Capielha de San Genes de Francelos

Ourige: Biquipédia, la anciclopédia lhibre.
Fexeiro:San Xes de Francelos bista xeral.jpg
Capielha de San Xes de Francelos

La Capielha de San Xes de Francelos ye ua pequeinha i simples capielha qu'ouriginariamente pertencia a un antigo mosteiro mediebal hoije an die zaparecido. Na atualidade ye l resultado de dibersas reconstruçones qu'altarórun totalmente la fábrica ouriginal. Sue amportança i balor residen an que nas reconstruçones aprobeitórun-se eilemientos decoratibos i arquitetónicos pré-románicos probenientes de las eidificaçones anteriores, magníficos bruxedos dun stilo pouco cunserbado na Galiza.

Situaçon[eiditar | eiditar código-fuonte]

Queda ne l núcleo populacional de la paróquia de Santa María Madalena de Francelos pertencente al cunceilho de Ribadabie, na comarca dl Rieiro, a scassos dous quilómetros de la bila de Ribadabie.

Stória[eiditar | eiditar código-fuonte]

Subre sue fundaçon houbo dibersas cuntrobérsias. Alguns outores assinalórun l'eisisténcia dun mosteiro, zde l seclo IX, de monjas beneditinas ó monges, que fui abandonado ó ancorporado al mosteiro de Celanoba i depuis passou a ser reguengo dependente de la diocese de Tui cul títalo de Santa Marie ne l seclo XII, localizando l'eisisténcia dun nuobo mosteiro ne l seclo XV. Este, possiblemente stubisse moi relacionado cul florescimiento bitícola de la zona.[1]

Analisando la documentaçon ancontra-se la purmeira refréncia la Francelos nun manuscrito de 986, que recolhe ua doaçon al Mosteiro de San Salbador de Celanoba, i nun decumiento de l Chimpa de Celanoba (cunserbado ne l Arquibo Stórico Nacional) de 993 aparece ua nuoba refréncia al mosteiro de Francellos, documentando-se assi l'eisisténcia dua quemunidade monástica.

Qual fui la duraçon deste mosteiro i quando zapareciu ye defícel de detreminar. L cierto ye que nun decumiento de 1156, ditado por Fonso BII ne l qual se cunfirma la debison de dízimos feita antre l bispo de Tui i l Cabido, menciona-se cumo Eigreija de Santa Marie de Francelis. Durante ls seclos XII la XIB l'antidade populacional Francelos segue a aparecer an decumientos, cumo ne l de 1176 ne l qual Fernando II outorgou an reguengo l couto de Francelos al Mosteiro de Santa María de Melón i outros decumientos, inda que neilhes nun haba mençones spressas a l'ermida. Çgregada la quemunidade, ls sous moradores ancorporan-se a la quemunidade de l Mosteiro de Celanoba.[2]

Assi, la purmeira cita la capielha de Francelos ye un foro de 1424 que l Cabido de Tui faç als moradores de l'ermida. Zde esta data, an múltiplos decumientos de foros, arrendamientos i outros negócios jurídicos aparece plenamente eidantificada l'ermida.

Supone-se que son de Francelos las moedas besigóticas galegas que lieban la lenda frabcello y fr. abcel. Hoije an die, l ourago de la Eigreija yá nun ye l'ouriginária de Santa Marie Madalena, mas fui mudado pula de San Xes ("San Genes").

Çcriçon[eiditar | eiditar código-fuonte]

Fachada

L'atual strutura ye dua solo nabe de planta retangular cun ua ourientaçon Leste - Oeste, cun uas medidas de 8,6 metros de longo por 5,75 d'ancho. Stá cubierto cun telhado de madeira la dues augas. Ls muros cumponen-se nomeadamente de albenarie i antre eilhes anseridos eilemientos pré-románicos i alguns perpianhos bien labrados.

Ne ls trabalhos de scabaçones arqueológicas cumprobou-se que ls atuales muros nun corresponden cul primitibo eidifício, de l qual nun se ancontrórun ls aliçaces, l que faç supor que la localizaçon de la custruçon ouriginal starie nas eimediaçones.

