René Descartes

Ourige: Biquipédia, la anciclopédia lhibre.
René Descartes an pintura de Frans Hals.

René Descartes (La Haye en Touraine, 31 de márcio de 1596Stocolmo, 11 de febreiro de 1650) fui un filósofo, físico i matemático francés. Durante la Eidade Moderna tamien era coincido por sou nome lhatino Renatus Cartesius.

Notablizou-se subretodo por sou trabalho rebolucionairo na filosofie i na ciéncia, mas tamien tubo reconhecimiento matemático por sugerir la fuson de la álgebra cula geometrie - fato que gerou la geometrie analítica i l sistema de cordenadas qu'hoije lhieba l sou nome. Por fin, el fui ua de las figuras-chabe na Reboluçon Científica.

Descartes, por bezes chamado de "l fundador de la filosofie moderna" i l "pai de la matemática moderna", ye cunsidrado un de ls pensadores mais amportantes i anfluentes de la Stória de l Pensamiento Oucidental. Anspirou cuntemporáneos i bárias geraçones de filósofos posteriores; buona parte de la filosofie scrita a partir d'anton fui ua reaçon a las sues obras ó a outores supuostamente anfluenciados por el. Muitos specialistas dízen que a partir de Descartes einougurou-se l racionalismo de la Eidade Moderna. Décadas mais tarde, aparecerie nas Ilhas Británicas, un mobimiento filósofico que, de cierta forma, serie l sou ouposto - l amperismo, cun John Locke i David Hume.

Bida[eiditar | eiditar código-fuonte]

René Descartes naciu ne l'anho de 1596 an La Haye (hoije Descartes), ne l departamiento francés de Indre-et-Loire. Cun uito anhos, entra ne l coleijo jesuíta Royal Henry-Le-Grand, an La Flèche. L curso an La Flèche duraba un triénio, tenendo Descartes sido aluno de l Padre Stebon de Noel, que lhie Pedro da Fonseca nas aulas de Lhógica, a par de ls Commentarii. Descartes recoinciu qu'alhá habie cierta lhibardade, inda assi ne l sou Çcurso subre l método declara la sue zeiluson nó cul ansino de la scuola an si mas cula tradiçon Scolástica, cujos cuntenidos cunsidraba cunfusos, ouscuros i nada práticos. An carta la Mersenne, diç que "ls Conimbres son lhongos, sendo buono que fússen mais brebes. Crítica, até, yá anton la corriente, mesmo nas scuolas de la Cumpanha de Jasus". Descartes stubo an La Flèche por cerca de nuobe anhos (1606-1615).[1] "Descartes nun mereciu, cumo se sabe, la plena admiraçon de ls scolares jesuítas, que l cunsidrában defeciente filósofo".[2] Cuntinou depuis ls sous studos graduando-se an Dreito, an 1616, pula Ounibersidade de Poitiers.

Inda assi, Descartes nunca eiserceu l Dreito, i an 1618 alistou-se ne l'eisército de l Príncepe Maurício de Nassau, cula antençon de seguir carreira melitar. Mas achaba-se menos un ator qu'un spetador: antes oubinte nua scuola de guerra de l que berdadeiro melitar. Cunheciu anton Isaac Beeckman que l'anfluenciou fuortemente i cumpuso un pequeinho tratado subre música chamada Compendium Musicae (Cumpéndio de Música).

Tamien ye dessa época (1619-1620) l Larvatus prodeo (Ut comœdi, moniti ne in fronte appareat pudor, personam induunt, sic ego hoc mundi teatrum conscensurus, in quo hactenus spectator exstiti, larvatus prodeo.. [3] Esta declaraçon de l moço Descartes ne l ampeço de las Cogitationes Privatae (1619) ye anterpretada cumo ua cunfisson qu'antroduç l tema de la dissimulaçon, i, segundo alguns, marca ua stratégia de separaçon antre filosofie i teologie. Jean-Luc Marion, an sou artigo Larvatus pro Deo : Phénoménologie et théologie refire-se a l'abordaige dionisíaca de l'home scundido delantre de dius (larvatus pro Deo) cumo justeficatiba teológica de l filósofo qu'abança maçcarado (larvatus prodeo).

