Amostrar código-fuonte de Telscópio

{{TraduçonOuto}}
[[Fexeiro:Telescope.jpg|thumb|240px|Telscópio refrator de l [[Ouserbatório de Nice]].]]
Un '''telscópio''' ó ye un [[strumiento]] que permite stender la capacidade de ls [[uolho houmano|uolhos houmanos]] d'ouserbar i medir [[oubjeto]]s longínquos. Pus, permite ampliar la capacidade de ber loinge, cumo l sou nome andica [De l Griego "Tele" = Loinge + Scopio = Ouserbar], atrabeç de la recolha de la [[luç]] de ls oubjetos çtantes (Celhestres ó nó), de la focalizaçon dupla de ls [[centeilha]]s de luç recolhidos nua [[eimaige]] [[ótica]] rial i la sue [[ampliaçon]] [[geometrie|geométrica]].
[[Fexeiro:Newtonian_Telescopes.jpg|thumb|260px|Un grupo de [[Telscópio newtoniano|telscópios newtonianos]] ne l ''Ouserbatório Perkines'', [[Delaware]], [[Ohio]].]]
== Catadories ==
Para alhá de ls telscópios óticos cumbencionales, que son custituídos basicamente por ua [[oubjetiba]] i un [[ocular]], eisiste ua gama d'apareilhos que catan la radiaçon eiletromagnética fura de la faixa de l besible, esto ye, al longo de defrentes regiones de l spetro eiletromagnético.

Telscópios para [[radiaçon anfrabermelha]] i [[centeilhas-X]] tornórun-se quemuns ne l final de l [[seclo XX]] cul zambolbimiento de sensores digitales que podíssen ser arrefecidos la [[temperatura]]s mui baixas. Pa la cataçon astronómica de [[micro-óndia]]s i [[radiofrequéncia]], eisisten ls chamados [[radiotelscópio]]s. 

Ls telscópios cuntemporáneos puoden ouperar eisoladamente ó an cunjunto para cumpor ó cumbinar las eimaiges oubtidas, oumentando assi l poder de resoluçon.

Ne ls strumientos óticos profissionales, para alhá de l'ampliaçon de l'eimaige, ye possible catar las [[radiaçon eiletromagnética|radiaçones eiletromagnéticas]] i separá-las an defrentes cumprimientos de óndia, porcesso chamado [[spetrografie]], ó [[espetroscopia]]. Esso permite antender la cumposiçon i stória de ls astros an studo. 

Las técnicas atuales de custruçon de telscópios outelizan materiales mais lebes i resistentes, oumentando assi sue culidade, resoluçon i fiabelidade. Eisemplo claro son las ouserbaçones i recolha d'eimaiges pul [[Telscópio Spacial Hubble]], que ne ls mostran un Ouniberso mais longínquo i mais guapo de l que l sperado.

La ótica geométrica de ls strumientos permite catar (i [[focar|focalizar]]) la [[radiaçon eiletromagnética]] oumentando l [[tamanho angular]] aparente de ls oubjetos, assi cumo l sou [[Magnitude aparente|brilho aparente]].

Ls telscópios ousados fura de l cuntesto de la Astronomie son referidos cumo ''[[teodólito]]'', ''[[monoclo]]'', ''[[binoclos]]'', ó ''[[oubjetiba]]''.

La palabra "telscópio" refire-se giralmente als  [[telscópio ótico|óticos]], ambora eisistan strumientos pa la quaije totalidade de l [[spetro eiletromagnético]] de la [[radiaçon eiletromagnética]].

== Radiotelscopia ==
Ls [[radiotelescópio]]s son sistemas de recepçon adonde eisiste un [[recetor]] de [[óndias eiletromagnéticas]] de l [[spetro]] de [[radiofrequéncia]], ó radiorecetor, ua linha de trasmisson que puode ser ua guia de óndia dependendo de la frequéncia ouserbada, [[antena]]s de [[rádio (quemunicaçon)|rádio]] dirigidas ó direcionales.

Las antenas puoden ser cun refletores parabólicos ó prainos de grandes dimensones, an caracol, an sistema [[Antena Yagi|Yagi-Uda]] ó sues bariantes, Tamien son mui outelizados sistemas de recepçon helicoidales, antre outros tipos. 

Las montaiges de las antenas de radiotelscópios puoden ser simples ne l causo dua antena ó an bateries, quando se úsan muitas antenas cula finalidade d'oumentar l [[ganho]], la ária d'ouserbaçon ó para eisecutar la triangulaçon de ls senhales recebidos para detreminar la çtáncia de l'oubjeto stelar ouserbado. 

Ne l causo d'antena parabólica, esta ye por bezes custruída cumo ua strutura de filo cundutor cujos anterbalos son menores qu'un [[cumprimiento de óndia]] daquele eirradiado pul oubjeto pesquisado. 

