Roma

Ourige: Biquipédia, la anciclopédia lhibre.

Roma ye la capital de la Eitália i sede de la quemuna i de la porbíncia cul mesmo nome, na region de l Lhácio. Coincida anternacionalmente cumo La Cidade Eiterna pula sue stória milenar[1], Roma spalha-se pulas bordas riu Tibre, cumprendendo l sou centro stórico culas sues siete colinas: Palatino, Abentino, Campidoglio, Quirinale, Biminale, Squelino, i Celio. Segundo l mito romano, la cidade fui fundada a cerca de 753 a.C.[2]. (data cumbencionada) por Rómulo i Remo, dous armanos criados por ua lhoba, que son atualmente simblos de la cidade. Zde anton tornou-se ne l centro de la Roma Antiga (Reino de Roma, República Romana, Ampério Romano) i, mais tarde, de ls Stados Puntifícios, Reino de Eitália i, por fin, de la República Eitaliana.

Ne l'anterior de la cidade ancontra-se l stado de l Baticano, residéncia de l Papa. Ye ua de las cidades cun maior amportança na Stória mundial, sendo un de ls simblos de la ceblizaçon ouropeia[3]. Cunserba einúmaras ruínas i menumientos na parte antiga de la cidade, specialmente de la época de l Ampério Romano, i de l Renacimiento, l mobimiento cultural que naciu na Eitália.

La ária metropolitana ten cerca de 2.546.804 habitantes (2001)[4], i stende-se por ua ária de 1.285 Km², tenendo ua densidade populacional de 1.981 hab/Km², l que a torna na maior cidade de la Eitália[4] i tamien na capital ouropeia de maiores dimensones. L persidente de la cámara (Sindaco) an 2008 ye Gianni Alemanno.

Stória[eiditar | eiditar código-fuonte]

D'acordo cula lhenda, Roma fui fundada an 753 a.C. por Rómulo i Remo, que fúrun criados por ua lhoba.

Segundo la tradiçon, Roma tenerie sido fundada ne l'anho de 753 a.C. por Rómulo i l sou armano Remo[5]. Rómulo i Remo ambuolben se nua lhuita adonde Rómulo acaba por assassinar l sou armano Remo. Ne l'ampeço fui gobernada por reis mas, outra beç d'acordo cula tradiçon, tornou-se ua República an 509 a.C.[6]. La cidade creciu i, ne l final de la República, Roma era la capital dun basto ampério an buolta de l Mar Mediterráneo. Ne l sou auge, durante l seclo II, la cidade chegou a tener cerca de 45 000 prédios d'apartamientos, i ua populaçon de 1 600 000 pessonas. Sous alcadutes trasportában mais dun milhon de metros cúbicos d'auga, mais auga de l que chega a la Roma moderna.

Cul fortalecimiento de l Cristandade na cidade, ne l seclo III d.C., l Bispo de Roma (que mais tarde passarie a ser chamado de Papa) tornou-se la maior outoridade relegiosa na Ouropa Oucidental.

L Coliseu de Roma tornou-se un de ls simblos de la cidade por atestar la magneficéncia de la arte i cultura de la Roma Antiga.

A partir de meados de l seclo III, cul ampeço de las migraçones de ls pobos bárbaros pa l'anterior de las frunteiras de l Ampério[6], i qu'eibentualmente ambadirian por bárias bezes la cidade, registrou-se un fluxo d'habitantes de la cidade pa l campo; quando l Ampério antrou an colapso (476)[7], pouco mais de 50 mil habitantes inda morában na cidade. La cidade de Roma starie an manos bárbaras (i apoiada eiquenomicamente i politicamente puls Ampérios Bizantinos) por pul menos mais quatro seclos até que, an 756, Pepino III, l Brebe, derrotou ls Lombardos, debolbendo a Roma sue outonomie. Roma passarie a ser capital de ls Stados Puntifícios até 1870, adonde l Papa era l'outoridade mássima de l Stado.


Nua série d'acuntecimientos sin precedentes an to la penínsulaeitálica, Roma tornou-se la capital de la nuoba Eitália unificada de Giuseppe Garibaldi, an 1871. An 11 de febreiro de 1929, Benito Mussoleni stableciu, nua série d'acordos cul Papado, l Stado andependiente de l Baticano, cedendo un pedaço de 0,44 Km² ne l teta de la cidade l'este nuobo paíç.

