Cadena de la Relaçon

La Cadeia de la Relaçon: fachada percipal

La Cadeia de la Relaçon ye un eidifício stórico localizado na cidade de l Porto, an Pertual.

Anstalaçones anteriores

Criada an 27 de Júlio de 1582, l Tribunal de la Relaçon de l Porto, por falta d'anstalaçones própias, ampeçou por funcionar na Antiga Casa de la Cámara, anstalada na Rue de San Sabastian, ne l'eidifício que, por esse motibo, passou tamien a ser coincido por Paço de la Rolaçon. Poucos anhos depuis, l Tribunal trasferiu-se pa l palácio de ls Cundes de Miranda (adonde permaneciu até 1608) ne l zaparecido Ancho de l Cuorpo de la Guarda, que quedaba al cimo de la rue qu'inda eisiste cun esta chamaçon. Ls zambargadores éran oubrigados a ousar barba cumprida i la nun fazer bejitas.

La Relaçon mantebe-se an atebidade, sin sede própia, durante mais de binte anhos. Cun eifeito, fui solo an 1603 que Filipe II ourdenou que se custruísse ua casa para recebir la Relaçon i la Cadeia. Tamien esta, sofria de l mal de l Tribunal - la falta d'anstalaçones.

Andou, purmeiro, pula Albergarie de ls Palmeiros (1461), que quedaba acerca de l'atual Rue de San João; aparece referenciada, an 1490, nun casebre antre las rues Chana de las Eiras i de Santo António de l Penedo, nua artéria qu'inda hai pouco se chamaba Trabiessa de la Cadeia; depuis anstalou-se (1504) nua casa junto a la sé i mais tarde ne ls baixos de la Casa de la Cámara.

L'orde de Filipe II, inda assi, solo ampeçou a ser cumprida an Júlio de 1606, quando sob la direçon de l corregedor Manuel Sequeira Nobales, se dou ampeço a las obras ne l Campo de l Oulibal. Ls trabalhos durórun trés anhos i fúrun pagos, an grande parte, cun denheiros probenientes de las remissones de ls degredos para África. Esto ye, quien era cundenado a degredo pa la 'cuosta d'África' podie pagar ua detreminada quantie, resgatando la pena que cumpria acá.

L'eidifício, cunsidrado einorme, custou tanto denheiro que durante l tiempo de la sue custruçon nun fúrun feitas mais obras na cidade. Inda assi, debe tener sido mal custruído porque ne l die 1 de Abril de 1752, an Sábado de Alaluia, ruiu cumpletamente i la Relaçon regressou a las anstalaçones de la Cámara Municipal.

Eidifício atual

Ua nuoba casa pa la sede de la Relaçon i de la Cadeia ampeçou a ser custruída subre ls scombros de a anterior, an 1765, por eniciatiba de l regedor de las Justícias i gobernador de las Armas de l Porto, João de Almada i Melo, segundo ua planta eilaborada pa l'eifeito pul angenheiro i arquiteto Eugénio de ls Santos que fui un de ls anterbenientes na reconstruçon de la Lisboua pombalina.

Fui, inda assi, seguida pul oufecial d'angenharie Francisco Pinheiro de la Cunha, por muorte de Eugénio de ls Santos. L'obra custou 200 cuntos de réis, durou trinta anhos, pus solo quedou cuncluída an 1796. Albergou la sede de l Tribunal de la Relaçon i serbiu de cadeia até als nuossos dies.

Ye un de ls eidifícios de refréncia na stória de l Porto. Las anxobias tenien nomes de santos: Santo António, Sant'Ana, para homes; Santa Teresa para mulhieres; i Santa Rita para menores. La prison ouficina staba sob la proteçon de l Senhor de Matosinhos i las prisones de castigo tenien por patrono San Bítor. Habie inda ls salones (de l Carmo i de San José) para homes i mulhieres. Defrenciában-se de las celas por tenéren l suolo de madeira mas pagaba-se para quedar neilhes - 1$500 réis.