Fachada[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ls eilemientos que forman l ban d'acesso a l'atual capielha debírun corresponder al ouriginal arco triunfal que daba passo a la abside zde la nabe, cumo apuntórun antre outros outores Lorenzo Fernándeç i García Álbareç.

La fachada queda al abeiro dun sagrado cubierto cun un telhado de madeira apoiado subre pilastras.

La puorta percipal cumpone-se dun arco de ferradura d'aduelaige assimétrica (númaro par d'aduelas i çmonte radial) i que fui modificado cula antroduçon dun lintel aduelado. L cunjunto acusa ua eibidente afenidade cula arte besigótica. Nas obras de restouro çcubriran que l'arco nun rializa funçon custrutiba (por drento hai albenarie, las aduelas nun chegan al anterior) pul que se specula que se trate dua reposiçon.

L'arco apóia subre dues semi-colunas de fuste monolítico decorados cun ondulantes motibos begetales i costielhados a las jambas. La decoraçon sugere outra beç l stilo besigodo, i l fato de las colunas se ancontráren costielhadas a las jambas, a l'arte asturiana pré-románica, a eisemplos cumo l de la Eigreija de Santa María del Naranco, anque nesta radadeira ls motibos i formas decoratibas séren bien defrentes.

Ls fustes apóian an bases cumpuostas por plinto, dous bocéis i ua sémi-scócia. Ls ourifícios nas basas poderien corresponder a l'eisisténcia dua cancela de fechamiento.

Ls capitéis son antregues i an forma de ábaco retilíneo decorado por quatro filas de carnosas fuolhas, pertencendo a ua tipologie degenerada de l tipo besigodo (por sue beç baseado ne l romano coríntio). Ne l stremo superior dreito de l capitel dreito puode-se ber un cuorpo circular i sob este outra figura an forma de 'S'. Estes capitéis apersentan semelhanças culs de l'asturiana Eigreija de San Miguel de Lillo ó ls de San Salbador de Priesca, perduto de la colhida d'eilemientos de l stilo tradecional besigodo i anfluéncias de l'arte ramirense.

Iconografie de l capitel i perpianho dreito, i gelosia
Iconografie de l capitel i perpianho squerdo

La decoraçon de ls capitéis prolonga-se an relebos grabados diretamente ne l perpianho semelhantes als de San Xoan de Camba (Castro Caldelas). An ambos ls lados aparecen repersentados ua personaige aureolada montada nun asno que lieba na mano un possible galho i figuras cun túnicas saindo al passo ( dues ne l de la dreita i ua ne l de la squierda). San de talha mui praina cul fondo rebaixado i enquadran-se por un ressalto reto i ajustado las figuras an pie. Subre l'anterpretaçon desta repersentaçon eisisten bárias teories que coinciden an assinalar que se trata de cenas bíblicas:

  • Ua segunda teorie defende qu'un repersenta la Antrada de Jasus an Jarusalen i l'outro la Balaan detido pul Anjo.
  • Ua terceira cunsidra que se trata dun çdobramiento de la mesma cena, quier la Antrada an Jarusalen, quier la Fuga pa l Eigito.

La çposiçon an frisos de ls relebos buscando çtacar l'horizontalidade lieba al jeito de fazer besigodo, mas na contra, la técnica de la labra outelizada nun fui la de bisel própia deste stilo, al cuntrairo, apersenta semelhanças cula arte asturiana ó ramirense.

La puorta percipal flanqueia-se por dous bones:

L ban squerdo ye quadrado cun derrame anterior i sterior.

Seteira pré-románica ne l muro Sul
Cabeceira de la capielha

L ban dreito apersenta un arco de buolta purfeita i tapa-se cun ua gelosia an piedra de 90 centímetros d'ancho i 146,5 centímetros d'alto. La gelosia apersenta un calhado de dues rosáceas d'uito pétalas superpostas i triangulinhos antercalados antre las fuolhas, i na cima trés arquinhos de ferradura. La gelosia enquadra-se cun ua moldura de 3 cn d'ancho cun un baqueton soguedado i enquadrado por sue beç por un talho serpenteante cun cachos, i ne l mais alto quatro abes anfrentadas por pares picando ne ls cachos. L stilo ó estilos desta peça debeden als outores, yá qu'alguns bénen anfluéncias besigodas, outros moçárabes i outros de l'arte asturiana tardie.

