Becicleta

Ourige: Biquipédia, la anciclopédia lhibre.
Esta páigina ó cacho fui traduzida outomaticamente i percisa de ser rebista por un falante natibo de mirandés. Se sabes bien mirandés ajuda la Biquipédia rebendo este artigo. Apuis de la rebison apaga esta marca. Oubrigado!
Becicleta para biaige.
Bicicleta de corrida.
Lhoija de becicletas.

La bicicleta ye un beiclo cun dues ruodas presas a un quadro, mobido pul sfuorço de l própio usuairo (ciclista) atrabeç de pedales. Fui ambentada ne l seclo XIX na Ouropa. Cun cerca dun bilhon d'ounidades an to l mundo[1], la bicicleta ye ousada tanto cumo meio de trasporte ne l ciclismo outelitairo, cumo oubjeto de lazer ne l cicloturismo i para cumpetiçones çportibas de ciclismo.

La bicicleta afetou cunsidrabelmente la Stória tanto ne l campo andustrial cumo ne l cultural. Ne l'ampeço, la bicicleta anspirou-se an tecnologies pré-eisistentes. Hoije, inda assi, ten cuntribuído para outras árias. Para alhá de lhazer i trasporte, las bicicletas stan sendo adatadas para outras outelizaçones, na ária melitar i an sportes.

La bicicleta tamien ye bastante outelizada cumo meio de trasporte ne l die-la-die, por ser un trasporte barato, ecológico i saudable.

Etimologie[eiditar | eiditar código-fuonte]

fr. bicyclette (1880) palabra formada de bi- 'dous' + cycle- 'ruoda' (< gr. kúklos 'círclo') + suf.dim. -ette; esses el.cump. ancontran-se na f.aport.; ber bi- i cicl(l)-; f.st. 1897 bicyicleta, 1899 bicicléta.

Stória[eiditar | eiditar código-fuonte]

Falar a respeito de la matéria de la stória de la bicicleta ye un tanto cumplexo, pus hai bários studos, muitas cópias i poucas defeniçones razoables que puoden ser aprobeitadas. Antre ls dibersos que se relacionan cul assunto puode-se citar un studo antressante que splica la sue de forma clara i resumida.

Segundo alguns storiadores i l que ne ls mostran alguns ansaios fotográficos, hai un studo mui bien feito, eidealizado por Leonardo da Vinci i registrado nun código guardado ne l museu de Madrid, resultante de pesquisas feitas pul porsor Piccus, de la Ounibersidade de Massachusetts, ne ls EUA, que ne ls mostra, atrabeç de rabiscos, un sistema de trasmisson por corriente, macanismo físico percipal qu'aciona las atuales i modernas bicicletas eidealizado por da Vinci. Anque que tales zeinhos na rialidade mostren un sistema de trasmisson bien básico, muitos storiadores cunsidran-mos l primórdio de l'andústria de la bicicleta ne l mundo.

Ne l período cumprendido antre ls seclos XV i XVI, fúrun zambolbidos dibersos beiclos de dues i quatro ruodas acionados por macanismo cumpuosto de corriente, alabanca i outros çpositibos ls quales por bezes trazian porblemas al sou usuairo, pus frequentemente lhiebában la chimpas sérios ó mesmo causando danos a las roupas. Tales çpositibos éran cómicos, outros nun seguian ls percípios básicos de la física i la grande maiorie deilhes era na rialidade ua eimitaçon un tanto strabagante dun macanismo yá eisistente, cun raríssemas sceçones.

Antretanto, la bicicleta tubo sou nome anserido na stória por buolta de l'ampeço de 1790, quando l conde Sibrac de la Fráncia eidealiza l celerífer, mais tarde chamado de celerífero, qu'era un beiclo primitibo de dues ruodas lhigadas por ua puonte de madeira an forma de cabalho i acionado por ampulso altarnado de ls pies subre l suolo, ó seia, na forma de solabancos. Curiosamente, anque de l'ancómodo i çcunforto esse tipo de trasporte era útele na época, para pequeinhas çtáncias.

Por buolta de 1816 l baran alman Karl Friedrich Christian Ludwig Drais von Sauerbronn adatou ua direçon al celerífero que passou a ser chamada de guidon. Junto cul purmeiro guidon apareciu la draesiana, uas de las purmeiras bicicletas. Anque desse nuobo eiquipamiento, inda assi era bastante ancómodo i çcunfortable manusear la draesiana.

