Declaraçon Ounibersal de ls Dreitos Houmanos
- Declaraçon Ounibersal de ls Dreitos Houmanos
Adotada i porclamada pul’Assemblé Giral de las Naciones Ounidas an sue Resoluçon n.º 217 (10 de Dezembre de 1948)
Ampeço
Cunsidrando que l recoincimiento de la denidade que stá agarrada a todos ls membros de la família houmana i de ls sous dreitos eiguales i einalianables custitui l aliçace de la lhibardade, de la justícia i de la paç ne l mundo;
Cunsidrando que l çcoincimiento i l çprézio de ls dreitos houmanos lhebórun a feitos de bárbelos que rebuolben la cuncéncia de la Houmanidade i que la benida dun mundo an que ls seres houmanos séian lhibres de falar i d’acraditar, suoltos de l terror i de la miséria, fui apregonado cumo la mais mais alta anspiraçon houmanos;
Cunsidrando que ye eissencial la porteçon de ls dreitos houmanos por un regime de dreito, para que l home nun seia ampurrado, an redadeiro recurso, a la rebuolta contra la tiranie i la oupression;
Cunsidrando que ye eissencial ancoraijar l zambolbimiento de relaçones de amisade antre las naciones;
Cunsidrando que, na Carta, ls pobos de las Naciones Ounidas apregónan, outra beç, la sue fé ne ls dreitos houmanos fundamentales, na denidade i ne l balor de la pessona houmana, na eigualdade de dreitos de ls homes i de las mulhieres i se çcláran resolbidos a faborecer l porgresso social i a criar melhores cundiçones de bida andrento dũa lhibardade mais lharga;
Cunsidrando que ls Stados nembros se cumpormetírun a pormober, a la par cula Ourganizaçon de las Naciones Ounidas, l respeito ounibersal i afatibo de ls dreitos houmanos i de las lhibardades fundamentales;
Cunsidrando que ũa eideia quemun destes dreitos i lhibardades ye de la mais alta amportança para dar cumpleta sastifaçon a esse cumpermisso;
L’Assemblé Giral porclama la persente Declaraçon Ounibersal de ls Dreitos Houmanos cumo eidial quemun a alcançar por todos ls pobos i todas las naciones, para que todas las pessonas i todos ls uorganos de la sociadade, tenendo-la siempre ne l sou sprito, se sfórcen, pul ansino i pula eiducaçon, por zambolber l respeito desses dreitos i lhibardades i por pormober, cun medidas porgressibas de orde nacional i anternacional, l sou recoincimiento i la sue aplicaçon ounibersales i afatibos tanto antre las populaçones de ls própios Stados nembros cumo antre las de ls territórios puostos ambaixo l sou mando.
Artigo 1°
Todos ls seres houmanos nácen lhibres i eiguales an denidade i an dreitos. Custuituídos de rezon i de cuncéncia, dében portar-se uns culs outros an sprito de armandade.
Artigo 2°
Todos ls seres houmanos puoden aplediar puls dreitos i las lhibardades apregonados nesta Declaraçon, sin çtinçon algue, percipalmente de raça, de quelor, de sexo, de lhéngua, de relegion, d’oupenion política ou outra, d’ourige nacional ou social, de fertuna, de nacimiento ou de qualquiera outra situaçon. Para alhá desso, nun será feita nanhue çtinçon assente ne l statuto político, jurídico ou anternacional de l paíç ou de l território de la naturalidade de la pessona, seia esse paíç ou território andependiente, ambaixo tutela, outónomo ou sujeito a algũa lhemitaçon de soberanie.
Artigo 3°
To la pessona ten dreito a la bida, a la lhibardade i a la sigurança pessonal.
Artigo 4°
Naide será mantenido an scrabatura ou an serbidon; la scrabatura i l trato de ls scrabos, an todas las formas, son bedados.
Artigo 5°
Naide será submetido a tertura nien a penas ou tratos crueles, zoumanos ou degradantes.
Artigo 6°
To la pessona ten dreito al reconhecimento, an todos ls lhugares, de la sue personalidade jurídica.
Artigo 7°
Todos son eiguales delantre la lei i, sin çtinçon, ténen dreito a eigual porteçon de la lei. Todos ténen dreito a porteçon eigual contra qualquiera çcriminaçon que biole la persente Declaraçon i contra qualquiera aticamiento a essa çcriminaçon.
