Che Guevara

Ourige: Biquipédia, la anciclopédia lhibre.
Che Guevara (1960)

Ernesto Guevara, mais coincido por Che Guevara ó El Che (Rosário, 14 de júnio[1] de 1928La Higuera, 9 de outubre de 1967) fui un de ls mais famosos rebolucionários quemunistas de la stória. Fui cunsidrado pula rebista norte-amaricana Time Magazine ua de las cien personalidades mais amportantes de l seclo XX.[1]

Biografie[eiditar | eiditar código-fuonte]

L pequeinho Ernesto an 1929.

Ernesto Guevara de la Serna naciu an Rosário, amportante cidade andustrial argentina al noroeste de Buenos Aires, nua família de classe média alta i antiperonista.

Ernesto tenie dous anhos quando sofriu l purmeiro ataque de asma. Studou grande parte de l ansino fundamental cun sue mai an casa, adonde habie ua biblioteca de cerca de trés mil belumes cun obras de Marx, Angels i Lenin, que cun eilhes se familiarizou an sue adolescéncia. Alredror de l 12 ó 13 anhos lia muito. Sabe-se que liu Júlio Verne, Alexandre Dumas, Baudelaire, Neruda i Freud als 15 anhos.

Ls ataques de asma sofridos por Ernesto durante la anfáncia fúrun mui biolentos i an bista de l nino nun melhorar, ls médicos acunselhórun ua mudança de aires. An 1932, quando Ernesto tenie quatro anhos, la família demudou-se pa la region de Córdoba, ne l centro de la Argentina, que na altura nun era inda la zona andustrial que hoije ye. Radicórun-se an Altagracía, ua pequeinha stáncia de beraneio, nó mui lhoinge de la cidade de Córdoba. Bibian nua casa de stilo anglés, ua cottage chamada Billa Nidie. Fui titular de la purmeira eiquipa de juniores de l Belez Sarsfield.

An 1944, ls negócios de la família de Che ban mal i Ernesto amprega-se cumo funcionário de la Cámara dua bila ne ls alredores de Córdoba para ajudar las finanças an casa, sin deixar, assi i todo, de studar.

An 1946, acabou l lhiceu. Ls Guevara demudórun-se para Buenos Aires i Ernesto angressou na ounibersidade, studando medecina. Cuntinando la situaçon eiquenómica a piorar, fúrun oubrigados a bender cun prejuízo la plantaçon de mate que tenien zambolbido. Na capital, Ernesto ampregou-se outra beç cumo funcionário munecipal i mais tarde nua tipografie, cuntinando l curso de medecina. Houbo un período durante l qual trabalhou cumo beluntairo nun anstituto de pesquisas sexuales, anton mantenido pul partido quemunista. Nesse mesmo anho de 1946, fui chamado al serbício melitar, que, eironicamiente, l recusou por einaptidon física.

Depuis de la Segunda Guerra Mundial, cula bitória de ls aliados, la ouposiçon a João Domingo Perón ganhou nuobo ánimo. Ls studantes custituírun la sue camada mais aguerrida. Guevara partecipou nessas lhuitas.

Fizo ua biaige, ampeçada de mota i acabada a pie, pulas porbíncias argentinas de Tucumán, Mendoza, Salta, Jujuy i La Rioja, que adonde fizo stáncias Andinas.

I an 1951, seis meses antes de se formar an Medecina, decide parar l curso - para zespero de l pai - i ampeçar, cun Alberto Granado, ua grande biaige pul cuntinente, de Buenos Aires la Caracas, na bielha mota de l cumpanheiro, ua Norton 500 c, fabricada an 1939 i chamada de La Poderosa II.[2] Nessa biaige, Guevara ampeça a ber la América Lhatina cumo ua sola antidade eiquenómica i cultural. Bejita minas de cobre, poboaçones andígenas, falando cula populaçon, specialmente ls mais houmildes. De buolta a la Argentina an 1953 acaba ls studos de Medecina i passa a dedicar-se a la política.