An 1619, biaija até la Almanha, adonde, ne l die 10 de nobembre, tubo ua bison an suonho dun nuobo sistema matemático i científico. An 1622, el retorna a la Fráncia passando ls seguintes anhos an Paris.

An 1628 cumpone las Regulae ad directionem ingenii (Regras pa la Direçon de l Sprito) i parte pa ls Países Baixos adonde bibirá até 1649. An 1629, ampeça a screbir l Tratado de l Mundo, ua obra de Física, na qual aborda la sue tese subre l heiliocentrismo. Mas, an 1633, quando Galileu ye cundanado pula Anquesiçon, Descartes abandona sous planos de publicá-lo. An 1635 nace Francine, filha dua serbiçal. L nino ye batizada ne l die 7 de Agosto de 1635 mas morre ciedo an 1640, l que fui un grande baque para Descartes.

An 1637, publica trés pequeinhos tratados científicos: La Diótrica, Ls Meteoros i La Geometrie, mas l prefácio dessas obras ye que faç sou feturo recoincimiento: l Çcurso subre l método.

An 1641, aparece sue obra filosófica i metafísica mais amponente: las Meditaçones Subre la Filosofie Purmeira, culs purmeiros seis cunjuntos de Oubjeçones i Repuostas. Ls outores de las oubjeçones son: de l purmeiro cunjunto, l téologo houlandés Johan de Kater; de l segundo, Mersenne; de l terceiro, Thomas Hobbes; de l quarto, Arnauld; de l quinto, Gassendi; i de l sesto cunjunto, Mersenne.

An 1642, la segunda eidiçon de las Meditaçones ancluía ua sétima oubjeçon, feita pul jesuíta Pierre Bourdin, seguida dua Carta a Dinet.

An 1643, l cartesianismo ye cundanado pula Ounibersidade de Utrecht. Descartes ampeça la sue lhonga correspundéncia cula Princesa Eisabel (1618 – 1680), filha mais bielha de Frederico V i de Eisabel de la Boémia. La correspundéncia deberá durar siete anhos, até la muorte de l filósofo, an 1650.

Tamien ne l'anho de 1643, Descartes publica Ls Percípios de la Filosofie, adonde resume sous percípios filosóficos que formarian "ciéncia". An 1644, faç ua bejita rápida a Fráncia adonde ancontra Chanut, l'ambaixador francés junto a la corte sueca, que l pon an cuntato cula reina Crestina de la Suécia. Nesta ocasion, Descartes tenerie declarado que l Ouniberso ye totalmente prenchido por un "éter" oumnipersente. Assi, la rotaçon de l Sol, atrabeç de l éter, criarie óndias ó remolinos, splicando l mobimiento de ls planetas, tal qual ua batedeira. L éter tamien serie l meio pul qual la luç se porpaga, atrabessando-lo pul spácio, zde l Sol até nós.

An 1647 Descartes ye premiado pul Rei de la Fráncia cun ua penson i ampeça a trabalhar na Çcriçon de l Cuorpo Houmano. Antrebista Frans Burman an Egmond-Binnen (1648), resultando na Cumbersa cun Burman. An 1649, bai a la Suécia, a cumbite de la Reina Crestina. L sou Tratado de las Peixones, qu'el dedicou la sue amiga Eisabel de la Boémia, fura publicado.

René Descartes morriu de purmonie ne l die 11 de febreiro de 1650, an Stocolmo, adonde staba a trabalhar cumo porsor la cumbite de la Reina. Aquestumado a trabalhar na cama até meidie, hai de tener sofrido culas demandas de la Reina Crestina, an que studos ampeçában a las 5 de la manhana. Cumo un católico nun paíç portestante, el fui anterrado nun semitério de ninos nun batizadas, na Adolf Fredrikskyrkan, an Stocolmo.

An 1667, ls restros de Descartes fúrun repatriados pa la Fráncia i anterrados na Abadie de Sainte-Genebièbe de Paris. Un memorial custruído ne l seclo XVIII inda queda na eigreija sueca.

