Aquenáton

Ourige: Biquipédia, la anciclopédia lhibre.

Amenhotep IV, fui Faraó de la XBIII dinastie de l Eigito que reinou por dezessete anhos i morriu an 1336 ó 1334 a.C. El ye percipalmente lembrado por abandonar l tradecional politeísmo eigípcio i antroduzir ua adoraçon centrada nun único dius, Aton, que ye las bezes çcrita cumo monoteísta ó heinoteísta. Anscriçones antigas ligan Aton al Sol cumparado a las streilhas, cula lénguaige oufecial posterior eibitando chamá-lo dun dius, dando la deidade solar un status arriba de ls meros diuses. 

Akhenaton tentou çtanciar-se de l panteon eigípcio, mas ne l final esso nun fui aceito. La religion tradecional fui als poucos restourada passado sue muorte. Alguns anhos depuis, ls posteriores faraós de la XBIII dinastie, que nun tenien dreitos claros la sucesson, çcreditórun Akhenaton i sous sucessores eimediatos, referindo-se a el cumo "l'enimigo" an registros stóricos. 

El se perdiu de la stória até que Amarna, local de sue cidade Akhenaton, fui çcubierta ne l seclo XIX. Scabaçones eniciales por Flinders Petrie an Amarna ampeçórun un antresse ne l faraó, cuja tumba fui zamterrada an 1907 an scabaçon de Edward R. Ayrton. L'antresse an Akhenaton oumentou depuis de la çcubierta de la tumba de l faraó Tutancámon ne l Val de ls Reis, que probou-se ser filho de Akhenaton nun teste de DNA rializado an 2010. Acradita-se qu'ua múmia ancontrada an KB55 an 1907 seia del. Antretanto, se ten certeza de qu'essa múmia i Tutancámon son relacionados. 

L'antresse moderno an Akhenaton i sue reina Nefertiti ben an parte de sue conexon cun Tutancámon, l stilo único i d'alta culidade de las artes que patrocinaba i de l'antresse na religion qu'el tentou fundar. 

Ouriges fameliares[eiditar | eiditar código-fuonte]

Amenófis era filho de Amenófis III, l nono rei de la XBIII dinastie i de la reina Tiy. Creciu ne l palácio de Malaqata, localizado la sul de la cidade de Tebas. Durante l reinado de l sou pai l Eigito bibeu ua era de paç, prosperidade i splendor artístico. Nun se sabe mui subre la sue anfáncia, dado que nun era hábito antre ls antigos Eigípcios documentar la bida de las ninos de la família rial. Tubo probabelmente cumo precetor Amenófis i al que parece anquanto moço era fesicamente débil, nun le agradando las atebidades relacionadas cula caça i l maneijo d'armas. 

Amenófis nun staba çtinado a ser rei de l Antigo Eigito. Este lugar serie acupado pul sou armano mais bielho, l príncepe Tutmés, qu'era filho de Amenófis III cun Giluchipa, ua mulhier secundária filha de l rei de Mitanni. Mas, Tutmés morriu antes de l'anho 30 de l reinado de l pai (possiblemente ne l'anho 26) i Amenófis ascendiu a la catadorie de "Filho Maior de l Rei", ó seia, heirdeiro de l trono. 

Las análezes de DNA de las múmias eigípcias por Zahi Hawass cunfirman Aquenáton cumo filho de Amenófis III i pai de Tutancámon, resgatando sou amportante papel na stória de l Antigo Eigito. Ne l libro Akhenaton - la reboluçon spritual de l Antigo Eigito, de Roger Paranhos, l'outor afirma que la mai de Aquenáton serie mesmo la reina Tié (ó Tii), i nun la segunda mulhier de l faraó Amenófis III (ó Amenófis III), coincida por Telika, que serie d'ourige asiática, cumo defenden alguns libros, inda assi, para alhá de las cunfirmaçones de Roger, las análezes de DNA nun parécen corroborar essa heipótese. 

