Agnosticismo

Ourige: Biquipédia, la anciclopédia lhibre.
Esta páigina ó cacho fui traduzida outomaticamente i percisa de ser rebista por un falante natibo de mirandés. Se sabes bien mirandés ajuda la Biquipédia rebendo este artigo. Apuis de la rebison apaga esta marca. Oubrigado!
Eimmanuel Kant (1724-1804), filósofo prussiano.
Thomas Henry Huxley (1825-1895), biólogo eibolucionista, cunhou la palabra "agnosticismo".

Las bases filosóficas de l agnosticismo fúrun assentadas ne l seclo XVIII por Eimmanuel Kant i David Hume, mas solo ne l seclo XIX ye que la palabra agnosticismo serie formulado. Sou outor fui l biólogo británico Thomas Heinry Huxley nua reunion de la Sociadade Metafísica, an 1876. El definiu l agnóstico cumo alguien que acradita que la queston de la eisisténcia ó nun dun poder superior (Dius) nó fui nin nunca será resolbida.

Cunceito[eiditar | eiditar código-fuonte]

Nas palabras de Huxley, subre la reunion de la Sociadade Metafísica, "eilhes stában siguros de tener alcançado ua cierta gnose — tenien resolbido de forma más ó menos bien sucedida l porblema de la eisisténcia, anquanto you staba bien cierto de que nun tenien, i staba bastante cumbito de que l porblema era ansolúbel."

Zde essa época la palabra "agnóstico" tamien ten sido ousada para çcrebir aquel que nun acradita que essa queston seia antrinsecamente ancognoscible, mas por outro lhado acradita que las eibidéncias pró i contra Dius nun son inda cunclusibas, quedando pragmático subre l assunto.

Se eisisten ó eisistírun diuses ye cunsidrada ua queston que nun puode ser finalmente respundida, ó que ne l mínimo nun fui suficientemente ambestigada antes que puoda cunsidrar sastifatoriamente respundida, pus muitas cousas tenidas cumo relacionadas puoden ser frequentemente andependientes. Mesmo cula cumprobaçon i aceitaçon científica de la ancestralidade quemun ounibersal i de l macanismo de seleçon natural, nun ye possible afirmar que diuses nó eisistan; esso solo ampede la anterpretaçon fundamentalista de dibersos relatos de criaçon. A la par, ua heipotética refutaçon científica de la ancestralidade quemun ounibersal, Big-bang i outros eibentos de la stória de l ouniberso, ó mesmo ua eibentual cumprobaçon de algo cumo la bida apuis de la muorte, tamien nun serien probas de la eisisténcia de algun dius an particular ó de diuses de modo giral.

L agnóstico oupone-se a la possiblidade de la rezon houmana coincer antidades nas lhinhas gerales de ls cunceitos de "dius" i outros seres i fenómenos subrenaturales (gnose ten la sue ourige etimológica na palabra griega que quier dezir «coincimiento»). Pa ls agnósticos, assi cumo nun ye possible probar racionalmente la eisisténcia de diuses i de l subrenatural, ye eigualmente ampossible probar la sue ineisisténcia. Esso nun ye necessariamente bisto cumo porblema, yá que nanhue necidade prática ne ls ampele a ambrenharmo-me ls an tal tarefa stéril.

Uso de la palabra[eiditar | eiditar código-fuonte]

Muitas pessonas úsan, erroneamente, la palabra agnosticismo cul sentido dun meio-termo antre teísmo i ateísmo. Esso ye stritamente ancorreto pus teísmo i ateísmo sepórun aqueilhes que acraditan nun Dius daqueles que nun acraditan. L agnosticismo separa aqueilhes que acraditan que la rezon nun puode penetrar l reino de l subrenatural daqueles que defenden la capacidade de la rezon de afirmar ó negar la beracidade de la fé teística.

