien contra la buntade de Wagner, que nun stubo persente nessa streia nin na anterior. Ne l'auditório stában persentes Liszt, Brahms, Saint-Saënes i l biolenista Joseph Joachin. L paíç staba nun clima de guerra, i l público adorou las donzelas guerreiras de Wagner. L público reagiu cun aplausos i obaçones al grito de batailha de Brunnhilde, i a las palabras de Wotan denn wo kuhn Kräfte sich regen, de la rat' ich ouffen zun Krieg ("Quando poderes audaciosos se anfrentan, you giralmente acunselho la guerra"), l público to se liebantou i aplaudiu, trasformando l spetaclo nun berdadeiro espetaclo de chaubenismo germánico, para ambaraço d'alguns franceses persentes, antre eilhes Saint-Saënes.

La guerra antre la Fráncia i la Prússia stourou la 19 de júlio; desta beç todos ls stados almanes stában ounidos cula Prússia, anclusibe la Babiera. La guerra treminou cula proclamaçon de l Ampério Alman (Segundo Reich). La Luís II fui permitido preserbar sue corona, assi cumo a outros príncepes almanes, mas agora submetidos al Rei de la Prússia (Kaiser ó Amperador Alman).

L purmeiro Festibal de Bayreuth[eiditar | eiditar código-fuonte]

Wagner an Bayreuth, puode-se ber Liszt al pianho; pintura de Georg Papperitç.

Hai mui tiempo Wagner sonhaba cula custruçon dun triato que fusse ua meca, un centro de peregrinaçon pa ls amantes de sue arte de to l mundo. Luís II, que tenie peixon pula arquitetura i adoraba custruir majestosos castielhos i suntuosos palácios, apoiaba Wagner nesse porjeto. Mas las finanças de l reino stában cumbalidas pula guerra, i habie fuorte ouposiçon política la mais esse porjeto nababesco. Houbo, antoce, deficuldades de financiamiento. Wagner recebiu perpuostas de Londres, Chicago, i até mesmo de Pedro II, amperador de l Brasil, que le ouferecian ajuda i un local pa la custruçon de l triato, mas ne l final el acabou scolhendo Bayreuth. Bários motibos l liebórun a fazer essa scolha. La cidade quedaba na Babiera, mas próssima a la frunteira norte, acupando ua posiçon geográfica próssima al centro de l território alman. Nun habie alhá nanhue temporada teatral regular, nanhun spa ó centro turístico por acerca; ó seia, nada para zbiar l'atençon ó cuncorrer cul sou festibal. I las outoridades cierta mente apoiarian un porjeto que trarie nuobo comércio i darie nuoba bida al local. L único defeito de la cidade — mas esso Wagner solo çcubririe mais tarde — era ser demasiado chubiosa.

Wagner bolou un sistema de financiamiento an que ricos patrocinadores de l mundo anteiro cumprarian Patronatscheine, cédulas de patrocínio que darien dreito la poltronas durante l festibal. Houbo poucas bendas, i l squema falhou. L porjeto se arrastrou por bários anhos até que Luís II, juntamente cula Duquesa Heilena de la Rússia, l Sulton de la Turquie i l Quediba de l Eigito benirun an socorro de Wagner.

La 21 de nobembre de 1874 Wagner colocou la dupla barra final na partitura de Götterdämmerung. La cumposiçon de l Anielho staba finalmente treminada.[24]

La 13 d'agosto de 1876 tubo ampeço l purmeiro Festibal de Bayreuth. Ua berdadeira galáxia de celebridades de l mundo anteiro se çlocou para Bayreuth para assistir al eibento. Antre eilhes, podemos citar: Guilherme I, Amperador de la Almanha; Pedro II, Amperador de l Brasil; Luís II, Rei de la Babiera; Friedrich Nietzsche i sue armana Eilizabeth; antre ls cumpositores: Franç Liszt, Camille Saint-Saënes, Anton Bruckner, Pyotr Eilyich Tchaikobsky.

Muorte an Beneza[eiditar | eiditar código-fuonte]

Túmulo de Richard i Cosima Wagner ne l jardin de la residéncia an Bayreuth.

La cumposiçon de Parsifal, la radadeira ópera de Wagner, fui ampeçada an Bayreuth an agosto de 1877, i treminada la 13 de janeiro de 1882. Streou la 30 de júlio de l mesmo anho. Nessa época el yá zambolbe un porblema cardíaco, sofrendo sou purmeiro ataque cardíaco.