Na sala de l tribunal habie ua capielha porque las Ourdenaçones de l Reino detreminában que "l gobernador acuolherá un sacerdote, qu'an todos ls dies pula manhana, diga missa na casa de la Relaçon, ne l'ouratório ó lugar que para esso se ourdenar…" Ls presos oubian a missa de las grades de las prisones i corredores que dában pa l saguon. Mas cumo nun habie, mesmo assi, capacidade para tanta giente, a missa era nun Demingo pa ls detidos de detreminadas celas i ne l'outro Demingo pa ls de las outras prisones.

Bejitantes eilustres

L'alguas de las celas andan ligados nomes famosos.

Ne l númaro 8 de ls chamados quartos de Malta (éran catorze) passórun, por eisemplo, ls Márteres de la Pátria, l duque de la Terceira (António José de Sousa Manuel de Menezes Seberin de Noronha) lugar-tenente de la reina D. Marie II nas porbíncias de l Norte, detido an Outubre de 1846; juntamente cun bários generales i oufeciales.

Camilo Castielho Branco acupou (1860) l quarto de San João, anquanto Ana Plácido recolhia al pabilhon de las mulhieres, acusados, ambos, de l crime d'adultério.

Na cela que Camilo acupara darie antrada mais tarde l célebre banqueiro Roriç. I, ne l quarto a seguir l'este, Urbino de Freitas, porsor de la Faculdade de Medecina, acusado de tener assassinado por ambenenamiento ls sobrinos para quedar senhor de l'hardança que a eilhes caberie.

L salteador Zé de l Telhado, l caudilho miguelista Pita Bezerra i l jornalista político João Chagas tamien conhecírun las celas de la bielha cadeia.

L fin de la cadeia

An 1961 ampeça a ser custruído l nuobo stablecimiento presional de l Porto, an Custóias, cun praino de l'arquiteto Rodrigues Lima. Inda assi, la strutura enicial fui abandonada i l'eidifício que se pretendia modelar, nunca acabou por ser custruído. Fui debrebe acupado puls reclusos de la Cadeia de la Relaçon, por rezones de fuorça maior i cunforme detreminaçon superior, an 29 de Abril de 1974.

Assi l nuobo Stablecimiento Presional de l Porto, an Custóias, passou a recebir eirregularmente reclusos prebentibos - que debian aguardar julgamiento próssimo de l local de l tribunal, cumo acuntecie na cidade de l Porto - fui alargado para oumentar la sue capacidade, sustituindo cumpletamente la Cadeia de la Relaçon.

An 1974, dou-se l'acupaçon rebolucionária de l'eidifício de la Cadeia de la Relaçon. Bárias famílias i grupos nun fameliares percurórun ende abrigo i durante ancho tiempo l'eidifício sofriu un çgeste inesperado, degradando-se debrebe.

Frequentemente, l'antiga cadeia de la relaçon fui habitada por outras situaçones la qual agora ye funcionada cumo Centro Pertués de Retrato, mantendo la cela adonde Camilo stubo preso.

Renobaçon i uso persente

L Anstituto Pertués de l Património Arquitetónico ampeçou ls trabalhos de restouro de l'eidifício an 1988, cun porjeto de l'arquiteto Humberto Viera, mas nanhun porgrama d'outelizaçon tenie, al tiempo, sido stablecido superiormente.

An 1997 fui criado l Centro Pertués de Retrato i stablecido, pul Menistro de la Cultura, que tenerie sede na antiga Cadeia de la Relaçon. Las purmeiras sposiçones einougurórun-se an Dezembre de 1997, tenendo l rés-de l-suolo funcionado cumo spácio de sposiçon até Dezembre de 2000. Nesta data l'eidifício ancerrou para se tremináren las obras de renobaçon i adequaçon de l'eidifício a las nuobas funçones. L porjeto fui cunfiado als arquitetos Eduardo Souto Moura i Humberto Viera.

La Cadeia i Tribunal de la Relaçon de l Porto reabriu an Outubre de 2001, albergando agora todos ls serbícios de l Centro Pertués de Retrato.