Stória de la Córsega

Ourige: Biquipédia, la anciclopédia lhibre.
Esta páigina ó cacho fui traduzida outomaticamente i percisa de ser rebista por un falante natibo de mirandés. Se sabes bien mirandés ajuda la Biquipédia rebendo este artigo. Apuis de la rebison apaga esta marca. Oubrigado!
La bandeira de la Córsega, simblo de la eidantidade nacional.

Na stória de la Córsega la geografie i orografie tubírun cunsequéncias maiores que an outros lhugares. La grande ilha mediterránea ye ua outéntica "muntanha ne l meio de l mar", atrabessada de noroiste a la sudeste, por un formidable relebo cujas muntanhas supírun por bezes ls 2.500 metros de altitude. L punto mais alto de la ilha alcança ls 2.706 metros ne l Monte Cinto, cujo pico (quaije siempre cun niebe tamien ne l berano) desta solamente 28 km de l mar al oeste, mostrando l maior zambolbimiento bertical de l que horizontal dessa tierra.

Esse relebo siempre debediu la Córsega an dues partes: la de l nordeste (hoije chamada de Alta Córsega), chamada stóricamente de "Banda de drento" pus se ancontra antes de las muntanhas (pegando cumo refréncia la Eitália) ó Cismonte, i la parte de l sudoeste (hoije chamada de Corse-du-Sud), chamada stóricamente de "Banda de fura", para alhá de las muntanhas ó Pumonte.

Ls bilareijos que atrabessan las muntanhas (muitos lhocalizados arriba de l 1.000 metros de altitude) ne l ambierno quedában sin lhigaçones cul resto de la ilha por cunta de nebascas (podendo durar até sumanas). Esto causaba (junto cun las muntanha) mais ua barreira de l que ua lhigaçon antre las dues regiones. Para alhá desto, ls íngremes bales éran por muitas bezes sin stradas de lhigaçon cun outros bales drento de la própia Banda, l que deixaba l anterior Corso tener pouca anfluéncia cul resto de l mundo.

Se por un lhado estas caratelísticas de l terreno deixórun mais defícel l trabalho de l ambasores, deixando lhenta la penetraçon i acostumando ls corsos a fazer pequeinhas guerrilhas para resistir por seclos, por outro lhado cuntribuíran a deixar siempre baixa la densidade de populaçon i a apartar ls corsos antre eilhes.

La Banda birada para la península eitálica sofriu ua maior anfluéncia de la Eitália, seia ne l praino político-social, seia ne l praino lhenguístico, anquanto la parte sudoeste mantebe ua oureginalidade maior (mas tenendo un menor progresso político, pul menos até la ambason francesa). Anquanto las árias de muntanhas tenien ua maior tendéncia a cunsebar las tradiçones lhocales, las cidades costeiras fúrun fundadas por ambasores. Esso acabou criando un anarquismo nas aldés i ampurrando la populaçon de l anterior a fazer justícia cun las própias manos, i a difundir l fenómeno de l banditismo.

La grande debison orográfica acabórun por criar na ilha frunteiras sociales, lhenguísticas i de eideales políticos. Tales frunteiras al lhongo de la stória, mesmo cun poucas bariaçones, acabórun criando las atuales subdibisones admenistratibas, que permanecen até hoije. A grandes dimensones de la ilha (quaije 8.800 km 2) mesmo nun garantindo outonomie, fui suficiente para criar un deseio de andependéncia ne ls corsos. Mas lhocalizada nua posiçon stratégica ne l Mediterráneo, la Córsega acabou criando antresse an outros pobos que als poucos chegórun na ilha cumo comerciantes ó cumo cunquistadores. Ls fenícios, griegos, romanos, bándalos, bizantinos, pisanos, aragoneses, genobeses i, por fin, ls franceses (que cul Tratado de Bersalhes de 1768 oubrigórun ls genobeses a ceder la ilha, i depuis la ambadiran), fúrun ls dominadores de la ilha, deixando al pobo lhocal poucos períodos de outonomie i andependéncia.

Ls purmeiros habitantes[eiditar | eiditar código-fuonte]

Menhir alinhados na lhocalidade megalítica de Palaghju, acerca de Sartena.
Casteddu d'Araghju, Corse-du-Sud.

Debido a las glaciaçones l nible médio de l Mediterráneo se ambaixou i se criórun dibersas puontes naturales che premitiran la passaige de la fauna (i talbeç de l home) de la península eitálica al arquipélago sardo-corso, passando pulas ilhas toscanas i atrabessando un pequeinho cacho de mar. Antre 12 i 14 mil anhos atrás, l clima ampeçou la sue eiboluçon i lhebou l Mediterráneo a la sue forma atual, i la Córsega assumiu l aspeto ansular de hoije. Remontan a a cerca de 9.000 anhos a.C. las purmeiras lhocalidades paleolíticas de piedras i sboços de scultura achadas até hoije na Córsega, na region de Porto-Bechio. Un scaleto feminino (la dame de Bonifacio) datado de l VII milénio a.C. fui achado acerca de la cidade homónima. L neolítico se cuncluiu por buolta de 1.800 a.C. na Córsega.

Neste período se zambolbiu ua ceblizaçon megalítica deixou bárias menhir. La lhocalidade de Filitosa ye recoincida pula UNESCO cumo patrimonho mundial, se ancontra acerca de Sollacaro, próssimo a la foç de l riu Tarabo.

Siempre ne l sul, se zambolbiu cula chegada de la eidade de l bronze, la ceblizaçon Torreana, lhigada cula Nuragica na ilha bezina, la Sardenha. Desta cultura restan hoije numerosas torres cun strutura parecida cun las de ls nuragues sardos, malas menos amponentes. Pula natureza de l achados, de la época i de la lhocalizaçon destas, acradita-se que tal ceblizaçon serie ua stenson daquela zambolbida na Sardenha. Melhor ourganizados i armados, ls Torreanos (que alguns acraditan ser l antigo pobo de l mar de l Shardana) ganhan de l megalíticos i mandan estes pa l centro i l norte de la ilha. Na mesma lhocalidade de Filitosa resta ls traços de la çtruiçon cruel de l assentamiento precedente i un assentamiento Torreano ne l lhugar deste.

Pula eidade de l fierro parece que acunteciu ua progressiba fuson antre ls heirdeiros de las dues ceblizaçones: ampeça a nacer l pobo que ls Griegos chamaran de Κὁρυιοι, corsos. Tamien son achadas alguas anscriçones fenícias de l seclo IX a.C. que citan l pobo de l mar chamado KRSYM, assentado an Kition (Xipre).

Ambasones na época clássica[eiditar | eiditar código-fuonte]

Neste período cada nuobo ambasor spulson precedente. Chegan a la ilha an rápida sucesson Iberos, Lígures, Fenícios i Griegos, anquanto ls andígenas se refugian antre ls montes.

Ampeçada na ilha por buolta de l seclo VIII a.C., la eidade de l fierro tremina cula antrada de la Córsega na Stória quando fui fundada a quelonos griegos de Fócia la quelónia de Alalia ne l anho de 565 a.C., acerca de la atual cidade de Alerie. Ls Griegos chaman la ilha de Cyrnos.

Ls Griegos tamien resisten por pouco: ne l anho de 535 a.C. fúrun spulsos por ua coalizon Etrusco-Cartaginesa. Cuntinan las ancursones de ls Griegos de Siracusa que, ne l seclo V a.C., fundan Portus Syracusanus (Porto-Bechio) i, outra beç, la de ls Cartagineses (seclo VI a.C.).

siete seclos de Córsega romana[eiditar | eiditar código-fuonte]

Lucius Cornelius Scipio acupa la Córsega ne l anho de 259 a.C., durante la Purmeira Guerra Púnica, dando l ampeço a a ua dominaçon cuntina que durou cerca siete seclos.

Passado ua série de acuntecimientos anternos, cumo la tentatiba de ls Romanos de acupar la Sardenha a partir de la Córsega i depuis se cunfrontar cun ls corsos, la definitiba spulson de las redadeiras fuorças púnicas tremina an 227 a.C.. Einicialmente ls Romanos se lhemitórun an cuntrolar la ilha sin planear ua colonizaçon.

Mário fundou la cidade de Mariana (Colonia Mariana la Caio Mario deduta, lhocalizada na atual quemuna de Luciana) acerca de la foç de l Golo an 105 a.C.. Deste momiento an delantre ampeça la colonizaçon propiamente dita na ilha i florescen bilas rústicas i suburbanas, bilareijos de to tipo, ancluídas las termas de Orezza i Guagno.

An 81 a.C. son ls lhegionários de Silla a ancontrar na Córsega un lhugar para se aposentar, seguidos puls beteranos de Júlio César. La dominaçon romana se zamrola sin cunfrontos de relebáncia, i al cuntrário de l que acunteciu an outras porbíncias (la Córsega ye admenistratibamente associada a la Sardenha cun reforma de Ottabiano Augusto de l 4 a.C.), ls Romanos ganhan respeito i colaboraçon de ls xefes andígenas (la ampeçar puls Venacinos, tribo lhocal de Capo Corso), reconhecendo a a eilhes las funçones de gobierno lhocal i gerando riqueza aprobeitando las tierras aprobeitables de las colinas i al lhongo de las cuostas.

Ne l anho de 44 a.C. Diodoro de la Sicília bejita la Córsega i nota que ls corsos antre eilhes respeitan regras de justícia i houmanidade mais eiboluídas que aqueilhas de outros pobos bárbaros, stima l númaro populacional an cerca de 30.000 i refree que estes son dedicados a a pestorear eique marcan ls ganados soltos lhibres ne l pasto.

Séneca passa dieç anhos an eisílio na Córsega a partir de 41. Mesmo tenendo relaçones cuntinas cula Eitália, talbeç pula sue natureza salbaige, la ilha fui un regular lhugar de eisílio i refúgio de crestianos, que porbablemente eilhi difundiran la nuoba fé.

An Alerie i Mariana son preparadas bases secundárias de la frotta amperial de Miseno. Ls marenheiros corsos alistados ne ls portos de la ilha fúrun ls purmeiros a tener la cidadanie romana (cun Bespasiano an 75).

