Lhéngua sturiana

Ourige: Biquipédia, la anciclopédia lhibre.
Asturiano
Outros nomes:bable
Falado an: Spanha
Region: Queminade outónoma de Asturias, norte de Lhión i Çamora
Total de falantes: 550.000 [1]
Familha:
 Eitálica
  Románica
   Eitalo-oucidental
    Oucidental
     Ramo-eibérica
      Eibero-románica
       Eibero-oucidental
        Sturo-lhionés
         Asturiano
Scrita: Alfabeto latino
Regulaçon por: Academia de la llingua asturiana
Códigos de lhéngua
ISO 639-1: nanhun
ISO 639-2: ast
ISO 639-3: ast


L asturiano ye l nome que recebe la lhéngua románica asturo-lhionesa, cumo l mirandés falada ne l nordeste de la Península Eibérica ne l território de las Astúrias. Tamien ye chamada na region asturiana bable. Ten cerca de cien mil falantes natibos, mais cerca de 450 mil que l'úsan cumo segunda lhéngua, sendo capazes de falá-la i antendé-la.

Ye circunscrita al prencipado de Astúrias, fuora la parte mais oucidental adonde se fala galego, i la parte oucidental de Cantábria. L ramo mais meridional de l'asturiano-lhionés ye l stremenho (castúo).

Dialetos[eiditar | eiditar código-fuonte]

  • Asturiano oucidental, asturiano central, asturiano ouriental.

L grupo étnico baqueiros fala l'asturiano oucidental. La sue caratelística mais marcante ye la pernúncia de la fricatiba xorda ts ne l lhugar de la lhateral palatal sonora ll; por eisemplo, tsíngua ambéç de llíngua “lhéngua”. Tamien, ne l dialeto oucidental la ditongizaçon de l an ó i de i an ei ampeça cun las lhénguas romances de l norte de la Spanha i percorre to la faixa oucidental até l galego i l pertués.


Cumparaçon dialetal[eiditar | eiditar código-fuonte]

L "Pai Nuosso" ne ls trés dialetos:


Oucidental

Pai nuesu que tás en cielu, sentificáu seya´l tou nome. Amiye´l tou reinu, fáigase la túa voluntá lu mesmu na tierra comu´n cielu. El nuesu pan de tolus días dánuslu guoi ya perdónamus las nuesas ofensas lu mesmu que nós facemus conus que mus faltoren. Ya nun mus deixes cayere na tentación ya llíbramus del mal. Amén.


Central

Padre nuesu que tas en cielu, santificáu seya'l to nome. Amiye'l to reinu, fáigase la to voluntá lo mesmo na tierra qu'en cielu. El nuesu pan de tolos díes dánoslo güei y perdónamos les nueses ofenses lo mesmo que nós facemos colos que mos faltaren. Y nun mos dexes cayer na tentación, y llíbramos del mal. Amén.


Ouriental

Padre nuestru que tas en cielu, santificáu seya´l tu nome. Amiye´l tu reinu, h.ágase la tu voluntá lu mesmu ena tierra qu´en cielu. El nuestru pan de tolus días dánuslu güei y perdónanus las nuestras tentaciones lu mesmu que nosotros ḥacemus colus que nus faltaren. Y nun nus dexes cayer ena tentación, y líbranus del mal. Amén.


Plurilhenguismo[eiditar | eiditar código-fuonte]

L'asturiano ye tan çtinto de l spanhol cumo l galego ye de l catalan. Hai cerca de 80% d'anteligiblidade cul spanhol -- l suficiente para porbocar ua rutura na capacidade quemunicatiba. Nas zonas rurales eisoladas, l spanhol ye ousado an oucasiones formales i cun strangeiros, nomeadamente pula populaçon mais eidosa. Durante un çcurso formal, ye quemun oubir frases formadas por palabras castelhanas misturadas cun palabras asturianas, ousando la gramática castelhana.

Alfabetizaçon[eiditar | eiditar código-fuonte]

D'acordo cula Lhei 1/1998, de 23 de márcio de 1998, d'uso i promoçon de l bable/asturiano ne l'eisercício de sues cumpeténcias, l Prencipado de Astúrias garantirá l'ansino de l bable/asturiano an todos ls nibles i graus, respeitando assi la buntade de sue daprendizaige. An to causo, l bable/asturiano deberá ser anserido drento de l'hourário scolar i será cunsidrado cumo matéria antegrante de l curríclo. An outras palabras, ye beluntairo para l'alunos studá-la, mas ye oubrigatório pa la scuola oufrecé-la.

Fuontes[eiditar | eiditar código-fuonte]

Refréncias[eiditar | eiditar código-fuonte]

  1. Relatório de PROEL