Saltar para o conteúdo

Mar Cáspio

Ourige: Biquipédia, la anciclopédia lhibre.
Esta páigina ó cacho fui traduzida outomaticamente i percisa de ser rebista por un falante natibo de mirandés. Se sabes bien mirandés ajuda la Biquipédia rebendo este artigo. Apuis de la rebison apaga esta marca. Oubrigado!
Mar Cáspio

Localizaçon de l Mar Cáspio
Ária de la superfice
371000 km²
afluentes
Riu Volga
Riu Ural
pais
 Rússia
Azerbaijon
Modelo:TKM
Modelo:KAZ
Modelo:IRN
Cumprimiento mássimo
1200 Km
Anchura mássima
450 Km
Perfundidade média
180 m
Perfundidade mássima
1025 m
perimetro
7000 Km
Cidades bezinas
Baku
Turkmenbachi
Babol
Atyrau
Aktau
Stenka Razin (Vasily Surikov)

L Mar Cáspio ye l maior lago de la Tierra an ária i belume. Ten 371 mil km2 i queda antre l stremo leste de la Ouropa i l stremo oeste de la Ásia. Banha la Rússia, l Azerbaijon, l Turquemeniston, l Cazaquiston i l Eiran, culas stepes de la Ásia Central al norte i la leste. Na Antiguidade, era coincido cumo ouceano Hircaniano i tamien ye atualmente chamado cumo mar Khazar i mar Khbalissian.

Cun sue superfice i sous 1.200 Km de cumprimiento i 450 Km d'anchura, l Cáspio ye l mais amportante lago de l mundo. Sue perfundidade média ye de 180 m, cun cota mássima de 1 025 m, i sue stenson costeira ye de quaije 7000 Km.

Ls rius Bolga i Ural zaguan ne l mar Cáspio, que ye conetado al Mar de Azob pul canhal Manych. L Bolga ye respunsable pula maior parte de l fluxo d'auga que chega al mar. Assi sendo, esta bie flubial ye fundamental para que seia mantidos l'eiquilíbrio aquático, la custituiçon biológica i química i l'oscilaçon de l nible de l'auga. Desta forma, l qu'acuntece an torno de l bal de l Bolga resulta an repercussones subre l mar Cáspio.

Mas l mar Cáspio nun recibe solamente auga de la bacie de l Bolga. La poluiçon resultante de quaije metade de la populaçon russa i dun terço de la porduçon andustrial i agrícola de árias de l riu Bolga splica ls eilebados nibles de poluiçon an quaije to la bacie heidrográfica. La falta de preocupaçon ambiental ne l período sobiético fui un de ls fatores pa la degradaçon de l mar Cáspio.

Morfologicamente l mar Cáspio se debide an trés partes percipales: la purmeira ye la porçon sul, adonde se ancontran las maiores perfundidades, cun média de 325 metros. La segunda parte ye la parte central de l mar, cun perfundidade média de 170 metros. La terceira ye la porçon norte, qu'antegra la depresson Aralo-Caspiana (depresson absoluta, cuja altitude média ye de –28 m). Ye la parte mais rasa de l mar, adonde la perfundidade nun passa de ls dieç metros. Esta parte de l mar tamien ye mais bulnerable als ampatos sócio-ambientales, por star situada junto la árias cuntinentales baixas i prainas, para alhá de tenr menor belume i perfundidade.

L nible de l mar Cáspio subiu i çceu al longo de ls seclos. Alguns storiadores apóian la teorie segundo la qual, durante la Eidade Média, un oumiento de l nible de las augas tenerie probocado l'inundaçon de cidades litoráneas de la region de Khazarie, cumo la cidade de Atil. Ne l seclo XX ocorrírun pul trés grandes períodos de mudança ne l nible giral de la superfice de l Cáspio. Antre ls anhos de 1900 i 1929, praticamente nun ocorrírun bariaçones seneficatibas de nible. Mas, antre 1930 i 1978, l nible de las augas apersentou ua deminuiçon cuntina, percipalmente antre 1930 i 1941. La causa percipal desse fenómeno fui la deminuiçon de l fluxo d'auga benida de ls rius qu'eilhi ténen sue foç.

A partir de 1978, l nible médio de l Cáspio subiu cerca de 2,5 metros. Las oscilaçones de nible, típicas an lagos ó mares cerrados, causan ampatos tanto de l punto de bista ambiental cumo na eiquenomie de las árias ribeirinhas. Tal cenairo acunteciu ne l mar Cáspio durante la prolongada queda de l nible de las augas (1930/1977), sendo que specialistas acraditában qu'essa era ua tendéncia eirrebersible. Assi, l gobierno sobiético rializou la planificaçon de l feturo de l'eiquenomie de l local, cunsidrando la cuntina baixa de l nible de l mar. Quando l nible subiu, parte cunsidrable de l que fui custruído, cumo stradas i assentamientos agrícolas, quedou submerso. Ls danos de l'oumiento de l nible aquático acabórun sendo maiores ne ls territórios prainos de la cuosta norte i nordeste, árias pertencentes a la Rússia. Specialistas inda nun ténen splicaçones pa l recente oumiento de l nible de l mar, nin ua prebison de l que poderá ocorrer nun feturo próssimo.

Outro aspeto amportante son sues bariaçones de nible i sou balanço hídrico, se cumparado l purmeiro aspeto cul que ben acuntecendo ne l Mar de Aral, cuja superfice líquida quedou reduzida dramaticamente nas radadeiras décadas.

Eimaige de satélite de l Mar Cáspio, NASA

Las percipales cidades a la beira de l mar Cáspio son:

Las cidades stóricas a la beira de l mar Cáspio:

L Cáspio ye ua de las zonas de maior porduçon de petrólio ne l mundo, an particular nas augas territoriales de l Azerbaijon. Recentes pesquisas anunciórun la persença de grandes reserbas de petrólio nas perfundezas de l lago.

L Cáspio ye tamien coincido por cunter ua populaçon de sturjon, que fornecen las obas que son trasformadas an cabiar. Mas cumo cunsequéncia de las atebidades pesqueiras eilegales la populaçon ten hoije sou belume mui ambaixo de l qu'era antes.

Lhigaçones sternas

[eiditar | eiditar código-fuonte]