Stória de la Jordánia

Ourige: Biquipédia, la anciclopédia lhibre.

L território que hoije ye la Jordánia ye parte dua region storicamente rica. Sue stória ampeça an 2000 a.C., quando ls Semitas formórun ua quelónia al redror de l riu Jordan nua ária chamada Canaana. Ambasores seguintes i quelonos ancluírun eigípcios, eisraelitas, assírios, babilónios, persas, griegos, romanos, muçulmanos árabes, cruzadas crestianas, turcos otomanos i, finalmente, ls británicos. Na fin de la Purmeira Guerra Mundial, l território que agora cumprende Eisrael, Jordánia, l Banco de l Oeste, la Faixa de Gaza i Jarusalen fui cuncedido al Reino Ounido , assi cumo l cuntrolo de la Palestina i Trasjordánia. An 1922, la Gran-Bretanha dibediu l cuntrolo stablecendo l semi-outónomo Eimirado de la Trasjordánia, regido pul príncepe Hashemita Abdullah, anquanto cuntinou la admenistraçon de la Palestina sob un alto comissário británico. L domínio sob la Trasjordánia acabou an 22 de Maio de 1946; an 25 de Maio, l paíç zornou-se l andependiente Reino Hashemita de la Trasjordánia. L tratado special de defesa cul Reino Ounido acabou an 1957.

La Trasjordánia fui un de ls Stados árabes que se mobiu para ajudar ls nacionalistas Palestinos a la cuntrários a la criaçon de Eisrael an Maio de 1948, i tomou parte na guerra antre ls stados árabes i l recentemente fundado Stado de Eisrael. L armistício de 3 de Abril de 1949 deixou la Jordánia cul cuntrolo de la Cisjordánia i garantiu que las lhinhas de demarcaçon de l armistício nun prejudicarian feturas quelonizaçones territoriales ó frunteiras.

An 1950, l paíç fui renomeado para “l Reino Hashemita de la Jordánia” para ancluir aqueilhas porçones de la Palestina aneixadas pul Rei Abdullah. Anquanto reconhecie la admenistraçon jordaniana subre la Cisjordánia, ls Stados Ounidos de la América mantubírun la posiçon que la soberanie defenitiba era assunto para un feturo acuordo.

La Jordánia assinou un pato de defesa mútua an Maio de 1967 cul Eigito, i partecipou na guerra de Júnio de 1967 antre Eisrael i ls Stados árabes de Síria, Eigito i Eiraque. Durante la guerra, Eisrael ganhou l cuntrolo de la Cisjordánia i todo Jarusalen. An 1988, la Jordánia renunciou todas las reeibindicaçones subre la Cisjordánia, mas retubo un papel admenistratibo sob ua quelonizaçon final, i l tratado cun Eisrael premetiu la cuntinidade de l papel jordaniano ne ls lhugares sagrados de l muçulmanos an Jarusalen. L gobierno de ls Stados Ounidos cunsidra la Cisjordánia cumo un território acupado por Eisrael i acradita que l stado final seia detreminado atrabeç de negociaçones diretas antre las partes nas bases de las resoluçones 242 i 338 de l Cunseilho de Sigurança de la ONU.

La Guerra de 1967 trouxo un dramático oumiento de l númaro de palestinos a bibir na Jordánia. La populaçon de refugiados – 700 000 an 1966 – creciu cun outros 300 000 de la Cisjordánia. L período que passado la guerra de 1967 biu un oumiento ne l poder i amportança de ls eilemientos de la rejisténcia Palestina (fedayen) na Jordánia. Ls fuortemente armados fedayen custituírun ua crecente amanaça a la soberanie i sigurança de l stado Hashemita, i la lhuita abierta splodiu an júnio de 1970.

Outros gobiernos árabes tentórun cuntribuir para ua seluçon pacífica, mas an Setembre, la cuntenidade de las açones fedayen na Jordánia oubrigou l gobierno a tomar ua açon para reaber l cuntrolo subre sue populaçon i território. Na lhuita pesada seguinte, ua fuorça de tanques sírios tomou posiçones ne l norte de la Jordánia para apoiar ls fedayenes, mas fui fuorçada a arrecular. An 22 de setembre, menistros de l sterior árabes reunidos ne l Cairo cunseguírun un cessar-fuogo ampeçando ne l die seguinte. Biolenças sporádicas cuntinórun, antretanto, até que las fuorças jordanianas oubtubírun ua bitória decesiba subre ls fedayen an Júlio de 1971, spulsando-los de l paíç.

Nanhue lhuita acunteciu al lhongo de la lhinha de l cessar-fuogo de l Riu Jordan de 1967 durante la guerra árabe-eisraelita de Outubre de 1973, mas la Jordánia mandou ua brigada para la Síria para lhuitar contra las ounidades eisraelita. La Jordánia nun partecipou de la Guerra de l Golfo de 1990-91. An 1991, La Jordánia aceitou, a la par cun repersentantes de la Síria, Líbano i Palestina, partecipar de negociaçones de paç diretas cun Eisrael mediadas por Stados Ounidos i Rússia. Fui negociado la fin de las hostelidades cun Eisrael i assinado un tratado de paç an 25 de Júlio de 1994. Zde anton, la Jordánia percura quedar an paç cun todos ls sous bezinos.