Jacques Cartier

Ourige: Biquipédia, la anciclopédia lhibre.
 Nota: Pa outros seneficados de Cartier, cunsulta Cartier (zambiguaçon).
Jacques Cartier
Nacimiento 31 de dezembre de 1491
Muorte 1 de setembre de 1557 (65 anhos)
Residéncia Ille-eit-Bilaine, Bretanha
Nacionalidade Fráncia francés
Acupaçon splorador
Assinatura
Jacques Cartier Signature.sbg

Jacques Cartier (Saint-Malo, Eille-eit-Bilaine, 31 de Dezembre de 1491 - Saint-Malo, Ille-eit-Bilaine, 1 de Setembre de 1557) fui un splorador francés. Quedou coincido pulas sues trés biaiges al Canadá an busca de ouro.

Ye-le creditada la çcubierta de la Ilha de l Príncepe Eduardo, de la Ilha Anticosti, de l Riu San Lourenço i tamien la region de Hochelaga (atual Montreal), habitada puls Wendats i outras tribos.

Cartier caturou i fizo eisames ne ls filhos de l xefe Wendat, Donnacona, i lebou-los para ua biaige a la Fráncia. An sue segunda biaige (1535-1536) trouxe-los de buolta, mas caturou l xefe Donnacona i lebou-lo cunsigo, tenendo l'andígena benido a falecer, an pouco tiempo, na Fráncia. Esta spediçon resultou na çcubierta de l riu San Lourenço, la mais amportante passaige pa l'anterior de l cuntinente.

An sue terceira biaige, Cartier fondou un stablecimiento francés nas tierras de ls Wendats. Antretanto, ls andígenas nun se amostrórun tan amistosos quanto an sues biaiges anteriores, i Cartier tubo qu'abandonar l stablecimiento, ambarcando de buolta a la Fráncia.

An birtude de las sues biaiges, la Fráncia inda se faç persente na region leste de l Canadá até als dies d'hoije.

L streito de Jacques Cartier recebiu l sou nome cumo houmenaige.

Biografie[eiditar | eiditar código-fuonte]

Fexeiro:Jacques Cartier eit colones françales.jpg
Cartier i quelonos franceses (Ballard, 1574).

Jacques Cartier naciu an 1491[1] an Saint-Malo, l porto ne l stremo norte de la cuosta leste de la Bretanha. Cartier, qu'era un marinheiro respeitable, melhorou sou status social an 1520 al se casar cun Mary Catherine ç Granches, nembro dua família cunceituada. Sou buono nome an Saint-Malo ye reconhecido por custar frequentemente de registros de batismo cumo padrino ó testemunha.[2]

Purmeira biaige (1534)[eiditar | eiditar código-fuonte]

An 1534, l'anho an que l Ducado de la Bretanha fui formalmente ounido a la Fráncia ne l Édito de la Ounion, Cartier fui antroduzido al rei Francisco I por Jean le Beneur, bispo de Saint-Malo i abade de Monte Saint-Michel, ne l Manoir de Brion. L rei yá tenie cumbidado (ambora nun formalmente comissionado) l splorador florentino Giobanni de la Berrazzano para splorar la cuosta leste de la América de l Norte an nome de la Fráncia an 1524. Acradita-se que Cartier tenga acumpanhado de la Berrazzano nesta spediçon, que splorou la cuosta de la Carolina de l Sul até Nuoba Scócia, i ilhas cumo Tierra Nuoba. An outra biaige eilhes fúrun al Brasil. Le Beneur citou essas biaiges a la Tierra Nuoba i al Brasil cumo proba de la capacidade de Cartier de "liebar ls nabios pa la çcubierta de nuobas tierras ne l Nuobo Mundo".[3]

Fexeiro:Cartier First Boyage Map 1.png
Rota de la purmeira biaige de Cartier.

