James Joyce

Ourige: Biquipédia, la anciclopédia lhibre.
Joyce an 1918

James Augustine Aloysius Joyce (Dublin, 2 de Febreiro de 1882Zurique, Suíça, 13 de Janeiro de 1941) fui un scritor irlandés spatriado. Ye amplamente cunsiderado un de l outores de maior relebáncia de l seclo XX. Sues obras mais coincidas son l belume de cuntos Dublinenses (1914) i ls remanses Retrato de l Artista Quando Moço (1916), Ulisses' ' (1922) i Finneganes Wake (1939) - l que se poderie cunsiderar un "cánone joyceano".

Ambora Joyce tenga bibido fura de sou paíç natal pula maior parte de la bida adulta, sues speriéncias irlandesas son eissenciales para sue obra i fornecen-le to la ambientaçon i mui de la temática. Sou ouniberso ficional anraíza-se fuortemente an Dublin i reflete sue bida familiar i eibentos, amisades i inimizades de l tiempos de scuola i faculdade. Desta forma, el ye al mesmo tiempo un de l mais cosmopolitas i un de l mais particularistas de l outores modernistas de léngua anglesa.

Irlanda[eiditar | eiditar código-fuonte]

L mais bielho de dieç filhos, James Joyce nace nua abastada família católica ne l subúrbio de Rathgar, an Dublin. La família de sou pai, probeniente de Cork, era de ricos comerciantes. An 1887, l pai, John Stanislaus Joyce, antes secretairo nua çtilarie, fui nomeado coletor de taxas eimobiliárias pula Dublin Corporation (l Cunseilho Municipal); la família se muda anton para l nuobo i eilegante subúrbio de Bray. Ne l anho seguinte, l nino ampeça sue eiducaçon ne l Clongowes Wod College, un anternato ne l Cundado de Kildare.

An 1891, James screbiu un poema, Eit Tu Heialy, subre la muorte de Charles Stewart Parnell. Sou pai fé-lo amprimir i até mandou ua cópia para la biblioteca de l Baticano. An nobembre de l mesmo anho, l nome John Joyce fui anscrito na Stubbs Gazette (un registro oufecial de falhéncia s) i afastado de l trabalho. An 1892, James ten de salir de Clongowes pus sou pai nun podie mais pagar por sue matrícula; an 1893, John fui demitido cun ua penson. Assi ampeçou ua çcida rumo a la pobreza para la família, percipalmente debido al cunsumo de álcol por John i sue inatidon financeira an giral. John Joyce fui l modelo para l caráter de Simon Dedalus ne l Retrato de l Artista Quando Moço i Ulisses, assi cumo de l tio de l narrador an dibersos cuntos de Dublinenses.

Passado Clongowes, Joyce studou an casa i por un brebe tiempo na scuola de l Christian Brothers na rue Richmond norte, antes que se le oufrecisse ua baga na scuola jesuíta de Dublin, l Belbedere College, an 1893. La ouferta fui feita, al menos an parte, na sperança de que se demunstrasse que el tenie ua bocaçon i se juntarie a la Cumpanha de Jasus. Joyce, mas, rejeitou l catolicismo als dezesseis; anque desso, la filosofie de Tomás de Aquino permanecerie ua de sues fuortes anfluéncias por to la sue bida.

El se matriculou ne l University College Dublin an 1898. El studou lhénguas modernas, specificamente anglés, francés i eitaliano. Tamien ambolbiu-se cun ls círclos teatrales i lhiterários de la cidade. Sue resenha de l Nuobo Drama de Heinrik Ibsen fui publicada an 1900 pula Forthnightly Rebiew i resultou nua carta de agradecimiento pul própio dramaturgo noruegués. Joyce screbiu alguns outros artigos i pul menos dues peças (ua deilhas antitulada La Brilliant Carer, "Ua Carreira Brilhante"; ambas zde anton se perdírun) durante este período. Muitas de las sues amisades de l University College aparecen cumo personaiges ne ls lhibros de Joyce.