Amenófis tenie sido criado para ser sacerdote de l templo de Heliópolis, cidade de l Baixo Eigito qu'era l centro de l culto de l dius solar Rá. Quando l sou armano faleciu ye possible que tamien tenga heirdado l cargo de sumo-sacerdote de Ptah, dius associado als artistas. 

L reinado an Tebas[eiditar | eiditar código-fuonte]

Aquenáton i Nefertiti

Aquenáton tornou-se rei als quinze anhos por buolta de 1364 a.C. Ls ambestigadores debeden-se an torno dua possible co-regéncia de Amenófis III i de l sou filho, nun eisistindo certeza l'este respeito. Associar un filho al trono inda an bida de faraó fui un recurso outelizado por bários reis eigípcios de modo a garantir ua sucesson sin porblemas. 

Quando ls reis eigípcios subian al trono adotában cinco nomes, que de cierta forma andicában l porgrama simbólico de l nuobo monarca. Estes cinco nomes son coincidos cumo a titulatura i ne l causo de Amenófis IB fúrun ls seguintes: 

  • Nome de Hórus: Touro poderoso culas dues altas prumas 
  • Nome de las dues Damas: Grande ye la sue rialeza an Karnak 
  • Nome de l Hórus de Ouro: L que lieba las corona de Heirmontis 
  • Rei de l Alto i Baixo Eigito: Marabilhosas son las manifestaçones de Rá 
  • Filho de Rá: Amenófis, debino regente de Tebas 

Pensa-se que nesta altura yá starie casado cun Nefertiti, la sue famosa mulhier. Durante mui tiempo defendiu-se que Nefertiti tenerie ua ourige strangeira, debido al fato de l sou nome seneficar "la guapa chegou", mas atualmente la maiorie de ls ambestigadores cunsidra qu'eilha serie eigípcia, talbeç natural de la cidade de Akhmin. A ounion antre ambos parece tener sido amposta pula mai, que serie tie de Nefertiti; inda assi, antre ls dous zambolbiu-se un grande afeto i Nefertiti alcançou un protagonismo político sin antecedentes antre las mulhiers reales. 

An Tebas, bien cumo an Ménfis i an Heirmópolis, Amenófis ampeçou un porgrama d'obras públicas. An buolta de l templo de Amon an Karnak (Tebas) mandou custruir quatro templos dedicados la Aton, l que para alguns outores serie ua tentatiba de rializar ua fuson antre ls dous diuses. 

Un de ls mais antressantes destes templo ye l coincido cumo l "Hutbenben", l que senefica casa de Benben. Benben era l monte enicial a partir de l qual surgiu l dius Aton (ua manifestaçon de l dius solar), qu'ampeçou la criaçon de l mundo. Neste templo bé-se cumo ouficiante la reina Nefertiti, acumpanhada dua filha, Meketaton, l que mostra l papel central zampenhado pula reina nas cuncepçones relegiosas de Aquenáton. 

Para se cunseguir criar estes templos an pouco spácio de tiempo ls angenheiros de Amenófis recorrírun a ua nuoba técnica. Dado qu'estes templos fúrun cuncebidos sin la necidade de telhado, las paredes nun tenien que ser tan robustas. Ls custrutores cortórun blocos de piedra cun cerca de 50 cn de cumprimiento i 25 cn d'anchura i altura, que son coincidos hoije cumo "talatat" ("arble" an árabe). Recorrendo a estes blocos ls pedreiros custruíran ls templos. 

Ne l'anho 3 de l sou reinado Amenófis celebrou l festibal "sed". Estes festibales éran celebrados quando l faraó fazie trinta anhos de reinado. Nun se sabe la rezon que liebarie Amenófis a celebrar este festibal tan cedo. L que sabe ye que ne l festibal solo mencionou l nome de l dius Aton. Las cerimónias de l "sed" tubírun lugar numas de las struturas referidas antes, coincida cumo l Guemetpaaton. 