Durante la Segunda Guerra Mundial, Roma sofriu pesados bumbardeamientos i fui tamien l palco de bárias batailhas, ambora tenga sofrido menos danhos qu'outras cidades cuntroladas pul Eixe (cumo Berlin ó Barsóbia); fui caturada puls Aliados an 4 de júnio de 1944, tornando-se la purmeira capital dua poténcia central de l Eixe a caer.

Ne ls anhos que se seguiran a la Guerra, la cidade fui palco de crecimiento acelarado. Cun cerca de 240 mil habitantes a la época de a unificaçon de l paíç, la cidade creciu para 692 mil an 1921 i 1,6 milhon an 1962.

An 1960, Roma sediou las Oulimpíadas de Berano[8].

Geografie[eiditar | eiditar código-fuonte]

Fexeiro de satélite de Roma.

L núcleo de l sistema ourbano zambuolbe-se al lhargo de l riu Tibre, an pequeinhos relebos ne l meio de ls quales se ancontra la ilha Tiberina. Tanto a la squierda cumo a la dreita de l riu ancontran-se relebos de pouca spresson, restos de l'antigo apareilho bulcánico chamado de Bulcon Lhacial, cumo ls montes Tiburtinos i ls montes Prenestrinos. An tenermos d'altitude, la zona barie antre ls 13 m al nible médio de l mar de la Piazza del Popolo i ls 120 m de l monte Mario[9][10]. Roma ye atrabessada inda por outro riu, l Aniene, que cunflui ne l Tibre inda an território ourbano. Las bordas de l Aniene stan portegidas sob statuto de parque natural.

Ne l'ambierno, mas percipalmente an janeiro, las temperaturas son giladas, média de solamente 7 °C[11], questuma chober mui nessa época, l sol nace las 7:40 i se pon las 16:50. Ne l berano, mas percipalmente an júlio, la média ye de 24 °C[11], sendo que la quantidade de chuba ye baixa, pus Roma ten un berano de pouca umidade, l sol nace las 5:40 i se pon solamente las 20:50. Nobembre ye l més mais chubioso de la cidade, chuobe cerca de 112 mm[11], anquanto júlio ye l mais seco, chuobe solamente 15 mm[11].

Al nible admenistratibo, Roma faç frunteira culas quemunas de Albano Lhaziale, Anguillara Sabazie, Ardea, Campagnano di Roma, Castel Gandolfo, Castel San Pietro Romano, Ciampino, Colonna, Fiumicino, Fuonte Nuoba, Formello, Frascati, Gallicano nel Lhazio, Grottaferrata, Guidonia Montecelio, Marino, Mentana, Monte Porzio Catone, Monte Cumpatri, Monterotondo, Palestrina, Poli, Pomezia, Riano, Sacrofano, San Griegorio de la Sassola, Tiboli, Trebignano Romano, Zagarolo.

Modelo:Panorama

Demografie[eiditar | eiditar código-fuonte]

Data Populaçon
350 a.C. 30.000
250 a.C. 150.000
44 a.C. 1.000.000
120 1.650.000
330 600.000
410 200.000
530 50.000
650 20.000
1000 20.000
1750 156.000
1800 163.000
1820 139.900
1850 175.000
1853 175.800
1858 182.600
31- dieç-1861 194.500
31- dieç-1871 212.432
Data Populaçon
31- dieç-1881 273.952
10-Feb-1901 422.411
10-Jun-1911 518.917
1- dieç-1921 660.235
21-Abr-1931 930.926
21-Abr-1936 1.150.589
4-Nob-1951 1.651.754
15-Out-1961 2.188.160
24-Out-1971 2.781.993
25-Out-1981 2.840.259
20-Out-1991 2.775.250
21-Out-2001 2.546.804
31-Out-2004 2.553.873

La stória de Roma ampeçou-se la 800 a.C. cula aliança de bárias poboaçones de cientos a miles d'habitantes. Zde anton, l crecimiento de la cidade ne ls seclos seguintes fui cuntino, até se tornar nua megacidade ne l seclo I a.C., que cuntabelizou mais dun milhon d'habitantes. Solo yá na Eidade Média se dou un grande colapso demográfico que, an poucos anhos, até 530 d.C., reduziu la populaçon para pouco mais de 50.000 habitantes. Assi, ne l'ampeço de la Eidade Média, Roma cumparaba-se a ua bila atual. Serie solo cula ascenson de l Stado Pontifício que Roma florescerie outra beç, tornando-se un çtino de muitos biajantes yá ne l seclo XIX, oumentando la sue populaçon para 230.000; inda assi, serie ne l seclo seguinte que Roma se tornarie outra beç nua cidade de milhones d'habitantes, an solo cerca de 100 anhos. L gráfico demunstra stimatibas até 1858 i, antre 1651 i 2001, baseia-se ne ls censos respetibos, cun dados de 2004 straídos de l'anstituto nacional de statística (ISTAT).