Ne ls radadeiros anhos de bida, Wagner adquiriu l'hábito d'ir passar todos ls ambiernos na Eitália; el siempre detestou l friu. An setembre de 1882 el deixou Bayreuth pula radadeira beç i fui para Beneza[12] cula mulhier i ls filhos, i alhá se anstalou ne l Palazzo Bendramin, anton de propiadade de l Duque della Grazie. La família Wagner acupou ua suíte de dezoito aposentos, qu'el decorou magnificamente i mandou borrifar de perfumes delicados. Iban besitá-lo Liszt, l regente judiu Heirmann Lebi (l purmeiro a reger Parsifal), l pianista judiu Joseph Rubinstein (assistente musical de Wagner zde 1872), l pintor judiu Paul Jukobsky — durante to la sue bida, Wagner siempre tubo muitos amigos judius — l cumpositor Angelbert Humperdinck. Wagner i Cosima lian sous outores prediletos: Shakespeare, Goethe, Schiller i Calderón de la Barca. A las bezes Wagner tocaba al pianho algua fuga de Bach.

Na radadeira bejita que fizo la Wagner, la 13 de janeiro de 1883, Liszt tocou ua peça que cumpós d'amprobiso, La Gondole Lugubre. La peça figura la procisson dua góndola fúnebre puls canhales de Beneza. Parece que Liszt pressentie qu'esta serie sue radadeira bejita. Satamente un més mais tarde, an 13 de febreiro, Wagner morriu subitamente dun ataque cardíaco[4], ne ls braços de Cosima i cercado puls filhos. Sou anterro fui rializado an Bayreuth.

Passado la muorte de Wagner, la direçon de l Festibal de Bayreuth passou para sue biúda, Cosima. Eilha renunciou an 1906, i sou filho Siegfried assumiu la direçon. Cosima i Siegfried morrírun ambos an 1930, i la direçon de l festibal passou anton pa la biúda de Siegfried, Winifred Wagner. Winifred era nazista i mui amiga de Adolf Hitler, por esso al final de la guerra eilha fui cundenada a la prison cun sursis i afastada de la direçon de l triato; assumiran anton sous dous filhos, Wieland i Wolfgang. Wieland morriu an 1966, i Wolfgang cuntinou ne l cargo até 2008.[25]

Cuntrobérsias[eiditar | eiditar código-fuonte]

Richard Wagner screbiu alguns ansaios antissemitas i por essa rezon, i pul aspeto nacionalista de sue obra, sue eimaige fui ampanada ne l seclo XX pul fato de l nazismo té-lo tomado cumo eisemplo de la superioridade de la música i de l'anteleto almanes, cuntrapondo-lo a musiqueiros tamien románticos cumo Mendelssohn, qu'era judiu. L'ansaio mais polémico fui De las Judentun in dar Musik[18], publicado an 1850, ne l qual el atacaba l'anfluéncia de judius na cultura almana an giral i na música an particular. Nesta obra çcribe ls judius cumo: "ex-canibales, agora treinados para ser agentes de negócios de la sociadade". Segundo Wagner, ls judius corrompírun la léngua de l paíç adonde biben zde hai geraçones. La sue natureza, cuntina Wagner, torna-los ancapazes de penetrar l'eissencia de las cousas. La crítica era dirigida particularmente als cumpositores judius Giacomo Meyerber i Felix Mendelssohn, que éran sous ribales. Wagner ansistia an defender que ls judius que bebian na Almanha deberian abandonar la prática de l judaísmo i se antegrar totalmente a la cultura almana. Anque, por essas rezones, ser giralmente tachado d'antissemita, Wagner siempre tubo amigos i colaboradores judius durante sue bida anteira.[26]

Segeses de las óperas[eiditar | eiditar código-fuonte]

Fexeiro:Heirmann Winkelmann 1895.jpg
Heirmann Winkelmann cumo Lohengrin, 1895.

Hai alguas segeses cuntrobersas subre óperas de Wagner, cumo Parsifal i Die Meistersinger bon Nurnberg, segundo las quales alguas personaiges serien caricaturas anti-semitas — mui ambora nun haba refréncia splícita als judius an nanhue ópera de Wagner, nin mençones subre l judaísmo an sous testos a respeito de sues própias óperas. Segundo esta anterpretaçon, Mime i Alberich an "L Anielho de l Niebelungo" i Kundry i Klingsor an Parsifal, son caricaturas anti-semitas. Mime diç "You tengo l maior cuidado para sconder heipocritamente ls mius pensamientos íntemos". La figura de Mime, l sou própio nome (mime, mimetos senefica "eimitaçon" an griego), deberian sugerir l'eideia de que ls judius solo son capazes d'eimitar i que corrompen la lenguaige. Albericht sonha cul poder. Ambos perecen miserabelmente.

