Euskadi Ta Askatasuna

La ourganizaçon Euskadi Ta Askatasuna (basco para Pátria Basca i Lhiberdade), mais coincida pula sigla ETA, era un grupo que praticaba l terrorismo cumo meio de alcançar la andependéncia de la region de l Paíç Basco (Euskal Heirria), de Spanha i Fráncia. La ETA tenie eideologie separatista/andependentista marxista- leninista i rebolucionária.

Era classeficada cumo un grupo terrorista puls gobernos de Spanha, de Fráncia i de ls Stados Ounidos, pula Ounion Ouropéia i por Anistia Anternacional. L sou símbolo era ua serpente anrolada nun machado. Fui fundada por nembros dissidentes de l Partido Nacionalista Basco. Durante la ditadura franquista, cuntou cul apoio de la populaçon i l'apoio anternacional, por ser cunsiderada ua ourganizaçon anti-regime, mas fui anfraquecendo debido al porcesso de democratizaçon an 1977. L sou lhema era Bietan jarrai, que quier dezir seguir nas dues, ó seia, na lhuita política i melitar.

Este grupo separatista reibindicaba la zona de l noroeste de la Spanha i de l sudeste de la Fráncia, na region montanhosa junto als Pirineus, birada para l Golfo de Biscaia, region chamada pul nome de Euskal Herria (Paíç Basco). ETA reibindicaba, an território spanhol, la region chamada Hegoalde ó Paíç Basco de l Sul, que ye custituída por Álaba, Biscaia, Guipúscoa i Nabarra; tamien reibindicaba, an território francés, la region chamada Iparralde ó Paíç Basco de l Norte, que ye custituída por Labour, Baixa Nabarra i Soule. L goberno spanhol estendiu l statuto de Quemunidade Outónoma Basca a trés probíncias - Álaba, Biscaia i Guipúscoa - de la qual Nabarra nun faç parte, tendo esta l'estatuto de la Quemunidade Foral de Nabarra.

La ETA fui criada an 1959, ouriginou de l Partido Nacionalista Basco (PNB), un partido político fundado an 1895 i que subrebibira na clandestinidade durante la ditadura de Francisco Franco (1939-1975).

Chamaçon

Ls ex-antegrantes de ETA i sous partidários son chamados, quemunmente, etarras, an singular, etarra, un neologismo criado pula amprensa spanhola a partir de l nome de la ourganizaçon i de l sufixo basco cul qual se forman ls gentílicos ne l idioma. An basco la chamaçon ye etakideak, plural de etakide (nembro de la ETA). Ls nembros i partidários de l mobimiento frequentemente outilizan l termo gudariak, que quier dezir guerreiros ó suldados.

Stória

An 1952 ourganiza-se un grupo ounibersitário de studos chamado Ekin (amprender an euskera), an Bilbao. An 1953, atrabeç de l Partido Nacionalista Basco (PNB) l grupo entra an cuntato cula ourganizaçon jubenil PNB, Euzko Gaztedi. An 1956 las dues associaçones funden-se. dous anhos mais tarde (1958), ls grupos sepórun-se por dibergéncias anternas, sendo que l Ekin cumberte-se an ETA ne l die 31 de Júlio de 1959. Por questones eideológicas, ETA çliga-se de l PNB, outilizando la açon direta cumo stratégia de mobimiento de resisténcia na mesma época an que dibersos países de l heimisfério sul lhutában por lhiberdade. La sue purmeira Assemblé ocorreu ne l mosteiro beneditino de Belloc Fráncia an maio de 1962, sendo las resoluçones:

La regeneraçon stórica, cunsiderando la stória basca cumo un porcesso de custruçon nacional.
L que define la nacionalidade basca ye l'euskera, an beç de la etnia, cumo fazie l PNB.
Definen-se cumo un mobimiento nun relegioso, rechaçando la hierarquia de la eigreija inda que outilizen la sue doutrina para la eilaboraçon de l sou porgrama social. Esto cuntrasta cul catolicismo de l PNB.
L Socialismo.
L'andependéncia de l Paíç Basco, cumpatible cul federalismo ouropeu.

Atentados i stória cumo grupo terrorista

Ls squerdistas cunseguen ua definiçon maior de la eideologie de l ETA a partir de la II Assemblé, que define las afinidades de la eideologie de l mobimiento cul quemunismo. Esta assemblé fui rializada an Bayona, na primabera de 1963.

Na III Assemblé, que ocorreu antre Abril i Maio de 1964, decidiu-se que la lhuita armada era l melhor maneira de alcançar ls sous oubjetibos. La resoluçon fui publicada mais tarde ne l periódico "La ansurreción" i, Paíç Basco. Nesta assemblé tamien se decidiu, por unanimidade, la rutura final cul PNB, que para l ETA, "cuntrariaba ls antrisses de la lhibertaçon nacional".
Ye defícel definir qual fui l purmeiro atentado de l ETA, yá que ls purmeiros nun fúrun assumidos. An to causo, l purmeiro atentado assumido pul ETA fui la muorte de l guarda cebil José Pardines Arcay, an 7 de Júnio de 1968.

An 1968 l ETA cometiu sou purmeiro atentado de grande repercusson: l assassinato de Melitón Mananzas, xefe de la polícia secreta de San Sebastián i torturador de la ditadura franquista. An 1970, bários nembros de ETA son julgados i cundenados a la muorte durante l porcesso de Burgos, mas la presson anternacional fizo cun que la pena fusse alterada, mesmo tenendo sido aplicada a outros nembros de l ETA antes. L atentado de maior repercusson durante la ditadura ocorreu an Dezembre de 1973, cul assassinato de l almirante i persidente de l goberno Luis Carrero Blanco, an Madrid, açon que fui aplaudida por muitos silados políticos.

An 1978, cula nuoba custituiçon spanhola, l Paíç Basco cunsegue grande outonomie. Mas ETA reibindica l'andependéncia total de la region.

Ne l die 22 de Márcio de 2006 la ourganizaçon declarou un cessar-fuogo permanente, que fui rompido an 30 de Dezembre de 2006. La ourganizaçon assumiu la spluson dun carro-bomba ne l Terminal 4 de l aeroporto de Barajas, an Madrid. Al cuntrário de l que sucedera ne l passado, la ETA nun anunciou l atentado prebiamente, probocando l çmoronamento de trés de l quatro andares de l prédio (l mais recente terminal de l aeroporto), la suspenson de l tráfego aéreo nun de l dies mais mobimentados de l anho ne ls aeroportos ouropeus, deixando dezenobe pessonas feridas i causando la muorte de dous eiquatorianos.

Ne l 20 de Outubre de 2011, ETA declarou un cessar-fuogo permanente i definitibo, que nun fue rompido anté die de hoije, marcando l fin de l'ourganizaçon terrorista.