De Amenófis la Aquenáton[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ne l'anho 5 de l sou reinado l moço rei decide mudar de nome. De Amen-hotep, nome que senefica "Amon stá sastifeito" muda para Aquenáton l que senefica "l sprito atuante de Aton", l que repersentou l sou repúdio al dius Amon. L rei declarou-se tamien filho i profeta de Aton, ua debindade repersentada cumo un çco solar. Aquenáton anstituiu l dius Aton cumo la única debindade que deberie ser cultuada, sendo l própio faraó l único repersentante dessa debindade. 

Inda assi, l dius Aton nun era un dius nuobo ne l panteon eigípcio. Aton era cunsidrado puls eigípcios cumo ua manifestaçon besible de l dius Rá-Harakhti i yá era mencionado ne ls Testos de las Pirámides, que son ls testos de caráter relegioso mais antigos ancontrados ne l Eigito. L qu'hai de nuobo na religion antroduzida por Aquenáton ye l lugar central de Aton, remetendo outros diuses al zaparecimiento ó a ua posiçon secundária. Dessa forma, Aquenáton puode ser cunsidrado l criador de l'eideia de l Monoteísmo. 

Nun se sabe al cierto quales tenerien sido las motibaçones de Aquenáton para tomar esta atitude. Apunta-se l poderio de l clero de Amon, que possuía tierras na Ásia i na Núbia, assi cumo pedreiras, minas i ganados. Todos estes benes serien trasferidos por Aquenáton pa l templo de Aton que mandou custruir nua nuoba cidade, Aquetaton. 

Aquetaton, la nuoba capital de l Eigito[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ne l'anho 6, Aquenáton decide abandonar Tebas para fundar ua nuoba cidade dedicada la Aton. Al cuntrairo d'outros diuses, Aton nun tenie inda un local de culto própio i Aquenáton decide-se por criar un. L local scolhido queda antre Ménfis i Tebas, na borda dreita de l Nilo i recebiu l nome de Aquetaton ("l'hourizonte de Aton"); atualmente las ruínas deste local son coincidas cumo Amarna, l nome de l'aldé eigípcia próssima. 

Ls terrenos an redror de la cidade éran faborables a la prática agrícola i la criaçon, assegurando l'abastecimiento de ls sous feturos habitantes. La cidade fui custruída an quatro anhos. Parte de la populaçon que se fixou na nuoba capital serie ouriunda de Tebas, sendo cumpuosta puls agricultores, melitares, scribas i artífices qu'acumpanhórun l rei ne l sou porjeto. Julga-se que Aquetaton tubo ua populaçon de cerca de binte mil habitantes. L'ourbanismo de la cidade caraterizaba-se pula simplicidade, cun grandes abenidas. 

Ne l centro de la cidade ancontraba-se l grande templo de Aton, que tenie cerca d'uitecientos metros de cumprimiento i trezientos metros d'anchura. La sue arquitetura era cumpletamente defrente d'outros templos de la XVIII Dinastie: nun tenien salas scuras, adonde se rializaba l culto, mas bários pátios al aire libre que liebában al altar de l dius. Sendo dedicado a ua debindade solar, nun fazie sentido la scuridon de las salas; ua strutura al aire libre permitie la persença de ls centeilhas de Aton. 

L palácio rial tenie cerca d'uitecientos metros, arguendo-se al longo de l'eixe percipal de la cidade,i aneixo a el l faraó possuía un templo particular para sues meditaçones i ouraçones,qu'era chamado 'l castielho de Aton'. Eilhi éran rializados ls rituales pribados de l rei para fazer liebantar l Sol de la justícia de todas las manhanas. Era ua cerimónia an que l faraó percuraba manter a minte limpa i an paç ne l nuobo die que nacie. Solo atrabeç de l'anfluéncia benéfica de ls prainos superiores el poderie julgar i decidir l rumo de l Eigito cun sabedorie i justícia. A la norte deste palácio ancuontrou-se aqueilho que serie ua spece de jardin zológico. Ls altos funcionairos possuían grandes quintas, culs sous jardines. 