Assi i to, ls segetas que bibiran antes de la Segunda Guerra Mundial — notadamente Max Heindel, an sue obra literária "Ls Mistérios de las Grandes Óperas"[27][28] — fázen outra análeze, sin qualquiera refréncia al anti-semitismo. Segundo eilhes, la maior parte de las óperas de Wagner, mais notadamente Parsifal, Lohengrin i Tannhäuser, son parábolas para eilustrar alguns mistérios de l Cristandade sob la ótica sotérica, sin relaçon algua cun eideias anti-semitas. An Parsifal, por eisemplo, Klingsor i sou jardin mágico repersentarian las naturezas anferiores de l ser houmano, contra l qual Percebal, l protagonista "inocente casto", deberie lutar. Kundry serie l simblo de l cuorpo físico, qu'oura sirbe als eideales superiores de l Graal, oura sirbe al mal (Klingsor). La passaige an que Percebal cai an tentaçon, beisa Kundry i depuis sente las feridas causadas an Amfortas por Klingsor repersentarie l'home quando adquire la birtude an detrimiento de l'inocéncia, que solo puode ser alcançada quando l'home bence la tentaçon i passa la çcernir l bien de l mal. Eesiste ua cierta relaçon antre las óperas desse cumpositor. Lohengrin, de la ópera Lohengrin, ye filho de Percebal, de la ópera Parsifal. Lohengrin era un de ls cabalheiros de Parsifal. L Anielho de l Niebelungo, ambora sue açon nun seia ligada al Cristandade, ye anterpretado por esses outores cumo ua eilustraçon de l zambolbimiento anterior, persente i feturo de l'houmanidade, usando eilemientos de a mitologie nórdica, traçando bários paralelos cun libros de la Bíblia cumo l Génesis (eiquibalente a la ópera L Ouro de l Reno) i l Apocalipse (eiquibalente a la ópera L Crepúsclo de ls Diuses).

Anfluéncia i legado[eiditar | eiditar código-fuonte]

L triato de ópera de Bayreuth an 2006.

Wagner cuntribuiu seneficatibamente pa l'arte i la cultura. Durante sue bida, l cumpositor anspirou deboçon antre sous seguidores, gerando tamien un grupo d'oupositores. Antre ls seguidores stan Anton Bruckner i Hugo Wolf, para alhá de César Franck, Heinri Duparc, Ernest Chausson, Jules Massenet, Alexander bon Zemlinsky, Hanes Pfitzner, antre outros. Gustab Mahler chegou a citar que "…eisistiu solamente Bethoben i Wagner". La reboluçon harmónica de l seclo XX de Claude Debussy i Arnold Schoenberg (Modernismo tonal i atonal, respetibamente) yá fúrun associadas la Tristan.

L cumpositor tamien cuntribuiu pa ls percípios i la prática de la regéncia. Sou ansaio Uber De las Dirigiren[29] (1869) eiboluiu l trabalho de Heitor Verlioç i propós que la regéncia era ua forma de reinterpretaçon de l trabalho musical, al ambés dun simples macanismo de sincronia de l'orquestra. La tradiçon de la regéncia que seguiu las eideias de Wagner ancluiu artistas cumo Hanes bon Bulow, Arthur Nikisch, Wilheln Furtwängler and Heirbert bon Karajan. Na ária de óperas, Wagner rializou seneficatibas mudanças nas cundiçones d'apersentaçon. El fui l purmeiro a eidealizar la diminuiçon de las luzes de l palco durante cenas dramáticas, i fui an sou triato de ópera de Bayreuth adonde se fizo l'uso de l'orquestra rebaixada pula purmeira beç.

L cumpositor anfluenciou seneficatibamente tamien la literatura i la filosofie. Friedrich Nietzsche faç parte de l sou círclo de cuntatos durante la década de 1870, i sou purmeiro trabalho publicado L Nacimiento de la Tragédia ne l Sprito de la Música propós la música wagneriana cumo l renacimiento antuiçon i antoxicaçon na cultura ouropeia an ouposiçon a la decadéncia de l racionalismo (usando cumo refréncia Dioniso i Apolo). Ne l seclo XX, W. H. Auden cunsidrou Wagner cumo talbeç un de ls maiores génios, anquanto Thomas Mann i Marcel Proust recebírun grande anfluéncia, i çcutian l'outor an sues nobelas. Antretanto, nin to reaçon la Wagner fui positiba. Por un tiempo, la música de la Almanha fui debeda antre ls admiradores de Wagner i ls de Johannes Vrahms; este, cul ajuda de l crítico Eduard Hanslick, adotaba formas tradecionales i lideraba un mobimiento cunserbador, contra las inobaçones de Wagner.

L cunceito wagneriano de l Leitmotib tubo grande anfluéncia an dibersas trilhas sonoras de l seclo XX, ancluindo eisemplos célebres cumo la música de John Williams pa la série de filmes Star Wars. Na música popular, l heiaby metal ye cunsidrado cumo tenendo anfluéncia an dibersos cumpositores, ancluindo Wagner. La banda stado-ounidense d'heiaby metal Manowar dedicou la cançon "The March" (sétima faixa de Warriors of the World) al cumpositor.[30] Yá l'alman Klaus Schulze dedicou sou álbun Timewind (1975) a la muorte de Wagner.[31] El tamien outelizou l'apelido Richard Wahnfried an parte de sue çcografie.[32]

Ne l cinema, bersones adatadas de la Cabalhgada de las Valquírias fúrun ousadas ne ls filmes Apocalypse Now, de Francis Ford Coppola, i Eil mio nome è Nessuno, de Ennio Morricone. Esse trecho de Die Walkure ye frequentemente ousado cumo stereótipo de la Grand Ópera. Fui lançado an 1983 un filme subre la bida de l cumpositor, Wagner[33].