An época Antonina son aperfeiçoadas las bias de quemunicaçon anterna (strada Alerie-Aiaciun i, na cuosta lheste, Alerie-Mantinun - depuis Bastia - al norte Alerie-Marianun - depuis Bonifácio - i al sul): la ilha ye quaije cumpletamente lhatinizada, tirando alguns anclabes nas muntanhas.

Parece cunfirmado que la ilha fui colonizada puls romanos subretodo atrabeç las çtribuiçones de tierras als beteranos probenientes de la Eitália meridional - ó a suldados probenientes de ls mesmos stratos sociales i étnicos ls quales fúrun tamien dadas tierras an particular na Sicília -, l que ajudarie a splicar alguas afinidades lhinguísticas achadas inda hoije antre l Corso meridional i ls dialetos de la Sicília i Calábria. Segundo outras heipóteses, mais recentes, estas anfluéncias lhenguísticas poderien tener acuntecido por migraçones mais tardies, de refugiados de la África antre l seclo VII i l seclo VIII. L mesmo acunteciu tamien na Sicília i Calábria.

An 150 l geógrafo Ptolomiu an sue obra cartográfica fizo ua çcriçon apuradada Córsega pré-romana, lhistando uito rius percipales (antre ls quales l Gobola-Golo i l Rhotamus-Tabignano), 32 centros habitados i portos - antre ls quales Centurinon (Centuri), Canelate (Punta di Canelle), Clunion (Merie), Marianon (Bonnifacio), Portus Syracusanus (Porto Bechio), Alista (Santa Lhucia di Porto Bechio), Philonios (Fabone), Mariana, Alerie -, i duoze tribos outótonas (an griego, lhatin i la sue lhocalizaçon):

Santa Debota ye, junto cun Santa Júlia, ua de las purmeiras santas corsas quese ten ambora. Hoije ye padroeira de l Príncipado de Mónaco. Santa Júlia ye padroeira de la Córsega i de Bréscia, adonde çcansa, que fui trasportada por Ansa, mulhier de l rei lhongobardo Zeiderione l anho de 762. Santa Júlia ye tamien padroeira de Liborno.

Cumo ne ls outros lhugares ne l oucidente, la ourganizaçon romana na Córsega caiu cula ambason de l bándalos que ne l seclo V, partindo de la África, chegan la Roma. Alerie fui saqueada i, abandonada, tremina an ruínas. Mariana por outro lhado fui sede de bispos tamien na eidade média.

La alta eidade média[eiditar | eiditar código-fuonte]

Durante las cumbulsones que acumpanhórun la fin de l Ampério Romano de l Oucidente, la Córsega fui çputada antre tribos de Bándalos i Godos aliadas de ls redadeiros amperadores romanos, até quando Genserico assegurou l cuntrole an 469.

Durante ls 65 anhos de dominaçon ls bándalos çfrutórun de l patrimonho florestal de la ilha pa ls staleiros, i tubírun ua frota que aterrorizou l Mediterráneo oucidental.

La poténcia Bándala na África fui çtruída por Belisario, anquanto sou general Cirillo cunquista la Córsega an 534, que fui ounida al Ampério Romano de l Ouriente. Segundo Procópio, storiador de l amperador de l ouriente Justiniano I, na Córsega restan menos de 30.000 habitantes.

Fexeiro:Otto I Manuscritun Mediolanense c 1200.jpg
Berengario se submete a la Oton I de la Germánia.

Ne l período sucessibo, Godos i Longobardos saqueian la ilha, deixada andefesa puls Bizantinos, ls quales passado ampobrecíren la ilha debido a a un scessibo peso fiscal, nun la protegen debidamente. Por outro lhado, ls própios Bizantinos tubírun porblemas na África cula ambason árabe i, an 713, ls árabes las purmeiras ancursones contra la Córsega, partindo de las bases ne l norte de la África.

Naqueilha altura acuntiu un notable porcesso de çpoboamiento de la ilha i la formaçon, acerca de Roma, dua quelónia corsa an Porto (Óstia), de adonde parece tener tenido ourige l Papa Formoso (891-896).

La Córsega cuntina lhigada nominalmente al Ampério romano de l ouriente até quando, an 774, Carlos Magno bence ls Lhongobardos na Eitália i cunquista la ilha, que passa assi sob la jurisdiçon de l Francos. Mas an 806 acuntece nuobas ancursones de Mouros, desta beç probenientes de la Península Eibérica; mesmo bencidos bárias bezes por tropas de Carlos Magno, estes cunseguen a tomar l cuntrole por brebe tiempo an 810. Fúrun anfin spulsos por ua spediçon guiada pul filho de Carlos Magno, mas ls Mouros nun se dan por bencidos i cuntinan a fazer ancursones na ilha.

Para tentar acabar cun esta situaçon, an 828 la defesa de la ilha fui antregue al papa Bonifácio II, que cunduziu spediçones punitibas contra ls portos norte-africanos de adonde saíran ancursones árabes contra l lhitoral de l Mar Tirreno; na bie de buolta Bonifácio custruiu ua fortaleza acerca de la punta sul de la Córsega, fundando l núcleo fortificado de la cidade de Bonifácio.

La guerra contra ls Sarracenos, que boltórun bien cedo a fazer ataques, fui cuntinada pul filho de Bonifácio, Adalberto, que heirdou l cumpromisso an 846. Todabie ls Sarracenos permanecírun duonhos de alguas bases na ilha pul menos até 930.

La Córsega, que nesta altura era ounida al reino de Berengario II, rei de la Eitália, birou refúgio de sou filho Adalberto an 962, depuis que Berengario perdiu l reino para Oton I l grande. Adalberto cunseguiu a manter l cuntrole de la Córsega i passou l cuntrole pa l sou homónimo filho Adalberto, l qual todabie fui bencido pulas fuorças de Oton II. Se detreminou anton la passaige de la ilha a la Marca de la Toscana, quedando l redadeiro Adalberto respunsable de la Córsega.

Tierra de Quemuns i Tierra de ls Senhores[eiditar | eiditar código-fuonte]

Nesta época surgiu ua anarquia feudal que biu spludir un lhuita antre pequeinhos senhores lhocales ansiosos para spandir sous pequeinhos domínios. Antre estes aparecen ls Cundes de Cinarca, que se pretenden çcendentes diretos de Adalberto i miran an spandir l domínio deilhes na anteira ilha. Tal buntade ancontrou mas notables oustaclos i dou ourige la batailhas que durórun por seclos: para por cuntreste a las ambiçones de l feudatários, inda ne l seclo XIV Sambucio d'Alando se colocou delantre dua Dieta que se oupós a las pretensones deilhes, cunfinando ls senhores na porçon Sudoeste de la ilha. Esta recebirá l nome de "Tierra de l Senhores" (Pomonte) anquanto na restante parte de la ilha se afirma definitibamente un regime que lhiga antre eilhes quemuns outónomos (al eisemplo de l modelo análogo que se acuntiu na Eitália zde l seclo XI). Tal território recebirá l nome de "Tierra de Quemuns" (Cismonte).

La debison ye çtinada a durar por lhongo período (até al seclo XVIII) i a marcar seneficatibas defrenças ne l zambolbimiento social, eiquenomico i até lhinguístico antre las dues partes de la ilha, cul norte mais lhigado a la Eitália i cun un lhéngua siempre mais parecido cul de la Toscana.

De l punto de bista de ourganizaçon, na Tierra de Quemuns, cada qual de ls quemuns mais amportantes xefiando ua Piabe (la paróquia percipal) nomeában (atrabeç dun sufrágio ounibersal, ancluindo las mulhieres) un númaro bariable de repersentantes chamados "Pais de l quemuns", respunsables de la admenistraçon de la justícia i de la eileiçon de ls persidentes deilhes, chamado podestà, que cordenaba la ouparaçon. Ls podestàs de las bárias Piabes, por sue beç, scolhian ls nembros dun cunseilho superior, chamado "Cunseilho de l duoze", respunsable de las lheis i regulamientos stablecidos na Tierra de Quemuns. Ls " Pais de l quemuns", para alhá, eilegiampara cada Piabe un "Xefe", un magistrado respunsable de la proteçon i de la sigurança de las camadas mais pobres de la populaçon, ancarregado de garantir che ls mais çfaborecidos nun fússen splorados i que fusse mantida justícia para eilhes. Grande parte de las tierras dessa region éran cunsidradas de propiadade quemun de la coletibidade quemunal. A toal aboliçon de las propiadades quemuns, promobida na segunda metade de l seclo XIX pula Fráncia, trouxe cunsequéncias mui grabes para la eiquenomie de la Córsega.

An Cinarca (Tierra de l Senhores), ls barones feudales mantenien las sues prerrogatibas, assi cumo aqueilhes que cuntrolában l Capo Corso, i juntos custituían ua amenaça al sistema an bigor na "Tierra de Quemuns".

Para fazer frente, an 1020 ls magistrados desta redadeira pediran ajuda de Gugliemo Marqués de Massa (de la família Malaspina), l qual, çcendo na ilha, reduziu la orde de ls barones de l Condede Cinarca i stableciu na Córsega un própio protetorado, para trasmitir depuis al própio filho.

Pula metade de l seclo XI, todabie, l Papado lhebantou,na base de decumientos falsificados (ua doaçon por obra de Carlos Magno, l qual habie stablecido ama rebersiblidade de l própio domínio a fabor de la Santa Sede), la queston de la própia soberanie na Córsega.Tal rebendicaçon achou grande cunsentimiento na ilha, la ampeçar pul sou clero, i an 1077 ls corsos se declarórun súditos de Roma.

L domínio pisano[eiditar | eiditar código-fuonte]

Fexeiro:Corsica Bonifacio Torre campanarie Pisana Santa Marie Maggiore XII sec..jpg
Torre campanária an stilo romanico-pisano de la eigreija mais antiga de Bonifácio, Santa Marie Maggiore (XII sec.).
Fexeiro:Corse-04696-Murato-eiglise San Michele.jpg
Eigreija de San Michele di Murato an stilo romanico-pisano (seclo XII).

L grande papa Griegório VII (1073-1085), an auge de a queston de las ambestiduras cul Amperador Anrique IV, nun tomou diretamente l cuntrole de la ilha, mas passou al bispo de Pisa, Lhandolfo, que l ancarregou de lhegado pontifício pula Córsega.