Ua abenida cortaba la cidade de norte la sul. Essa grande abenida tenie mais de trinta i uito metros d'anchura; talbeç tenga sido la maior rue de l mundo antigo. L'oubjetibo daquela stensa anchura era promober çfiles de carruaiges de la família rial i ser un grande ancho pa las festebidades populares al dius Aton. La cidade cumpleta, ancluindo sues demales rues anternas, çpersaba-se para todos ls lados an binte i siete quilómetros, abrangendo ls subúrbios d'ambas las stremidades. Eilhi fúrun custruídos templos i moradies pa la classe média, cumpuosta d'arquitetos artesones i scribas. Para alhá de l bairro norte, custruiu-se ua aldé para oubrigar ls trabalhadores mais modestos, que trabalhában las piedras i fabricában ls tijolos de barro pa las custruçones. 

Aquenáton tubo seis filhas cun Nefertiti. Cun ua reina secundária, chamada Kia, Aquenáton tubo un nino chamado Tutancámon (l'eimaige biba de Aton) que se tornou príncepe heirdeiro de l trono de l Eigito. 

Gobierno de Aquenáton[eiditar | eiditar código-fuonte]

Aquenáton deixou-se absorber pul sue deboçon la Aton, ó talbeç pula sue personalidade artista i pacifista, çcuidando ls aspetos práticos de l'admenistraçon de l Eigito. Delantre este zeinterisse, Aye i l general Horemheb, dues personalidades que mais tarde se tornarian faraós, zampenhórun un amportante papel ne l gobierno. 

Antre l'anho 8 i l'anho 12 sabe-se que Aquenáton zamcadeou ua perseguiçon als antigos diuses, i an particular, als diuses que stában associados a la cidade de Tebas, Amon, Mut i Khonsu. L faraó ourdenou que ls nomes destes diuses fússen retirados de todas las anscriçones an que se ancontrában an to l Eigito. Esta situaçon atingiu diretamente nun solo ls sacerdotes, mas la própia populaçon. Las çcubiertas de l'arqueologie mostran que ls duonhos de pequeinhos oubjetos retirórun ls hieróglifos de l dius Amon deilhes, nua atitude d'outocensura, temendo represálias. Antretanto, an registros arqueológicos de funcionairos de l faraó, por eisemplo, puode-se ancontrar, por bezes, ferramientas relacionados l'antigas debindades politeístas i até mesmo nomes de pessonas que fazien mençon al antigos diuses. Esso puode ser un andício de que, mesmo sob la reforma monoteísta Aquenáton, habie cierta toleráncia relegiosa. 

Ne l'anho 12 acunteciu un grande festibal an Aquetaton, cujo motibo sato nun se conhece. Serie talbeç ua spece de refundaçon de la cidade de Aton. Ne l palácio rial fúrun recebidas delegaçones de la Ásia, Líbia, Núbia i de las ilhas de l Eigeu. Ne l libro Akhenaton - la reboluçon spritual de l Antigo Eigito, este eibento tubo por rezon a co-regéncia cun sue mulhier Nefertiti, que passou a adotar l títalo de Semencaré. 

L'ampério que l Eigito tenie custruído al longo de las radadeiras décadas zeintegraba-se als poucos, possiblemente porque Aquenáton serie un pacifista, nun zeiando, antoce, manter reinos bassalos nin ua política melitar amperialista. Ne l Médio Ouriente l Eigito tenie ls sous aliados i parece que l faraó nun atendiu als sous pedidos d'ajuda, face a l'amenaça hitita. Este pobo acabará por cunquistar l Médio Ouriente, tomando ls portos de la Fenícia; ls Mitánios, aliados de l Eigito, son barridos de l mapa. Pobos beduínos ambaden la Palestina i cunquistan Jarusalen i Megido. Al sul, l Eigito perde l cuntrole subre las minas d'ouro de la Núbia fundamentales pa l comércio eigípcio. 

L'arte de Amarna[eiditar | eiditar código-fuonte]

Busto de Aquenáton. Museu de Alexandria, Eigito. 

