Prisciano

Ourige: Biquipédia, la anciclopédia lhibre.

Priscianus Caesariensis, coincido por Prisciano, fl. an 500 d. C. tenendo sido un gramático latino i l'outor de Anstitutiones Grammaticae que fui l manual básico pa l studo de l latin durante la Eidade Média i que tamien proporcionou la matéria prima pa l campo de la gramática especulatiba de ls Modistas. 

Bida[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ls detalhes de la bida de Prisciano son an grande medida çconhecidos. Naciu i creciu na cidade norte-africana de Cesareia (la moderna Cherchell, na Argélia), la capital de la porbíncia romana de Mauritánia Cesariense. D'acuordo cun Cassiodorus, Prisciano ansinou Latin an Custantinopla ne l'ampeço de l seclo VI. Nas sues obras de menor amportança cunta-se un panegírico al amperador bizantino Anastácio I (491—518) scrito cerca de 512, l que permite establecer la época an que bibeu. Para alhá desso, las cópias manuscritas de l sou Anstitutiones Grammaticae cunténen ua nota para assinalar que l'obra fui copiada (526, 527) por Flabius Theodorus, un funcionairo na secretarie amperial. 

Institutiones Grammaticae[eiditar | eiditar código-fuonte]

Institutiones Grammaticae, 1290 circa, Biblioteca Medicea Laurenziana, Florence

L'obra mais famosa de Prisciano, Anstitutiones Grammaticae, ye ua sposiçon sistemática de la gramática de l latin. La dedicatória de l'obra la Juliano probabelmente andica un cónsul ó un patrício, nun l'outor de Nobellae que ye un coincido eipítome de Justeniano, que bibeu un pouco mais tarde de l que Prisciano. La gramática stá debedida an dezoito libros, de ls quales ls purmeiros dezasseis tratan percipalmente de ls sonidos, de la formaçon de palabras i anflexones i ls dous radadeiros, que custituen antre un quarto i un terço de l to, tratan de la sintaxe. 

La gramática de Prisciano ye baseada nas obras anteriores de Heirodiano i Apolónio Díscolo. Ls eisemplos qu'anclui para eilustrar las regras preserban numerosos fragmientos d'outores latinos que d'outra forma tenerien sido perdidos, ancluindo Quinto Énio, Marco Pacúbio, Acius, Lucelius, Caton, l Bielho i Marco Teréncio Barron. Mas ls outores qu'el cita cun mais frequéncia son an purmeiro lugar Birgílio i a seguir Teréncio, Cícero i Plauto; depuis Lucano, Horácio, Jubenal, Salústio, Stácio, Obídio, Tito Líbio i Pérsio. 

La gramática fui citada por bários scritores de l seclo VIII - Adelmo, Beda i Alcuíno de Iorque - i fui resumida ó largamente outelizada ne l seclo seguinte por Rábano Mauro de Fulda i Lupo Serbato de Ferrières. 

Eesiste cerca dun milhar de manuscritos eilaborados a partir de la cópia de Theodorus. Muitas de las cópias cunténen solo ls libros I—XBI que son por bezes zeignados por Priscianus Manjor (Percipal de Prisciano). Outras cunténen solo ls libros XBII i XBIII juntamente culs trés libros dedicados la Symmachus; Estes son coincidos cumo la sue obra De Custrutione (An Custruçon) ó l Priscianus Minor (Secundário de Prisciano). Alguns manuscritos cunténen ambas las partes. Ls manuscritos mais antigos son de l seclo IX ambora alguns fragmientos séian inda anteriores. 

Outras obras[eiditar | eiditar código-fuonte]

Nas obras menos amportantes de Prisciano cuntan-seː

  • Trés tratados dedicados la Symmachus (l sogro de Boécio): subre ls pesos i las medidas; subre la métrica de Teréncio; i la Praexercitamina, la traduçon para latin de ls eisercícios de retórica an griego de Heirmógenes; 
  • De nomine, pronomine, eit berbo ("Subre nomes, pronomes i berbos"), un resumo de parte de Anstitutiones para ansino de la gramática nas scuolas; 
  • Partitiones xii. bersuun Aeneidos principaliun que ye outro auxeliar d'ansino qu'outeliza preguntas i repuostas para dessecar las purmeiras linhas de cada un de ls duoze libros de Eneida. Purmeiramente ye analisada la métrica, i depuis cada berso i cada palabra son cun cuidado i anstrutibamente eisaminados; 
  • L poema subre Anastasius yá referido an 312 heixámetros cun ua brebe antroduçon iámbica; 
  • Ua traduçon an berso cun 1087 heixámetros de Periegesis de Dionísio Periegeta que ye ua çcriçon geográfica de l mundo coincido puls griegos d'anton.

Legado[eiditar | eiditar código-fuonte]

La sue obra De Custrutione, ls libros XBII i XBIII de Anstitutiones Grammaticae, fazie parte de l ámago de l Curriclo de la Ounibersidade de Paris ne l seclo XIII i de las liçones de Roger Vacon pa l studo que probabelmente dou ourige al sou Summa Grammatica adonde stá sposta l'eideia dua Gramática ounibersal. 

Dante coloca Prisciano no Inferno entre os sodomitas.

Eidiçones[eiditar | eiditar código-fuonte]

  • Prisciani caesariensis grammatici oupera, eiditado por August Krehl. Lipsiae: Weidmann, 1819-20. 
  • Prisciani anstitutionun grammaticaliun librorun I-XBI, andices eit cuncordantiae, eiditado por Cirilo Garcia Roman, Marco La. Gutierreç Galhindo. Hildeshein, New York: Olms-Weidmann, 2001, ISBN 978-3-487-11308-1 
  • Prisciani anstitutionun grammaticaliun librorun XBII eit XBIII, andices eit cuncordantiae, eiditado por Cirilo Garcia Roman, Marco La. Gutierreç Galhindo, Marie del Carmen Diaç de Alda Carlos. Hildeshein, New York: Olms-Weidmann, 1999, ISBN 978-3-487-10791-2 
  • Prisciani Caesariensis oupuscula. Eidiçon crítica de Marina Passalacqua cun comentairos an eitaliano. Roma: Eidizioni di storia i letteratura, 1987 (bol. I: De figuris numerorun. De metris Terentii. Praexercitamina; bol. II: Anstitutio de nomine eit pronomine eit berbo partitiones duodecin bersuun aeneidos principaliun)

Refréncias[eiditar | eiditar código-fuonte]

Modelo:Trad/ref

Notas[eiditar | eiditar código-fuonte]

Bibliografie[eiditar | eiditar código-fuonte]

  • Este artigo ancorpora testo de la Ancyclopædie Britannica (11ª eidiçon), publicaçon an domínio público. Modelo:EB1911

Leituras adicionales[eiditar | eiditar código-fuonte]

  • M. Baratin, B. Colombat, L. Holtz, (eds). 2009. Priscien. Transmission et refondation de la grammaire, de l'antiquité aux modernes, Brepols Publishers. ISBN 978-2-503-53074-1.
  • Luhtala, Anneli. 2005. Grammar and Philosophy in Late Antiquity. A Study of Priscian's Sources. John Benjamins. Series: Studies in the history of the language sciences; 107, ISBN 978-9-027-27512-7 [1]

Ligaçones sternas[eiditar | eiditar código-fuonte]

  • Corpus Grammaticorum Latinorum: Portal com textos completos e extensa bibliografia sobre obras latinas antigas, Projeto Hyper-GL financiado pela ANR, [2]