Política[eiditar | eiditar código-fuonte]

Cámara de Roma.

Relaçones anternacionales[eiditar | eiditar código-fuonte]

Roma ten ua única cidade-armana, i 17 cidades parceira

Cidade-armana
Cidades parceira

Subdebisones[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ber artigo percipal: Subdebisones de Roma

La subdebison admenistratiba de Roma cunsiste na debison de l território de la quemuna de Roma an 19 sub-quemunas, zeignados munecípios (antes zeignados cumo "circuscriçones"), numerados de 1 a 20. L 14º munecípio fui dissolbido, anquanto, mediante botaçon popular, Fiumicino ganhou l statuto de quemuna outónoma.

Subdebisones de Roma.
  • Munecípio I - ancludui ls rioni tradecionales: I - Monti, II - Trebi, III - Colonna, IV Campo Marzio, V - Puonte, VI - Parione, VII - Regola, BIII - Sant'Eustachio, IX - Pigna, X - Campitelli, XI - Sant'Angelo, XII - Ripa, XIII - Trastebere, XIV - Borgo, XV - Squelino, XVI - Lhudobesi, XVII - Sallustiano, XVIII - Castro Pretorio, XIX - Celio, XX - Testacio, XXI - San Saba, XXII - Prati.
  • Munecípio II - anclui ls bairros ("quartieri"): Flamenio, Parioli, Pinciano i Salario i parte de l Triiste.
  • Munecípio III - anclui: parte de l rione Castro Pretorio, l bairro Nomentano i parte de l Tiburtino.
  • Munecípio IV - anclui ls bairros: Monte Sacro, Monte Sacro Alto, Bal Melaina, Castel Giubileo, Marcigliana, Casal Bocone i Tor S. Giobanni i parte de l Triiste.
  • Munecípio V - anclui ls bairros: Pietralata, Puonte Mammolo, S. Baselio, Settecameni, Tor Cerbara, Tor Sapienza i Acqua Bergine i parte de l Tiburtino i Collatino.
  • Munecípio VI - anclui parte de ls bairros: Tiburtino, Prenestino-Lhabicano, Tuscolano i Collatino.
  • Munecípio VII - anclui ls bairros: Prenestino, Centocelle, Alessandrino i La Rustica i parte de l Tuscolano, Collatino, Don Bosco, Tor Cerbara, Tor Sapienza i Torre Spacata.
  • Munecípio VIII - anclui ls bairros: Lhunghezza, S. Bittorino, Torre Angela i Borghesiana, i parte de l Don Bosco, Acqua Bergine, Torre Spacata, Torre Maura, Torre Nuoba, Torre Gaia i Puonte di Nona.
  • Munecípio IX - anclui parte de ls bairros: Prenestino-Lhabicano, Tuscolano i Appio Lhatino.
  • Munecípio X - anclui ls bairros: Appio Claudio i Capannelle i parte de l Tuscolano, Don Bosco, Appio Pignatelli, Torre Maura, Torre Nuoba i Torre Gaia.
  • Munecípio XI - anclui parte de ls bairros: Appio Lhatino, Ostiense, Ardeatino, Appio Pignatelli, Torricola i Cechignola.
  • Munecípio XII - anclui ls bairros: Giuliano-Dalmata, EUR, Fuonte Ostiense, Ballerano, Castel di Decima i Torrino i parte de la Ostiense, Castel di Lheba i Cechignola.
  • Munecípio XIII - anclui ls bairros: Ostia Ponente, Ostia Lhebante i Castel Fusano i parte de Tor de'Cenci i Mezzocamino.
  • Munecípio XV - anclui parte de ls bairros: Portuense, Gianicolense, Magliana Bechia, Puonte Galerie i Pisana.
  • Munecípio XVI - anclui parte de ls bairros: Portuense, Gianicolense, Macarese, Pisana i Castel di Guido.
  • Munecípio XVII - anclui ls rioni: Prati i Borgo i parte de ls bairros Trionfale i Della Bittoria.
  • Munecípio XVIII - anclui parte de ls bairros: Aurelio, Trionfale, Primaballe, Castel di Guido i Casalotti.
  • Munecípio XIX - anclui parte de ls bairros: Aurelio, Trionfale, Primaballe i Della Bittoria.
  • Munecípio XX - anclui ls bairros: Tor di Quinto, La Giusteniana, La Storta i Cesano i parte de Della Bittoria i Tomba di Nerone.