1902-4: Anhos decisibos[eiditar | eiditar código-fuonte]

Joyce fui la Paris pula purmeira beç an 1902 para studar medecina (a la época, habie tamien un eferbescente mobimiento artístico an Montparnasse i Montmartre). An 1903, retorna a la Irlanda, pus sue mai morria de cáncaro. Busca manter-se cumo jornalista i porsor particular. An janeiro de l anho seguinte, scribe Un Retrato de l Artista, un ansaio-narratiba subre stética, nun die, mas la obra ye recusada pula rebista lhibre-pensante Dana. An sou bigésimo-segundo anibersário, decide rebisar la stória i transformá-la nun remanse que el planeijaba chamar Stephen Heiro (Stephen Herói). Ne l mesmo anho, publica sou purmeiro trabalho na eidade adulta: la sátira zaforada L Santo Oufício, na qual proclamaba-se superior a muitos nembros proeminentes de la Renacença Céltica i afirma sue ardança lhinguística anglesa.

Inda an 1904 el conheciu Nora Barnacle, ua moço de l Cundado de Galway, que trabalhaba cumo camareira i benerie a ser sue cumpanheira por to la bida. Joyce scolheu l die 16 de júnio para ser eimortalizado an sue obra Ulisses porque fui nesse die an que fizo sexo pula purmeira beç cun Nora, a la época ua moço birge de binte anhos, anque la amprensa irlandesa publicar que nesse die eilhes "caminórun juntos" pula purmeira beç. Na berdade, Nora tubo medo de cumpletar l coito i l masturbou "cun ls uolhos dua santa", cumo Joyce relatou nua carta an que relembrou l acuntecido.[1]

Joyce inda permanece an Dublin por un tiempo, bebendo bastante. Bai morar cul studante de medecina Ouliber St John Gogarty, que serbiu de base para la personaige Buck Mulligan an Ulisses. Depuis de drumir por seis nuites na Torre Martello, de Gogarty, el sal passado ambos çcutiren, ambebeda-se nun bordel i ambolbe-se nua briga, de la qual ye resgatado por Alfred Hunter, un coincido de sou pai; Hunter, un judiu irlandés, fornece l modelo para Leopold Blon, l heirói de Ulisses.

Triiste[eiditar | eiditar código-fuonte]

Dubliners, 1914

Pouco depuis, el foge cun Nora. L casal parte an eisílio outo-amposto, ando purmeiro para Pula (hoije na Croácia) i depuis Triiste (Eitália), ambas anton na Áustria-Hungria, para ansinar anglés na scuola Berlitç. Un de sous alunos triestinos fui Ettore Schmitç; eilhes se conhecírun an 1907, i por lhongo tiempo fúrun amigos i críticos mútuos. Joyce passou a maior parte de las décadas seguintes ne l Cuntinente. Ende nacerian sous filhos Giorgio (1905) i Lhucia (1907; sou nome pronuncia-se a la eitaliana, cumo Lhutchía).

Joyce publica, an 1907, Música de Cámara (Chamber Music) (batizada, segundo el afirmou, a partir de l sonido de urina nun penico, chamber pot) ua antologie de 36 poemas lhíricos cúrtios. La obra, anspirada na poesie de l período eilisabetano (i.i. outores cumo Willian Shakespeare), lhebou a la sue ancluson na Antologie Eimagista' ', eiditada por Ezra Pound, que amostrarie ser cumo un defensor de Joyce por mais dua década.

An besitas la Dublin, abre l purmeiro cinema de la cidade, l Bolta, an 1909, mas fracassa; depuis, an 1912, zamtende-se cun un eiditor subre sue nuoba obra, i publica contra el, ne l mesmo anho, Gáç dun Bico (Gas fron la Burner).

La obra que Joyce querie fazer salir an sue cidade natal era Dublinenses, ua série de quinze cuntos subre la cidade i la bida de sous habitantes. Ls cuntos son ua análise penetrante de la stagnaçon i paralisia de la sociadade de Dublin. Ancorporan eipifanias, ua palabra ousada particularmente por Joyce, que para el significaba ua súbita cuncéncia de la "alma" de algo.

Anque sou antresse por triato zde la mocidade, Joyce publicou solo ua peça, Silados, ampeçada an Triiste lhougo passado la erupçon de la Purmeira Guerra Mundial i publicada an 1918. Un studo de la relaçon marido-mulhier, la peça coneta-se cula obra anterior "Ls Muortos" (l redadeiro cunto de l Dublinenses) i cula posterior Ulisses.

Esta tamien fui ampeçada na cidade eitaliana an 1914, i inda lhebarie muitos anhos para ser cumpletada i publicada. Mas, ampeçada la guerra, la permanéncia de l Joyce an território austro-húngaro se torna ampossible, yá que éran cidadanos británicos i, portanto, einimigos. Assi, an 1915, Joyce i Nora se mudan para la neutra Suíça; passado brebes stadas an outras cidades, se stabelecen an Zurique.