Ls radiotelscópios son por bezes ouperados als pares, ó an grandes grupos, para sintetizar ua cobertura "birtual", idéntica an tamanho a la çtáncia antre telscópios (ber [[síntese de cobertura]]), para alhá de l'uso an triangulaçon para detreminar çtáncia de l'oubjeto ouserbado. L recorde atual ancontra-se próssimo a l'anchura de la [[Tierra]]. Atualmente tamien se aplica esta técnica als strumientos óticos.

Ls telscópios de [[centeilhas-x]] i de [[centeilhas gama]] ténen un porblema, yá qu'estes centeilhas atrabessan [[metal]] i [[bidro]]. Superfices coletoras feitas de metal pesado i an forma d'anéis cuncéntricos son outelizadas para focalizar la radiaçon probeniente de l spácio perfundo. Las superfices desses speilhos apersentan la forma de ''[[heiperbolóide]]s de reboluçon''.

== Stória ==
Questuma-se dezir que [[Hanes Lippershey]], un fabricante de lentes [[Países Vaixos|nerlandés]],custruiu an [[1608]] l purmeiro strumiento pa l'ouserbaçon d'oubjetos a la çtáncia: l telscópio. L cunceito que zambolbiu era l'outelizaçon desse tubo cun lentes para fines bélicos i nun para ouserbaçones de l cielo. 
 
L'ambora de la custruçon de l tubo cun lentes por Lippershey spalhou-se debrebe i chegou até l [[astronomie|astrónomo]] [[Eitália|eitaliano]] [[Galileu Galilei]], que, an [[1609]], apersentou bárias bersones de l'apareilho feitas por el mesmo a partir de spurmentaçones i polimiento de bidro. Galileu lougo apuntou l telscópio pa l cielo noturno, sendo cunsidrado l purmeiro home a ousar l telscópio para ambestigaçones astronómicas. L telscópio de Galileu tamien ye coincido por luneta.

Galileu, outelizando sou strumiento ótico, çcubriu dibersos fenómenos [[Cielo|celhestre]]s, antre ls quales las [[ciclo solar|manchas solares]], las [[cratera]]s i l [[relebo (geografie)|relebo]] [[Luna|lunar]], las [[fases de Bénus]], ls percipales [[Satélite natural|satélites]] de [[Júpiter (planeta)|Júpiter]], i la natureza de la [[Bie Látea]] cumo la cuncentraçon d'ancontables [[streilha]]s, ampeçando assi ua nuoba fase de l'ouserbaçon astronómica na qual l telscópio passou a ser l percipal strumiento, relegando al squecimiento ls melhores strumientos astronómicos de l'antiguidade ([[astrolábio]]s, [[quadrante]]s, [[sextante]]s, [[sfera armilar|esferas armilares]], etc.). Las çcubiertas de Galileu fornecírun eibidéncias mui fuortes als defensores de l [[Heliocentrismo|sistema heliocéntrico]] de [[Nicolau Copérnico]].

Pouco tiempo depuis de Galileu, [[Johannes Kepler]] çcrebia la ótica de las lentes (ber "Astronomiae Pars Outica" i "Diotrice"), ancluindo un nuobo tipo de telscópio astronómico cun dues  [[lente|lentes cumbexas]] (un percípio muitas bezes referido cumo telscópio de Kepler).

== Tipos de telscópio ==
{{Ber artigo percipal|[[Lista de tipos de telscópio|Tipos de telscópios]]}}
Hai bários tipos de telscópios: azimutales, óticos, [[centeilha-x]], [[centeilhas gama]] i de [[radiaçon anfrabermelha]].
Un tipo simples de telscópio ye l de [[montaige altazimute]] chamada tamien de [[montaige azimutal]]. Ye idéntico als ousados na superbison de tránsito. Ua forquilha oupera ne l praino horizontal ([[azimute]], i marcas na forquilha permiten al telscópio bariar an altitude (praino bertical).

L maior porblema dun telscópio d'altazimute na astronomie ye qu'ambos ls eixes ténen que ser cuntinamente ajustados para cumpensar la [[rotaçon de la Tierra]]. Inda qu'este porcesso seia cuntrolado por cumputador, l'eimaige ruoda a ua belocidade bariable, dependendo de l ángulo de la streilha zde l polo celhestrial. Este radadeiro eifeito torna un telscópio d'altazimute pouco prático para retrato de longa sposiçon cun telscópios pequeinhos, pus causa alguas aberraçones na eimaige fotografada.

La soluçon preferencial para telscópios astronómicos ye adatar este tipo de montaige (altazimute) de maneira que l'eixe d'azimute quede paralelo cul eixe de rotaçon de la Tierra; esto ye zeignado cumo [[montaige eiquatorial]].

Ls grandes telscópios recentemente custruídos úsan ua montaige an altazimute cuntrolada por cumputador, i, para sposiçones prolongadas, çponen de primas de rotaçon de belocidade bariable na oubjetiba.