An seguida de tal eibento, l titular de la cátedra arcebispal pisana passou a ser tamien Primado de la Córsega (i de la Sardenha), cargo que seguen ostentando la nible onorifício até ls nuossos dies. Catorze anhos depuis, Papa Ourbano II (1088-1099), a mando de la condessa Matilde di Canossa, cunfirmou las cuncessones de l sou predecessor atrabeç de la bula Ne ls eigitur. L títalo de lhegado pontifício passou anton la Daiberto, anstalado na cátedra de Lhandolfo. La assegnaçon cumo sufragáneos de ls bispados corsos fizo cun que l bispo de Pisa assumisse l títalo de arcebispo.

Pisa, cul sou porto, mantenie por seclos (zde la época romana) streitos bínclos cula ilha, spandindo - a la par que la própia poténcia marítima crecie - la própia anfluéncia política, cultural i eiquenomica.

Durante la admenistraçon eipiscopal seguiu einebitablemente la outoridade política de l Juízes (magistrados admenistratibos) de la República toscana, çtinada an brebe tiempo a fazer reflorescer la Córsega i marcar perfundamente, tamien depuis de la sustancial perda de cuntrole de la ilha an seguida la zastrosa derrota sofrida puls pisanos nas manos de l genobeses, na batailha de la Meloria (1284).

Anque hoije an die giralmente julgáren cumo buono l gobierno de la República de Pisa, nun faltou an Córsega motibos de çcontentamiento. Parte de l clero i de ls bispos de la ilha nun suportaba la submisson pa l arcebispo de Pisa, a la par que l poder crecente de la República de Genoba, ribal tradecional de Pisa i sabendo de l balor stratégico de la Córsega apoiou a las reclamaçones de ls corsos ne l tribunal papal de Roma para oubter la ilha an própio fabor.

Deste modo, depuis dun período durante l qual l papado nun adotou ua posiçon clara i coerente, an 1138 Papa Inocéncio II (1130-1143) stablecido ua seluçon de cumpromisso i debediu la jurisdiçon eclesiástica de la ilha antre ls arcebispos de Pisa i de Genoba, assinando l ampeço de la anfluéncia ligure an Córsega, sendo inda mais fuorte depuis de 1195 cula acupaçon genobesa de l amportante porto i fortaleza de Vonifácio.

Ls pisanos tentórun por binte anhos, sin sucesso, de recaturar la cidade, até que an 1217 l Papa Honório III (1216-1227) que anterbeio cumo mediador, tomou l cuntrole de la ilha. Mas la mediaçon papal nun serbiu para cessar la briga antre Pisa i Génoba, i cula anfluéncia deilhes, fizo repercutir durante to l seclo XIII tamien na ilha la briga antre guelfos i gibelinos que staba acuntendo an to la Eitália.

Ne l ambiente desta briga (i seguindo un sboço que yá tenie acuntecido i que se repetirieb muitas bezes mais tarde faborecendo ls domínios), las maiorales de la Tierra de Quemuns ambocórun la anterbençon de l marqués Isnardo Malaspina. Ls pisanos reagiran stablecendo un nuobo cunte de Cinarca, i la guerra ambadiu la ilha sin que nin l partido genobés nin l pisano podírun ser ampostos definitibamente dun modo claro até la batailha de Meloria 1284 anclinado la baláncia a fabor de Genoba que, a partir daquel momiento, stendiu dun modo progressibo sue anfluéncia na Córsega.

La ardança de Pisa[eiditar | eiditar código-fuonte]

Eigreija de Aregno an stilo romanico-pisano, testemunho de l domínio pisano.

La mimória de la anfluéncia pisana permaneciu na toponimia que fui zambolbido a partir deste período, i na onomástica (inda son muitodifundidos na Córsega subrenomes de ourige toscana), ne l lhéngua lhocal (bien toscano percipalmente na region de Vastia i de Capo córsico) i an alguns de ls eisemplos mais notables de arquitetura románica que permaneciu na ilha (eigreijas i eidifícios públicos: an todas las catedrales de Nebbio, Mariana, San Michele di Murato, San Giobanni di Carbini, Santa Marie Maggiore di Bonifacio, San Nicola di Piebe) i de anfra-struturas (rodobias, puontes, fortalezas i torres).

Mas até mesmo depuis de l ampeço de l domínio genobés, Pisa mantebe antensas relaçones cula Córsega, cumo ye demunstrado ne l corpus documental abundante relatibo a la Córsega que stá até mesmo hoije an die na Cúria de Pisa an qual habie aneixado ua scuola para seminaristas córsicos durante mui tiempo.

Pouco coincido, ambora seneficante, ye l fato que Niellucio, un de ls binhedos mais difundido na ilha (semelhante al Sangiobese de la Toscana) i base de l bino córsico Patrimonho, fui amportado na Córsega puls pisanos ne l seclo XII.

Durante aquel tiempo ganha tamien prestígio na Córsega l un bulgar toscano que passa a ser l lhéngua oufecial. Pisa tamien será la purmeira de la sede ounibersitária (seguida por Roma i Nápoles) frequentada por córsegos: por esso birou probérbio tamien na ilha dezir parla in crusca para aqueilhes que falában un eitaliano purfeito: este hábito cuntinará popular até buona parte de l seclo XIX. Studórun an Pisa Carlo i Giuseppe Bonaparte, Antonmarchi (médico an Santa Heilena de Napoleon), l poeta Salbatore Biale, l higienista Pietrasanta, l doutor de Napoleon III benido a ser, ne ls causos de Angeli, Farinola, Pozzo di Borgo i outros a formar parte de l cuorpo eiducacional i reitoral de la Ounibersidade de Pisa.

L parénteses aragonés i la penetraçon genobesa[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ls restos dua torre genobesa an Erbalunga, Córsega de l norte.
Còrsega en el 1482

An 12 de júnio de 1295, para cumplicar inda mais la situaçon na Córsega, depuis de la derrota de ls pisanos na batailha de Meloria que fizo estes perdíren l cuntrole de la ilha, anterbeio l Papa Bonifácio VIII (1294-1303), ambestindo an fabor de l rei Jaime II de Aragon (ansinuado na briga pula Recunquista) i soberano de l nuobo Reino de Sardenha i Córsega (Tratado de Anagni).

Mas ls aragonés nun decidiran atacar la Sardenha até 1324, acabando deste modo cun qualquiera deseio de l pisano por cuntrolar l norte de Sardenha i Córsega.

Durante aquel tiempo la Córsega cuntinou nua situaçon de anarquia até 1347, tiempo an qual fui cumbocada ua grande assembleia de Lhíderes i Barones que, guiada por Sambucucio de Alando, decidiu-se quedar sob la proteçon de Genoba i oufrecer a la República lhigure la soberanie total na ilha que serie eisercitada por meio dun gobernador.

De acuordo cun esta oufierta, la Córsega pagarie tributos regulares para la Genoba que an troca quedarie cul custo de proteger la ilha de ls ataques repetidos de piratas (que cuntinaran dun modo çcuntino até l seclo XVIII) i garantirie la manutençon de las lheis córsicas i de sues struturas i alfándigas de gobierno outónomo lhocal que fui regulado pul Cunseilho de l duoze an Cismonte, i pa l Cunseilho de l Seis an Pumonte. Ls antresses ansulares serien repersentados por Genoba atrabeç dun "Ouratore."

Naquel tiempo to la Ouropa staba sendo afetada pula Peste negra que tamien chegou na Córsega i causou numerosas bítimas ne l mesmo momiento ne l qual la supremacie genobesa fui afirmada. L acuordo antre ls Lhíderes i Barones fui biolado i tanto uns cumo ls outros mantibírun cunflitos que afetórun la colocaçon efetiba de l domínio genobés na Córsega. Nesta situaçon l rei Pedro IV de Aragon reeibindicou ls dreitos de soberanie de la ilha.

Cun este estado de las cousas l Baran Arrigo della Roca aparece an cena, Condede Cinarca que cul apoio de las tropas aragonesas an 1372 assume l cuntrole quaije total de la ilha, solo deixando l stremo norte i alguas fortalezas marina sob cuntrole genobés. Esta bitória ampurrou ls Barones de l Capo córsico a pedir ajuda outra beç la Genoba que pensou an resulber l porblema ambestindo na ilha ua cumpanha comercial chamada "Maona", formada por cinco pessonas cun tentatiba de subornar Arrigo mas sin resultados.

La Maona specialmente era un cunsórcio de comerciantes (a las bezes caráter familiar) que Genoba usou frequentemente, antre ls seclo XIII i l seclo XV, cun las funçones de gobierno tamien nas quelónias ourientales. Antre las purmeiras Maonas ye neçairo mencionar la de la ilha de Quíos, ne l Eigeu, anstituida an 1347 i antre ls sócios oureginou la família nobre famosa genobesa de l Giustiniani.

Al cuntinar las tensones, an 1380, quatro de l cinco sócios de la Maona resignórun la Genoba ls cargos que tenien, anquanto solo deixando Lheonello Lhomellino a eisercitar la funçon de gobernador. Cun tal cargo, Lhomellino fondou, an 1383, la cidade de Bastia, dedicado a trasformar l núcleo mais amportante de l domínio genobés i capital de la ilha (até la mudança para Ajacio, depuis de la ambason francesa ne l seclo XVIII).

Fui solo an 1401, depuis de la muorte de Arrigo, que la outoridade genobesa fui formalmente restablecida na ilha, ambora Genoba naqueilha época caiu nas manos de l franceses: antre 1396 i 1409, Carlos VI de Fráncia fui senhor de la República de Genoba, que admenistrou por meio de l gobernador Jean Le Meingre chamado Boucicault. Sob l gobierno destes, an 1407, fui fundado l Banco di San Giorgio, un cunsórcio potente de credores pribados ls quales fui dada la admenistraçon de las rendas de l Stado i l gobierno de numerosas tierras i quelónias, antre eilhas la Córsega.

Anton, Lhomellino fui renbiado la Córsega an 1407 cumo gobernador por cunta de Carlos VI de Fráncia i tubo que anfrentar Bincentello d'Istria que, depuis que oubter pribilégios de la Corona de Aragon, tenie sido declarado Senhor de Cinarca i tenie cuntido al redror si la Tierra de Quemuns, Bastia ancluída, se proclamou Condede Córsega an 1405. Ls sfuorços de Lhomellino nun tenien éxito algun i an 1410 Genoba (que tenie recuperado la andependéncia) solo cuntrolaba Bonifácio i Calbi.