Zurique[eiditar | eiditar código-fuonte]

Eibentos amportantes de la purmeira stadie suíça de Joyce son la publicaçon de Silados, la cuntinidade de la cumposiçon de Ulisses, la purmeira crise de iridite, que eirie piorando sue bison al lhongo de las décadas, i la publicaçon de sou purmeiro remanse, Retrato de l Artista Quando Moço.

L Retrato ye ua recriaçon cumpleta de l remanse abandonado "Stephen Heirói". Outobiográfico an ancha medida, l remanse mostra la oubtençon de maturidade i outo-cuncéncia dun moço anteligente. L protagonista ye Stephen Dedalus, la repersentaçon joyceana de si mesmo. Neste remanse, ye possible bislumbrar técnicas posteriores de l scritor, ne l uso de l monólogo anterior i na maior preocupaçon cul psíquico an relaçon a la rialidade sterna. Para alhá desso, la lhenguaige se zambolbe al lhongo de l lhibro, cunforme l personaige crece, amadurece i torna-se capaç de narrar sou mundo dua maneira mais sofisticada.

Paris[eiditar | eiditar código-fuonte]

Finda la guerra, Joyce retorna la Paris an 1920 adonde, sceto por dues besitas a la Irlanda, permaneciu puls binte anhos seguintes. Ye morando na Cidade-Luç que Joyce sofree dibersas ouperaçones ne ls uolhos a partir de 1924, cunclui sues dues maiores obras, oubtendo amplo reconhecimento pul Ulisses i reaçones dibersas pul Finneganes Wake, i torna-se ua refréncia para ls modernistas de lhéngua anglesa, specialmente moços irlandeses cumo Samuel Beckett. Ye tamien durante este período, an 1931, que James i Nora se casan, an Londres.

Poesie[eiditar | eiditar código-fuonte]

Joyce publicará, an 1927, sou segundo lhibro de poesie, Poemas, un Toston Cada. Scribe tamien Ece Puer, un poema scrito an 1932, subre dous eibentos próssimos, la muorte de sou pai i l nacimento de sou nieto. Publica-los, juntamente cula demales obra poética, an Colleted Poems (Poesie reunida), an 1936.

Ulisses[eiditar | eiditar código-fuonte]

Stória einicial de la publicaçon[eiditar | eiditar código-fuonte]

La Puonte Half Penny, an Dublin

An 1906, anquanto terminaba Dublinenses, Joyce cunsiderou adicionar outro cunto, subre un negociante de anúncios judiu chamado Lheopold Blon sob l títalo Ulisses. La stória nun fui scrita, mas la eideia permaneciu i, an 1914, Joyce ampeçou a trabalhar nun remanse usando tanto este títalo quanto la premissa básica, tenendo-lo cumpleto an outubre de 1921.

Grácias la Ezra Pound, trechos de l remanse ampeçórun a ser publicados na rebista The Lhittle Rebiew an 1918. Esta rebista era eiditada por Margaret Anderson i Jane Heiap, cul apoio de John Quinn, un adbogado de Nuoba York antressado an arte i lhiteratura spurmentales cuntemporáneas. Anfelizmente, houbiste porblemas desta serializaçon cula censura norte-amaricana, i an 1920 ls eiditores fúrun cundenados por publicar ouscenidades, l que anterrompeu la publicaçon serial de l remanse. L lhibro permaneciu proibido ne ls EUA até 1933.

Joyce ancontrou dificuldades para ancontrar quien publicasse sou lhibro, pul menos an parte debido la esta cuntrariedade. Mas la Shakespeare and Cumpany, ua famosa lhibrarie de la Borda Squierda parisiense, de propiadade de Sylbia Beach, publicou-lo an 1922. Ua eidiçon anglesa publicada ne l mesmo anho pula mecenas de Joyce Harriet Shaw Weaber ancontrou nuobas dificuldades cun outoridades stadunidenses, i 500 cópias ambiadas als EUA fúrun cunfiscadas i possiblemente çtruídas. Ne l anho seguinte, John Rodker amprimiu ua tiraige de mais 500, çtinadas a sustituir las cópias faltantes, mas estes lhibros fúrun queimados pula alfándiga anglesa an Folkestone. Ua outra cunsequéncia de l status lhegal ambíguo de Ulisses cumo un lhibro proscrito fui la apariçon de bárias bersones "botleg", mais notablemiente bersones piratas de l eiditor Samuel Roth. An 1928, cunseguiu-se un mandado judicial contra Roth i el parou la publicaçon.

