Riu Nilo

Ourige: Biquipédia, la anciclopédia lhibre.

L riu Nilo ye un grande riu de l nordeste de l cuntinente africano que nace la sul de la linha de l Eiquador i zagua ne l Mar Mediterráneo.

La sue bacie hidrográfica acupa ua ária de Modelo:Formatnun:3349000 kn² abrangendo l Uganda, Tanzánia, Ruanda, Quénia, República Democrática de l Cungo, Burundi, Sudan, Etiópia i Eigito. A partir de la sue fuonte más remota, ne l Burundi, l Nilo apersenta un cumprimento de Modelo:Formatnun:6627.15 kn.

Ye formado pula cunfluéncia de trés outros rius, l Nilo Branco (Bahr-el-Abiad), l Nilo Azul (Bahr-el-Azrak) i l riu Atbara. L Nilo Azul (Bahr-el-Azrak) nace ne l Lago Tana (Etiópia), cunfluindo cul Nilo Branco an Cartun, capital de l Sudan.

Muitos geógrafos deixórun de l cunsiderar cumo l maior riu de l mundo, perdendo l puosto para l riu Amazonas, cun cerca de 6.992,06 kn de stenson.

Etimologie[eiditar | eiditar código-fuonte]

Para alguns outores la palabra Nilo puode star relacionada cula raiç semítica "nahal", que quier dezir bal. An léngua árabe i heibraico, dues lhénguas semíticas, riu diç-se nahrun i nehar respetibamente. Assi i todo, dues outras lhénguas semíticas, l amárico i l léngua ge'eç usan palabras pouco semelhantes la "nahal" para se referiren a un riu (felege i wonç).

Andependiente de las ancertezas, la palabra Nilo deriba de l latin Nilus que por sue beç deriba de l griego Neilos.

Ls antigos Eigípcios chamában al Nilo Aur ó Aire l que quier dezir "negro", nua aluson a a tierra negra trazida pul riu por altura de las chenas.

Tradicionalmente cunsidra-se que l riu Nilo nace ne l Lhago Bitória.

Bacia[eiditar | eiditar código-fuonte]

Tradicionalmente cunsidra-se que l riu Nilo nace ne l Lago Bitória. Assi i todo, l própio Lhago Bitória ten cumo percipal tributário l riu Kagera, que ye por causa desso cunsiderado cumo fuonte más remota de l Nilo.

L riu Kagera nace ne l Burundi, la norte de l Lago Tanganica, na cunfluéncia de l riu Niabarongo i Rububu.

L Nilo Bitória[eiditar | eiditar código-fuonte]

L Nilo propiamente dezido ampeça an Jinja (Uganda), na borda norte de l Lhago Bitória, correndo para norte atrabeç de las chimpas Ripon (que deixórun de eisistir zde la custruçon de la barraige de Owen Falls an 1954), passando pul Lhago Kioga i pul Lhago Alberto. L galho antre estes dous rius ye coincido cumo l Nilo Bitória.

L Nilo Alberto[eiditar | eiditar código-fuonte]

A partir de l Lhago Alberto i até Númula, ne l Sudan, l Nilo recibe la zeignaçon de l Nilo Alberto.

L Al-Jabal[eiditar | eiditar código-fuonte]

An Númula i até se ancontrar cul riu Sobat (un pouco arriba de Malakal) l Nilo ye coincido cumo l Bahr al-Jabal, l Riu Montanhoso. Torna-se anton más sinuoso, recebindo junto al Lhago Ne l l riu Al-Ghazal (Gazela) cumo afluente. Mas, antes desso, l Nilo passou por antre un pántano, l Sudd.

L Nilo Branco i l Nilo Azul[eiditar | eiditar código-fuonte]

Antre Malakal i Cartun, l Nilo ye coincido cumo l Nilo Branco. An Cartun l Nilo Branco recibe las augas de l Nilo Azul, ouriundo de l altos prainos de la Etiópia.

A 322 quilómetros la norte de Cartun, l Nilo recibe l sou redadeiro grande afluente, l riu Atbara, ouriundo eigualmente de l praino abissínio. L riu abança anton puls penhascos de la region de la Núbia até chegar la Assuon ne l Eigito. A partir de Assuon l bal alarga até se atingir l Delta, que se ampeça un pouco la norte de la cidade de l Cairo.

Delta de l Nilo[eiditar | eiditar código-fuonte]

L Delta de l Nilo ye ua region plana cun un forma triangular, apersentando 160 kn de cumprimento i 250 kn de anchura. Ne l Delta l Nilo bifurca-se an dous canhales que lheban las sues augas para l Mediterráneo: la oeste, l canhal de Roseta, i, la lheste, l de Damieta.

Cachones de l Nilo[eiditar | eiditar código-fuonte]

L Nilo ten bárias cachones, mas na Antiguidade çtinguian-se seis cachones clássicas de l Nilo que stában situadas antre Assuon i Cartun.