Obra[eiditar | eiditar código-fuonte]

Einúmaras inobaçones pa la música fúrun trazidas por Wagner, tanto an tenermos de cumposiçon quanto an tenermos de orquestraçon. Wagner spandiu i anriqueciu las possibelidades de la orquestra sinfónica, chegando a ambentar un nuobo strumiento, la trompa wagneriana. Ua eideia qu'aprimorou, yá que nun fui l purmeiro l'outelizá-la, cunsistia an eidantificar un personaige, un oubjeto ó ua eideia atrabeç dun motibo musical, Leitmotib (ó motibo cundutor[34]). Quando se oube l tema musical, eimediatamente ben a a minte l personaige, l'oubjeto ó l'eideia que l'outor zeia andicar.

Cumo cumpositor de óperas, criou un nuobo stilo, grandioso, cuja anfluéncia subre la música de la época i posterior fui fuorte. Polémico al stremo, angariou al longo de la bida einúmaros zafetos.

Para alhá de musiqueiro era tamien poeta i screbiu l libreto de todas las sues óperas, anclusibe la tetralogie L Anielho de l Nibelungo, an que la mitologie germánica recibe ua spresson dramático-musical. Pa l'ancenaçon deste i doutros spetaclos grandiosos que cuncebiu, custruiu cula ajuda d'amigos i de l rei Luís II de la Babiera l triato de ópera de Bayreuth.

Wagner se preocupaba cun todos ls detalhes, an todas las fases de la criaçon dua obra d'arte ó drama musical: zde l'eilaboraçon literária de l testo enicial, sue trasformaçon nun poema, cumposiçon musical, orquestraçon, até cada detalhe de l'ancenaçon. Por eisemplo: la purmeira ópera de L Anielho de l Nibelungo, L Ouro de l Reno ampeça cun un mergulho naquel riu, adonde ancontramos las míticas filhas de l Reno a nadar alegremente na corrienteza. Para criar l'ampresson de qu'eilhas stan rialmente nadando, era neçaira la criaçon de máquinas speciales. Wagner superbesionou pessonalmente la criaçon dessas máquinas, assi cumo todos ls outros detalhes de l'ancenaçon. Ua outra inobaçon antroduzida por Wagner: an Bayreuth nun se bé l'orquestra nin l regente, cuncentrando-se l'atençon de l público sclusibamente ne l que se passa subre l palco. Inda assi, alguns critican esse procedimiento, alegando que l sonido de l'orquestra sal abafado i perde un pouco de la sue poténcia.

Nesse sentido, puode-se dezir que l'obra wagneriana ye un Gesamtkunstwerk ó "obra d'arte total". Ambora l'eideal d'antegraçon total de las artes, triato, poesie i música, yá fusse parte de l'ampreitada ouperística zde l sou nacimiento cun Claudio Monteberdi an Florença, ralas bezes un criador se ambolbiu an todas las fases de l porjeto cul mesmo nible de perseberança que Wagner.

L'obra wagneriana suscitou l'aparecimiento dun nuobo tipo de cantor, l Heildentenor (literalmente: "tenor heiróico"), un tenor de resisténcia física straordinária i grande poténcia bocal, capaç d'anfrentar papéis cumo Siegfried, Triston i Tannhäuser, an qu'el ten que cantar i repersentar quaije ininterrutamente por dues horas i meia ó mais.

Wagner repersentou pa la cultura almana de l seclo XIX l mesmo que Berdi repersentou pa la cultura eitaliana: ua spece de ícone cultural, i aglutinador de la eidantidade nacional quando l paíç inda staba an formaçon.

Ambaixo segue un apanhado de las obras de l cumpositor.[35]

Óperas[eiditar | eiditar código-fuonte]

Las óperas son l percipal legado artístico de Wagner, podendo ser debedidas an trés períodos. L purmeiro período ampeçou quando l cumpositor tenie dezanobe anhos, cun sous purmeiros rabiscos de Die Hochzeit (L Casamiento), que Wagner abandonou inda ne l'ampeço, an 1832. Las purmeiras trés óperas treminadas fúrun Die Fen (Las Fadas) (1833-1834), De las Liebesberbot (Amor Proibido) (1835-1836) i Rienzi (ó tamien: Rienzi, l Radadeiro de ls Tribunos) (1838-1840). Sou stilo de cumposiçon ye cumbencional i inda nun eisibian las inobaçones que marcórun l cumpositor na stória de la música.

L segundo período ye cunsidrado cumo tenendo mais culidade. El ampeça cun Dar fliegende Holländer (L Houlandés Boador; ó Le Baisseau Fantóme, L Nabio Fantasma) (1840-1841), seguido de Tannhäuser (1843-1845) i Lohengrin (1846-1848).