Ulisses i la ascenson de l modernismo lhiterário[eiditar | eiditar código-fuonte]

1922 fui un anho fundamental na stória de l modernismo na lhiteratura de lhéngua anglesa, cula publicaçon tanto de Ulisses quanto de l poema The Weste Lhand, de T. S. Eiliot. An sou remanse, Joyce outiliza-se de l fluxo de cuncéncia, de la paródie, de piadas i birtualmente todas las demales técnicas lhiterárias para apersentar sous personaiges. La açon de l lhibro, que se zamrola nun solo die, 16 de júnio de 1904, situa ls personaiges i ancidentes de la Odisséia de Homero na Dublin moderna i repersenta Odisseu (Ulisses), Penélope i Telémaco an Lheopold Blon, sue sposa Molly Blon i Stephen Dedalus, cujos carateres cuntrastan cun sous altibos modelos, parodiando-los. L lhibro splora dibersas árias de la bida dublinense, stendendo-se subre sue degradaçon i monotonia. Inda assi, l lhibro tamien ye un studo afeiçoadamente detalhado subre la cidade, i Joyce afirmaba que se Dublin fusse çtruída por algua catástrofe, poderie ser reconstruída tijolo por tijolo, usando cumo modelo sue obra. Para atingir este nible de percison, Joyce usou ua eidiçon de 1904 de l Thon's Diretory - ua obra que lhistaba ls propietários i/ó tendores de cada eimóbel residencial ó comercial de la cidade. El tamien anxurraba amigos que inda bibian na cidade cun pedidos de anformaçon i sclarecimentos.

Finnegans Wake[eiditar | eiditar código-fuonte]

Screbendo l Finneganes Wake[eiditar | eiditar código-fuonte]

Al que parece, tenendo terminado Ulisses, Joyce sofriu un período de bloqueio criatibo. An 10 de márcio de 1923 el ampeçou a trabalhar nun testo que serie coincido, ampeçalmente, cumo Work in Progress ("Obra an andamento") i depuis Finneganes Wake (Finnicius Rebén, na traduçon brasileira de Donaldo Schuler). An 1926 las dues purmeiras partes de l lhibro stában cumpletas. Naquel anho, el conheciu Eugène i Marie Jolas que propusírun ir publicando l trabalho an sue hoije lhegendária rebista transition. Sin este apoio, ye possible que l lhibro nunca fusse terminado ó publicado.

Por alguns anhos depuis desso, Joyce progrediu cun rapideç, mas na década de 1930, zacelerou cunsiderablemiente. Esso debiu-se a ua série de fatores, ancluindo la muorte de sou pai an 1931, preocupaçon cula salude mental de sue filha Lucia i sous própios porblemas de salude, ancluindo la bison que iba deminuindo. Buona parte de l trabalho era feito anton cula ajuda de moços admiradores, antre eilhes Samuel Beckett. Por alguns anhos, Joyce alimentou l scéntrico praino de antregar l trabalho para ser cumpleto por sou amigo James Stephenes, baseado ne l fato de que Stephenes nacera ne l mesmo spital que Joyce, satamente ua sumana depuis, i tenie l nome tanto de l outor quanto de sou alter eigo ficional (este ye un eisemplo de las numerosas superstiçones de Joyce).

Las seçones ouriginales a aparecer an transition recebírun reaçones dibersas, ancluindo comentairos negatibos de antigos apreciadores de la obra de Joyce, cumo Pound i Stanislaus Joyce, armano de l outor. Cumo reaçon la esta recepçon hostil, apoiadores de l nuobo lhibro, antre ls quales Beckett i Willian Carlos Williams, ourganizórun un lhibro de ansaios. El fui publicado an 1929 sob l títalo Our Sagmination Round S Fatification Fur Ancamination Of Work In Progress. Na fiesta de sous 57 anhos na casa de l Jolas, Joyce rebelou l títalo final de la obra i an 4 de maio l Finneganes Wake ye publicado cumo lhibro.

