Socialismo

Ourige: Biquipédia, la anciclopédia lhibre.
Esta páigina ó cacho fui traduzida outomaticamente i percisa de ser rebista por un falante natibo de mirandés. Se sabes bien mirandés ajuda la Biquipédia rebendo este artigo. Apuis de la rebison apaga esta marca. Oubrigado!

L Socialismo ye un sistema sociopolítico caratelizado pula apropiaçon de l meios de porduçon pula coletibidade. Abolida la propiadade pribada destes meios, todos se tornarian trabalhadores, tomando parte na porduçon, i las zeigualdades sociales tenderian a ser drasticamente reduzidas, ua beç que la porduçon poderie ser eiquitatibamente çtribuída.

Termo i usos[eiditar | eiditar código-fuonte]

La spresson socialismo fui cunsagrada por Robert Owen an 1834, i tenerie sido pula purmeira beç outelizada cun ua cierta percison por Pierre Lheroux, seguido de Fourier.

Al lhongo de décadas l chamado Socialismo rial alterou perfundamente la semántica de la palabra "Socialismo", que hoije ye erroneamente associado por alguns al totalitarismo i al çrespeito a ciertos dreitos houmanos. L zafio que anfrentan alguns teóricos de hoije ye associar la eideia de socialismo a la democracie i debolber balores houmanísticos an sous eideales, que anque séren ancluídos na teorie marxista oureginal, nunca fúrun postos an prática. De fato, atualmente, muitas corrientes de pensamiento diberge acerca de l socialismo. Alguas nun crénen que las speriéncias taxadas de socialistas (URSS sendo l maior eisemplo) puodan rialmente ser assi cunsidradas, por nun tenéren se mantido fiéis a las perpuostas de ls pensadores oureginales - yá que ls meios de porduçon pertencian al Stado cuntrolado por burocratas i nó al pobo trabalhador.

Para alhá desso, l Stado oumentou sou cuntrole al ambés de deminuir, inda habie salários i, antoce, la eisisténcia de la más balia, fuonte de lhucro de la burguesie. Deste modo, nun acabou la sploraçon i si modificou-se quien sploraba, cunserbando ls mesmos strumientos de sploraçon de l capitalismo.

Outras corrientes cunsidírun neçaira la adequaçon de l socialismo al cuntesto atual i crénen que tanto las definiçones de ls pensadores oureginales cumo l socialismo puosto an prática nun se adequan a la atualidade. L grande cunsenso que hai ye l de trabalhar para alcançar la justícia social, l que faç cun que las definiçones clássicas de socialismo, bien cumo las publicaçones la sou respeito, sirban más cumo ourientaçon stórica de l que cumo "manuales eideológicos" ó definiçones eisatas (pul menos para la maiorie de l pensadores).

Sendo assi, alguns críticos de l socialismo clássico (i ande se ancluen nun solo defensores de outros sistemas político-eiconómicos, mas tamien ua seneficatiba parcela de ls socialistas modernos) acraditan que l modelo de trasiçon proposto por Marx an sue teorie nun tenga más fundamiento ne ls tiempos de hoije. Por outro lhado, muitas corrientes socialistas inda percuran se mantener fiéis als cunceitos de Marx a respeito de la Reboluçon Socialista i de la fase de trasiçon al quemunismo, cunceitos que inda cunsidírun bálidos an sue eissencia, cun ua ó outra atualizaçon pa ls dies atuales.

Las defrentes teories socialistas surgiran cumo reaçon al quadro de zeigualdade, oupresson i sploraçon que anxergában na sociadade capitalista de l seclo XIX, i tenien la perpuosta de buscar ua nuoba harmonia social por meio de drásticas mudanças, cumo la trasferéncia de ls meios de porduçon de las classes propietárias pa ls trabalhadores. Ua cunsequéncia dessa trasformaçon serie l fin de l trabalho assalariado i la sustituiçon de l mercado por ua geston socializada ó planeijada, cul oubjetibo de çtribuir la porduçon eiquenómica i to tipo de serbício segundo las necidades de la populaçon. L quemunismo serie la redadeira fase, adonde las pessonas yá stubíssen tan acostumadas a bibir nesse tipo de sociadade que nun eisigirian tener más de l que l bezino. Tales mudanças eisigirian necessariamente ua trasformaçon radical de l sistema político. Alguns teóricos postulórun la reboluçon social cumo solo meio de alcançar la nuoba sociadade. Outros, cumo ls social-democratas, cunsiderában que las trasformaçones políticas deberian se rializar de forma progressiba, sin rutura, i drento de l sistema capitalista. Modelo:Quemunismo Ne l aspeto político l socialismo, al cuntrário de l que se questuma pensar, nun ten un Stado. Esso quier dezir que antes de l socialismo la sociadade passa por ua fase chamada de ditadura de l proletariado para garantir l domínio de la classe proletária subre las demales (s.: l feudalismo tenie ua strutura estatal que garantie l domínio de l senhores feudales; l capitalismo ten ua strutura estatal que garante l domínio de l propietários/capitalistas),inda assi, la ditadura de l proletariado, ó seia l Stado Ouperário trabalha ne l sentindo de la sue outo aboliçon. Segundo Angels, l Stado serie abolido cuncomitantemente cula aboliçon de las classes i, antoce, na purmeira fase de la sociadade quemunista, chamada de socialismo, nun eisistirieb más Stado. L Estado Ouperário carateriza-se pul domínio de ls trabalhadores subre la burguesie, ye l ato rebolucionário de spropiaçon de ls meios de porduçon i quebra de la resisténcia burguesa al passo que custrói l socialismo i cria las bases para ua sociadade sin classes. Mas, cumo to Stado, el ten formas defrentes de relaçones antre las dibersas anstituiçones.

