Stória de la Guiné-Bissau

Ourige: Biquipédia, la anciclopédia lhibre.
Esta páigina ó cacho fui traduzida outomaticamente i percisa de ser rebista por un falante natibo de mirandés. Se sabes bien mirandés ajuda la Biquipédia rebendo este artigo. Apuis de la rebison apaga esta marca. Oubrigado!

La Guiné-Bissau fui an tiempos l reino de Gabu, parte de l Ampério de l Mali, i partes de l reino subrebibírun até al seclo XVIII.

L período quelonial[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ls rius de la Guiné i las ilhas de Cabo Berde stubírun dentre las purmeiras regiones de la África la séren sploradas puls pertueses. L nabegador pertués Álbaro Fernandes chegou a la Guiné an 1446 (Nuno Triston segundo outras fuontes) i reclamou la posse de l território, mas, poucas feitorias de comércio fúrun stablecidas antes de 1600.

La acupaçon de l território pula Corona pertuesa solo se dou sob la Dinastie Filipina, cula fundaçon de la bila de Cacheu (1588) sujeita admenistratibamente al arquipélago de Cabo Berde. Ne l mesmo cuntesto, fui stablecida, an 1630, la Capitania-Giral de la Guiné Pertuesa para la admenistraçon de l território.

Passado la Restauraçon Pertuesa (1640), fui retomado l poboamiento na region, tenendo-se fundado las poboaçones de Farin i Ziguinchor. La eirradiaçon de la colonizaçon pertuesa fizo-se a partir de la foç de ls rius Casamansa, Cacheu, Geba i Buda. Durante seclos la region custituiu-se nun punto stratégico pa l comércio de scrabos.

An finales de l seclo XVII eidificou-se la fortaleza de Bissau, período an que ls franceses ampeçában a afirmar la sue persença na region. An 1753 fui restablecida la Capitania de Bissau.

An 1879 procediu-se la separaçon admenistratiba de Cabo Berde, custituindo-se la Guiné Pertuesa. Pouco mais tarde, ne l cuntesto de l Cungresso de Berlin (1884-1885), delantre de l retalhamiento de la África pulas poténcias queloniales ouropéias, la Guiné-Bissau, agora cun las sues frunteiras delineadas, ye cunfirmada la Pertual. Antretanto, las susequentes tentatibas de acupaçon i colonizaçon pertuesas nun se fazirun sin resisténcia de las populaçones lhocales. La redadeira deilhas acunteciu an 1936 cula rebolta de l bijagós de Canhabaque.

La lhuita pula andependéncia[eiditar | eiditar código-fuonte]

Durante trés seclos la region custituiu la quelónia de la Guiné Pertuesa.

An 1951, la Guiné-Vissau mudou de statuto, tornando-se nua Porbíncia Ultramarina de Pertual.

An 1956, anteletual cabo-berdiano Amílcar Cabral, que staba ne l eisílio an Conacri, i mais cinco correligionários fundórun l Partido Africano para la Andependéncia de la Guiné i Cabo Berde (PAIGC).

An 1963, face a la antrasigéncia de Pertual quanto a la andependéncia, cul apoio de outros países, l PAIGC ampeçou la lhuita armada de guerrilha, bisando poner palabra al quelonialismo pertués.

La guerrilha de l PAIGC cunsulidou l sou domínio de l território an 1973, mas, ne l mesmo anho, Amílcar Cabral fui assassinado an Conacri, tenendo sido sustituído pul armano Luís de Almeida Cabral.

La andependéncia, declarada unilateralmente la 24 de setembre de 1973, chegou cula Reboluçon de l Crabos an Pertual (1974). La 10 de setembre de 1974, la Guiné-Bissau fui la purmeira quelónia pertuesa na África a tener reconhecida la sue andependéncia, custituindo-se na República de la Guiné-Bissau.

L gobierno de partido solo de l PAIGC[eiditar | eiditar código-fuonte]

Lhuís Cabral fui ampossado cumo l purmeiro persidente de la República de la Guiné-Bissau, anstituindo-se un gobierno de partido solo de ourientaçon marxista cuntrolado pul PAIGC i faborable a la fuson cula tamien ex- quelónia de Cabo Berde. L sou gobierno anfrentou sérias deficuldades que chegórun a porbocar la scasseç de quemidos ne l paíç.

Lhuís Cabral fui deposto an 1980 por un golpe de stado melitar cunduzido por João Bernardo "Nino" Viera que assumiu la lhiderança de l PAIGC, anstituindo un regime outoritário. Cul golpe, la ala cabo-berdiana de l PAIGC se separou de la ala guinense de l partido, l que fizo malograr l porjeto de fuson política antre Guiné-Bissau i Cabo Berde. Ambos ls países rompírun relaçones, que solamente serien reatadas an 1982.

L paíç fui cuntrolado por un cunseilho rebolucionário até 1984, anho an que Guiné-Bissau ganhou sue atual Custituiçon. Nesse período, todas las alas de strema-squierda de l PAIGC fúrun dissolbidas.

La trasiçon democrática[eiditar | eiditar código-fuonte]

La trasiçon democrática ampeçou-se an 1990. An maio de 1991, l PAIGC deixou de ser l partido solo cula adoçon de l pluripartidarismo. Las purmeiras eileiçones multipartidárias tubírun lhugar an 1994. Na ocasion, l PAIGC oubtebe maiorie na Assembléia Nacional Popular i João Bernardo Viera fui eileito persidente de la República.

Guerra cebil i anstablidade política[eiditar | eiditar código-fuonte]

An júnio de 1998, ua ansurreiçon melitar lhiderada pul general Ansumane Mané, cunduziu a la deposiçon de l persidente Viera i a ua sangrenta guerra cebil. Mais de 3 mil strangeiros fugiran de l paíç. L cunflito solamente se ancerrou an maio de 1999, quando Ansumane Mané antregou la persidéncia probisória de l paíç al lhíder de l PAICG, Malan Bacai Sanhá, que cumbocou eileiçones gerales.

An 2000 rializórun-se las eileiçones i Kumba Yalá, de l Partido de la Renobaçon Social (PRS), fui eileito, derrotando Sanhá cun 72% de l botos. Yalá formou un gobierno de coalizon antre l PRS i la Resisténcia de la Guiné-Bissau/Mobimiento Bafatá. An nobembre de 2000 Ansumane Mané fui muorto por tropas oufeciales nua fracassada tentatiba de golpe.

An setembre de 2003 tubo lhugar un nuobo golpe ancabeçado pul general Beríssimo Correia Seabra, durante l qual ls melitares prendírun Kumba Yalá por ser "ancapaç de resulber ls porblemas" de l paíç. Anrique Rosa fui colocado cumo persidente probisório até a las nuobas eileiçones. An márcio de 2004 l PAIGC benceu las eileiçones na Assembléia Nacional quedando cun 45 de las 100 cadeiras an çputa. L PRS, segundo mais botado, oubtebe 35 cadeiras. L lhíder de l PAIGC, Carlos Gomes Júnior, fui andicado cumo purmeiro-menistro.

An outubre de 2005 João Bernardo Viera fui reconduzido a la persidéncia, mas nun cumpletou l sou mandato por tener sido assassinado ne l die 2 de Márcio de 2009.