Mais ua beç, ua rebolta anterna acabou cula andependéncia birtual de la Córsega: la rebolta dun feudatário i de l bispo de Mariana fizo Bincentello perder l cuntrole de la Tierra de Quemuns i, anquanto el fui para Aragon para pedir ajuda, l genobéses poderien cumpletar debrebe la recunquista de la ilha anteira.

Mas, l jogo cumplexo de alianças i inimizades lhocales nun premitiu que esta recunquista fusse durable. A poner la situaçon outra beç an mobimiento fui l Cisma de l Oucidente i la briga para la ambestidura papal que acunte al redror de l redadeiro antipapa de Abinhon, Benedito XIII, apoiado puls bispos córsicos faborables la Genoba por ua lhado, i pul antipapa João XXIII, apoiado por aqueilhes faborables la Pisa.

La cidadela de Corte.

Bincentello que cunseguiu zambarcar na ilha cun ua fuorça melitar aragonesa, nun acha grandes oustaclos i tira probeito de las ribalidades cruzadas para assumir l cuntrole facilmente de Cinarca i de Ajacio.

Depuis de se aliar cun ls bispos a fabor de l pisanos, oumentou sue anfluéncia na Tierra de Quemuns i custruiu l castielho de Corte: an 1419 la anfluéncia genobesa na ilha tenie sido outra beç reduzida als núcleos de Calbi i Bonifácio, anquanto Bincentello, cul títalo de Bice-rei de la Córsega, stablecie a partir de 1420 la sede de sou gobierno an Biguglia.

Nestas circusntancias, Alfonso V de Aragón apersentou-se cun ua grande frota ne l mar de Córsega, cul oubjetibo de tomar posse pessonalmente de la ilha para que passasse a fazer parte de l Reino de Sardenha i Córsega. Depuis de la queda de Calbi, Bonifácio, cidade que siempre tubo grande anfluéncia genobesa seguiu rejistindo animada pulas antrigas de l partidários de Génoba.

Durante esse período de tiempo, la resisténcia de Bonifácio fizo cun que ls sitiadores para que acabássen cul bloqueio de la cidade que, ua beç oubtebe la cunfirmaçon de sous pribilégios, se cumbertiu de fato nua spece de micro-república andependiente sob proteçon de l genobeses. Pouco depuis, l çcontentamiento debido als eilebados ampostos fizo que stourarie ua rebolta giral contra Bincentello, quien, nua tentatiba de se dirigir la Sicília, acabou restando prisioneiro nun golpe ne l porto de Bastia i, cunduzido la Génoba cumo rebelde i traidor, fui decapitado l 27 de abril de 1434.

La lhuita antre las façones pró-genobesas i pró-aragonesas prosseguiu na ilha, i l Dogo genobés Giano di Campofregoso recuperou l cuntrole de la Córsega, apoiando-se na maior capacidade artilheira (1441). Cun motibo de dita recunquista atiradeira-se i fortifica la cidade de San Fiorenzo (1440).

La reaçon aragonesa lhebou la lhuita al sou punto culminante. An 1444 zambarcou na ilha un eisército pontificio cumpuosto por 14.000 homes, ambiada pul papa Eugenio IV. Este eisército, inda assi, fui derrotado pulas milícias corsas cuntroladas por Rinucio de la Lheca, ancabeçando ua ounion que reunia la quaije todos ls Caporales i Barones ones lhocales. Inda assi, ua segunda spediçon oubtebe la bitória i l própio Rinucio morriu an batailha na frente de Biguglia.

L senhorio de l Banco de San Giorgio i de Génoba[eiditar | eiditar código-fuonte]

1447 puode cunsidrar-se nun anho crucial pa l cuntrole genobés de Córsega. Neste anho acede a la cadeira papal Nicolás V, natural de Sarzana, na region lhigure, i por essa rezon mui ounido a la República de Génoba. Era un home enérgico i culto, i un de ls antrodutores an Roma de l sprito de l Renacimiento. De modo eimediato fizo baler ls dreitos papales subre la ilha (cujas percipales praças stában sob cuntrole de las tropas pontificias) i cediu-los la Génoba.

Desse modo passou-se a un período an que la ilha passa a star cuntrolada amplamente pula República genobesa scetuando Cinarca, sob cuntrole nominal de ls aragoneses mediante l domínio mais cuncreto de ls Senhores lhocales, i de la Tierra de Quemunas, que mediante ua assembleia de sous xefes, an 1453 decide oufrecer l gobierno de to la ilha al Banco de San Giorgio, la potente cumpanha comercial i financeira stablecida an Génoba an 1407, que l aceita.

Ua beç spulsos ls aragoneses de la ilha (de cujo passo por Córsega quedará l amblema de la Cabeça Morena, zambolbido depuis de la Recunquista), l Banco de San Giorgio ampeçou ua outéntica guerra de streminio contra ls Barones ansulares, cuja resisténcia ourganizada tremina an 1460, quando ls cabeças son detentos i mandados al eisílio na Toscana. Inda tenerien que decorrer dous anhos de lhuitas para cunseguir submeter por cumpleto la ilha, até 1462, an que l capitan genobés Tommasino de la Campofregoso, de mai corsa, fizo baler cun sucesso sous dreitos familiares para reafirmar l cuntrole total de la República tamien ne l anterior de la ilha.

Solo dous anhos depuis, an 1464, Génoba, i cula Córsega, cai an manos de Francesco I Sforza, duque de Milon. La sue muorte, an 1466, la outoridade milanesa na ilha zbaneciu-se pulas habituales turbuléncias anternas i, ua beç mais, tan solo las cidades costeras permanecírun de modo efetibo sob la tutela de las poténcias cuntinentales.

An 1484 Tommasino de la Campofregoso cumbenceu als duques Sforza para que le cunfiassen l gobierno de la ilha, cunseguindo l cuntrole de las fortalezas. Nesse tiempo cunsegue cunsulidar l poder anterno, aliando-se cun Gian Paolo de la Lheca, l mais poderoso de ls Barones ansulares.

Trés anhos depuis la situaçon boltaba-se a mober. Un çcendente de l Malaspina, que yá tenien tenido relaçon cun Córsega ne l Seclo XI, Jacopo IV de Appiano, príncepe de Piombino, fui chamado para que anterbiisse an fabor daqueles que se oupunhan la Tommasino, i assi l armano de l príncepe, Gherardo conde de Montagnano, se proclamou conde de Córsega i, depuis de zambarcar na ilha, se apoderou de Biguglia i de San Fiorenzo. Mais que se oupor la Gherardo, Tommasino restituiu çcretamente las prerrogatibas an fabor de l Banco de San Giorgio, que durante esse tiempo refundou i forteficou Ajacio (1492) acerca de l lhugar de la antiga Aiaciun romana. La decison de Tommasino fui criticada por outros nembros de sue família i por Gian Paolo de la Lheca, cun rezon, yá que an quanto l banco treminou cun Gherardo, apuntou sues armas contra ls belicosos barones corsos, als que nun cunseguiu submeter até 1511, i esto depuis de lhonga i sangrenta lhuita.

Durante sou gobierno, l Banco de San Giorgio demunstrou scassa bison i perspicácia política, outando por ua busca de l benefício mais eimediato an lhugar de buscar ua stratégia de antegraçon, i anstaurando desse modo un regime quelonial subre la Córsega.

Oumentou-se l zambolbimiento de l bosques, mas ls percipales benefícios éran pa l Banco, que ampunha a la ilha uas taxas de tal magnitude que de fato ampedie qualquiera possiblidade de zambolbimiento lhocal. Al lhongo de to la cuosta de la ilha se reconstruiran i an grande parte se custruíran s nuobo torres de bigiláncia i defesa (muitas deilhas inda eisisten hoije an die) para çpor dun sistema de alerta contra las ancursones de ls piratas berberiscos, ounido a las patrulhas marítimas. Anque que nun se eiliminará de l to (permanecerá até l Seclo XVIII), esta praga se cuntrolou, inda que mais para proteger ls antresses eiquenómicos queloniales que para brindar proteçon a la populaçon corsa, que seguirá sofrendo las sangrentas ancursones de l piratas, birtualmente ampunes quando atuában nas zonas de cuosta que l banco cunsidraba sin antresse stratégico i eiquenómico.

An grande parte, las anstituiçones lhocales (antre las que se çtinguia por sou rialmente abançado cunceito político la ourganizaçon de la Tierra de Quemunas) fúrun abolidas ó sbaziadas de cuntenido i cuncorréncias cuncretas. Ls notables corsos nin sequiera podírun gozar por cumpleto de ls dreitos de cidadanie, sin falar de aceder a la ouligarquía republicana genobesa, que por definiçon les staba cerrada.

Las tentatibas de rebelion fúrun giralmente reprimidas cun grande dureza, outelizando cun frequéncia l recurso a la pena de muorte; ó alternatibamente aplicando l percípio de "debede eit ampera", maneijou habilmente (ancitando-las quando era neçairo) batailhas lhocales ó ampeços de guerra cebil, outelizando esses zamcontros para deblitar las fuorças i la moral de ls senhores de la ilha i por tanto a prebenir contra alianças que podíssen dar lhugar a un lhebantamiento giral. Zambolbiu-se la cultura de la bendetta i de l banditismo, que crecírun al ambés de acabáren. Todo esto anquanto an Ouropa, i specialmente na bezina Eitália peninsular, florescia l Renacimiento.

A las çgraças políticas ounírun-se eipidemias de peste i l ancarecimiento de l custo de la bida que serbiran pára que l porcesso de ampobrecimiento i ambarbaramiento de la ilha, para alhá de sacerbar l rábia de ls corsos pa l domínio genobés.

Ampeço de la penetraçon francesa na Córsega[eiditar | eiditar código-fuonte]

Durante la purmeira metade de l seclo XVI Fráncia, que se staba zambolbendo cumo stado i poténcia ouropéia, ampeça a poner sues peones ne l Mediterráneo pul que manifesta antresse por Córcega i Eitália. Neste marco, Anrique II de Fráncia cuncebe un porjeto para apoderar-se de la ilha, aprobeitando-se de la torpeza de la política de ls genobeses i l ressentimiento de ls corsos anrolados ne ls eisércitos franceses cumo mercenários.