Artigo 8°
To la pessona ten dreito a recurso afatibo pa las jurdiçones nacionales cumpetentes contra ls atos que biólen ls dreitos fundamentales recoincidos pula Custituiçon ou pula lei.
Artigo 9°
Naide puode ser preso sin mais nien menos, detenido ou eisilado.
Artigo 10°
To la pessona ten dreito, an cumpleta eigualdade, a que la sue causa seia eiquitatiba i publicamente julgada por un tribunal andependiente i amparcial que decida de ls sous dreitos i oubrigaçones ou de las rezones de qualquiera acusaçon an assunto penal que contra eilha seia puosto.
Artigo 11°
1. To la pessona acusada dun ato creminoso persume-se einocente anté que la sue culpa quede lhegalmente probada nun porcesso público an que to las garanties neçairas de defesa le séian asseguradas.
2. Naide será cundanado por aciones ou oumissiones que, ne l momiento de la sue prática, nun custitúan ato creminal delantre l dreito anterno ou anternacional. De l mesmo modo, nun será aplicada pena mais grabe do que la que era aplicable quando l ato creminal fui praticado.
Artigo 12°
Naide sufrirá antromissones arbitrárias an sue bida pribada, an sue família, an sue casa ou na sue correspundéncia, nien ataques a la sue honra i bun nome. Contra tales antromissones ou ataques to la pessona ten dreito a porteçon de la lei.
Artigo 13°
1. To la pessona ten l dreito de lhibremente circular i scolher la sue casa andrento dun Stado.
2. To la pessona ten l dreito de deixar l paíç adonde stá, ancluindo l sou, i l dreito de bolber al sou paíç.
Artigo 14°
1. To la pessona que seia perseguida ten l dreito a buscar i a cunseguir pousada an outros países.
2. Este dreito nun puode, inda assi, ser ambocado ne l causo de porcesso rialmente eisistente por crime de dreito quemum ou por atebidades contrairas als fins i ls percípios de las Naciones Ounidas.
Artigo 15°
1. To l andebíduo ten dreito a tener ũa nacionalidade.
2. Naide puode ser arbitrariamente pribado de la sue nacionalidade nien de l dreito de demudar de nacionalidade.
Artigo 16°
1. Zde l'eidade casadeira, l home i la mulhier ténen l dreito de se casar i de custituir família, sien çcreminaçon de raça, nacionalidade ou relegion. Anquanto dure l casamiento ou na altura de se çfazer, ambos a dous ténen dreitos eiguales.
2. L casamiento nun puode ser celebrado sien l lhibre i cumpleto cunsentimiento de ls feturos casados.
3. La família ye l eilemiento natural i fundamental de la sociadade i ten dreito a la porteçon desta i de l Stado.
Artigo 17°
1. To la pessona, andebidual ou coletivamente, ten dreito a la porpiadade.
2. Naide puode ser sien mais nien menos pribado de la sue porpiadade.
Artigo 18°
To la pessona ten dreito a la lhibardade de pensamiento, de cuncéncia i de relegion; este dreito ten cun el la lhibardade de demudar de relegion ou de pensamiento, assi cumo la lhibardade de manifestar la relegion ou pensar, solo ou an quemun, tanto an público cumo an pribado, pul ansino, pula prática, pula reza i puls rituales.
Artigo 19°
To l andebíduo ten dreito a la lhibardade de oupenion i de spresson, l que dá l dreito a nun ser anquemodado pulas sues oupeniones i l de buscar, recebir i spalhar, sien tener na cuonta las frunteiras, anformaçones i eideias por qualquiera meio de spresson.
Artigo 20°
1. To la pessona ten dreito a la lhibardade de reunion i de associaçon pacíficas.
2. Naide puode ser oubrigado a pertencer a ũa associaçon.
Artigo 21°
1. To la pessona ten l dreito a fazer parte de la direçon de ls negócios, públicos de l sou paíç, seia diretamente, seia por meio de repersentantes lhibremente scolhidos.
2. To la pessona ten dreito de antrada, an cundiçones de eigualdade, pa las funciones públicas de l sou paíç.
3. La buntade de l pobo ye l fundamiento de l’outoridade de ls poderes públicos; i debe spressar-se an eileiçones hounestas a fazer periodicamente por sufraijo ounibersal i eigual, cun boto secreto ou an porcesso aparecido que assegure la lhibardade de boto.