An 1534, Cartier puso-se a nabegar sob ua comisson de l rei, na sperança de çcubrir un camino pul oucidente pa ls ricos mercados de la Ásia. Mos tenermos de l comissionamiento, sue finalidade era "çcubrir alguas ilhas i tierras adonde se diç qu'ua grande cantidade d'ouro i outras cousas preciosas se ancontran". Lebou binte dies para nabegar pul ouceano. A partir de 10 de maio de l mesmo anho, splorou partes de l'ilha de Tierra Nuoba, árias de las atuales porbíncias canadianos de l Atlántico i de l Golfo de St. Lawrence. Durante ua parada an Îles aux Oiseaux (Ilhas de ls Páixaros, atual santuairo federal de páixaros Rochers-aux-Oiseaux, la nordeste de Ilha Brion nas Ilhas de la Madalena), sue tripulaçon abatiu cerca de 1000 abes, la maiorie deilhas araus-gigantes (hoije zaparecidas). Ls dous purmeiros ancuontros de Cartier cun aborígenes ne l Canadá, ne l lado norte de la Baía de Chaleurs, mui probabelmente ls mi'kmaq, fúrun brebes, mas algua negociaçon tenerie ocorrido. Sou terceiro ancuontro tubo lugar nas bordas de la Baía Gaspé cun un grupo de iroquoianes de San Lourenço, adonde an 24 de júlio Cartier fixou ua cruç de 10 metros culas palabras "Biba l rei de la Fráncia" i tomou posse de l território an nome de l rei. La mudança de ánimo fui ua clara andicaçon de que ls iroquoianes habien antendido las açones de Cartier. Eiqui el sequestrou ls dous filhos de sou comandante.[4] Cartier screbiu que le dezírun mais tarde qu'esta region adonde fúrun caturados (Gaspé) fui chamada por eilhes de Honguedo. L comandante de ls natibos finalmente cuncordou qu'eilhes poderien ser liebados, sob la cundiçon de que retornassen cun perdutos ouropeus para comercializar.[5] Cartier retornou a la Fráncia an setembre de 1534, cierto de que tenie chegado na cuosta asiática.

Segunda biaige (1535–1536)[eiditar | eiditar código-fuonte]

Jacques Cartier partiu para ua segunda biaige an 19 de maio de l'anho seguinte, cun trés nabios, 110 homes i ls dous natibos. Alcançando l San Lourenço, nabegou riu arriba, pula purmeira beç, i chegou a la capital iroquoian de Stadacona, adonde l xefe Donnacona gobernaba.

Jacques Cartier deixou sous percipales nabios nun porto próssimo la Stadacona i usou sou pequeinho nabio para prosseguir riu arriba i bejitar Hochelaga (hoije Montreal), adonde chegou an 2 d'outubre de 1535. Hochelaga era mui mais ampressionante de l que la pequeinha i miserable aldé de Stadacona, sendo que mais de 1.000 iroquoianes chegórun a la beira de l riu para cumprimentar ls franceses. L lugar de sue chegada fui seguramente eidantificado cumo ne l'ampeço de l Salto Sainte-Marie - adonde hoije ancontra-se arguida la Puonte Jacques Cartier. La spediçon nun pudo ir adelantre, pus l riu staba bloqueado por corredeiras. Cartier staba tan cierto que l riu era l Passaige de l Noroiste i que las corredeiras éran todo l que staba ampedindo-lo de nabegar pa la China, que las corredeiras i la cidade que mais tarde creciu acerca deilhas benirun a ser chamadas cunforme la palabra francesa pa la China, La Chine: las Corredeiras Lachine i de la cidade de Lachine.

Depuis de passar dous dies antre l pobo de Hochelaga, Cartier boltou la Stadacona an 11 d'outubre. Nun se sabe satamente quando el decidiu passar l'ambierno de 1535-1536 an Stadacona, i fui anton tarde demales para buoltar pa la Fráncia. Cartier i ls sous homes preparórun-se pa l'ambierno, reforçando la sue fortaleza, stocando lenha i salgando chicha i peixe.