Un agnóstico puode ser tanto atiu quanto teísta ó deísta. Alguien que admita ser ampossible tener l coincimiento oubjetibo subre la queston — antoce agnóstico — puode cun base nesso nun ber motibos para crer an qualquiera dius (ateísmo fraco), ó puode, apesar desso, inda crer an algun dius por fé (fideísmo). Nesse causo puode ser inda un teísta, causo acradite an cunceitos subrenaturales cumo propostos por algua religion ó rebelaçon, ó un deísta, causo acradite na eisisténcia de algo cunsidrablemiente más bago.

Ourige de l termo[eiditar | eiditar código-fuonte]

"Agnosticismo" deribou-se de la palabra griega "agnostos", formada cul prefixo de pribaçon (ó de negaçon) "la-" anteposto la "gnostos" (coincimiento). "Gnostos" probinha de la raiç pré-stórica "gno-",que se aplicaba a la eideia de "saber" i que stá persente an numerosos bocábulos de la lhéngua pertuesa, tales cumo cogniçon, cognitibo, eignorar, coincer, eignoto, eignoráncia, antre outros.

Stória[eiditar | eiditar código-fuonte]

Pirro de Eilis (c360 a.C. - c270 a.C.) Filósofo griego nacido an Élida, fundador de la scuola filosófica, l ceticismo, ua doutrina prática, tamien coincida cumo pirronismo, que se caraterizaba por negar al coincimiento houmano la capacidade de ancontrar certezas. Filósofo de teories cumplicadas, acumpanhou Alexandre, l Grande (356-323 la. C.), na cunquista de l Ouriente, ocasion an que antrou an cuntato cun ls faquires de la Índia. Studou filosofie cul atomista Anaxarco de Abdera, durante i apuis de esta spediçon (334-325 la. C.) i ampeçou-se ne l magistério (324 la. C.), na cidade de Élida. Al meditar subre ls çcursos filosóficos de sue época, cuncluiu que todas las doutrinas éran capazes de ancontrar argumientos eigualmente cumbincentes para la rezon. Çdobrou sue filosofie an trés questones: qual la natureza de las cousas, cumo debemos portar-me ls ante eilhas i l que oubtemos cun esse cumportamiento. Para el to antençon de ir para alhá de las aparéncias stá cundenada al fracasso pulas deficiéncias de ls sentidos i pula fraqueza de la rezon. Sou percipal seguidor fui l scritor satírico Timón de Fliunte (320-230 la. C.). Sous ansinamientos eisercírun anfluéncia subre la Média i la Nuoba Academia. Durante l seclo XVII boltórun a la atualidade an rezon de la rediçon de ls lhibros de Sesto Ampírico (150-220), que codificara las obras doutrinárias de la scuola cética ne l seclo III de la era crestiana.

Grupos Agnósticos[eiditar | eiditar código-fuonte]

Porcentaige de l ateísmo agnóstico por paíç.

La percipal dibison anterna de l agnosticismo reside antre l Agnosticismo Teísta i l Agnosticismo Ateísta. Defrencian antre si ne ls tenermos de ls pressupostos pa ls quales ambos tenden, ls teístas parten de l pressuposto que eisiste un Dius, Diuses ó Dibindades, ls ateístas de l percípio que tal ye de to ineisistente, ambora ambos ls grupos assuman que faltan probas que cumproben un ó outro lhado.

San eigualmente cunsidrados ls seguintes grupos:

  • Agnosticismo Strito - (tamien chamado de agnosticismo fuorte, agnosticismo positibo, agnosticismo cumbito ó agnosticismo absoluto) la eideia de que la cumprenson ó coincimiento subre diuses ó l subrenatural se ancontra totalmente fura de las possiblidades houmanas i que jamales tal será possible. Un Agnóstico Strito dirie "You nun sei i bocé tamien nó".
  • Agnosticismo Ampírico (tamien chamado agnosticismo suabe, agnosticismo abierto ó agnosticismo fraco) — La eideia de que la cumprenson i coincimiento de l debino ó subrenatural nun ye até al momiento possible mas que se aparecíren nuobas eibidéncias i probas subre l assunto tal ye ua possiblidade. Un Agnóstico Ampírico dirie "You nun sei. Vocé sabe?".
  • Agnosticismo Apático - la eideia de que, apesar de la ampossiblidade de probar la eisisténcia ó ineisisténcia de diuses ó de l subrenatural, estes a eisistir nun tenerien qualquiera anfluéncia negatiba ó positiba na bida de las pessonas, na Tierra ó ne l Ouniberso an giral. Un Agnóstico Apático dirie "You nun sei, mas tamien para que ye que esso antressa?".
  • Eignosticismo - ambora se questione la cumpatiblidade deste grupo cul agnosticismo ó ateísmo hai quien l cunsidere cumo un grupo agnóstico. Esse grupo basea-se ne l fato de que purmeiramente ye perciso definir Dius, para solo más tarde çcutir sue eisisténcia. Para cada definiçon de Dius, puode haber ua çcusson defrente i defrentes grupos de ateus, teístas i agnósticos refrentes àquela definiçon particular. Un Eignóstico dirie "Nun sei. L que cunsidra "Dius"?".
  • Agnosticismo Modelar — La eideia de que questones metafísicas i filosóficas nun puoden ser berificadas nin balidadas, mas que un modelo maleable puode ser criado cun base ne l pensamiento racional. Esta bertente agnóstica nun se dedica a la queston de la eisisténcia ó nó de dibindades. Un Agnóstico Modelar dirie "You nun sei. Mas podemos criar un".

Agnosticismo i la fé ó çcrença an diuses[eiditar | eiditar código-fuonte]

L agnosticismo nun abança sin l coincimiento mas Dius ye por fé i nó solo por coincimiento.

Squema clássico de l coincimiento: ye possible afirmar tener ua fé berdadeira sin necessariamente afirmar que eilha custitua coincimiento.

La relaçon antre la postura agnóstica i la fé (ó nó) an algun dius ye quien bai determinar se l agnosticismo ye teísta, deísta ó ateísta.

Agnosticismo teísta[eiditar | eiditar código-fuonte]

Un agnóstico puode crer solo por fé an algun dius ó diuses, a la par an que admite nun tener coincimiento subre la eisisténcia de l(s) mesmo(s), podendo ser teísta se acraditar ne ls cunceitos de diuses cumo çcritos por algua religion, ó deísta se fur algo defrente desses moldes.

Agnosticismo ateísta[eiditar | eiditar código-fuonte]

Cuntrariamente al agnóstico teísta, l agnóstico ateísta ye alguien que assume nun tener coincimiento de la eisisténcia de diuses i nó ten fé na eisisténcia de qualquiera un.

Fé i coincimiento[eiditar | eiditar código-fuonte]

D'acuordo cula tradiçon filosófica, ye cunsidrado coincimiento ua que seia berdadeira i adequadamente justificada. Dessa perspetiba, dezir que acradita an algo sin alegar que esso custitua coincimiento nun ye cuntraditório; ye solo ancomun, yá que normalmente se supone que las pessonas cun determinada fé afirmen que eilha seia necessariamente berdadeira (i la parte de la justificaçon questuma ser simplesmente squecida).

Ye amportante çtacar tamien la crise de l coincimiento sato, causal ó científico. Hoije la fé an berdades justificables perdírun crediblidade na medida an que la berdade tamien puode ser cuncebida cumo la "sustituiçon de erros grosseiros por erros menos grosseiros", segundo las palabras dun coincido filósofo. Ó que "l coincimiento puode ser antendido cumo l eiterno questionamiento de l mesmo". Lhougo, la rezon houmana perde sous lhemites sólidos cula fé, bisto que esta de cierta forma tamien agrega lhógica i probas (milagres), purfeitamente cognicibles para ua grande parcela de la populaçon.

Coincimiento ne l agnosticismo[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ne l agnosticismo, postula-se que la cumprenson de ls porblemas metafísicos, cumo la eisisténcia de Dius, ye inacessible ó ancognoscible al antendimiento houmano na medida an que ultrapassan l método ampírico de cumprobaçon científica. Assi, l coincimiento de la eisisténcia de Dius ye cunsidrado ampossible para agnósticos teístas ó ateístas.