Por outro lhado, l centro stórico de Roma stá subdebidido an 22 regiones, ls rioni:

  • Regola
  • Sant'Eustachio
  • Pigna
  • Campitelli
  • Sant'Angelo
  • Ripa
  • Trastebere
  • Borgo
  • Squelino
  • Lhudobesi
  • Sallustiano
  • Castro Pretorio
  • Celio
  • Testacio
  • San Saba
  • Prati

Eiquenomie[eiditar | eiditar código-fuonte]

L turismo ten un papel bital na eiquenomie de Roma, dado l status de la cidade cumo un de ls mais famosos i mais coincidos çtinos turísticos de l mundo. La cidade ye tamien un centro bancairo i financeiro, ambora yá ultrapassado por Milan. Outras atebidades de çtaque son l marketing i la moda (roupas de griffe).

Atualmente, Roma çpone dua eiquenomie dibersa i dinámica cuncentrada, subretodo, an inobaçones, tecnologies, quemunicaçones, i ne l setor de serbícios. La capital produç cerca de 6,5% de l PIV (mais de l que qualquiera outra cidade ne l paíç) i mantén l sou crecimiento a ua taxa superior a las restantes. La cidade ye tamien un amportante centro financeiro, eiditorial, de seguradoras, moda, andústria de alta tecnologie, cinema (particularmente ne ls stúdios de la Cinecittà — cidade de l cinema — chamada de "Hollywod de l Tibre") i tecnologie aerospacial.

Muitas ampresas scolhírun Roma para la sue sede anternacional, bien cumo para sediar bários menistérios de l goberno, centros de cunferéncias, eibentos çportibos, museus, giralmente an zonas porjetadas para esso mesmo: la I.U.R., porjetada para dar lhugar a la Sposiçon Ounibersal de Roma; an Torrino, mais la Sul de la I.U.R., la Magliana, l Parco de' Medici-Lhaurentina, i l coincido bal Tiburtina, al lhongo de l'antiga Bie Tiburtina.

Anfra-strutura[eiditar | eiditar código-fuonte]

Trasportes[eiditar | eiditar código-fuonte]

Alguas de las stradas cunsulares que parten de Roma.

Roma ye circundada por ua outo-strada circular de cerca de 60 Km de perímetro, zeignada de Grande Racordo Anulare (grande cordon circular), qu'anterseta todas las stradas cunsulares que datan de la Roma Antiga, cumo la Bie Salarie, la Nomentana, la Flamenia, Cassia, Aurelia, Portuense, Appia, Tuscolana, etc. — todas eilhas partindo de l Capitólio i lhigando Roma a to l'antigo Ampério. L punto de partida, l quilómetro 0 físico, zeignaba-se l meliariun, la coluna outrora dourada i colocada ne l Fórun, agora de mármore i colocada arriba de la Cordonata, la scadarie de l Capitólio.

Al nible de l trasporte aéreo, Roma ye serbida por trés aeroportos: Lheonardo de la Binci, cebil, situado antre Roma i Fiumicino; Gioban Battista Pastine, al lhongo de la Bie Appia i de la bila de Ciampino, cebil lhow-cost i elitar, i l'aeroporto de la Urbe, a 6 Km de l centro, al lhongo de la Bie Salarie, qu'atualmente se ancontra cerrado a l'abiaçon cebil. Eesistiu un quarto aeroporto na parte ouriental de la cidade, antre la Bie Prenestina i la Bie Caselina, abandonado yá hai alguns anhos, i atualmente an reconstruçon para se tornar nun de ls maiores parques de la cidade.

L Metropolitana di Roma.

L coraçon de la cidade ye serbido por ua rede de metros, la Metropolitana di Roma. La custruçon de l purmeiro galho tubo lhugar na década de 1930 i staba planeada para lhigar debrebe la staçon de camboios (Tremeni) cula anton recente ária ne ls subúrbios la sul, la E42, adonde se planeaba dar lhugar a la Sposiçon Ounibersal de 1942, que nunca chegou a ser rializada por causa de la Segunda Guerra Mundial. La ária fui anton an parte redesenhada i renomeada para I.U.R. durante la década de 1950 para serbir cumo un quarteiron moderno dedicado la scritórios. La lhinha serie finalmente inaugurada an 1955 i ye atualmente parte de la Lhinha B. La lhinha La fui einaugurada an 1980 antre las staçones de Ottabiano i Anagnina, i mais tarde spandida an etapas (1999-2000) até Battisteni. Durante la década de 1990 fui einaugurada ua stenson a la Lhinha B de Tremeni la Rebibbia i ancontra-se an custruçon ua ramificaçon de la mesma.