La purmeira cachon chimpa an Assuon, custituindo hoije an die la sola cachon de l Nilo an território eigípcio. Esta cachon era na Antiguidade la frunteira sul de l Antigo Eigito, pus a partir deilhi ampeçaba la Núbia.

La segunda cachon, acerca de Uadi Halfa, ancontra-se hoije submersa. L faraó Senuseret III ourdenou la custruçon nas sues redondezas de las fortalezas de Semna i Kumma.

Barraiges de l Nilo[eiditar | eiditar código-fuonte]

Al lhongo de l curso de l Nilo eisisten alguas barraiges, sendo ua de las más amportantes la Grande Barraige de Assuon.

Antre 1899 i 1902 custruiu-se, cun recurso la capitales angleses, la purmeira barraige de Assuon, que fui alargada an 1911 i 1934.

Antre 1959 i 1970 custruiu-se la Barraige de Assuana, a cerca de uito quilómetros de la purmeira barraige, grácias al apoio fornecido pula Ounion Sobiética.

Studo i sploraçon de l Nilo[eiditar | eiditar código-fuonte]

Borda squierda (oucidental) de l riu Nilo, antre Edfu i Kon Ombo

Julga-se que ls Antigos Eigípcios conhecian l Nilo até al punto de cunfluéncia de l Nilo Branco cul Nilo Azul, an Cartun. Ambora nun téngan splorado l Nilo Branco, acradita-se que conhecerian l Nilo Azul até a la sue nacente ne l Lago Tana.

An meados de l seclo V a.C., l storiador griego Heiródoto rializou ua biaige al Eigito, tenendo percorrido l riu até Assuon, la frunteira tradecional de l Antigo Eigito.

Ne l seclo II a.C. Eratóstenes zenhou un mapa que mostraba de forma bastante percisa l percurso de l Nilo até Cartun, ne l qual tamien se mostrában dous afluentes, l Atbara i l Nilo Azul. Eratóstenes fui l purmeiro a postular que la nacente de l Nilo starie an lhagos eiquatoriales.

An 25 a.C. l geógrafo Strabon i Aelius Gallus (gobernador de l Eigito romano) splorórun l Eigito até Assuon. Strabon çcrebiu tamien l riu ne l Lhibro 17 de la sue Geografie, aludindo a las teories de Eratóstenes.

An 66 d.C., na época de l amperador Nero, l eisército romano tentou ancontrar la nacente de l riu. Mas, i segundo Séneca, l pántano Sudd, ampediu l eisército de abançar. Inda ne l seclo I un mercador griego chamado Diógenes relatou al geógrafo Marino de Tiro que durante ua biaige pula cuosta ouriental africana decidiu penetrar pul cuntinente, tenendo al fin de binte i cinco dies chegado junto la dous grandes lhagos i a ua cadeia de montanhas cubiertas de niebe de adonde l Nilo nacerie. Ne l seclo II Ptolomiu outilizou esta anformaçon para fazer un mapa adonde se mostraba l Nilo Vranco a nacer disses lagos, que recebien las sues augas de las Montanhas de la Lhuna (Lhunae Montes). Ye probable que estas montanhas séian ls montes Rubenzori, situados antre l Uganda i l Zaire.

Ne l seclo XII, Muhammad Al-Idrisi atribui cumo nacente de l riu Nilo i de l riu Níger un lhago. Ne l seclo XVI conhece-se ua spediçon árabe que percurou atingir las nacentes de l Nilo pul Sahara i Sudan.

An 1618 l jesuíta Cermeinho Pais (ó Pedro Páeç) fui l purmeiro ouropeu a lhocalizar las nacentes de l Nilo Azul ne l Lago Tana, tenendo falecido na Etiópia bítima de malária. An 1770 l scocés James Bruce rializou ua biaige de sploraçon de l Nilo Azul ne l Lhago Tana, quedando cula fama de çcubridor de la sue nacente, ambora cumo sposto l jesuíta eilhi chegou purmeiro.

Cales de la cidade de Kon Ombo, na borda dreita de l riu Nilo

A partir de l anho de 1821 l bice-rei de l Eigito Mehmet Eilhi i ls sous filhos serien respunsables por bárias biaiges de sploraçon de l Nilo.

An Dezembre de 1856, Richard Francis Burton cumbidou John Hanning Speke para partecipar nua spediçon als grandes lhagos de la África Ouriental. An resultado de la spediçon Burton i Speke tornórun-se ls purmeiros ouropeus a chegar al Lago Tanganica an Febreiro de 1858. Na biaige de regresso Speke biajou an sentido norte i çcubriu l Lago Bitória (que recebiu este nome an honra de la rainha Bitória) i que cunsiderou cumo nacente de l Nilo.

An 1860, sob ls auspícios de la Royal Geographical Society, Speke rializa ua nuoba spediçon a la region acumpanhado por James Grant, de la qual resultarie la çcubierta de l riu Kagera i de l lhocal de salida de l Nilo a partir de l Lhago Bitória (las Chimpas de Ripon, 1862).

Refréncia[eiditar | eiditar código-fuonte]