La purmeira cunquista francesa i Sampiero Corso[eiditar | eiditar código-fuonte]

Depuis de assinar an 1553 un tratado de coperaçon cul sulton otomano Solimon, l Magnífico, l rei de Fráncia garantiu-se nun solo la neutralidade, senó tamien la colaboraçon de la frota turca ne l Mediterráneo. Solo 18 anhos depuis, an 1571, l abanço turco para Ouropa se deterá na batailha de Lhepanto cun ua frota multinacional, inda que dirigida percipalmente por Spanha i Beneza, i na que Fráncia nun partecipa.

Pouco depuis de la assinatura de l tratado antre Francisco I de Fráncia i Solimán, la frota franco-turca apersentou-se ante la cuosta de la ilha i atacou-la, sitiando a la par todas las fortalezas costeras. Bastia caiu quaije sin lhutar, anquanto Bonifacio resistiu mui tiempo i solo cediu ante la promessa a la guarnición de respeitar la bida de l sitiados, promessa que ls turcos ancumpriran, yá que ua beç la cidadela se rendiu to la guarnición fui masacrada i la cidade saqueada. Cedo caiu to la ilha, salbo Calbi que seguiu resistindo.

Preocupado pula açon francesa, que abria decididamente las puortas als otomanos an pleno coraçon de l Mediterráneo oucidental, anterbeio l rei de Spanha i amperador de Almanha, Carlos V, que la sue beç ambadiu la ilha a la cabeça de sues tropas i las de Génoba. Ne ls anhos seguintes (ls Turcos tenien zambarcado brebemente solo an Bonifacio), almanes, spanholes, genobeses, franceses i corsos lhutórun ferozmente pulas fortalezas de la ilha.

An 1556, data an que se porduç ua trégua que deixaba momentaneamente la Fráncia l cuntrole de to la ilha, salbo Bastia, que antes tenie boltado a ser cunquistada por genobeses i spanholes, l gobierno francés (mais moderado que l genobés) cunseguiu simpaties antre la populaçon, tamien grácias a la açon de ls corsos al serbício de Fráncia, antre ls que staba, cul grau de coronel, l mercenário Sampiero di Bastelica.

Inda assi, an 1559, las cunclusones de la Paç de Cateau-Cambrésis çpusírun la restituiçon de Córcega al Banco de San Giorgio. Ls respunsables de l banco procedírun eimediatamente a ampor duros ampostos para tratar de resarcirse de ls gastos de guerra (ampostos que grande parte de ls corsos se negórun ó stubírun an medida de pagar) i, biolando l tratado, que prebia ua anistia general, procedírun a cunfiscar todos ls benes de Sampiero, de sue mulhier Bannina d'Ornano, i de outros corsos que tenien serbido al lhado de Fráncia.

Sampiero, stablecido an Probenza, nun se dou por bencido i ampeçou a trabalhar para agrupar meio a el ua parte seneficatiba de ls notables de la ilha anfrentados la Génoba, anquanto paralelamente buscaba apoios para sou porjeto de apartar la ilha de la República de Génoba. Dirigiu-se cun esse oubjetibo la Catalina de Médicis, anton reina regente de Fráncia depuis de la muorte de sou marido durante ls festeijos de celebraçon de la Paç de Cateau-Cambrésis. Inda assi, Catalina negou-se a apoiar la Sampiero, al nun querer se amplicar nua ouparaçon que tubisse reabierto la lhonga guerra que acababa de acabar.

Nun tubo mais suorte ua tentatiba nesse sentido cun Cosme I de Médicis, que tamien querie adueñarse de Córcega, mas pretendia se fazer culha solo mediante tratados cun las poténcias ouropéias, yá que sabie que Toscana nun staba an cundiçones de zafiar abiertamente als genobeses.

Fracassado ua posterior tentatiba de cunseguir l apoio de l Farnesio de Parma, Sampiero, que tenie cunseguido credenciales diplomáticas francesas, cunseguiu ir pessonalmente al Norte de África i la Custantinopla para suplicar al Sultán que anterbiisse para cumberter Córcega an porbíncia otomana, l que resulta seneficatibo para antender até que punto Génoba se tenie feito odiosa antre ls corsos agrupados al redror de l antigo coronel de l franceses. A misson de Sampiero an Ouriente treminou de fato an falhanço porque anquanto Cosme I, conhecedor de ls porjetos de l corso para anstalar a la poténcia otomana justo an frente a la cuosta toscanas, tenie adbertido de la einiciatiba als genobeses, cujos ambaixadores se tenien adiantado la Sampiero i cumbencido als menistros turcos para que recusassen la perpuosta.

Anquanto Sampiero staba an Ouriente, sue mulhier, Bannina d'Ornano, dona de feudos cunfiscados por Génoba, tenie tratado de recuperá-los buscando pessonalmente un acuordo cula Serenísima República de Génoba. Al anteirar-se Sampiero destas gestones al regressar la Fráncia, nun dubidou an reagir ante l que cunsidraba ua sangrenta traiçon, matando a un amigo corso que tenie permanecido para cuidar la sue mulhier i strangulando pessonalmente la sue mulhier i a las dues damas de cumpanha que la cuidában an sue ouséncia. Sampiero reibindicou ls homicídios cumo delito de honra debochando deste modo a la justícia francesa. Lhebado por un grande entusiasmo i ua buona dose de desespero ounido a sues bibéncias pessonales, zambarcou an júlio de 1563 cun un punhado de seguidores an Propiano, ne l golfo de Balinco, cul deseio de spulsar als genobeses de la ilha.

Anquanto ls genobeses ua beç cuncientes (inda que tarde) de l nefasto papel político zampenhado pul Banco de San Giorgio na admenistraçon de Córcega, tenien decidido assumir l cuntrole direto a partir de 1562, anstalando un gobernador na ilha.

An mui pouco tiempo Sampiero cunsulidou las alianças lhocales, preparadas zde mui tiempo dantes, cunsulidando un eisército de 8.000 homes, cul que lhebou a cabo ua sangrenta série de golpes de mano als que l gobierno genobés se oupós tanto pulas armas cumo azuzando las ribalidades antre ls notables isleñls. Depuis de anhos dua guerra caratelizada por ua strema ferocidad por ambas partes, por matanças, saques, ancéndios de colheitas i de populaçones, ls genobeses splodindo l rábia de ls familiares de Bannina cunseguiran recrutar antre eilhes a uns sicarios que, an 1567 matórun la traiçon la Sampiero i lhebórun sue cabeça al gobernador de Génoba. L suposto nome de l assassino de Sampiero, Bittolo passou assi la se cumberter an paradigma de l traidor na fantasía corsa popular i inda hoije guarda esse seneficado.

La lhuita prosseguiu durante algun tiempo ancabeçada por un jobencísimo filho de Sampiero, Alfonso, mas ls rebeldes corsos, sin la speriente lhiderança de Sampiero i sin recursos melitares, se zanimaron i buscórun la paç, a la que se chegou an 1569 cul pato antre Alfonso i l genobés Giorgio Doria.

Un seclo i meio de pax genobesa[eiditar | eiditar código-fuonte]

Fexeiro:Corsica puonte genobese tabignano Altiani.jpg
Puonte genobesa cun trés arcos subre l riu Tabignano, acerca de Altiani, que cuntina an serbício.

Se chegou tamien al final de la guerra grácias la que, yá ne ls redadeiros momientos de la lhuita, Génoba parecie tener cumprendido que la scessiba dureza mostrada na admenistraçon i na sploraçon de Córsega ancitaba sous habitantes la se rebelar ante las misérias anfligidas, i tenie preparado ua política mais moderada i eiquilibrada para recuperar l apoio de la populaçon.

L çpositibo de paç prebia ua anistia i la lhibertaçon de refénes i prisioneiros, la cuncesson als corsos de lhiberdade de mobimiento de i para Eitália i lhiberdade para çpor diretamente sous benes, cundonación i prorrogaçon fiscal de cinco anhos. Oufreciu-se la Alfonso la restituiçon de ls feudos de Ornano que, cunfiscados, stában na ourige de la tragédia familiar, siempre que el, junto la sous mais próssimos colaboradores, se siliara, cumo fizo se trasladando la Fráncia.

Cun antençon de pacificar la ilha de modo duradouro i recoincer, para alhá de ls dreitos mais básicos, eilemientos de outogobierno lhocal seneficatibos, an 1571 Génoba (que se tenie boltado a acupar diretamente de Córcega zde l final de la admenistraçon de l Vanco de San Giorgio an 1562) anstituiu ls Statutos Cebiles i Melitares que, zde esse momiento an adelantre, regularian, al menos subre l papel, l dreito i la admenistraçon na ilha.

Sucessibamente enmendados i ampliados, ls Statutos resultórun ser un bun strumiento anstitucional i, nas parte trasladadas a la Custituiçon paolina de 1755, seguiron an parte an bigor até la cunquista francesa (1769).

Zde l punto de bista admenistratibo Córcega passou a depender a partir desse momiento, dua spece de menistério special cun sede an Génoba, l Magistrado de Córcega, que rendia cuntas de sues atuaçones ante ls mássimos uorganos de la República, l Maggior Cunsiglio i l Minor Cunsiglio. Na ilha residie un gobernador genobés, ajudado por un Bicario i pul Cunseilho de l duoze Nobres, anspirado na anstituiçon similar de la Tierra de Quemunas.

L território se subdibidió an porbíncias, la cada ua de las quales tenie a la cabeça un comissário (cun sede an Bonifacio, Ajacio i Calbi), ó un lhugarteniente (cun sede an Corte ó Alerie, Rogliano, Algaiola, Sartena i Bico). Las fortalezas nuns causos cunsertórun-se i an outros se cunsulidórun i ampliórun, para alhá de çpor neilhas guarniciones mais sólidas que ne l passado. Se reorganizaron las Cortes de Justícia i dotou-se-les dun cumplexo apareilho burocrático. La bida pública se reorganizó subre ua cuidada redefinición de las quemunidades rurales que passórun a ser l núcleo básico de l território zde l punto de bista anstitucional, fiscal i relegioso, antegrando la antiga rede de las Piebi. Ls pobos, reunidos an parlamientos, eilegian periodicamente sous Podestás ó Pais de l munecípio, respunsables de las funçones admenistratibas i de polícia lhocal, mediante l cargo, tamien eiletibo, de capitan de la milícia.