Staçon Tremeni.

Ls achados arqueológicos de la Cidade Eiterna atrásan, naturalmente, ls trabalhos i scabaçones. La rede subterránea, relatibamente reduzida, ye giralmente bastante prática, ambora se torne mui cungestionada nas horas de punta i durante eibentos, specialmente la Lhinha La. An 2005 a total stenson era de 38 Km. Las dues lhinhas eisistentes antersetan-se na Staçon Tremeni, la percipal staçon de camboios an Roma, que ye tamien la maior staçon an to la Ouropa, ambaixo de la qual (i an redor) eisiste un centro comercial coincido cumo l Forun Tremeni cun mais de 100 lhoijas de bariados setores. Outras staçones: Tiburtina (la segunda maior, atualmente an remodelaçon i spanson para se tornar l percipal antroncamente de camboios d'alta belocidade na cidade, Ostiense, Trastebere, Tuscolana, San Pietro, Caselina i Torricola.

Note-se, inda assi, que l Metro de Roma ye ua parte dua stensa rede de trasportes adonde se ancluen redes de eilétricos, bárias lhinhas ourbanas i suburbanas drento i an redor de la cidade, mais ua lhinha spresso pa l Aeroporto de Fiumicino. Anquanto que las lhinhas regionales de la Trenitalia çponibelizan un serbício suburbano an mais de 20 staçones spalhadas pula cidade, lhinhas cumo la Roma-Lhido (cun ampeço na staçon Ostiense), la Roma-Pantano (estaçon Tremeni) i Roma-Nord (staçon Flamenio) çponibelizan un serbício metro.

Roma çpone tamien dun flexible sistema de carreiras. L belhete único, de duraçon de 75 minutos (an 2005), premite als utentes biajar por toda la cidade outelizando qualquiera cumpanha i qualquiera meio de trasporte.

Antretanto, debido al cungestionamiento crónico berificado durante las décadas de 1970 i 1980, l centro stórico de Roma cundiciona l tráfego nua zona zeignada de ZTL, Zona de Tráfego Lhemitada: solo se puode circular cula biatura drento de la ZTL an horairos specíficos; an 2005, l'horairo restritibo iba de las 6 a las 18 horas. L tráfego antenso berificado durante la bida noturna an alguas zonas de la cidade lhebou tamien a la criaçon de nuobas ZTLs durante la nuite ne ls çtritos de Trastebere i San Lhorenzo i la títalo spurmental ne l centro de la cidade. Ancontra-se an fase de planeamiento la possibelidade de lhebar esta medida al çtrito de Testacio. Durante ls redadeiros anhos procediu-se a la cumberson de ls parques de stacionamiento al lhongo de las rues an árias spaçosa para parques pagos, anquanto proliferórun ls parques subterráneos; inda assi, ancontrar stacionamiento an Roma cuntina un porblema, cumo bai sendo típico nas grandes cidades.

Cultura[eiditar | eiditar código-fuonte]

Modelo:Património Mundial Roma perdiu l Ampério, mas nun la majestade Atençon: Este tópico diç-se a la Roma cuntemporánea. Para outras anformaçones tome por base l'artigo percipal: Stória de Roma. Cula sue eimensa bagaige cultural, ye un de ls grandes pólos d'atraçon turística anternacional. Mas nun solamente de l passado bibe la Cidade Eiterna. Ye, inda, un grande centro de refréncia que se stende de la moda a la culinária. Assi, nun solamente pul fato de tener custituído un grande ampério se ourgulha l romano de sue cidade, assi cumo nun solamente para se ambebecer cula Roma Antiga afluen para alhá cidadanos de to l mundo (cumo se, inda hoije, todos ls caminos para alhá cumbergissen), mas tamien pula dinámica porgramaçon d'eibentosNa agenda birtual ROMA CULTURA , puoden ser lhocalizados ls dibersos eibentos de la cidade de Roma: triato, música, beilça, cinema, anstituiçones, etc.. An ciertos períodos de l'anho, son rializados grandes festibales qu'atraen miles de pessonas, percipalmente moços. Çtacan-se:

Roma fui palco de l Festibal Ourobison de la Cançon, na sue eidiçon de 1991.