Segundo Trotsky podemos definir basicamente dues formas de regime nun Stado socialista: las democracies ouperárias i ls Stados Ouperários Vurocráticos. Las democracies ouperárias caraterizórun-se pul alto cuntrole de ls trabalhadores subre la planificaçon eiquenómica (cuntrole ouperário); criaçon de macanismos de cuntrole pula base; fuson de ls poderes eisecutibos i lhegislatibos; rebogablidade permanente de l mandatos, andicados puls ourganismos de base; eileiçon direta bie ourganismos para todos ls cargos (anclusibe melitares), cun cláusulas de ampedimiento de releiçon; separaçon de l Stado i partido; ampla lhiberdade antre ls trabalhadores para spressáren sues posiçones, a la sceçon de ls causos de sublebaçon armada.

Ls regimes de Stado Ouperário Burocrático éran caratelizados pul domínio dua casta burocrática; supresson, ó manutençon solo na forma, de ls ourganismos de base; planificaçon por essa burocracie, sin cuntrole ouperário; alta hierarquizaçon ne l serbício público; fuson de Stado i partido; i supresson de la lhiberdade de amprensa. L purmeiro puode ser ancontrado cumo speriéncia stórica an carátener ambrionário ne l porcesso coincido cumo Quemuna de Paris, an 1871 i, na reboluçon spanhola. L segundo, ne l stado russo a partir de la NEP, na República Popular de la China, na Coréia de l Norte, an Cuba i ne l Leste Ouropeu. Ye antressante ouserbar que ls dous regimes nun son tan semelhantes cumo era de se sperar (yá que ambos recíben l rótulo de socialistas) i que l Stado Ouperário Burocrático fui duramente criticado i rechaçado por Trotsky, un coincido pensador socialista. Esse eisemplo sirbe bien para eilustrar cumo l pensamiento socialista puode tomar formas defrentes i frequentemente cunflitantes.

Ye amportante salientar que esta zeignaçon nun aparece an Marx i yá aparecie an Lhénin, que antes de morrer reconhecie la URSS cumo capitalismo de Stado i cumo ua burocracie fuorte i nacente.

Críticas al socialismo[eiditar | eiditar código-fuonte]

Antre ls percipales críticos de l socialismo ancontran-se John Stuart Mill, Aleisis de Tocquebille, Karl Popper, Eugen bon Boehn-Bawerk, Ludwig bon Mises, Friedrich Hayek i Joseph Schumpetener.

Popper dezie que l storicismo marxista nun poderie ser cunsidrado ua teorie científica, pus nun ye falsificable pula speriéncia houmana.

Mises, an sou lhibro 'Socialismo' argumentou pula ampossiblidade dun gobierno socialista de planeijar racionalmente ua eiquenomie cumplexa. Sin ua eiquenomie de mercado, dezie Mises, nun puode haber un sistema de précios baseado na oufierta i demanda. Solo l lhibre mercado anforma a la sociadade subre la alocaçon más racional de ls recursos i de l uso más pordutibo de ls benes de capital.

Hayek screbiu an L Camino de la Serbidon que qualquiera tentatiba de cuntrolar la eiquenomie amplica nua cuncentraçon de poder statal i na deminuiçon de la lhiberdade política. L socialismo treminarie sendo un sistema eiquenómico an que un andebíduo ó grupo de andebíduos cuntrola ls demales nembros de la sociadade mediante la coerçon i la cumpulson ourganizada. Eisemplos de gobiernos totalitários nesses moldes fúrun la URSS, specialmente durante l regime de Josef Stalin, la China de Mao Tse-tung i outros spriéncias na África i na Ásia. An sue defesa ls socialistas argumentan que esses países, anque se cunsideráren socialistas, nunca tenerien aderido al socialismo pus, na prática, el nunca tenerie eisistido.

Partidos socialistas lhusófonos[eiditar | eiditar código-fuonte]

Angola
Brasil
Pertual