La fachada tremina nua spadana cumpuosta por un solo ban.

Peças an outras partes de la capielha[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ne l trascurso de las obras de restouro fúrun ancontrados dibersos eilemientos pré-románicos fazendo parte de ls muros, bien cumo pinturas barrocas ne l'anterior.

Ne l muro meridional abre-se un streito ban an forma de seteira cun un amplo afunilamiento pa l'anterior apersentando un arco decorado cun un junquilho sogueado[3], arco mutilado que na atualidade apersenta forma de meio punto.

Ne l muro ouriental ancontra-se un perpianho treminado nun cunsulo cun decoraçon de sogueado. Na base de l beirado de l telhado outro perpianho cun sogueado treminado por un junquilho.

Na cabeceira ancuontrou-se un perpianho enquadrado por ua moldura cun forma de alfiç, para alhá dua rosácea d'uito pétalas enquadradas por ua moldura circular.

Ne l muro Norte, colocadas horizontalmente i besibles zde l'anterior ua i outra zde l sterior, dues pilastras que formarian casal debedidas an trés faixas paralelas cun un junquilho central i ls laterales cun sogueado, formando ua decoraçon an spina de peixe.

Ne l muro Sul un pequeinho nicho decorado cun un junquilho sogueado.

Outras peças fúrun decumentadas spargidas pulas casas de Francelos: quatro jambas, un troço de coluna, un troço de cornija moldurada an nacela, un troço de pilastra sogueada.

Anterior: Pinturas i retábulo[eiditar | eiditar código-fuonte]

San pinturas barrocas feitas al fresco situadas als lados de l altar. Ancontran-se an mal stado de cunserbaçon i repersentan cortinados i streilhas anseridas an círclos.

Na testeira queda l retábulo barroco, apoiado nun banco decorado cun pinturas de stilo similar a las de ls muros. Ye un retábulo struturado nun solo cuorpo cun prelada i ático. Çtribui-se an trés rues cula central ressaltada. Ls nichos apersentan arcos de meio punto i culs fondos policromados.

Trabalhos arqueológicos[eiditar | eiditar código-fuonte]

La Asociación Marcelo Macías, por ocasion de las obras de restouro, propós la rializaçon de catas arqueológicas, que dórun cumo resultado la çcubierta dua necrópole cumpuosta por un total de nuobe tumbas de ninos de cúrtie eidade feitas an granito degradado i sin cubierta, ourientadas Oeste - Leste. Neilhas ancontrórun-se algun resto ósseo i quaije nanhun anxobal.

Notas

  1. Storia de Ribadabie y sus alrrededores, pg.69
  2. Boletín Eclesiástico del Oubispado de Tuy, nún. de 15 de Maio de 1860. pg. 253-254.
  3. Adorno própio de la arte asturiana

Bibliografie[eiditar | eiditar código-fuonte]

  • MERUÉNDANO Árias, Leopoldo. Los Judios de Ribadabie. Ourigen y bicesitudes de las antiguas cuatro parroquias de la billa de Ribadabie, de sus de ls cumbentos y de los spitales d'a misma. (1914). Eidic. fac-símile de 1981. Eiditorial Albarellos. ISBN 84-85311-41-8
  • RODRÍGUEZ Gonzáleç, Julio i SEARA Carballo, Alfredo. San Xés de Francelos. Boletín Abriense aneixo 4. Museo Arqueolóxico Probincial. Ourense. (1985)

Ber tamien[eiditar | eiditar código-fuonte]

Lhigaçones sternas[eiditar | eiditar código-fuonte]

Commons
Commons
L Commons ten multimédia relacionada cun: Capielha de San Genes de Francelos