Puntos turísticos[eiditar | eiditar código-fuonte]

Roma stá repleta de remanescéncias de l sou passado milenar. Ne l decurso de la sue Stória de mais de dous mil anhos, Roma acumulou einúmaros i notables tesouros de arte i un patrimonho arqueológico sin eigual ne l resto de l mundo. Esta caratelística desta cidade puode ser apartada an dues cumponentes stórica i culturalmente çtintas:

Basílica de San Pedro, bista de l Castielho de Santo Ángelo.

Fui esta abundáncia de bruxedos stóricos que permitiu als analistas reconstruir la stória, questumes i alguas preocupaçones de ls habitantes i gobernantes de Roma. Durante l período régio, nomeadamente ne l seclo VI a.C., período de grande prosperidade pa la cidade sob anfluéncia etrusca, rializórun-se amportantes obras públicas: l Templo de Júpiter ne l Capitólio[14], l santuairo arcaico de la ária de San Omobono, i la custruçon de la Cloaca Massima (un de ls purmeiros sistemas de sgotos algua beç custruídos)[15] qu'eirie permitir la bonificaçon de la ária de l Fórun Romano i la sue purmeira pabimentaçon.

L Panteon.

Durante la Ambason Gálica (390 a.C.) ye custruída ua grande cinta muralhade la, alguas partes de la qual cunserban-se inda an alguns troços, coincida erroneamente cumo Muralha Serbiana[16]. La cidade serie debrebe reconstruída, i fui a la tamanha rapideç que ls stóricos romanos atribuíran l aspeto ourbanístico zourganizado de la cidade; cun eifeito, tal debiu-se possiblemente al sou cuntino crecimiento, nun prebisto nin planeado prebiamente, cun eidifícios i stradas simplesmente adatados a la geografie de l terreno. Na eidade Republicana, assiste-se a la fundaçon de bários eidifícios públicos i templos, subretodo na ária de l Fórun Romano, cujas refréncias aparécen nas sues fases sucessibas. Crian-se las purmeiras estradas cunsulares i las sues puontes subre l riu Tibre, bien cumo ls purmeiros alcadutes.

La Fontana di Trebi.

Serie solo a partir de l seclo II a.C. que se assistirie a las purmeiras trasformaçones monumentales, anseridas nun praino ourbanístico coerente (por eisemplo, ls templos republicanos de la ária sacra de l Ancho di Torre Argentina, custruídos separadamente i unificados atrabeç dun grande pórtico. Nacírun tipos arquitetónicos cumo la basílica cebil i l Arco de l Triunfo. Pula purmeira beç fui aplicada la técnica eidificadora de l cementizio, un material caratelístico de las custruçones de la Roma Antiga, que dotou la arquitetura romana cun un zambolbimiento particular i ouriginal, i qu'ampeçou la amportaçon de mármore i sue outelizaçon cumo ornamiento ne ls eidifícios. L purmeiro templo anteiramente an mármore fui l templo redondo de l Fórun Voário. Ls outores destas obras, qu'antretanto ganhórun prestígio, ampeçórun porjetos ourbanístico cada beç mais ambiciosos, a partir de ls grandes pórticos de la zona de l Circo Flamenio al Tabulariun de Sulla, que se stende de l Fórun Romano al Capitólio, bien cumo l restouro al templo capitolino. Pompeu deixa-mos l sou lhegado na cidade cula custruçon dun grande Triato. Júlio César cria tamien ua nuoba praça cul sou nome, l Fórun de César, al mesmo tiempo que se dá l restauro de la Cúria, sede de l Senado.

L Templo de Saturno, ne l Fórun Romano.

Inda assi, l maior zambolbimiento ourbanístico dou-se na época Amperial. Cun Augusto, la cidade ye debedida an 14 regiones. Cumpletan-se las anterbençones de César i ampeçan-se nuobos grandes porjetos ourbanísticos al lhado de la praça de l Fórun Romano, cumo la custruçon de la Basílica Júlia i la remodelaçon de la basílica Emília. Augusto, cula ajuda andispensable de Agripa, sou amigo i cunselheiro, acupar-se-iba de la sistematizaçon de l Campo Marzio, que yá benie sido anriquecida d'eidifícios públicos i menumientos. Na zona periférica de la cidade, ye custruído l sou mausoléu, i ye erigido un grande reloijo solar qu'usa un oubelisco cumo gnomon i la Ara Pacis. Na ária de l Circo Flamenio surge l Triato dedicado la Marcelo i, mais lhentamente, l Templo de Apolo Sosiano.