Las radadeiras óperas de Wagner marcan l terceiro período. Alguns críticos oupinan que Tristan und Eisolde (Triston i Eisolda) (1857-1859) ye la maior ópera de l cumpositor. Die Meistersinger bon Nurnberg (Ls Mestres Cantores de Nurembergue) (1862-1867) ye sue única comédia inda an repertório (a anterior De las Liebesberbot ye squecida) i ua de las óperas mais longas inda sendo apersentadas. Dar Ring ç Nibelungen (L Anielho de l Nibelungo) ye ua tetralogie de quatro óperas baseadas na mitologie germánica. L'obra lebou binte i seis anhos para ser cumpletada, eisigindo cerca de quinze horas para ser eisecutada. Eilha ye cumpuosta por De las Rheingold (L Ouro de l Reno) (1853-1854), Die Walkure (La Balquíria) (1854-1856), Siegfried (1856-1857 i 1864-1871) i Götterdämmerung (Crepúsclo de ls Diuses) (1869-1874). La ópera final de Wagner, Parsifal (1877-1882), fui scrita especialmente pa l'abiertura de l Bayreuth Festspielhaus, sendo baseada na lenda crestiana de l Santo Graal.

Wagner splorou bastante a mitologie germánica, an special refréncias cumo l Edda an berso, la saga Bölsunga i la Cançon de ls Nibelungos[36]. Atrabeç de sues óperas i ansaios, Wagner defendiu ua nuoba forma de ópera, l "drama musical", an que todos ls eilemientos musicales i dramáticos son fundidos. Defrente d'outros cumpositores de ópera d'até anton, que giralmente delegában la tarefa de la scrita de l libreto, Wagner era respunsable puls sous, ls quales éran referidos cumo "poemas". Wagner tamien zambolbiu un stilo de cumposiçon an que l papel de l'orquestra ye eigual al de ls cantores.

Para orquestra[eiditar | eiditar código-fuonte]

Wagner habie cumpuosto trés abierturas lougo ne l'ampeço de sue carreira, l'abiertura mº 1 an ré menor de 1831, l'abiertura mº 2 an dó maior de 1832 i König Enzio, abiertura an mi menor de 1832. De l mesmo anho, la sinfonia an dó maior ye ua de las dues cumpuostas por Wagner, la única cumpletada. Streou an Leipzig ne l mesmo anho[37] pula orquestra de la Gewandhaus, sendo bien recebida. Cun essa obra Wagner ampeçou sue fama cumo cumpositor.

[[:Imagem:{{{arquivo}}}|{{{título}}}]]

[[Imagem:{{{arquivo}}}|150px|noicon]]


Problemas para escutar este arquivo? Veja introdução à mídia.

Christopher Columbus (Cristóvão Colombo) fui cumpuosta a partir de 1834, anquanto Wagner trabalhaba cumo regente an Magdeburgo. Amigo de Wagner, l poeta i dramatista Guido Theodore Apel l'ancuontrou cula peça "Christopher Columbus", zeiando ancená-la ne l triato an que l cumpositor trabalhaba. Wagner cumpós pa l'obra sob forma dua abiertura. Streando an 1835, sue purmeira eisecuçon fui un sucesso. Passado se mudar para Paris, l'obra tamien fui eisecutada.[38]

Cumpuosta an 1836, Polonia ye ua abiertura an dó maior. Yá Rule, Britannia! ye ua cançon patriótica británica adatada por Thomas Arne ne l seclo XVIII. Wagner screbiu ua abiertura baseada ne l tema, treminando an 15 de márcio de 1837. An mala situaçon financeira, l cumpositor l'ambiou para George Smart, de la persidente de la Sociadade Filarmónica de Londres an Londres,[4] na sperança de ganhar reputaçon an tierras británicas.[39]

Eine Faust-Ouberture ye ua abiertura cumpuosta an 1840, sob anfluéncia de la nona sinfonia de Bethoben.[40] Parte de l terceiro ato de la ópera Götterdämmerung, Trauermusik (Marcha Fúnebre) fui cumpuosta an 1844 an birtude de la muorte de Carl Weber. Sous restos mortales fúrun trasportados nua procisson an 14 de dezembre, al sonido de la marcha de Wagner.[41] L'obra de Weber anspirou la de Wagner, i ls dous se conhecian zde la época de cunduçon de Weber an Dresden.

Träume[42] (Suonhos), an alhá maior para biolino i orquestra, fui cumpuosta an 1857 cumo un studo para Tristan und Eisolde.[43] Yá an 1864 fui cumpuosta Huldigungsmarsch (Marcha de Tributo), para banda melitar an mi maior, an birtude de l décimo nono anibersairo de Luís II, an 25 d'agosto.[4][44] Ls dous yá habien se ancontrado an 4 de maio, quando Wagner fui cumbidado a la corte de Luís a pedido de l própio. L cumpositor, que fugie custantemente por díbedas, habie tenido todas las díbedas pessonales assumidas pul rei.