Stilo i strutura de l Finneganes Wake[eiditar | eiditar código-fuonte]

L método joyceano de l fluxos de cuncéncia, alusones lhiterárias i lhibres associaçones oníricas fui lhebado até l lhemite an Finneganes Wake, que abandonou todas las cumbençones de custruçon de anredo i personaige i ye scrito nua lhenguaige peculiar i árdua, baseada percipalmente an cumplexos trocadilhos de múltiplos nibles. Esta abordaige ye similar a la ousada por Lewis Carroll an "Jabberwocky", mas mui mais stensa. Se Ulisses ye un die na bida dua cidade, l Wake ye ua nuite i cumpartilha de la lhógica de l suonhos. Esto fizo cun que "Lhibro Azul inutilmente eilegible, nua traduçon simples", la frequentemente citada çcriçon de Ulisses ne l Wake, fusse aplicada por muitos lheitores i críticos al própio Wake. Antretanto, fui-se chegando a un cunsenso subre l eilenco central de personaiges i anredo giral.

Para alhá de l uso frequente de neologismos i arcaísmos, mui de l jogo de palabras de l lhibro anraíza-se ne l uso de trocadilhos multilíngues que conetan ua gama de idiomas. L papel de Beckett i outros assistentes ancluiu reunir palabras destes idiomas an cartones para Joyce usar i, a la medida an que la bison de l outor pioraba, screbir l testo anquanto el ditaba.

La bison de stória perpuosta neste testo sofree anfluéncia mui fuorte de Giambattista Bico, i la metafísica de Giordano Bruno de Nola ye amportante para las anterrelaçones de l "personaiges". Bico propunha ua bison cíclica de la stória, na qual la ceblizaçon se arguia de l caos, passaba por fases teocráticas, aristocráticas i democráticas i retornaba outra beç al caos. L eisemplo mais óbbio de la anfluéncia de la filosofie cíclica de la stória de Bico ancontra-se nas sentenças de abiertura i fechamento de l lhibro. Finneganes Wake ampeça cun las palabras (na traduçon brasileira de Donaldo Schuler): eiqui, pretendo citar un trecho de la traduçon. Yá fui feito l cuntato cula eiditora para solicitar la permisson por scrito. An outras palabras, la purmeira sentença ampeça na redadeira páigina i la redadeira sentença na purmeira, tornando l lhibro un grande ciclo. Anclusibe, Joyce dixe que l lheitor eideal de l Finnicius sofrerie dua "ansónia eideal" i, al cumpletar l lhibro, retornarie a la páigina un i ampeçarie outra beç, i assi por delantre nun ciclo anfenito de releituras. Anclusibe, la traduçon perpuosta para l títalo remete la fin + ampeço, cul us ne l final podendo amentar la lhénguas cumo l lhatin i l francés, referidas tamien ne l ouriginal (fin-again, fin-de-nuobo).

Legado[eiditar | eiditar código-fuonte]

Busto de Jame Joyce na Irlanda

Com a erupção da Segunda Guerra Mundial, Joyce teve de deixar Paris e por fim voltou a Zurique, quase cego, em 1940. No começo do ano seguinte, morre de úlcera duodenal perfurada e peritonite generalizada, durante uma operação para salvar sua vida . Está enterrado no Cemitério de Fluntern, naquela cidade, junto com Nora.

A obra de Joyce foi submetida a pesquisas intensas por estudiosos de todos os tipos, e ele é um dos autores mais notáveis do século XX. Também foi influência importante para autores tão diversos quanto Beckett, Jorge Luis Borges, Flann O'Brien, Máirtín Ó Cadhain, Salman Rushdie, Thomas Pynchon, William Burroughs e muitos outros.

A influência de Joyce também se faz sentir em campos alheios à literatura. A frase "Three Quarks for Muster Mark", no Finnegans Wake, é a fonte para a palavra quark, na Física, que designa um dos muitos tipos de partícula elementar. O nome foi proposto pelo físico Murray Gell-Mann. O filósofo francês Jacques Derrida publicou um livro sobre o uso da linguagem em Ulisses, e o filósofo americano Donald Davidson fez o mesmo com o Finnegans Wake, comparando-o com Lewis Carroll.

Celebra-se anualmente a vida de Joyce no dia 16 de junho, o Bloomsday, em Dublin e num número cada vez maior de cidades ao redor do mundo. Em 2004, a capital irlandesa realizou o festival Bloomsday 100, que durou cinco meses (de abril a agosto) e se propunha a reaproximar a cidade e a obra de seu estimado filho. Um dos maiores eventos foi um café da manhã para milhares de pessoas na O'Connell Street, a principal da cidade.

Obra[eiditar | eiditar código-fuonte]

Fuontes i refréncias[eiditar | eiditar código-fuonte]

  1. Modelo:Refréncia a lhibro