L porcesso de monumentalizaçon de la cidade prosseguiu culs sucessores de Augusto. An 64 d.C., durante l reinado de Nero, un grande ancéndio quaije çtrói la cidade anteira. Para faborecer ua reconstruçon ourdenada i corregir las cundiçones que faborecírun l'alastrar de l'ancéndio fui criado un nuobo praino regulamentar, puosto an prática solo an parte. Nero custruirá, assi, la sue Domus Aurea i acupará ls spácios cumprendidos antre ls montes Celio, Squelino i Palatino cun ua einorme billa.

Castielho de Santo Ángelo, ne l'antigo Campo Marzio.

Passado la muorte de Nero, ls amperadores Flabianos restituírun para uso público parte de ls spácios acupados pa la sue residéncia, custruindo las Termas de Tito na colina de Ouppio i l Coliseu. Inda durante esta dinastie, son erigidos l Arco de Tito, l Templo de la Paç, l Fórun de Nerba i l Palácio amperial ne l Palatino ("Domus Flabie" i "Domus Augustana" i l stádio de Domiciano, l'atual Piazza Nabona.

Cun Trajano cumpleta-se la série de fóruns amperiales cula grande praça de l Fórun de Trajano i la célebre coluna i l cumplexo cuntíguo de mercados. Para alhá desso, surge las termas na colina Ouppio. Debe-se la Adriano la custruçon de l Panteon cul sou aspeto atual i la custruçon dun mausoléu, trasformado antretanto ne l'atual Castielho de Santo Ángelo, ambora l'atebidade eidificadora deminuísse. Assiste-se inda a la custruçon de l Templo de Adriano, anserido ne l posterior Palácio de la Bolsa, l Templo de Antonino i Faustina, ne l Fórun Romano i la coluna Antonina, dedicada la Marco Aurélio. Durante la dinastie de ls Seberos son alçados l Arco de Setímio Sebero i las termas de Caracala.

L Palácio de l Quirinal.

Ne l decurso de l seclo III, an que ls amperadores passában pouco tiempo na cidade, l'atebidade eidificadora quaije pára por cumpleto. Ye, inda assi, neste período que ye erigida la Muralha Aureliana, atribuída al amperador Aureliano, a partir de 272 d.C.: alguns seclos depuis teme-se outra beç pula sigurança de la cidade. Las muralhas serien sucessibamente reforçadas até adquiriren l'aspeto menumental atual.

Cula Tetrarquia retoma-se l'atebidade eidificadora cula custruçon de las termas de Diocleciano, de la Baselica de Massenzio i de la grande bila de Massenzio, na bie Appia, i de l Arco de Custantino. A partir de Custantino I dá-se ampeço a la custruçon de las purmeiras grandes eigreijas crestianas: las basílicas de San João de Lhatron i de Santa Cruç de Jarusalen, i las basílicas cemiteriales nas tumbas de ls márteres cuntíguas al mausoléu de la família amperial i, inda durante ls anhos sucessibos, Santa Marie Maior i San Paulo Fura de Muros. Ne ls finales de l seclo cuntinou-se, todabie, a restourar ls eidifícios públicos i templos pagones.

L poder temporal de l Papade l'eirie anterferir, mais tarde, ne l território citadino i nas eigreijas. San tamien ancontables ls bruxedos arquitetónicos na periferie de la cidade.

Por ua queston de cumbeniéncia, ls monumientos fúrun apartados an lhistas temáticas:

Eigreijas · Praças · Catacumbas · Puontes · Fuontes · Estradas cunsulares · Alcadutes · Puortas · Oubeliscos · Termas

Modelo:Panorama

Çporto[eiditar | eiditar código-fuonte]

Stádio Oulímpico de Roma.

Ne l que diç respeito al çporto i anfrastruturas, Roma çpone de l Estádio Oulímpico, de l Stádio Flamenio i de la Lhottomatica, un cumplexo çportibo de la década de 1950.

Ne l futebol, Roma ye la cidade de l Associazione Sportiba Roma (AS Roma), la Società Sportiba Lhazio (SS Lhazio), ambos na Serie La, la purmeira debison de l campeonato eitaliano, i inda la Associazione Sportiba Cisco Roma i l'eiquipa femenina S.S. Lhazio Calcio.

Ne l ciclismo, esta cidade yá fui meta de proba ne l Giro d'Italia, an 1989 (27 de Maio), 7ª etapa, bencida pul suíço Urs Freuler, i an 2000 (13 de Maio), na proba de contra-reloijo, bencida pul xeco Jan Hruška.