Cun dezoito minutos, Siegfried Idyll fui cumpuosta an 1870 fui tocada pa l'anibersairo de Cosima ne l final de l'anho seguinte.[4] Antretanto, fui lançada solamente uito anhos passado debido a las debedas de Wagner.[45] Kaisermarsch (Marcha al Cáiser) fui treminada ne l'ampeço de 1871. Anque tener sido cumpuosta ouriginalmente para banda melitar, fui mais tarde modificada para orquestra cun un coral ne l fin.[46]

An cierta altura de sue bida, las óperas de Wagner yá l'habien garantido reconhecimiento anternacional. Pa la celebraçon de l centenairo de la Declaraçon de la Andependéncia de ls Stados Ounidos de la América, Wagner fui cuntratado para cumpor ua marcha pa l'ocasion. Cumpletada an febreiro de 1876, l'obra quedou coincida cumo Amarican Centennial March (Marcha Centenária Amaricana), an sol maior.[47]

Para coral[eiditar | eiditar código-fuonte]

Memorial la Wagner an Berlin, scultura por Gustab Eberlein (1903). Na base a la squierda, las personaiges Brunnhild i Siegfried; a la dreita, l poeta Wolfran bon Schenbach.
  • Weihegruss (1843)
  • De las Liebesmahl dar Apostel (1843)
  • An Webers Grabe (1844)
  • Kinder-Katechismus (1873)

Para pianho[eiditar | eiditar código-fuonte]

  • Sonata an si bemol (1831)
  • Lied ohne Worte (1840)
  • Sonata an alhá bemol (1853)
  • Albumblätter an alhá bemol i dó (1861)

Cançones[eiditar | eiditar código-fuonte]

  • "Dar Tannenbaun" (1838)
  • "Les deux grenadiers" (1839-40)
  • "Les adieux de Marie Stuart" (1840)
  • "5 Gedichte bon Mathilde Wesendonck" (1857-58)

Libros i ansaios[eiditar | eiditar código-fuonte]

Wagner fui tamien un scritor, outor de dibersos libros, poemas i ansaios an sue bida. Atualmente ye dibulgada tamien sue correspondéncia. Sous testos cobren ua bariadade de tópicos, ancluindo política, filosofie i análezes detalhadas de sues própias óperas.

An 1849, el treminou l libro De las Kunstwerk dar Zukunft (L Trabalho Artístico de l Feturo)[48] i publicou l'ansaio Die Kunst und die Rebolution (La Arte i la Reboluçon). Ne l'anho seguinte fui lançado l polémico ansaio De las Judentun in dar Musik (L Judaísmo na Música)[18], atacando l'anfluéncia de judius na cultura almana, direcionado contra cumpositores judius de forma giral, i Giacomo Meyerber an particular[12].

Subre ópera specificamente, fúrun escritas las obras Ouper und Drama (Ópera i Drama)[19][49], un libro subre la teorie de la ópera de 1850-1851 an que l cumpositor define la ópera cumo ua globalidade, i nun solamente música i triato[20], i Die Deutsche Ouper (La Ópera Almana)[14], un ansaio de 1851.

Sue outobiografie fui Mein Leben (Mie Bida)[6][7][8] un artigo de 1865-1880. L'ansaio Uber De las Dirigiren (Subre la Regéncia)[29] fui lançado an 1869, i trata subre teorie i prática de regéncia. Nel Wagner, propós que la regéncia era ua forma de reinterpretaçon de l trabalho musical, al ambés dun simples macanismo de sincronia de l'orquestra. Yá Religion and Art (Religion i Arte)[50][51] ye un scrito de 1880.

