Ngũgĩ wa Thiong'o

Ourige: Biquipédia, la anciclopédia lhibre.

Ngũgĩ wa Thiong'l (pronunciado [ŋɡlɣi wa ðiɔŋɔ]; nacido an 5 de janeiro de 1938) ye un scritor queniano, que screbiu obras an léngua anglesa i que mais tarde ten scrito an léngua gĩkũyũ. La sue obra anclui nobelas, peças teatrales, cuntos i ansaios, de la crítica social a la literatura anfantil. Ye l fundador i eiditor de la rebista gĩkũyũ Mutiiri. 

An 1977, Ngũgĩ wa Thiong'l screbiu ua peça de triato ne l sou Quénia natal que percuraba libertar l porcesso teatral de l qu'el dezie ser "l sistema giral d'eiducaçon burgués", al ancorajar la spontaneidade i la participaçon de l'audiéncia na eisecuçon de la peça. La peça nun fui bien acolhida pul outoritairo regime queniano i l'outor passou mais dun anho na cadeia. 

La Amnistia Anternacional tomou-lo cumo presioneiro de cuncéncia, i l'artista fui libertado de la cadeia, saindo de l paíç. Ne ls Stados Ounidos, ansinou na Ounibersidade de Yale durante alguns anhos, i tamien na Ounibersidade de Nuoba Iorque, nas árias de "Literatura Cumparada" i "Performance Studies". Ngũgĩ bé muitas bezes l sou nome nas listas de candidatos al prémio Nobel de la Literatura. Pa l crítico literairo Jonatan Silba, Thiong'l retrata cumo poucos la luita pula andependéncia de l Quénia. An sue crítiba para Un Grano de trigo, Silba ressaltou l'halbelidade de l scritor an criar un "jogo de speilhos" antre rialidade i fiçon . 

Biografía[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ngũgĩ wa Thiong'l ye l quinto de la terceira de quatro mulhiers de l sou pai Thiong'l wa Nducu. Frequentou ua scuola presbiteriana de l'eigreija scocesa antes d'antrar an 1949 nua scuola relegiosa i nacionalista Karing'la; debido a las pressones políticas ne l sou paíç, studou ne l Uganda, na Ounibersidade Makerere. 

La sue prmeira nobela Wep not Child, scrita an 1962 pouco antes de l'andependéncia queniana aborda, atrabeç de ls uolhos dun moço chamado Njoroge, las tensones antre brancos i negros, antre la cultura africana i l'ouropeia, nua época (1952-1956) an que ls reboltosos kikuyus, mais coincidos cumo Malo Malo, se liebantórun contra l'outoridade británica. 

De buolta al Quénia, trabalhou cumo jornalista para The Nation, antes d'ambestigar subre Joseph Cunrad pa la Ounibersidade de Leds i a partir de 1967, fui debedindo atebidade antre Quénia i Uganda, seguindo la carreira literária. 

L'anho que passou preso fé-lo radicalizar las eideias contra l gobierno de l sou paíç, i silar-se an Londres i na Califórnia. 

Regressou al Quénia an 31 de júlio de 2004, passado 22 anhos d'auséncia (tenie jurado nun regressar anquanto Daniel Arap Moi stubisse ne l poder). Uns dies depuis, l scritor i la sue mulhier fúrun atacados de nuite ne l sou apartamiento de las Norfolk Towers. Quatro agressores cun rebólberes, machetes i ua tejeira de podar biolórun a mulhier de Ngũgĩ a la sue frente. L scritor tentou defender-se i fui golpeado i queimado na face. Ls atacantes fúrun mais tarde presos i colocados a la çposiçon de ls tribunales. 

Bibliografie[eiditar | eiditar código-fuonte]

  • The Black Hermit, 1963 (teatro)
  • Não chores, menino - no original Weep Not, Child, 1964, Heinemann 1987, McMillan 2005
  • The River Between, Heinemann 1965, Heinemann 1989
  • Um grão de trigo - no original A Grain of Wheat, 1967 (1992)
  • This Time Tomorrow , c. 1970
  • Homecoming: Essays on African and Caribbean Literature, Culture, and Politics, Heinemann 1972
  • A Meeting in the Dark (1974)
  • Secret Lives, and Other Stories, 1976, Heinemann 1992
  • The Trial of Dedan Kimathi (play), 1976
  • Ngaahika Ndeenda: Ithaako ria ngerekano (I Will Marry When I Want), 1977 (teatro)
  • Pétalas de sangue - no original Petals of Blood, (1977) Penguin 2002,
  • Caitaani mutharaba-Ini, 1980
  • Writers in Politics: Essays, 1981
  • Education for a National Culture, 1981
  • Detained: A Writer's Prison Diary, 1981
  • Caitaani mutharaba-Ini 1982
  • Barrel of a Pen: Resistance to Repression in Neo-Colonial Kenya, 1983
  • Decolonising the Mind: The Politics of Language in African Literature, 1986
  • Mother, Sing For Me, 1986
  • Writing against Neo-Colonialism, 1986
  • Njamba Nene na Mbaathi i Mathagu , 1986
  • Matigari ma Njiruungi, 1986
  • Njamba Nene na Chibu King'ang'i , 1988
  • Matigari, Heinemann 1989,
  • Bathitoora ya Njamba Nene , 1990,
  • Moving the Centre: The Struggle for Cultural Freedom, Heinemann, 1993
  • Penpoints, Gunpoints and Dreams: The Performance of Literature and Power in Post-Colonial Africa, (The Clarendon Lectures in English Literature 1996), Oxford University Press, 1998.
  • Mũrogi wa Kagogo, 2004
  • Wizard of the Crow, 2006
  • Something Torn and New: An African Renaissance, 2009
  • Dreams in a Time of War: a Childhood Memoir, Harvill Secker, 2010

Ligaçones sternas[eiditar | eiditar código-fuonte]