Anque la Cumbençon, an 1792, tenga porjetado la trasferéncia de l sou túmulo pa l Panthéon, al lhado d'outras grandes figuras de la Fráncia, zde 1819, sou túmulo stá na Eigreija de Saint-Germain-des-Prés, an Paris.

La bila ne l bal de l Loire adonde el naciu fui renomeada La Haye-Descartes i, mais tarde, yá ne l final de l seclo XX, Descartes.

Pensamiento[eiditar | eiditar código-fuonte]

L pensamiento de Descartes ye rebolucionairo para ua sociadade feudalista an qu'el naciu, adonde l'anfluéncia de la Eigreija inda era mui fuorte i quando inda nun eisistie ua tradiçon de "porduçon de coincimiento". Aristóteles tenie deixado un lhegado anteletual que l clero se ancarregaba de desseminar.

Descartes bibiu nua época marcada pulas guerras relegiosas antre Protestantes i Católicos na Ouropa - la Guerra de ls Trinta Anhos. Biajou muito i biu que sociadades defrentes ténen fés defrentes, mesmo cuntraditórias. Aqueilho que nua region ye tenido por berdadeiro, ye cunsidrado rediclo, çparatado i falso an outros lhugares.

Descartes biu que ls "questumes", la stória dun pobo, sue tradiçon "cultural" anfluencian la forma cumo las pessonas pénsan naqueilho an qu'acradítan.

L purmeiro pensador moderno[eiditar | eiditar código-fuonte]

Descartes ye cunsidrado l purmeiro filósofo moderno. La sue cuntribuiçon a la eipistemologie ye eissencial, assi cumo a las ciéncias naturales por tener stablecido un método qu'ajudou ne l sou zambolbimiento. Descartes criou, an sues obras Çcurso subre l método i Meditaçones - ambas scritas an francés, an lhugar de l lhatin, lhéngua tradecionalmente outelizada ne ls testos eiruditos de sue época - las bases de la ciéncia cuntemporánea.

L método cartesiano cunsiste ne l Ceticismo Metodológico - que nada ten a ber cula atitude cética: dubida-se de cada eideia que nun seia clara i çtinta. Al cuntrairo de ls griegos antigos i de ls scolásticos, qu'acraditában que las cousas eisisten solo porque percisan eisistir, ó porque assi debe ser etc., Descartes anstituiu la dúbeda: solo se puode dezir qu'eisiste aqueilho que podir ser probado, sendo l'ato de dubidar andubitable. Baseado nesso, Descartes busca probar l'eisisténcia de l própio you (que dubida, antoce, ye sujeito d'algo - ego cogito ergo sum- you que penso, lhougo eisisto) i de Dius.

Tamien cunsiste l método de quatro regras básicas:

  • bereficar se eisisten eibidéncias reales i andubitables acerca de l fenómeno ó cousa studada;
  • analisar, ó seia, debedir al mássimo las cousas, an sues ounidades mais simples i studar essas cousas mais simples;
  • sintetizar, ó seia, agrupar outra beç las ounidades studadas nun todo berdadeiro;
  • einumerar todas las cunclusones i percípios outelizados, a fin de mantener l'orde de l pensamiento.

An relaçon a la Ciéncia, Descartes zambolbiu ua filosofie qu'anfluenciou muitos, até ser superada pula metodologie de Newton. El sustentaba, por eisemplo, que l'ouniberso era pleno i nun poderie haber baco. Acraditaba que la matéria nun tenie culidades secundárias einerentes, mas solo culidades primarias de stenson i mobimiento.

El debedie la rialidade an res cogitanes (cuncéncia, mente) i res stensa (matéria). Acraditaba tamien que Dius criou l'ouniberso cumo un purfeito macanismo de moçon bertical i que funcionaba detremenisticamente sin anterbençon zde anton.

Matemáticos cunsidran Descartes mui amportante por sue çcubierta de la geometrie analítica. Até Descartes, la geometrie i la álgebra aparecian cumo galhos cumpletamente apartados de la Matemática. Descartes mostrou cumo traduzir porblemas de geometrie pa la álgebra, abordando esses porblemas atrabeç dun sistema de cordenadas.