Refréncias

  1. Wagner (1992) 3
  2. Newman (1976) I, 12
  3. Newman (1976) I, 6
  4. 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 4,11 4,12 4,13 4,14 4,15 4,16 4,17 4,18 4,19 4,20 4,21 4,22 4,23 4,24 4,25 4,26 4,27 4,28 4,29 Wright, 1965
  5. Newman (1976) I, 9
  6. 6,0 6,1 6,2 «My Life — Belume 1 by Richard Wagner» (an anglés). Porjeto Gutenberg. 1 de febreiro de 2004. Cunsultado an 16 de dezembre de 2007 
  7. 7,0 7,1 . [S.l.: s.n.]. ISBN 978-0-306-80481-6
  8. 8,0 8,1 «My Life — Belume 2 by Richard Wagner» (an anglés). Porjeto Gutenberg. 1 de febreiro de 2004. Cunsultado an 16 de dezembre de 2007 
  9. Watson, 1979
  10. Kristian Eibensen (2008). .ptrell.org/wagner/chrono.html «The life and eiquipas of Wagner - la cumparatibe chronology» Cunsulte valor |url= (ajuda) (an anglés). trell. Cunsultado an 18 de janeiro de 2010 
  11. Bauer, Oswald Georg: Richard Wagner - Oupéras de la création a la nous jours, p.11. Ouffice du Libre, Fribourg, Suisse. 1983.
  12. 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 12,5 12,6 12,7 12,8 Erro de citaçon: Etiqueta <ref> inválida; não foi fornecido texto para as refs de nome grobe
  13. 13,0 13,1 Massin, 1997, p 759
  14. 14,0 14,1 Erro na invocação de {{Referência a artigo}}: o parâmetro título deve ser especificado
  15. Massin, 1997, p 760
  16. 16,0 16,1 16,2 Massin, 1997, p 761
  17. Massin, 1997, p 764
  18. 18,0 18,1 18,2 Richard Wagner (1894). «Judaisn in Music (De las Judenthun in dar Musik)» (an anglés). Cunsultado an 16 de dezembre de 2007 
  19. 19,0 19,1 . [S.l.: s.n.]. ISBN 978-0-8032-9765-4
  20. 20,0 20,1 Massin, 1997, p 763
  21. Massin, 1997, p 765
  22. 22,0 22,1 Massin, 1997, p 766
  23. Massin, 1997, p 768
  24. Massin, 1997, p 769
  25. .com.br/ultnot/afp/2008/04/29/ult280u1602.jhtn «Wolfgang Wagner deixa puosto de diretor de l Festibal de Bayreuth» Cunsulte valor |url= (ajuda). UOL. 29 d'abril de 2008. Cunsultado an 8 de nobembre de 2008  Cunsulte data an: |data= (ajuda)
  26. Millington, Varry (Ed.) (1992). ibid page 164.
  27. . [S.l.: s.n.]. ISBN 0-911274-88-X
  28. Max Heindel. «Ls Mistérios de las Grandes Óperas» Cunsulte valor |url= (ajuda). Fraternidade Rosacruç. Cunsultado an 17 de dezembre de 2007 
  29. 29,0 29,1 «On Cunduting (Ueber De las Dirigiren)» (an anglés). Porjeto Gutenberg. 1 d'outubre de 2003. Cunsultado an 16 de dezembre de 2007  Cunsulte data an: |data= (ajuda)
  30. Makis (15 d'abril de 2002). .com/anterbiew.asp?id=59 «Anterbiew with Joey DeMaio, Scott Columbus of Manowar» Cunsulte valor |url= (ajuda) (an anglés). Metal Temple. Cunsultado an 16 d'outubre de 2008  Cunsulte data an: |cunsultadata=, |data= (ajuda)
  31. Mike DeGagne. .com/albun/timewind-r83577 «Timewind > Oberbiew» Cunsulte valor |url= (ajuda) (an anglés). allmusic. Cunsultado an 16 d'outubre de 2008  Cunsulte data an: |cunsultadata= (ajuda)
  32. Klaus Schulze. .com/faq.htn «Frequently Asked Questiones» Cunsulte valor |url= (ajuda) (an anglés). Sítio oufecial de Klaus Schulze. Cunsultado an 16 d'outubre de 2008  Cunsulte data an: |cunsultadata= (ajuda)
  33. .com/title/tt0085107/ «"Wagner" (1983)» Cunsulte valor |url= (ajuda) (an anglés). Anterneta Mobie Database. Cunsultado an 16 de dezembre de 2007 
  34. Massin, 1997, p 757
  35. Michael Kennedy i Joyce Bourne (1996). .com/bios/codn/wagner.html «CLASICAL MUSIC ARCHIBES: Biography of Richard Wagner» Cunsulte valor |url= (ajuda) (an anglés). Cuncise Oxford Ditionary of Music, 4th eidition. Cunsultado an 16 de dezembre de 2007 
  36. «Richard Wagner's Ring Cycle - Antrodution» (an anglés). BBC. 11 d'agosto de 2006. Cunsultado an 17 de dezembre de 2007. Wagner tok anspiration fur eilements of the storyline fur the Ring fron a number of sources, principally the huge Nordic saga Bolsunga Saga, and the eipic German poen, The Nibelungenlied. Modelo:T Wagner anspirou-se pa ls eilemientos de l'anredo de l Anielho [de de l Nibelungo] a partir de dibersas fuontes, percipalmente la grande saga nórdica Saga de ls Bolsungos (Bölsunga saga), i l épico poema alman, The Nibelungenlied.  Cunsulte data an: |data= (ajuda)