An 1953, Guevara atuou cumo repórter fotográfico cobrindo ls Jogos Pan-Amaricanos de l México, por ua agéncia de amboras argentina. Inda an júlio de 1953, ampeça sue segunda biaige pula América Lhatina. Nessa ouportunidade bejita Bolíbia, Peru, Eiquador, Colómbia, Panamá, Cuosta Rica, El Salbador i Guatemala.

Fui por bies de la bison de tanta miséria i ampoténcia i de las lhuitas i sofrimientos que biu nas sues biaiges que l moço médico Ernesto Guevara cuncluiu que la única maneira de acabar cun todas las zeigualdades sociales era promobendo mudanças na política admenistratiba mundial.

An sue passaige pula Guatemala, adonde chegou an dezembre de 1953, Che bei la lhuita de l recén-eileito persidente Jacov Arbenz Guzmán, lhiderando un gobierno de cunho popular, na tentatiba de rializar reformas de base, eiliminar l lhatifúndio, deminuir las zeigualdades sociales i un de ls percipales oubjetibos, garantir la mulhier ne l mercado de trabalho.

Che an 1958

L gobierno amaricano era contra la Arbenz i, atrabeç de la CIA, cordenou bárias açones, ancluindo l apoio a grupos paramelitares, contra l gobierno eileito de la Guatemala, por nun se alinhar a la sue política pa la América Lhatina.

Las spriéncias na Guatemala son amportantes na custruçon de sue cuncéncia política. Alhá Che Guevara define-se un rebolucionário i posiciona-se contra l amperialismo amaricano.

Nesse meio tiempo, Che conhece Hilda Gadea, cun quien se casa i de cuja ounion nace sue purmeira filha, Hildita.

An 1954, ne l México atrabeç de Ñico López, un amigo de las lhuitas na Guatemala, el conhece Raúl Castro que lhougo l apersentarie a sou armano mais bielho, Fidel Castro. Esse ourganiza i lhidera l mobimiento guerrilheiro 26 de Júlio, ó M26, an refréncia al assalto al Quartel Moncada, adonde an 26 de júlio de 1953, Fidel Castro lhiderou ua açon melitar que tentaba tomar la percipal prison de presos políticos an Santiago. Guevara faç parte de l 72 homes que párten para Cuba an 1956 cun Fidel Castro i de ls quales solo 12 subrebibírun. Ye durante esse ataque que Che, apuis de ser spancado puls rebeldes, ancha la maleta médica por ua caixa de muniçon dun cumpanheiro abatido, un cachico que tiempo depuis el eirie definir cumo l marco debisor na sue trasiçon de doutor a rebolucionário.

An seguida eilhes anstálan-se nas muntanhas de la Sierra Maestra de adonde ampéçan la lhuita contra l persidente cubano Fulgencio Batista, que era apoiado puls Stados Ounidos.

Ls rebeldes lhentamente fortalécen-se, oumentando sou armamiento i ajuntando apoio i l recrutamiento de muitos camponeses, anteletuales i trabalhadores ourbanos. Guevara assume la respunsablidade de médico rebolucionário, mas, an pouco tiempo, fui-se tornando naturalmente lhíder i seguido puls rebeldes.

Passado la bitória de ls rebolucionários an 1959, Batista eisila-se an San Demingos i anstaura-se un nuobo regime an Cuba, de ourientaçon socialista. Mas tenerie sido la houstelidade de ls Stados Ounidos que lhebou al sou alinhamiento cula URSS. ("You tenie la maior buntade de antender-me culs Stados Ounidos. Até fui alhá, falei, spliquei ls nuossos oubjetibos. (…) Mas ls bumbardeios, por abiones amaricanos, de nuossas fazendas açucareiras, de las nuossas cidades; las amanaças de ambason por tropas mercenárias i la amanaça de sançones eiquenómicas custituen agressones a la nuossa soberanie nacional, al nuosso pobo".) (Fidel Castro, a Louis Wiznitzer, ambiado special de l Globo' ' a Habana, an anterbista publicada an 24 de márcio de 1960).

Gobierno Cubano[eiditar | eiditar código-fuonte]

Che Guevara an Moscobo

Guevara, anton braço dreito de Fidel, torna-se un de ls percipales derigentes de l nuobo stado cubano: Ambaixador, Persidente de l Banco Nacional, Menistro de la Andústria.