La teorie de Descartes forneciu la base pa l Calclo de Newton i Leibnitz, i anton, para mui de la matemática moderna. Esso parece inda mais ancrible tenendo an minte qu'esse trabalho fui antencionado solo cumo un eisemplo ne l sou Çcurso Subre l Método.

Geometrie[eiditar | eiditar código-fuonte]

L'antresse de Descartes pula matemática surgiu ciedo, ne l “College de la Flèche”, scuola de l mais alto padron, derigida por jesuítas, na qual antrara als uito anhos d'eidade. Mas por ua rezon mui special i que yá rebelaba sous pendores filosóficos: la certeza que las demunstraçones ó justeficatibas matemáticas dában. Als binte i un anhos d'eidade, depuis de frequentar ruodas matemáticas an Paris (para alhá d'outras), yá graduado an Dreito, angressa beluntariamente na carreira de las armas, ua de las poucas oupçones “dinas” que se ouferecian a un moço cumo el, ouriundo de la nobreza menor de la Fráncia. Durante ls quaije nuobe anhos que serbiu an bários eisércitos, nun se sabe de nanhue proeza melitar rializada por Descartes.

La geometrie analítica de Descartes apareciu an 1637 ne l pequeinho testo chamado Geometrie, cumo un de ls trés apéndices de l Çcurso de l Método, obra cunsidrada l marco einecial de la filosofie moderna. Neilha, an resumo, Descartes defende l método matemático cumo modelo pa l'aquesiçon de coincimientos an todos ls campos.

Obras amportantes[eiditar | eiditar código-fuonte]

Principia philosophiae, 1685
  • Regras pa la direçon de l sprito (1628?) - obra de la mocidade einacabada na qual l método aparece an forma de numerosas regras;
  • L Mundo ó Tratado de la Luç (1632-1633) - obra cuntén alguas de las cunquistas defenitibas de la física clássica: la lhei de l'einércia, la de la refraçon de la luç i, percipalmente, las bases eipistemológicas cuntrárias al que serie chamado de percípio de la ciéncia scolástica, radicada ne l'aristotelismo;
  • Çcurso subre l método (1637);
  • Geometrie (1637);
  • Meditaçones (1641) - spande l método cartesiano spuosto an "Çcurso subre l método".

Citaçones[eiditar | eiditar código-fuonte]

"Descartes zeia ser al nible de l pensamiento un self-made-man. El ye l Samuel Smiles de l'amprendimiento pensador." (Ernest Gellner, "Reason and Culture", Oxford 1992, p. 3.).

Refréncias[eiditar | eiditar código-fuonte]

Refréncias

  1. Pinharanda Gomes, Ls Conimbricenses, 1992, p. 118-119.
  2. Pinharanda Gomes, Os Conimbricenses, 1992, p. 119.
  3. "Cumo ls comediantes, chamados al palco, ten pudor an rebelar sous rostros i úsan máçcaras, assi you, ne l momiento de chubir al palco deste mundo, adonde até anton fui spetador, chubo maçcarado."

Bibliografie[eiditar | eiditar código-fuonte]

  • DAMÁSIO, António R. O Erro de Descartes: Emoção, razão e cérebro humano. Lisboa, Europa-América, Colecção Fórum da Ciência, 1996. 312 pp. ISBN: 9789721039445
  • DESCARTES. Œuvres, édition Charles ADAM et Paul TANNERY, Léopold Cerf, 1897-1913, 13 volumes; nouvelle édition complétée, Vrin-CNRS, 1964-1974, 11 vol. (eidiçon de refréncia).
  • SPINELLI, Miguel. "A Matemática como paradigma da construção filosófica de Descartes". In: Revista Cadernos de História e Filosofia da Ciência. Unicamp, Campinas, v.2, n.1, 1990, pp. 5-15.

Ber tamien[eiditar | eiditar código-fuonte]

Lhigaçones sternas[eiditar | eiditar código-fuonte]

Commons
Commons
L Commons ten multimédia relacionada cun: René Descartes