Durante este ambierno, Cartier cumpilou ua espece de dicionairo geográfico, qu'ancluiu bárias páiginas subre ls questumes de ls natibos, an special sou hábito d'ousar solo polainas i tangas, mesmo ne l'auge de l'ambierno.[sin fuontes?]

Fexeiro:Cartier Second Boyage Map 1.png
Rota de la segunda biaige de Cartier.

De meados de nobembre de 1535 a meados d'abril de 1536, la frota francesa staba cungelada na foç de l Riu Saint-Charles, sob la peinha de Quebec. L carambelo subre l riu tenie ua spessura superior a 1,8 metros, cun niebe de 1,2 m de perfundidade. Para alhá desso, acunteciu un surto de scorbuto — purmeiro antre ls iroquoianes, i depuis antre ls franceses. An sou diairo, Cartier afirma qu'an meados de febreiro "de ls 110 que éramos, nin dieç stában bien l suficiente para ajudar ls outros, ua cousa lamentable de ber". Cartier stimou que l númaro de índios muortos fui de 50.

Un de ls natibos que subrebibírun fui Don Agaya, filho de l xefe qu'habie sido liebado pa la Fráncia ne l'anho anterior. Durante ua bejita amigable por Domagaya pa l fuorte francés, Cartier anquiriu i daprendiu cul qu'ua mistura feita dua arble coincida cumo annedda (probabelmente thuja ocidentalis) poderie curar l scorbuto. Este remédio probabelmente salbou la spediçon de la çtruiçon, permitindo que 85 franceses subrebibessen al ambierno.

Pronto para buoltar a la Fráncia ne l'ampeço de maio de 1536, Cartier decidiu liebar l xefe Donnacona a la Fráncia, para qu'el podisse relatar pessonalmente l cunto dun paíç mais al norte, l chamado "Reino de Saguenay", que cunforme se dezie staba cheno d'ouro, rubis i outros tesouros. Depuis dua árdua biaige çcendo l riu San Lourenço i un período de trés sumanas atrabessando l Atlántico, Cartier i sous homes chegórun an Saint-Malo an 15 de júlio de 1536, cuncluindo la segunda biaige, que durara 14 meses i qu'era para ser la biaige mais rentable de Cartier.

Fexeiro:Monumiento montreal.JPG
Monumiento a la Cartier an Montreal.

Refréncias

  1. Nanhun certificado de batismo fui ancontrado, mas Cartier declarou la sue eidade an pul menos trés cartas. Ber Marcel Trudel, Stoire de la Noubelle-France, bol. 1, p. 68.
  2. Biggar, H.P. La Colletion of Documents relating to Jacques Cartier and the Sieur de Roberbal, Ottawa, Public Archibes of Canada, 1930. Mais de 20 batismos citados.
  3. Baron de La Chapelle, « Jean Le Beneur eit le Canada », Nuoba Francia, bol. 6, 1931, pp. 341-343, citando ua obra genealógica feita an 1723 pula família Le Beneur. Depuis de sue radadeira biaige, el dixe que nunca eirie percurar outra beç.
  4. Alguns relatos dízen qu'este comandante era l própio Donnacona, l gobernante na Stadacona, por eisemplo .pthecanadianencyclopedie .com/andex.cfn?PgNn=TCE&Params=A1ARTA0002354 La Anciclopédia Canadiano, mas esso nun parece possible a partir de ls relatos ouriginales de Cartier.
  5. Ditionary of Canadian Biography Online

Bibliografie[eiditar | eiditar código-fuonte]

  • - (1993). Ramsay Cok, eid. The Boyages of Jacques Cartier. Toronto: University of Toronto Press. ISBN 0802050158 
  • Trudel, Marcel (1966). «Cartier, Jacques». Ditionary of Canadian Biography. Bol. 1. Toronto: University of Toronto Press. pp. 154–172  online
  • Trudel, Marcel (1973). The Beginnings of New France, 1524–1663. Toronto: McClelland and Stewart 

Ligaçones sternas[eiditar | eiditar código-fuonte]

Commons
Commons
L Commons ten multimédia relacionada cun: Jacques Cartier