Eesisten montaiges inda mais simples que la d'altazimute, ousadas giralmente an strumientos specializados. Alguns son l tránsito [[meridiano]] (solo altitude) i speilho de praino amobible d'anchura custante para ouserbaçon solar.

== Telscópios d'ambestigaçon ==
[[Fexeiro:La Palma - Gran Telescopio Canarias.jpg|thumb| L ''Grande Telscópio de La Palma - [[Canárias]]]] 
La maiorie de ls telscópios de grandes dimensones puoden ouperar tanto cumo un ''cassegraniano'' (maior [[çtáncia focal]], i maior nitideç ne l campo de bison cun maior magnificaçon)) ó cumo un [[telscópio newtoniano]] (campo mais brilhante). Estes ténen un primairo blindado, un foco newtoniano, i un tripé para montaige de secundairos amobibles.

Ua nuoba era na custruçon de telscópios fui ampeçada pul [[MMT]], ua abiertura sintética cumpuosta de seis segmientos que sintetizan un speilho de 4,5 metros de diámetro. Un seguidor deste tipo fui l [[telscópio Keck]], d'abiertura sintética de 10 metros.

Ls telscópios de l'atual geraçon an custruçon cumportan un [[speilho primairo]] antre 6 i 8 metros de diámetro (para telscópios terrestres). Nesta geraçon, l speilho ye tipicamente mui fino, i mantido an ótima forma por un grupo d'atuadores (ber [[ótica atiba]]). Esta tecnologie lebou a ua remodelaçon na cuncepçon de ls telscópios de l feturo, cun diámetros de 30, 50 i mesmo 100 metros.

Einicialmente l [[detetor]] outelizado ne ls telscópios era l [[uolho]] houmano. Mais tarde, la [[placa fotográfica]] sintetizada tomou-le l lugar, i l [[spetrógrafo]] fui antroduzido, l que possibelitou la cataçon d'anformaçon spetral. Depuis de la placa fotográfica, sucessibas geraçones de [[detetor eiletrónico|detetores eiletrónicos]], cumo ls [[CCD]]s, ténen sido aperfeiçoadas, cada beç cun maior sensibelidade i resoluçon.

Ls telscópios d'ambestigaçon atuales çponen de bários strumientos: cameras, de defrentes repuostas; spetrógrafos, úteles nas defrentes regiones de l spetro; polarímetros, que detetan luç, etc.

Ne ls radadeiros anhos, fúrun zambolbidas alguas tecnologies para superar l'eifeito de la [[atmosfera de la Tierra]] an telscópios terrestres, cun resultados promissores. Ber [[speilho tip-tilt]] i [[ótica adatatiba]].

L fenómeno de la [[difraçon]] ótica stablece un lemite pa la resoluçon i culidade d'eimaige atingible por un telscópio, l que cunsiste na ária afetaba de l [[çco Airy]], que lemita la prossimidade cun que se puoden anstalar dous desses çcos. Este lemite absoluto ye zeignado de [[lemite de resoluçon de Sparrow]], i depende de l [[cumprimiento de óndia]] de la luç an ouserbaçon (ua beç que l lemite de la luç burmeilha ye atingido mais debrebe que l de la luç azul) i ne l diámetro de l speilho de l telscópio. Por todo esto, un telscópio dotado dun detreminado diámetro puode resulber solo até un detreminado lemite nun detreminado cumprimiento de óndia, de maneira que, para se oubter mais resoluçon ne l mesmo cumprimiento de óndia, será necessairo un speilho maior.

== {{Ber tamien}} ==
* [[Telscópio Spacial Hubble]]
* [[Telscópio amador]]
* [[síntese de cobertura]]
* [[F-number]]
* [[Stória de ls telscópios]]
* [[Radiotelscópio]]
* [[Telscópio refletor]]
* [[Telscópio refrator]]
* [[Telscópio robotizado]]
* [[Cronologie de ls telscópios, ouserbatórios, i tecnologie d'ouserbaçon]]

== {{Ligaçones sternas}} ==
* [http://www.eso.org/projects/owl/ ESO 100-m telescope]
* [http://www.licha.de/AstroWeb/articles_fullsize.php3?iHowTo=16 Resolução de um Telescópio] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20040405161622/http://www.licha.de/AstroWeb/articles_fullsize.php3?iHowTo=16 |date=2004-04-05 }}
* [http://www.salt.ac.za/ Southern African Large Telescope (SALT)]
* [http://www.chocky.demon.co.uk/oas/diggeshistory.html Telescópio Digges dos anos 1570s] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080327123909/http://www.chocky.demon.co.uk/oas/diggeshistory.html |date=2008-03-27 }}
* [http://astro.gpsrevs.urlq.net Manual do Telescópio Amador] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160111023422/http://astro.gpsrevs.urlq.net/ |date=2016-01-11 }}

{{Commons|Telescope}}
[[Catadorie:Telscópios]]
[[Catadorie:Strumientos astronómicos]]