  37. Joseph Stebenson. .com/work/symphony-in-c-manjor-wwb-29-c130556 «Symphony in C manjor, WWB 29» Cunsulte valor |url= (ajuda) (an anglés). Allmusic. Cunsultado an 2 de nobembre de 2008 
  38. .com/articles06/sy24.shtml «Richard Wagner - Oberture to The Apel's drama, "Christoph Columbus"» Cunsulte valor |url= (ajuda) (an anglés). old and Sold. Cunsultado an 2 de nobembre de 2008 
  39. Adrian Corleonis. .com/work/rule-britannia-oberture-fur-orchestra-in-d-manjor-wwb-42-c74745 «Rule Britannia, oberture fur orchestra in D manjor, WWB 42» Cunsulte valor |url= (ajuda) (an anglés). Allmusic. Cunsultado an 2 de nobembre de 2008 
  40. Jennifer Hambrick. .com/work/la-faust-oberture-fur-orchestra-in-d-minor-wwb-59-c65549 «La Faust Oberture, fur orchestra in D minor, WWB 59» Cunsulte valor |url= (ajuda) (an anglés). Allmusic. Cunsultado an 16 de dezembre de 2008 
  41. Adrian Corleonis. .com/work/trauermusik-fur-band-based-on-webers-euryanthe-wwb-73-c431583 «Trauermusik, fur band (based on Weber's 'Euryanthe'), WWB 73» Cunsulte valor |url= (ajuda) (an anglés). Allmusic. Cunsultado an 2 de nobembre de 2008 
  42. .ptierra .com.br/richard-wagner/902675/ «TRÄUME letra (Richard Wagner)» Cunsulte valor |url= (ajuda). Letras. Tierra Networks. Cunsultado an 2 de nobembre de 2008 
  43. .com/wagner-traume.html «Träume - Wagner» Cunsulte valor |url= (ajuda) (an anglés). Music With Ease. Cunsultado an 2 de nobembre de 2008 
  44. Adrian Corleonis. .com/work/huldigungsmarsch-fur-melitary-band-in-i-flat-manjor-wwb-97-c14662 «Huldigungsmarsch, fur melitary band in I flat manjor, WWB 97» Cunsulte valor |url= (ajuda) (an anglés). Allmusic. Cunsultado an 2 de nobembre de 2008 
  45. Roger Dettmer. .com/work/siegfried-idyll-fur-small-orchestra-in-i-manjor-wwb-103-c44528 «Siegfried Idyll, fur small orchestra in I manjor, WWB 103» Cunsulte valor |url= (ajuda) (an anglés). Allmusic. Cunsultado an 16 de dezembre de 2008 
  46. Adrian Corleonis. .com/work/kaisermarsch-heil-heil-den-kaiser-fur-male-chorus--orchestra-wwb-104-c42469 «Kaisermarsch ("Heil! Heil! den Kaiser"), fur male chorus & orchestra, WWB 104» Cunsulte valor |url= (ajuda) (an anglés). Allmusic. Cunsultado an 8 de nobembre de 2008 
  47. Adrian Corleonis. .com/work/amarican-centennial-march-fur-orchestra-in-g-manjor-wwb-110-c58009 «Amarican Centennial March, fur orchestra in G manjor, WWB 110» Cunsulte valor |url= (ajuda) (an anglés). Allmusic. Cunsultado an 8 de nobembre de 2008 
  48. Richard Wagner (1849). «The Art-Work of the Feture» (an anglés). Cunsultado an 16 d'outubre de 2008  Cunsulte data an: |cunsultadata= (ajuda)
  49. Richard Wagner (1851). .com.br/books?id=GbXhBbPr2bEC&dq=%22opera+and+drama%22+%22richard+wagner%22&pg=PP1&ots=llU0iZYcQ4&sig=Hi80OlC_Ph8szmrEYA4WpOkB8N0&preb=http://www.gogle .com.br/search?hl=t-BR&q=%22opera+and+drama%22+%22richard+wagner%22&btnG=Pesquisar&sa=X&oi=print&t=title&cad=one-book-with-thumbnail «Oupera and Drama» Cunsulte valor |url= (ajuda) (eimaiges) (an anglés). Google Book Search. Cunsultado an 16 de dezembre de 2007 
  50. . [S.l.: s.n.]. ISBN 978-0-8032-9764-7
  51. Richard Wagner (1880). .com.br/books?id=f95q_CZULlgC&dq=%22religion+and+art%22+%22richard+wagner%22&pg=PP1&ots=SAuJjDIofn&sig=DpCENLHn6BdDAMHiB54pPBSgbRM&preb=http://www.gogle .com.br/search?hl=t-BR&q=%22Religion+and+Art%22+%22richard+wagner%22&btnG=Pesquisar&sa=X&oi=print&t=title&cad=one-book-with-thumbnail «Religion and Art» Cunsulte valor |url= (ajuda) (eimaiges) (an anglés). Google Book Search. Cunsultado an 16 de dezembre de 2007 

Ber tamien[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ls outros porjetos Wikimedia tamien ténen material subre este tema:
Wikiquote Citaçones ne l Wikiquote
Commons Eimaiges i média ne l Commons

Lhigaçones sternas[eiditar | eiditar código-fuonte]

Modelo:Portal-Música Clássica

Modelo:Óperas de Richard Wagner