L reinado de Aquenáton assistiu a l'eimergéncia de la chamada "arte amarniana", que se carateriza por un lado pul naturalismo (abundáncia de plantas, flores i páixaros) i pula cumbibéncia fameliar de l faraó i por outro lado, por ua repersentaçon mais rialista de las personaiges que por bezes atinge l punto de la caricatura. L'arte oufecial apersenta l rei cun ua fesionomie andrógina, cun un cránio alongado, lábios grossos, ancas anchas i bentre proeminente. 

Acraditaba-se que Aquenáton era portador d'algun tipo de deficiéncia ó portador d'algua malina genética rala que trasmitiu als sous çcendentes, cumo la Síndrome de Marfan ó la síndrome de Fröhlich. Se este fusse l causo, Nefertiti i ls altos dignitairos tamien sofrerian d'algua destas malinas bisto que surge repersentados de la mesma forma, l qu'an parte parece çcartar esta heipótese. Assi i to, essa heipótese fui posta al suolo cun studos detalhados zambolbidos por análeze de DNA pul eigitólogo Zahi Hawass, que scluiu la possibelidade de ls rostros alongados i aparéncia femenelizada séren debidos a ua anfermidade cungénita na arte de l período de Amarna i antende que la sue aparéncia andrógina ye ua caratelística stilística. Para alguns outores, esta iconografie serie ua manifestaçon artística que bisaba romper culs cánones de l passado (tal cumo Aquenáton fazira ne l domínio relegioso) i afirmar la singularidade de la família rial. 

Atribui-se la Aquenáton eigualmente talentos na poesie. L faraó tenerie sido outor de l famoso "Hino la Aton" qu'apersenta semelhanças cul Salmo 104 de la Bíblia. 

Radadeiros anhos[eiditar | eiditar código-fuonte]

Aquenáton reinou por cerca de 17 anhos. Aprossimadamente ne l'anho 15 de l sou reinado surge un misterioso co-regente chamado Semencaré. Alguns eigitólogos acraditan que Semencaré era la reina Nefertiti qu'assumiu atributos de faraó para tornar suabe la trasiçon de gobierno pa l'heirdeiro de l trono que, nessa época, deberie tener por buolta de quatro anhos d'eidade. Outros acraditan qu'el era, na berdade, l filho mais bielho de Aquenáton i armano de Tutancámon, que le sucediu. 

Seia cumo fur, nada se sabe subre Nefertiti passado l'anho 15. Na oupenion de Cyril Aldred, Nefertiti morriu ne l'anho 13 ó 14 de l reinado de Aquenáton. Kia tamien tenerie zaparecido mais ó menos na mesma altura que Nefertiti i Meritaton, filha de Aquenáton i Nefertiti, tornou-se la purmeira dama de l reino. 

Nun se sabe al cierto subre la muorte de Aquenáton, la nun ser que faleciu ne l 17.º anho de sou reinado. La sue múmia poderie talbeç tener sido queimada ó colocada ne l Bal de ls Reis. Suspeita-se que tenga sido assassinado a mando de ls sacerdotes, prejudicados por sue admenistraçon austera. Ua múmia masculina ancontrada na Tumba KB55 ye cunsidrada cumo sendo la de Aquenáton. 

Semencaré reinou por cerca de dous anhos até que, als uito anhos d'eidade, l moço Tutancaton fui eilebado al trono de l Eigito. Sou brebe reinado (el morriu quando tenie aprossimadamente 18 anhos d'eidade) fui marcado pula reaprossimaçon de la família rial cul clero tebano de l dius Amon. Tanto que l faraó recén antronizado trocou l sou nome para Tutancámon (l'eimaige biba de Amon), selando ua cierta paç culs sacerdotes de Tebas i culas antigas tradiçones eigípcias. Las radiografies feitas na múmia de Tutancámon mostran un golpe ne l cránio, l que liebanta l'heipótese de tener sido assassinado. Tutancámon fui sucedido por Aye, que reinou trés anhos, i este por sue beç fui sucedido por Horemheb. 

Notas[eiditar | eiditar código-fuonte]