Las quemunidades gobernában-se pus de modo bastante outónomo, sin anterbençon de la República, salbo causos scepcionales. Ne ls pobos de l anterior de la ilha esta lhiberdade de zambolbimiento fui tal que se criou ua classe de notables als que se chamou Percipales. Ls atos, tanto pribados cumo públicos (eileiçones lhocales i Grida de l gobernador), se trascribían ne ls registros notariales, que éran remetidos de forma regular al Cancelliere de la sede probincial cumpetente i durante un berdadeiro período las outoridades lhocales podírun ambiar repersentantes própios al Gobernador ó, anclusibe, a las outoridades centrales an Génoba, para spressar eisigéncias particulares, denúncias por abusos grabes ó petiçones de ajuda an causo de calamidades cumo la seca.

Subdibediu-se l território, zde l punto de bista fiscal i pordutibo, an círclos çtinados a fruitales i benies, tomadas, çtinadas la sembria-las, i tierras quemuns, patrimonho coletibo de las quemunidades, çtinadas a pastos, a cultibos de temporada i huertos, a la recoleción de fruitos de l bosque i la madeira. Guardas florestais i juízes specializados preocupában-se de belar por que se respeitassen ls Statutos ne l tratamiento de las tierras.

Definiran-se las lheis cebiles i criminosas, bien cumo ls ampostos, que fúrun bien mais eficientes, anque seguir se baseando na talha (amposición direta) i na gabela cumo l scudo por bota pa l bino, las mermas para outros perdutos, l boatico (benda fuorçada la précio reduzido de cebada i grano a las guarniciones stablecidas na ilha) i dibersos monopólios (l mais amportante l de la saia) ne l que diç respeito a la amposiçon andireta.

Las cidades costeras, alguas de las quales stában poboadas an sue grande maiorie por giente oureginarie de Liguria (an special Calbi, Bastia i Bonifacio), tenien dibersos pribilégios cun respeito a las lhocalidades de l anterior (isençones fiscales, inmunidades speciales), pul que custituían un mundo aparte. Sede de ls gobiernos porbinciales, estas pequeinhas capitales zambolbírun un patriciado similar al que se staba zambolbendo nesse momiento an Eitália, se anriquecendo tanto cul quemércio marítimo i cun ls benefícios deribados de l eisercício de funçones admenistratibas ounidas al gobierno, cumo mediante ls lhabores de sploraçon agrícola zambolbidas nas zonas de l anterior mais próssimas. La classe de l patriciado, chamados ls Nobres (inda que an rialidade trataba-se dua burguesía ourbana) cuntrolaba l mercado de l cerealye, l de la pesca, l de l ampréstimos i l de ls artesones i manufaturas lhocales. Seran percisamente ls nembros desta classe ls que, siempre deseosos de tener maior prestígio i riquezas, ancabeçaran ne l Seclo XVIII la rebelion popular i custituiron la fuonte de la Córsega andependiente de Pasquale Paoli, i a seguir l purmeiro eilemiento de lhegitimaçon lhocal de ls gobiernos franceses.

La República, tanto durante l Seclo XVII cumo ne l XVIII, recuperou las melhores eideias de l Banco de San Giorgio para melhorar l cultibo de cereales nas regiones lhitorales, l cultibo de l oulibeira (specialmente an Balagna) i l aprobechamiento florestal (an special ls castañls de Castagnicia). La rede de stradas de la ilha ampliou-se i melhorou (alguns de las puontes genobeses inda seguen an uso), a la par que specialmente ne l Cismonte i an todas las cidades de la cuosta tubo lhugar ua antensa atebidade de ourbanización i restruturaçon de eidifícios que caraterizou muitos centros stóricos cujo aspeto hoije segue marcado pula fuorte anfluéncia de l stilo lhigur i barroco deste período.

Na cuosta reforçou-se l çpositibo de las torres de bigiláncia i defesa, debido al recrudecimiento de las ancursones berberiscas, que fúrun specialmente frequentes i çtrutibas nas dues décadas que seguiran a la derrota de ls turcos an Lepanto an 1571. Esto ye normal, yá que la piratería benie a anchir l bazio deixado pula ampossiblidade de aceder de outro modo a las riquezas de las que dantes çpunhan atrabeç de l quemércio i que agora nun era acessible debido a la derrota de sue frota.

Las cunsequéncias destas dues décadas de ataques, mui bien decumentados i çtribuídos al lhongo de to la cuosta de la ilha, fúrun zastrosas i ocasionórun l çpoboamiento de muitas zonas nas prainadas, nun éxodo que nun se conhecie zde seclos dantes. Cumo eisemplo puode-se citar l causo de Sartena. An 1540 esta region tenie onze centros maiores que ne l final de seclo quedórun abandonados an sue totalidade, se scetuamos la própia Sartena, que tubo que se fortificar i custituiu assi refúgio para to la populaçon circundante até l Seclo XVIII an que, ua beç passado l peligro, podírun resurgir ls centros menores.

Nesse mesmo período la ilha padeciu dues eipidemias de peste que custituíran mais adelantre un grabe oustaclo para poder lhebar a cabo ls prainos de zambolbimiento preparados pula República, que anque star bien cuncebidos subre l papel nun tubírun l sucesso sperado. Las dediculdades eiquenómicas mantibírun la emigración de l corsos, que buscórun fortuna ne l cuntinente, muitos serbindo cumo melitares al serbício de las poténcias strangeiras, zafiando la proibiçon que nessa lhinha emitie Génoba, preocupada por esta sangría que dedicultaba sous prainos de zambolbimiento i çpoboaba ls campos.

Ademales, dita preocupaçon staba justificada pula deminuiçon de ls rendimientos fiscales debido a la falta de zambolbimiento. Esta merma ne ls rendimientos era mui preocupante debido als porblemas financeiros de la República, que se tenie arriscado a financiar a la corona de Spanha que, durante l Seclo XVII, deixou de pagar ls amportante ampréstimos cuncedidos puls genobeses ne ls prazos stipulados, chegando anclusibe la se declarar ansolbentes. Estas dediculdades mermaron la capacidade eiquenómica dua República genobesa, yá deminuída pula progressiba perda de todas sues quelónias ourientales a manos de ls turcos i de la deminuiçon de l belume de sou quemércio cul Lhebante, debido a la cuncorréncia de l franceses, que se ouniu a partir de l Seclo XVI, a la yá tradecional cuncorréncia eisercida pula República de Beneza.

Para alhá de restablecer la proibiçon formal de emigrar, amposta de nuobo als corsos anque de l que stablecie-se ne ls Statutos, Génoba tratou de todos ls modos possibles de ampulsionar la rebalorización de las tierras de la ilha, anstituindo tamien cun esse oubjetibo la figura de l Magistrado de l cultibo i eilaborando prainos de zambolbimiento que inda assi resultórun ineficaces an sue maior parte, mas de cuja culidadegiral dá depoimiento l fato de que bien mais tarde seran copiados puls franceses an prainos similares (por outra parte, tamien ineficaces durante mui tiempo).

Un de ls puntos débis desses prainos se debie al fato de que se baseában, mais que subre ua atuaçon de l Stado (que tenie dediculdades por sous porblemas eiquenómicos), subre la einiciatiba pribada mediante un cumplexo sistema de feudos i anfiteusis que lhoinge de ampeçar ua dinámica positiba acabou erosionando las tierras quemuns ampedindo la çponiblidade plena a las quemunidades lhocales i faborecendo l lhucro de alguns Percipales i Nobres sin que la coletibidade tubisse bantaige algua.

Este fenómeno de spropiación i ampobrecimiento de las quemunidades corsas an benefício de ls terratenientes ricos se acelerará quando este esquema seia proposto de nuobo puls franceses, i acabará ocasionando danos sociales einormes i que zamcadearan de las rebeliones que, durante meio seclo, se dórun an Córcega depuis de la acupaçon francesa, i que oucasionórun l fenómeno que passará a la stória cumo Banditismo.

Neste marco se amplanta la chegada de alguas cientos de griegos oureginarios de Laconia (region meridional de l Peloponeso) fugindo de l domínio otomano. Depuis de dar, cun porblemas, l cunsentimiento de l primado pontificio estes prófugos anstalórun-se an 1676 nas tierras costeras a uns 50 km al norte de Ajacio. Na region, telifonema Paomie, ls griegos fundórun ua quelónia an Cargese que, depuis de la acupaçon francesa, mantebe quaije até nuossos dies sou lhéngua i alguas tradiçones oureginaries, ancluindo l rito relegioso ouriental.

L sucesso frustrado de ls prainos genobeses de zambolbimiento, que acabou por propor la queston agrícola cujas cunsequéncias se fázen sentir até nuossos dies, ne l cuntesto dua eiquenomie inda marcada por ua sploraçon sustancialmente quelonial i de restriçon progressiba na prática de las scassas lhiberdades de que gozában ls corsos, cunsidrados de fato súbditos i nun cidadanos de la República, acabou ocasionando ua crise que se parecie lhebar la Córcega a la rutura definitiba cun Génoba, purmeiro de modo gradual i ampercetible, i finalmente cula spluson de la rebolta a partir de 1729.

L fin de la Guarda Corsa papal an Roma[eiditar | eiditar código-fuonte]

La lhonga stória de ls cunflitos i bioléncias que caraterizou la Córsega a partir al menos de la queda de l Ampério Romano, tenie acostumado la sous habitantes a cunsidrar la guerra algo habitual i tenie fato de l oufecio de las armas un de las percipales atebidades eisercidas puls corsos spatriados pa ls stados eitalianos (i an muita menor medida para Fráncia) zde la Eidade Média até la Eidade Moderna. Percorrendo atenciosamente la lhista de nomes de ls capitanes mercenários eitalianos, puode-se ouserbar que muitos deilhes éran oureginarios de la Córsega i que, an alguns causos, cuntában cun batalhones anteiros de corsos.