Che stubo oufecialmente ne l Brasil an agosto de 1961, quando fui cundecorado pul anton persidente, Jánio Quadros, cula Gran Cruç de la orde Nacional de l Cruzeiro de l Sul' '.[3] La outorga dessa cundecoraçon fui l çfecho dua articulaçon diplomática, ampeçada pul Núncio apostólico ne l Brasil, munsenhor Armando Lhombardi, seguindo a las anstruçones de la Santa Sé, pedindo la ajuda de l gobierno de l Brasil para fazer parar la perseguiçon contra la Eigreija Católica an Cuba. Jánio Quadros pediu la mediaçon de Che junto la Fidel. Guevara atendiu al pedido de Jánio i cuncordou an ser l antermediário de l apelo de l Baticano junto al gobierno cubano.[4] Meses antes alertou Fidel de la eisisténcia de la "ouperaçon Magusto",[5] la ambason de la Baía de ls Cochinos tentada por 1.297 anticastristas eisilados, benidos de la ditadura de Fulgéncio Batista. La "ouparaçon Magusto" fui ua ouparaçon melitar planeada pula Agéncia Central de Anteligéncia de ls Stados Ounidos (CIA), outorizada pul persidente John Kennedy, que acunteciu an 17 de abril de 1961 i fui derrotada trés dies depuis. An 1.° de maio (ó 16 de abril, segundo outras fuontes) Fidel Castro declarou que Cuba se tornarie un paíç socialista, i buscou apoio melitar de Moscobo para se defender de las tentatibas de ambasones amaricanas i de amanaças repersentadas por planos de ls melitares norte-amaricanos, de l tipo de la "Ouperaçon Mongose", outorizada an 4 de nobembre de 1961 por Kennedy,[6] ó de la "Ouperaçon Northwods" de 1962.[7][8][9] An 1° de dezembre de 1961 Fidel Castro declarou que la reboluçon cubana se tornara marxista-lheninista..[10]

An 8 de agosto de 1961 Che çcursou nua reunion de la OEA an Punta del Este. An 1964 Ernesto Che Guevara repersentou oufecialmente Cuba nas Naciones Ounidas, tenendo dezido un çcurso por oucasion de la sue 19ª Assemblé Giral, an 11 de dezembre de 1964.[11] Partecipou de l Seminário Eiquenómico de Solidariedade Afro-asiática antre 22 i 27 de febreiro de 1965 an Alger, quando craticou publicamente, pula purmeira beç, la política sterna de la Ounion Sobiética . Nesse mesmo anho, Guevara, deixa Cuba para propagar ls eideales de la reboluçon cubana pul mundo cun ajuda de beluntários de bários países lhatino amaricanos, contra ls cunselhos de ls sobiéticos mas cul apoio de Fidel Castro. An 4 de outubre de 1965 Fidel Castro anunciou que Ernesto Che Guevara deixara la ilha para lhuitar contra l amperialismo.

Retorno a la guerrilha i muorte[eiditar | eiditar código-fuonte]

Fexeiro:Che-mao.jpg
Cun Mao Tse-tung an 1960

El parte purmeiramente pa l Cungo, na África, cun un grupo de 100 cubanos "anternacionalistas", tenendo chegado an abril de 1965. Quemandante supremo de la ouperaçon, atuou cul codinome Tatu (de l suaíle) , i ancuntrou-se cun Kabila. Por sou total çcoincimiento de la region, de ls sous questumes, de las sues fés relegiosas, de las relaçones anter-tribales i de la psicologie de sous habitantes, l "delírio africano" de Che resultou nua total zeiluson. A seguir parte pa la Bolíbia adonde tenta stablecer ua base guerrilheira para lhuitar pula ouneficaçon de l países de la América Lhatina i de adonde pretendia ambadir la Argentina. Anfrenta dificuldades cul terreno çconhecido, nun recibe l apoio de l partido quemunista bolibiano i nun cunsigue cunquistar la cunfiança de ls poucos camponeses que morában na region que scolhiu para sues ouparaçones, quaije zabitada. Nin Che nin nanhun de sous cumpanheiros falában la lhéngua andígena lhocal. Ye cercado i acaçado an 8 de outubre de 1967 i eisecutado ne l die seguinte pul suldado bolibiano Mário Terán, a mando de l Coronel Zenteno Anaya, na aldé de La Higuera. Ls boatos que cercórun la eisecuçon de Che Guevara lhebantórun dúbedas subre la eidantidade rial de l guerrilheiro, que se outelizou dua miriade de decumientos falsos, de bários países, para antrar i bibir na Bolíbia. La cunfuson stablecida al redrorde l causo acabou ne l zaparecimiento de l sou cuorpo, que solo fui ancuntrado trinta anhos depuis.