Artigo 22°
To la pessona, cumo nembro de la sociadade, ten dreito a la sigurança social; i puode legitimamente eisigir la sastifaçon de ls dreitos eiquenómicos, sociales i culturales andispensables, grácias al sfuorço nacional i a la coperaçon anternacional, de harmonie cun la ourganizaçon i ls recursos de cada paíç.
Artigo 23°
1. To la pessona ten dreito al trabalho, a la lhibre scuolha de l trabalho, a cundiçones eiguales i sastifatórias de trabalho i a la porteçon contra l zamprego.
2. Todos ténen dreito, sien çcriminaçon algũa, a ũa paga eigual por trabalho eigual.
3. Quien trabalha ten dreito a ũa paga eigual i sastifatória, que le premita i a la sue família ũa eisténcia al cunsante de la denidade huomana, i cumpletada, se possible, por todos ls outros meios de porteçon social.
4. To la pessona ten l dreito de criar cun outras pessonas sindicatos i de se registrar an sindicatos para defender de ls sous antresses.
Artigo 24°
To la pessona ten dreito al çcanso i als gozos, specialmente, a ũa lhemitaçon rezonable de la duraçon de trabalho i a bacanças periódicas pagas.
Artigo 25°
1. To la pessona ten dreito a un níble de bida bastante pa le assegurar i a la sue família la salude i l bien star, percipalmente quanto al quemido, al bestir, a ũa casa, a la assisténcia médica i inda quanto als serbícios sociales neçairos, i ten dreito a la sigurança ne l amprego, ne ls males, an la ambalhideç, an la biubeç, na belheç ou noutros causos na que quede sien meios de mantenéncia por circustáncias andependientes de la sue buntade.
2. La maternidade i l’anfáncia ténen dreito a ajuda i a assisténcia speciales. Todos ls ninos, nacidos drento ou fuora de l matrimónio, gózan de la mesma porteçon social.
Artigo 26°
1. To la pessona ten dreito a l’eiducaçon. L’eiducaçon debe de ser de grácia, al menos la que corresponda al ansino eilementar fundamental. L ansino eilementar ye oubrigatório. L Ansino técnico i porfissional debe de ser alhargado; l poder chegar als studos superiores debe de star abierto a todos an cumpleta eigualdade, an funcion de l sou mercimiento
2. L’eiducaçon debe apuntar al cumpleto zambolbimiento de la personalidade houmana i al refuorço de ls dreitos houmanos i de las lhibardades fundamentales i debe faborecer l antendimiento, la toleráncia i l'amisade antre todas las naciones i todos ls grupos raciales ou relegiosos, bien cumo l zambolbimiento de las atebidades de las Naciones Ounidas pa la manutençon de la paç
3. Als pais pertence antes de qualesquiera outros l dreito de scuolha de la culidade de eiducaçon a dar als filhos.
Artigo 27°
1. To la pessona ten l dreito de tomar parte lhibremente an la bida cultural de la quemunidade, de gozar las artes i de partecipar ne l porgresso científico i ne ls benefícios que deste resúltan.
2. Todos ténen dreito a la porteçon de ls antresses morales i materiales lhiados a qualquier porduçon científica, lhiterária ou artística de la sue outorie.
Artigo 28°
To la pessona ten dreito a que reine, ne l plano social i ne l plano anternacional, ũa orde capaç de tornar plenamente afatibos ls dreitos i las lhibardades apersentadas na nesta Declaraçon.
Artigo 29°
1. L andebíduo ten deberes na relaçon a la quemunidade, fuora de la qual nun ye possíble l lhibre i cumpleto zambolbimiento de la sue personalidade.
2. Ne l eisercício destes dreitos i ne l gozo destas lhibardades naide stá sujeito senó a las lhemitaçones stabelecidas pula lei cul perpósito sclusibo de pormober l reconhecimiento i l respeito de ls dreitos i lhibardades de ls outros i para sastifazer las justas eisigéncias de la moral, de la orde pública i de l bien-star nũa sociadade democrática.
3. An causo algun estes dreitos i lhibardades poderan ser eisercidos cuntrariamente als fins i als percípios de las Naciones Ounidas.
Artigo 30°
Nanhũa çposiçon de la persente Declaraçon puode ser anterpretada de modo a ambolber para qualquier Stado, agrupamiento ou andebíduo l dreito de se antregar a algũa atebidade ou de praticar algun ato çtinado a çtruir ls dreitos i lhibardades eiqui apuntados.