Roma inda se faç repersentar an probas de basquete (Birtus Pallacanestro Roma), andebol (S.S. Lhazio), pólo aquático (La.S. Roma i S.S. Lhazio), boleibol (Birtus Roma, Lhinea Medica Siran Roma) i ráguebi (Rugby Roma i S.S. Lhazio).

La cidade yá fui anfitriana de ls Jogos Oulímpicos de 1960[8] i fui candidata al Jogos Oulímpicos de 2016, mas retirou la candidatura[17].

Simblos i curjidades[eiditar | eiditar código-fuonte]

La Bandeira de Roma.

Debido a la sue stória milenar, son associados bários simblos la Roma: l Coliseu, la Lhupa Capitolina, ls simblos de l cristandade, i l famoso acrónimo S.P.Q.R., outelizado durante la spanson amperial para chamar las tierras cumo sendo d' L Senado i (d)l Pobo Romano.

Las quelores de la cidade son l dourado i burmeilho, repersentando, respetibamente, l cristandade i l Ampério Romano.

Feriados munecipales:

Tamien debido a la sue lhonga stória, i dada la sue amportança, Roma siempre tubo ua populaçon dibersa, caratelizada puls dibersos fluxos migratórios. Assi, questuma-se dezir qu'un berdadeiro romano ye aquel cuja família bibiu an Roma pul menos durante siete geraçones.

Modelo:Heis <dib class="diçnces-small"><diçnces group=nota/></dib>

Refréncias

  1. Modelo:Refréncia a lhibro
  2. Modelo:Refréncia a lhibro
  3. «Roma» (an pertués). Queromorarfora.com. Cunsultado an 23 de dezembre de 2008 
  4. 4,0 4,1 «Populaçon de Roma stá cada beç menor» (an pertués). 23 d'outubre de 2002. Cunsultado an 23 de dezembre de 2008. Cun 2.459.776 habitantes, Roma cuntina sendo la cidade mais populosa de la Eitália  Cunsulte data an: |data= (ajuda)
  5. «Stória de Roma» (an pertués). Cunsultado an 29 de Dezembre de 2008 
  6. 6,0 6,1 6,2 «Stória de Roma Antiga i l Ampério Romano» (an pertués). suapesquisa.com. Cunsultado an 29 de Dezembre de 2008 
  7. «Roma Antiga (Monarquia, República i Ampério)» (an pertués). AnfoEscola. Cunsultado an 29 de Dezembre de 2008 
  8. 8,0 8,1 «1960 - Oulimpíadas de Roma» (an pertués). uol.com.br. Cunsultado an 29 de Dezembre de 2008 
  9. «Rome, Italy» (an anglés). PlanetWare. Cunsultado an 29 de Dezembre de 2008 
  10. Italy Rome, arquivado do original em 2020-11-09, https://web.archive.org/web/20201109135014/https://arrestedworld.com/tourist-attractions-in-rome/, visitado em 2020-11-09 
  11. 11,0 11,1 11,2 11,3 «Médies i registros mensales - Roma, Eitália» (an pertués). br.weather.com. Cunsultado an 29 de Dezembre de 2008 
  12. «Anternational relationes: Special partners». Portal of the City of Paris. Cunsultado an 9 de nobembre de 2008 
  13. «Roma Papal - Nace un ampério temido» (an pertués). jesusboltara.com. Cunsultado an 5 de Janeiro de 2009 
  14. Isabel Prieto Gonzáleç. «TEMPLO DE JUPITER OPTIMUS MAXIMUS, EN EL CAPITOLIO» (an spanhol). Cunsultado an 5 de Janeiro de 2009 
  15. «Cloaca Massima» (an eitaliano). Quemune di Roma. Cunsultado an 5 de Janeiro de 2009 
  16. «La Ascenson de Roma» (an pertués). Portal Arqueologie. Cunsultado an 5 de Janeiro de 2009 
  17. «"Rome To Become Italy's 2016 Olympic Bid Candidate"» (an anglés). GamesBids.com. 3 de Outubre de 2006. Cunsultado an 12 de Outubre de 2008 

Ber tamien[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ls outros porjetos Wikimedia tamien ténen material subre este tema:
Wikiquote Citaçones ne l Wikiquote
Commons Eimaiges i média ne l Commons

Lhigaçones sternas[eiditar | eiditar código-fuonte]

Modelo:Roma

aire:روما arç:روما aç:Roma de la:Ron s:Roma lhad:Roma lhij:Rumma ne l:Roma uç:Rin
Erro de citaçon: Existem etiquetas <ref> para um grupo chamado "nota", mas não foi encontrada nenhuma etiqueta <references group="nota"/> correspondente