An 1997 sous restos mortales fúrun ancuntrados por pesquisadores nua bala quemun, cerca la outras ossadas, na cidade de Ballegrande, a cerca de 50 km de adonde acunteciu la sue eisecuçon. Sue ossada staba sin las manos, que fúrun amputadas (para serbir cumo troféu) lhougo passado la sue muorte.[12] Sous restos mortales fúrun trasferidos para Cuba, adonde an 17 de outubre deste mesmo anho son anterrados cun honras de Xefe de Stado, na persença de nembros de la sue família i de l lhíder cubano i antigo cumpanheiro de reboluçon Fidel Castro.

L home i l mito[eiditar | eiditar código-fuonte]

Monumiento an Cuba baseado ne l retrao Guerrillero heiroico de Alberto Korda

La reporduçon de la eimaige de Che Guevaraan camisetas i pósteres giralmente outeliza ua famosa pintura feita pul artista plástico eirlandés radicado ne ls Stados Ounidos Jin Fitzpatrick a partir de l retrato tirada por Alberto Diaz Gutiérrez, coincido porfissionalmente cumo Alberto Korda, dibulgada pula rebista Paris Match[13] an 1967, pouco antes de sue muorte, que se tornou la segunda eimaige mais difundida de la era cuntemporánea, atrás solo dua eimaige de Jasus Cristo. La rebista norte-amaricana Time ancluiu Ernesto Che Guevara sue lhista de las 100 personalidades mais amportantes de l seclo XX, na lhista "Lhíderes i Rebolucionários".[1] Na Argentina fui eileito l maior político argentino de l seclo XX, tenendo 59,8% de l botos, an antrebista feita por Telbison.[14]

La eimaige de l Che ye mítica an toda la América Lhatina. Na lhocalidade adonde fui assassinado an 1967, stá agora ua státua an sue houmenaige. Eironicamente passou a ser coincido na region cumo "San Ernesto de La Higuera" i a ser cultuado cumo santo pula populaçon lhocal, que l eignorara quando stubo bibo dentre eilhes. Sue eimaige mítica, apanhada por Korda i eimortalizada ne l zeinho de Fitzpatrick, aparece ne ls lhocales ls mais dibersos: an anúncios de l banco de ambestimientos lhuxemburgués Dexia,[15] nun retrato feito cun fuolhas de coca meticulosamente subrepuostas [16] eisibido ne l gabinete de l persidente Eibo Morales,[17] an biquines de la Cumpanha Marítima çfilados por Gisele Bundchen,[18] an tatuaiges ne l braço de Maradona i ne l peito de Mike Tyson.[19]

L regime cubano inda hoije houmenageia Che Guevara, adonde ye oubjeto de beneraçon quaije relegiosa; ls ninos nas scuolas cántan: "Pioneros por el quemunismo, Seremos cumo el Che". Sou mausoléu an Santa Clara atrai, todos ls anhos, miles de bejitantes, muitos deilhes strangeiros.[15]