Antre ls çtacamientos melitares antegrados an sue totalidade por corsos que ouperórun fura de la ilha çtaca la Guarda Corsa papal, que eiserceu sues funçones durante bários seclos. Anque de la pouca fiablidad de l decumientos, normalmente data-se an 1378, coincidindo cul final de l catibeiro de Abiñón, la fundaçon an Roma dun cuorpo melitar cumpuosto sclusibamente por corsos cun funçones de Guarda Pontifica i de milícia ourbana.

Fexeiro:07-lhapide-pasquino-corso.jpg
Monumiento funerario an honra la Pasquino Corso, coronel de la Guarda Corsa papal, Roma.

Nun parece que tenga decumientos que certifiquen la criaçon deste cuorpo melitar dantes, anque de la persença dua seneficatiba quelónia corsa an Porto (Fiumicino) i depuis ne l Trastebere (la eigreija de San Crisogono fui basílica sepulcral de l corsos) certificada al menos zde l Seclo IX i de fato nun se puode scluir ua persença ourganizada de milícias corsas ne l teta ls eisércitos papales anclusibe mui dantes de l Seclo XIV, cunsidrando l amportante bínclo antre Córcega i Roma, cidade de la que dependiu la ilha formalmente a partir de l Seclo VIII i até sue definitiba antrada na órbita genobesa.

La Guarda Corsa que stará al serbício de l Papa de modo eininterruto durante quaije trés seclos i precederá an quaije 130 anhos a la anstituiçon an 1506 de la Guarda Suiça. Sou final zamcadeia-se depuis dun ancidente ocorrido an Roma l 20 de agosto de 1662 i ye un de l andícios de que ls franceses ténen la cada beç mais anfluéncia na Eitália.

An meados de l Seclo XVII la persença an Roma de numerosas delegaçones diplomáticas de ls Stados tenie acabado por criar ua situaçon paradójica, cun respeito a las poténcias maiores, que abusando de l cunceito de straterritorialidad, tenien dotado sues ambaixadas de outénticas guarniciones melitares (que se mobian armadas por to la cidade) i lhebado a la trasformaçon de zonas anteiras de l centro de la cidade an zonas francas, nas que ls delinquentes i assassinos de to tipo ancontrában refúgio i ampunidade.

L Papa Alexandre VII tratou de remediar estes scessos. L rei de Spanha i ls repersentantes de l Ampério aceitórun reduzir sues milícias, mas l rei de Fráncia Luis XIV, an mudança, mandou la Roma la sue primo Carlos III, duque de Créqui, cumo ambaixador straordinário cun ua scolta melitar reforçada, que pouco tiempo depuis tubo un grabe cunfronto cerca de la Puonte Sixto cun alguns nembros de la Guarda Corsa, que patrulhában las rues de Roma, specialmente grabe porque anclusibe ls melitares sin serbício ne l quartel fúrun para assaltar l bezino Palácio Farnesio, sede de la ambaixada de Fráncia, eisigindo la detençon de ls melitares franceses respunsables de l ancidente. Porduziran-se çparos, ne l momiento ne l que regressaba al Palácio Farnesio, cun ua numerosa scolta melitar francés, la mulhier de l ambaixador. Un paje de la senhora de Créqui fui ferido de muorte i Lhuis XIV aprobeitou-se para eilebar a sues maiores cotas un zancuontro cula Santa Sede que se tenie ampeçado cul gobierno de l Cardeal Mazarino.

L Rei Sol retirou de Roma la sou ambaixador, spulsou de Fráncia al de l Papa, aneixou-se ls territórios pontificios de Abiñón i amenaçou seriamente cula ambason de Roma se l Papa nun le apersentaba çculpas i nó se submetie a sues petiçones, que cumprendian la eimediata disseluçon de la Guarda Corsa, la eimisson dun anatema contra sou paíç, l ancarceramiento cumo represália de berdadeiro númaro de melitares i la condenaçon cumo galeotes para outros muitos, l cesse de l Gobernador de Roma i la custruçon cerca de l quartel de la Guarda dua coluna de anfamia i maldiçon pa ls corsos que se tenien atrebido a zafiar la outoridade francesa.

Nun purmeiro momiento, l Papa oupós-se i tratou de ganhar tiempo, mas la rial possiblidade dua anterbençon de l eisército francés an Roma fizo que cedisse. Dissolbiu-se la Guarda Corsa para siempre i se ancarcerou la alguns de sous nembros, se erigió l monumiento anfamante, i se çterrou de Roma al gobernador. An febreiro de 1664 ls franceses restituíran ls territórios de Abiñón i an júlio, an Fontainebleau, l sobrino de l papa, Flabio Chigi, fui oubrigado a houmilhar-se i a apersentar çculpas de Roma al rei de Fráncia, que quatro anhos depuis dou permisson para çtruir la coluna anfamante.

Al lhongo de las negociaçones Lhuís XIV tenie bisto l modo de ampliar sue anfluéncia an Eitália, cumbertendo-se an protetor de alguns príncepes eitalianos al oubrigar al Papa, siempre ne l cuntesto de l zagrabios pul assunto de la Guarda, a debolber Castro i Ronciglione al Duque de Parma i a andemnizar al Duque de Modena por sous dreitos subre Comachio.

La rebolta contra Génoba[eiditar | eiditar código-fuonte]

Anque nun se ber amenaçada por nuobas ambasones (scetuando las habituales ancursones piratas) nin por nuobas mudanças de regime nin de poténcia acupante, Córcega, durante l redadeiro seclo de dominación genobesa deriba para ua crise que marcará que la fazerá bascular, cun muitas dediculdades, de l ámbito de anfluéncia eitaliano al meio francés. Yá la penetración genobesa an Córsega i sou domínio tenie cuntribuído a afastar Córcega de l ária sociocultural i lhinguística toscana i centro-eitaliana na que se tenie mobido zde l Seclo IX: ls Grida (bandos) de l gobierno genobés, scritos an eitaliano, éran melhor cumprendidos puls pastores analfabetos corsos que puls guardas de lhéngua lhigur que acumpanhában al pregonero que ls anunciaba ne ls pobos de la ilha.

La crise sofrida por Córcega durante l Seclo XVII i depuis ne l XVIII ye cunsequéncia de la crise i declibe de la República de Génoba, ne l marco mais amplo de l declibe giral que afeta a todos ls stados de la Península eitaliana depuis de l Renacimiento, an cuntraposiçon a la crecente riqueza i poténcia de outros stados ouropeus.

Génoba entra nua situaçon clara de crise mui dantes que Beneza i se berá amenaçada de acerca i depuis acupada i dissolbida cumo Stado andependiente por Fráncia pouco depuis de perder Córcega i, gastando grande parte de sues scassas fuorças i recursos na inútil tentatiba de cunserbar l cuntrole.

Hai que tener an cunta que la Ligúria ten hoije ua superfice (5.410 kn²) netamente anferior a la de Córcega i que, anclusibe se ne ls tiempos de la República l território metro era maior (pouco mais de 6.000 kn²), Córcega repersentaba al redror de 60% de to l território cuntrolado pula Serenissima. Tamien l dado demográfico ye seneficatibo: Lhiguria, que hoije ten 1.760.000 habitantes, tenie solo 370.000 ne l Seclo XVII (que passaran a 523.000 a la queda de la República an 1797) anquanto Córcega tenie al redror de 120.000 ne l Seclo XVII i nun chegaba als 165.000 ne l final de l XVIII.

Ye pus eibidente que la lhuita que se zambolbiu durante quarenta anhos (de 1729 la 1768) antre Génoba i sue quelónia era ua lhuita pula subrebibéncia (i de fato Génoba perderá sue andependéncia menos de trinta anhos passado tener perdido la ilha), i era mui amportante para la República, que cuntrolaba ne l cuntinente un território de menor tamanho al que se çputaba i sin cuntar na metrópole cun ua base demográfica seneficatiba cun respeito a la corsa.

Neste sentido justifica-se la dureza de la guerra, sue prolongación durante décadas anfluiu dramaticamente ne l stancamiento de la populaçon corsa, specialmente passado ls stragos i çtruiçones que seguiran afetando la Córcega an sue lhuita contra Fráncia (cun eipisódios seneficatibos al menos até la segunda década de l Seclo XIX) passado que Génoba abandonasse la lhuita i sperasse sou final cumo Stado andependiente.

Na ourige de la rebelion corsa contra Génoba, junto al rábia pa l gobierno genobés que nun cuncedie als corsos la cidadanie, stá la pobreza motibada pul falhanço de ls prainos de zambolbimiento de la ilha. Córcega acabou bibendo dua eiquenomie de susistencia, anquanto an Ouropa por todas partes florescia l quemércio i se acumulában eimensas riquezas.

An mudança, na ilha, las medidas adotadas pul gobierno de la República cul fin de stimular la agricultura, demasiado biradas subre la einiciatiba pribada, treminan fazendo aparecer ua burguesía parasitarie, que bibe (salbo alguas sceçones, cumo an Capo Corso, an adonde predomina la ampresa comercial ounida al trasporte nabal) subretodo de rendas eimobliárias quando nun de la pequeinha usura, mui daninha, cumo por eisemplo quando acaba dedicultando la trashumancia ganadera i la amenaçar la própia susistencia de las quemunidades camposinas tirando progressibamente spácio a las tierras quemuns.

Esta situaçon faç crecer l çcontentamiento, pul que recresce l fenómeno de la bendetta i cunsequentemente, l mui difundido bandolerismo (al que recorren tanto ls corsos çcontentamientos cula justícia, cumo ls pastores spulsados de las tierras quemuns), criando ua situaçon de alarme i mal-star social difuso que prefigura un clima de guerra cebil.

La andifrença de Génoba ante esta eiboluçon i l que sue persença solo se notasse a la hora de eisigir gabelas i de perseguir ls delitos (tamien nun todos i nó siempre eficazmente), acabou fazendo crecer la yá tradecional tendéncia isleñla a la antrobersión i oumentando l rábia contra la República.

Quando esta anterbenha para tentar (de modo tardio i ancongruente) acabar cula mui estendida bioléncia, cula proibiçon giral pa ls corsos de lhebar armas (ua proibiçon tanto mais ancumprensible i inaceitable quanto se trataba dun pobo acostumado a las lhebar), l que pretendia pacificar será l que acenda l stopin de la rebolta, oubrigado tamien a la çparidade de trato que se porduç pula cuncesson arbitrária de salbocondutos i andultos (ne l relatibo al dreito a lhebar armas i la sou uso), junto a la curjidosa prática de anrolar an sues milícias als bandidos que nun cunseguia caturar.