An abril de 1818, l própio Baran Drais apersenta sou ambento ne l parque de Lhuxemburgo, an Paris, i meses mais tarde faç l trajeto Beaune - Dijon, na Fráncia. Esse ambento ye mais parecido cula atual bicicleta, mas de forma dinámica bien defrente i de material mais pesado, pus era feita cun ua lhiga d'antimónio, metal bien pesado.

An 1840, l scocés Kirkpatrick Macmillan adata al eixe traseiro dues bielas lhigadas por ua barra de fierro. Esto probocou l'abanço de la ruoda traseira, dando-le maior stabelidade i possibelidade de manuseio i maneijo rápido. Cun esse macanismo la bicicleta quedou mais sigura i stable, pus nas rebuoltas eibitaba l'antigo jogo de l cuorpo pa l lhado ouposto al mobimiento la fin de manter stable l'eiquilíbrio, yá que l'eiquipamiento an si era bastante pesado.

Ne l'anho de 1855 l francés Ernest Michaux ambenta l pedal, que fui anstalado nun beiclo de dues ruodas traseiras i ua dianteira. Ls pedales éran lhigados a la ruoda dianteira, i l'ambento quedou coincido cumo belocípede, palabra ouriunda de l lhatin belocidade + pie ó belocidade mobida la pie. Alguns cunsidran nel la purmeira bicicleta moderna, i na berdade quedou sendo chamado de triciclo mais tarde.

La prefeitura de Paris criou, an 1862, caminos speciales ne ls parques pa ls belocípedes para nun se misturáren culas charretes i carroças, dando assi ourige a las purmeiras ciclobias, pus era quemun alguns acidentes, rotineiramente ls animales de las charretes i carroças assustában-se, causando sustos i ferimientos als cundutores. Ne l mesmo anho, Pierre Lallement biu alguien andando cun ua draesiana i tubo l'eideia de custruir sou própio beiclo, mas cula adataçon dua trasmisson anglobando un macanismo de pedibela giratório i pedales fixados ne l cubo de la ruoda dianteira. El anton acabou criando la purmeira bicicleta propiamente dita depuis que mudou-se para Paris an 1863.

Eiboluçon[eiditar | eiditar código-fuonte]

Eibolución ne l tiempo.

An 1877 Rousseau apersenta un çpositibo que, por meio de dues corrientes, multiplicaba l giro de la ruoda dianteira, dando maior belocidade i flexibelidade a la bicicleta.

Cumo medida d'aperfeiçoamiento i eiboluçon, an 1880 Vicent custrói la purmeira bicicleta cun trasmisson aplicada al cubo de la ruoda traseira i, ne l mesmo anho, na Anglaterra, Thomas Humber ambenta l quadro de quatro tubos. Cun esses çpositibos l cunjunto oubtén maior stabelidade, percipalmente nas çcidas i rebuoltas.

Pneus[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ambentado an 1887, na Eirlanda por John Boyd Dunlop, sue eideia dou tan cierto qu'ouriginou-se uas de las mais famosas marcas de pneus de l mundo, la Dunlop Tires.

An 1891, l francés André Michelin lhança l pneu çmontable i l mesmo francés atiradeira l'andústria de pneus Michelin, tan coincida ne ls dies atuales na Fórmula 1, un de ls grandes cuncorrentes de la Dunlop i Godyear.

La bicicleta ne l çporto[eiditar | eiditar código-fuonte]

La purmeira corrida de ciclismo decumentada fui ua corrida de 1.200 metros ocorrida an 31 de maio de 1868 ne l Parque de Saint-Cloud, Paris. La corrida fui bencida pul anglés spatriado Dr. James Moore que correu nua bicicleta cun pneus maciços de borraixa[2].

La purmeira corrida cobrindo la çtáncia antre dues cidades fui Paris-Rouen i tamien fui bencida por James Moore, que percorreu ls 123 quilómetros que sepórun las cidades an 10 horas i 40 minutos[3].

Refréncias[eiditar | eiditar código-fuonte]

Refréncias

  1. DidYouKnow.cd. There are about a billion or more bicycles in the world.[lhigaçon einatiba] Vesitado an 23 de nobembre de 2008.
  2. Maso, B. (tr. Horn, M.) (2005), The Sweat of the Gods, Mousehold Press, pp. 1-2, ISBN 1-874739-37-4
  3. Paris-Rouen 1869, arquivado do original em 2012-03-04, https://web.archive.org/web/20120304212639/http://www.memoire-du-cyclisme.net/dossiers/dos_paris_rouen.php, visitado em 2010-10-25