Fexeiro:Che Guevara monumento Rosario 1.JPG
Státua an bronze an Rosário

Para alguns storiadores essa glorificaçon messiánica ye anjusteficable. Para eilhes, lhoinge de ser un houmanista, Che Guevara aprobou pessonalmente cientos de eisecuçones sumárias pul tribunal rebolucionário de Havana. Cumo percurador-giral, fui quemandante de la prison Fortaleza de San Carlos de La Cabaña, adonde, ne ls purmeiros meses de la reboluçon, acuntecírun 120 fuzilamientos. El mesmo screbiu: "Las eisecuçones son ua necidade pa l Pobo de Cuba, i un deber ampuosto por esse mesmo Pobo.". Ls "campos de trabalho coletibos", na península de Guanaha (campos cubanos de trabalhos fuorçados) fúrun ua criaçon sue.[15] L própio Che Guevaranunca fizo segredo de que acraditaba ser la lhuita armada la seluçon pa ls porblemas que denunciaba: " Cumo poderiemos cuntemplar l feturo lhuminoso i próssimo se dous, trés, muitos Bietnames zabroxássen na superfice de l globo, cun sue cota de muortes i sues tragédias eimensas, cun sou heiroismo de l die a die, cun sous golpes repetidos al amperialismo, cula oubrigaçon que le traç de çpersar sues fuorças, debaixo de la rábia crecente de ls pobos de l mundo !" [20] Mas se por un lhado abogaba la bioléncia de la lhuita armada, cumo meio de chegar a sous oubjetibos, por outro Che manifestaba preocupaçon pula ética. Nua famosa antrebista cul jornalista Jean Daniel (L'Express, 25 de Júlio de 1963, p. 9.), Che dezie: "L socialismo eiquenómico sin la moral quemunista nun me antressa. Lhutamos contra la miséria, mas a la par contra la alienaçon. (…) Se l quemunismo passa por alto ls fatos de la cuncéncia, poderá ser un método de repartiçon, mas yá nun ye ua moral rebolucionária".[21] Subre la lhibardade de pensamiento dixo: "Nun ye possible çtruir ua oupenion cula fuorça, porque esso bloqueia todo l zambolbimiento lhibre de la anteligéncia."(Che Guevara, "Eil pianho i gli uomini", Il Manifesto n° 7, deciembre del 1969, p. 37.).[21] An sou lhibro Socialism and Man in Cuba, spuso sou eideales de rebolucionário: "Deixe dezir-le, cul risco de parecer rediclo, que l rebolucionário berdadeiro stá guiado por grandes sentimientos de amor. Ye ampossible pensar nun rebolucionário outéntico sin esta calidade. Talbeç seia un de ls grandes dramas de l derigente(…) Nessas cundiçones, hai que se tener ua grande dose de houmanidade, ua grande dose de sentido de la justícia i de berdade para nun caírmos an stremos dogmáticos, an scolasticismos frius, ne l eisolamiento de las massas. Todos ls dies tenemos que lhuitar para que esse amor a la houmanidade bibente se trasforme an fatos cuncretos, an atos que sírban de eisemplo, de moblizaçon.[22]

L camino de Che - amprendimiento turístico[eiditar | eiditar código-fuonte]

Cun un ambestimiento de 610 mil dólares i un porjeto trianual - que fui an parte financiado pula gobierno de la Anglaterra atrabeç de l sou Departamiento de Zambolbimiento Anternacional - l gobierno bolibiano percura ancentibar l turismo na region por adonde Che Guevara passou, i adonde ancuntrou sue muorte. Para esso fui criada ua trilha turística, la "trilha de Che", que seguindo sues pegadas, ampeça-se, por strada, an Santa Cruç de la Sierra, atrabessa la lhocalidade anca de Samaipata, i cuntina puls bilareijos Ballegrande i La Higuera. Essa trilha turística busca lhebar l turismo anternacional de massas a esse lhoinge rincon de las selbas bolíbianas, aprobeitando l mito Che Guevara.[23][24]

Filme biográfico Diarios de Motocicleta (2004)[eiditar | eiditar código-fuonte]

Na Sierra Maestra cun Raúl Castro

An 2004 fui apersentado un filme, Diarios de Motocicleta, derigido Walter Salles, ne ls géneros abintura i drama biográfico, an que l camino fui baseado ne ls lhibros de Ernesto "Che" Guevara de La Serna (Notas de biaje) i Alberto Granado (Con el Che por America), cuntando la abintura desses anton dous colegas ounibersitários na trabessie de l cuntinente sul-amaricano nua bielha mota Norton 500 c, fabricada an 1939 i chamada de La Poderosa II,[2] nua biaige que se stendiu de Buenos Aires a Caracas.

