Mongo Beti

Ourige: Biquipédia, la anciclopédia lhibre.

Alexandre Biyidi Awala (Akométan, 30 de júnio de 1932 — Douala, 8 d'outubre de 2001), coincido cumo Mongo Beti, fui un çtacado scritor de ls Camarones. 

Passado un período de studos ounibersitairos, ampeçou la publicaçon de sues obras, que se caraterizan por un relato ancesibo de las cundiçones de sou paíç, de maneira que sue nobela "Lhe Paubre Christ de Bomba", (1956) (an pertués: "L Cristo Pobre de Bomba") fui proibida ne ls Camarones. Antre sues nobelas ancontra-se "Remember Ruben" (1974), que cedo se cumbertiu nun clássico de la literatura de la África negra. 

Biografie[eiditar | eiditar código-fuonte]

Cunquanto Beti bibeu ne l'eisílio por muitos anhos, la sue bida mostra ua dedicaçon i antresse mui fuorte na cuntribuiçon a la melhora de l sou paíç natal. Tal cumo spressou un crítico depuis de sou falecimiento, "La senda melitante deste ansaista, cronista i nobelista ten stado gobernada por ua ousseson: la luita pula dignidade de ls pobos africanos." 

Ampeço[eiditar | eiditar código-fuonte]

Mongo era filho de Oscar Awala i Régine Alomo, naciu an 1932 an Akométan, ua pequeinha bila a 10 Km de Mbalmayo, que por sue beç se ancontra a 45 Km de Yaoundé, capital de Camarones. (L nome de la bila probén de Akon 'peinha' i Etan 'fuonte': an antigos mapas de la region, l nome stá scrito an dues partes). 

Zde mui moço, Beti fui anfluído pulas corrientes de rebelion qu'atrabessában África mui próssimo de la Segunda Guerra Mundial. L sou pai afogou-se quando Beti tenie siete anhos, tenendo sido criado pula sue mai i fameliares. Beti recorda çcussones cun sue mai subre religion i colonialismo; tamien recorda ls sous purmeiros cuntatos culas oupeniones i análezes de l líder andependentista Ruben Un Nyobe, tanto nas bilas cumo na própia casa de Nyobe. Mongo lebou estas eideias a la scuola, l que cunduziu la que finalmente fusse spulso de la scuola missionária an Mbalmayo pulas sues spressones. An 1945 angressou ne l liceu Leclerc an Yaoundé. Depuis de formar-se an 1951, biaja para Fráncia para cuntinar sue eiducaçon superior an literatura, purmeiro an Aix-an-Probence, mais tarde na Sorbona an Paris. 

Obras[eiditar | eiditar código-fuonte]

  • Sans haine et sans amour, 1953.
  • Ville cruelle, 1954
  • Lhe Pauvre Christ de Bomba, 1956.
  • Mission terminée, 1957.
  • Lhe Roi miraculé : chronique dês Essazam, 1958.
  • Main basse sul lhe Cameroun : autopsie d’une décolonisation, 1972 ISBN 2-7071-4172-0.
  • Lhes Procès du Cameroun : autopsie d’une décolonisation, 1972.
  • Perpétue et l’habitude du malheur, 1974.
  • Remember Ruben, 1974.
  • Peuples noirs, peuples africains, 1978.
  • A Ruine presque cocasse d’um polichinelle : Remember Ruben 2, 1979.
  • Lhes Langues africaines et lhe Néo-colonialisme em Afrique francophone, 1982.
  • Lhes Deux Mères de Guillaume Ismaël Dzewatama, futur camionneur, 1983.
  • A Revanche de Guillaume Ismael Dzewatama, 1984.
  • Lettre ouverte aux Camerounais, ou, A deuxième mort de Ruben Um Nyobé, 1986.
  • Dictionnaire da négritude avec Odile Tobner et a participation de collab. da revue Peuples noirs - Peuples africains, 1989 ISBN 2738404944
  • A França contre l’Afrique : retour au Cameroun, 1993 ISBN 2707149780
  • L’Histoire du fou, 1994.
  • Trop de soleil tue l’amour, 1999 ISBN 2266101919
  • Branle-bas em noir et blanc, 2000.
  • Africains se vous parliez, 2005 ISBN 2-915129-08-8

Bibliografie[eiditar | eiditar código-fuonte]

  • Bishop, Rand. African Literature, African Critics. New York: Greenwood Press, 1988.
  • Breitinger, Ekchardt. "Lamentations Patriotiques: Writers, Censors, and Politics in Cameroon." African Affairs 92 (1993): 557-575.
  • Gikandi, Simon. Encyclopedia of African Literature. New York: Routledge, 2002.
  • Kimedjio, Cilas. "Remember Mongo Beti." Research in African Literatures 37 (2006): 446-50.
  • Moore, Gerald. Seven African Writers. Oxford: Oxford University Press, 1962.
  • Soyinka, Wole. "From a Common Back Cloth: A Reassessment of the African Literary Image." American Scholar 32 (1963): 387-96.
  • Taoua, Phyllis. "The Anti-Colonial Archive: France and Africa's Unfinished Business." SubStance 32 (2003): 146-64.

Ligaçones sternas[eiditar | eiditar código-fuonte]