Filme épico Che apersentado ne l 61° Festibal de Cannes[eiditar | eiditar código-fuonte]

An 2008 fui amostrado un filme-acuntecimiento de l 61º Festibal de Cannes, antitulado "Che", de Steben Soderbergh, cun 4h28 de duraçon, an dues partes [25]

Na purmeira metade çcribe la partecipaçon de Che na Reboluçon Cubana (1959) i abança até l çcurso de l guerrilheiro na ONU, an 1964. La segunda parte de "Che" cuncentra-se ne ls 341 dies que el passou na selba bolibiana, treinando guerrilheiros, até sue muorte, an outubre de 1967.

"… hai muitos aspetos de la bida de Che que las pessonas nun conhécen. Se cuntássemos l que acunteciu na Bolíbia sin amostrar l que houbo antes, nun haberie l cuntesto para antender la stória." dixo Soderbergh. Subre ls que zapróban l fato de l filme "Che" retratar un perfil positibo de l guerrilheiro i faborable a las sues açones, Soderbergh afirmou: "Cunheço bien la argumentaçon de ls que son anti-Che i sei que qualquiera quantidade de barbaridades que ancluíssemos nesse filme nun serie suficiente para sastifazé-los".[26]

Ouserbaçones[eiditar | eiditar código-fuonte]

[1] Segundo l scritor Jon Le Anderson, Che Guevara tenerie nacido ne l die 14 de Maio i nó a 14 de Júnio cumo stá an todas las biografies. Anderson cita cumo fuonte ua de las amigas de la mai de Che que le afirmou que a la época de l nacimiento del, sue mai, Célia de la Serna, tubo de adiar la data nó més porque eilha habie-se casado preinha i, se nun l fazisse, sue família çcubririe l sou segredo. Inda assi, essa justificaçon nun ye totalmente cumbincente, ua beç que ls pais de Guevara casórun-se an Nobembre de 1927, ó seia, siete meses antes de l nacimiento de l filho, pul que nun se justificarie qualquiera artefício.

Che Guevara fui acaçado an 8 de outubre de 1967 (nun ne l die 9) i muorto ne l die a seguir.[27] A pedido de João Coronel Quiroga, amigo pessonal de l anton menistro de la defesa de la Bolíbia, las manos de Ernesto Che Guevara fúrun cortadas, mantenidas an formol i antregues a el: "Por anhos guardei las manos de Che Guevara ambaixo de mie cama, nun grande pote de bidro.(…)"[12]

Refréncias[eiditar | eiditar código-fuonte]

  1. 1,0 1,1 DORFMAN, Ariel. Heiroes & Icones - Che Guevara. Eiquipa Magazine, 14 de júnio de 1999., arquivado do original em 2000-04-09, https://web.archive.org/web/20000409003739/http://www.time.com/time/time100/heroes/profile/Guevara01.html, visitado em 2009-12-04 
  2. 2,0 2,1 Granado, Alberto. Che bieno a formar-se an medecina an 1953. MundoAndino.com
  3. .com.br/brasil_20ago1961.htm Jánio cundecora Guevara.[lhigaçon einatiba] - Folha de S.Paulo, 20 de agosto de 1961
  4. CORRÉA, Bilas-Bóas. L uísque i las angúrrias. Riu de Janeiro: Jornal de l Brasil, 15 de febreiro de 2002
  5. De la Redaçon, cun El Paíz i Agéncia France Press. Baía de ls Cochinos: Papéles secretos múdan perspetiba stórica. Arquibado an 2004-12-25 ne l Wayback Machine. Brasília: Correio Braziliense, 25 de márcio de 2001
  6. KESSLER, Ronald. The CIA at War: Operation Mongose.[lhigaçon einatiba]
  7. .com/US/story?id=92662 RUPPE, Dabid. U.S. Melitary Wanted to Proboke War With Cuba.[lhigaçon einatiba] Nuoba York: ABC News, 1 de maio de 2001
  8. 1961: La ambason de la Baía de ls Cochinos., "Calendário Stórico", Deutsche Welle
  9. Chairman, Joint Chiefs of Staff, Justification fur US Melitary Intervention in Cuba (includes cover memoranda), 13 de márcio de 1962, TOP SECRET, 15]
  10. Fidel Castro cumpleta 81 anhos nesta segunda-feira.. Habana: France Press, 12 de agosto de 2007 - in Fuolha Online
  11. Çcurso de Che Guevara Arquibado an 2007-11-02 ne l Wayback Machine. na 19 Assemblé Giral de las Naciones Ounidas, 11 de dezembre de 1964
  12. 12,0 12,1 SCHELP, Diogo i TEIXEIRA, Duda. "Special Che", San Paulo: rebista Bei, eidiçon 2028, 3 de outubre de 2007, p. 88 Erro de citaçon: Código <ref> inválido; o nome "MAOS" é definido mais de uma vez com conteúdos diferentes
  13. SCHELP, Diogo i TEIXEIRA, Duda. Special Che. San Paulo: rebista Bei, eidiçon 2028, 3 de outubre de 2007, p. 90, 92.
  14. .com/Noticias/Mundo/0,,MUL100842-5602,00.htmlChe Guevaraye eileito l maior político argentino de l seclo XX., Buenos Aires: Agéncia EFE, in Globo.com, 8 de outubre de 2007
  15. 15,0 15,1 15,2 Che Guevara, un héritage controversé[lhigaçon einatiba] - Radio France Anternationale, 8 de outubre de 2007
  16. [http://www.rebistapiaui[lhigaçon einatiba] .com.br/artigo.aspx?id=251&pag=3 DUARTE, Douglas. Che. Piauí, p. 3
  17. "Ls Redadeiros Dies de Che", Brasil: The Story Channel, 9 de outubre de 2007
  18. .com.br/eiditorias/2007/10/14/ant-1.93.9.20071014.14.1.xml LACEY, Marc. Che, ícone rebolucionário, bira biquíni.[lhigaçon einatiba] - L Stado de S. Paulo, 14 de outubre de 2007.
  19. SCHELP, Diogo i TEIXEIRA, Duda. Special Che. San Paulo: rebista Beija, eidiçon 2028, 3 de outubre de 2007, p. 90, 92.
  20. Guevara, Ernesto Che. Mensaje a los pueblos del mundo a trabés de la Tricontinental.. 16 de abril de 1967
  21. 21,0 21,1 SCAUZILLO, Robert J. Ernesto 'Che' Guevara: La Research Bibliography.[lhigaçon einatiba] in Lhatin Amarican Research Review, Bol. 5, Ne l. 2 (Berano 1970), pp. 53-82
  22. Guevara, Ernesto Che i CASTRO, Fidel. Socialism and Man in Cuba. Nuoba Iorque: Pathfinder Press; Expanded edition; 1 de júnio de 1989, ISBN 978-0-87348-577-7
  23. ATKINSON, David. Che Guevara legacy lives on in Bolibia.[lhigaçon einatiba] La Higuera, Bolibia: BBC News, 26 de agosto de 2004.
  24. ATKINSON, David. In Bolibia, shadowing the ghost of Che Guevara.[lhigaçon einatiba], Los Angeles Times, 19 de márcio de 2006
  25. .com/blogs/cinema/post.asp?cod_post=103897 Soderbergh mostra sou 'Che' an Cannes i cunquista crítica. Arquibado an 2022-03-06 ne l Wayback Machine. FONSECA, Rodrigues. Cannes: L Globo Online, 21 de maio de 2008, 19h26]
  26. .com.br/fsp/ilustrad/fq2305200810.htn 61º Festibal de Cannes: "Cuba me antressa menos que Che", diç diretor.[lhigaçon einatiba] ARANTES, Silbana. Cannes: Folha de S. Paulo (Ilustrada), 23 de maio de 2008
  27. .com.br/artigo.aspx?id=251&pag=1 DUARTE, Douglas. Che.[lhigaçon einatiba] Piauí' '