Será percisamente la classe minoritária de notables rurales i ourbanos de la ilha, a cujo zambolbimiento tenie dado un ampulso decisibo l grupo de medidas eiquenómicas pribatizadoras de l gobierno genobés, la que fazerá ber la situaçon modesta i a las bezes miserable de l resto de la populaçon i zamcadeará an 1729 de la rebolta andependentista corsa.

De la rebolta de 1729 al rei Teodoro[eiditar | eiditar código-fuonte]

Para cumpensar l çcenso de rendimientos debidos a la proibiçon de lhebar armas (questume mui difundido i pul que se pagaba ua taxa), an 1715 Génoba antroduziu an Córcega la taxa giral de l due seini. Essa taxa tenie-se stacionado temporariamente, mas tenie-se prorrogado bárias bezes sin que la proibiçon de passear armados nin la antroduçon de l Pacieri (magistrados para mediar pacificamente nas bendettas) tubisse eifeitos seneficatibos.

An 1729 falou-se de tornar a prorrogar ls due seini por outros cinco anhos, justo ne l momiento ne l que las malas colheitas de ls redadeiros anhos i l andeudamiento de ls camponeses atingie nibles catastróficos. Por esso la bejita de ls recaudadores de l due seini lhebada pul lhugarteniente de Corte an Piebe dei Bozio, fizo saltar la chiçpa de la ansurreción ne l coraçon de la Tierra de Quemunas que, social i cibilmente mais abançada que outras regiones zde la Eidade Média, staba menos preparada para suportar la crise eiquenómica i la restriçon de dreitos. Un çtacamiento de suldados Genobeses fui rodeado, zarmado, roubado i, praticamente nu, renbiado la Bastia a la par que an to la region soában ls campanas i nas muntanhas l tradecional corno marino de ls pastores chamando a la rebelion.

Desse modo oureginou-se ua rebolta camposina que, la percípios de 1730, çcendo de Castagnicia i de Casinca, saqueou la prainada de Bastia, afetando tamien a las bezes a la capital. Génoba ambiou a la ilha cumo nuobo gobernador la Gerolamo Beneroso (que tenie sido Dogo antre 1726 i 1728) i este atingiu ua efémera trégua, cumbidando a las quemunidades corsas a apersentar sues reibindicaçones. An dezembre de 1730 ls reunidos na Cunsulta (assembléia) de San Pancrazio tóman medidas relatibas al financiamiento de la ansurreción i la custituiçon de milícias, cohesionando un grupo dirigente al redror de alguns notables: Andrea Colonna Cecaldi, Lhuigi Giafferi i l abate Raffaelli. A la rebolta adere-se l baixo clero ne l que cedo se cumberterá an causa nacional.

An febreiro de l anho seguinte, 1731 ua Cunsulta giral an Corte stablece formalmente las reibindicaçones que hai que dirigir al gobierno genobés, marcando ua fase na que ls notables que ancabeçan la rebolta se preocupan de la moderar (reprimindo la díscolos i maleantes) i de buscar salidas negociadas a la rebolta. An abril ls teólogos de la ilha reúnen-se an Orezza, adotando ua atitude prudente, cumbidando a la República a cumprir cun sous deberes para eibitar uns çórdenes que son cuntemplados cun andulgéncia. L canónigo Orticoni biaja cumo eimissário dua la outra corte an Ouropa, defendendo las rezones de sou pobo, specialmente ante la Santa Sede. La rebolta corsa cumberte-se cedo an assunto de antresse ouropeu i chama la atençon de l ambaixador francés an Génoba, que anforma la sou gobierno.

Anquanto, la anarquía i ls çórdenes buoltan a ansangrentar la ilha: la quelónia griega de Paomie ye agredida i amenaçada cul streminio, l que marca la stenson de la rebelion, purmeiro reduzida al Cismonte, tamien al Pumonte, anquanto se ampeça l cuntrabando de armas specialmente zde Liborno, cun ajuda de ls corsos emigrados la Eitália.

Alguns de l amplicados, cunfiando cumo era questumes ne ls apoios sternos, ambocórun la ajuda de Felipe V de Spanha (quien prudentemente eibitará antrar nun cunflito ne l que sou sobrino, l rei de Fráncia Luis XV tenie antresses) i cun este oubjetibo modifican la bandeira aragonesa cula Tiesta Mora: la benda que, ne l oureginal, cobria ls uolhos de la figura, se trasforma nua fita na frente para justeficar la dibisa, "Agora Córsega abriu ls uolhos".

An agosto de 1731 Génoba, ua beç rompidas las hostilidades i ancapaç de anfrentar solica la rebelion, oubtén de l Amperador Carlos VI (preocupado por ua possible anterbençon de Felipe V, que le tenie pribado de l trono de Spanha, de l que se dezie heirdeiro, por médio de la Guerra de Sucesson de Spanha) l ambio dua spediçon melitar que zambarca an Córcega a las ordes de l barón alman Wachtendonk para apoiar a las fuorças de l comissário straordinário genobés, Camillo Doria. Depuis de ser derrotados an Calenzana (an febreiro de 1732), las tropas amperiales, melhor dotadas an artilharie i cun 8.000 homes, amponen-se. Ls cabeças de la rebelion son çterrados i la arbitraige amperial garante, an janeiro de 1733, las graciosas cuncessones que l Minor Cunsiglio genobés aproba cul oubjetibo de zarmar las aspiraçones secesionistas i debolber la tranquilidade a la ilha.

An rialidade durante pouco tiempo, yá que ne l seguinte outonho (1733) stalla un nuobo foco rebelde an Castagnicia, desta beç dirigido diretamente por un notable oureginario de la mássima anstáncia lhocal que Génoba tenie pretendido que colaborasse cul gobernador, ls Nobli Dodici. Antre estes tenie sido eilegido Giacinto Paoli, que queda delantre de la nuoba rebelion. La ilha buolta a scapar-se de l cuntrole genobés (scetuando las cidades de la cuosta) i ls rebeldes ourganizan-se cula ajuda la cada beç maior de sous cumpatriotas an Eitália. Chega-se assi la 1735, quando ua nuoba Cunsulta giral celebrada an Corte eilabora, baixo la direçon de l adbogado Sebastiano Cuosta (un corso que regressa de Eitália para apoiar la ansurreción) ua declaraçon custitucional que de fato custitui la Córcega cumo stado soberano. L testo antecipa la Custituiçon paolina de 1755 i chama la atençon de Montesquieu, que bé cumo a partir desse momiento ancabeçan la reboluçon corsa homes anspirados puls mais abançados cunceitos jurídicos i eilustrados difundidos na Eitália.

Ne l mesmo cuntesto, Córcega pon-se baixo la proteçon de la Birgen María i adota-se cumo hino nacional l canto sacro "Dou bi salbi Regina" cumpuosto ne l final de l seclo anterior pul jesuita Francesco de Geronimo, oureginario de la porbíncia de Taranto.

L Stado de Córcega cuncebido an Corte carece boluntariamente de soberano, cul oubjetibo mais ó menos manifesto (para alhá de lhiberar-se de la República lhigur) de cumbidar la algun monarca reinante ouropeu a reclamar Córcega. Inda assi, anque que muitos deilhes quererien se apoderar de la ilha, l cumplexo eiquilíbrio atingido depuis de la Paç de Westfalia cumbida a todos a la prudéncia i joga a fabor de Génoba i de la ancrible abintura dun berdadeiro barón Teodoro de Neuhoff (1694-1756), un stranho abinturero de la pequeinha nobreza almana oureginario de Quelónia i que tenie passado por Fráncia i Spanha dantes de cunseguir cumbencer a la quemunidade corsa de Liborno para que l apoiasse cumo candidato al baga trono de la Córsega.

Desse modo, depuis de zambarcar an márcio de 1736 an Alerie cun armas, cereales i ajudas an denheiro, cunsegue cun notoria halbelidade i eiloquéncia ser acolhido por Giacinto Paoli, Sebastiano Cuosta i Lhuigi Giafferi, que dirigen la rebelion, cumo ua spece de Dius s machina i se faç proclamar rei de Córcega. De natureza perspicaç, Teodoro demunstra cumprender bien quales son las aspiraçones mais perfundas de ls notables de la ilha i se dá priessa an anstaurar ua orde de la nobreza de Córsega, çtribuindo cun lhiberalidad títalos pomposos als cabeças de la ansurreiçon.

Anque çto, cedo se zamcadeian çputas antre ls nuobos nobres para tratar de acaparar ls títalos que parecian mais sugestibos, demunstrando até que punto las aspiraçones de ls notables iban ounidas la sou própio progresso social que les negaba custitucionalmente Génoba. Al mal-star relacionado cun las çputas subre ls títalos nobliarios, ounírun-se cedo outros mais sérios relacionados cun las banas promessas de ajuda que Teodoro tenie ousado pa ls cumbencer de l cumberter an rei. Demunstrando ua beç mais ouportunismo i perspicacie, depuis de solico uito meses de reinado, l efémero soberano, menospreciado puls genobeses, deixou Córcega an nobembre de 1736 cula çculpa de reclamar las ajudas prometidas.

Tamien an 1736 aparece, publicado pul abate corso Natali, l Zamgañl an torno de la Reboluçon de Córcega, purmeiro eisemplo seneficatibo de l la floreciente lhiteratura apologética (scrita an eitaliano) que popularizará la lhuita pula andependéncia de ls corsos ne ls ambientes eilustrados de to Ouropa.

Teodoro buoltará a aparecer an Córcega solo dous anhos mais tarde, para ua brebe tentatiba frustrada de restauraçon i outra beç an 1743, cun apoio británico, mas eigual resultado. La bida de l rei de Córcega acabará na pobreza an Londres an 1756 i sue tragicómica stória será oubjeto de curjidade an to Ouropa, até l punto de ser protagonista de la ópera "Eil re Teodoro in Venezia) de Giobanni Paisiello, que tenie tomado la personaige de l que sboçou Voltaire an sou Cándido.

L purmeiro ambolbimiento francés[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ua beç fugido Teodoro, la lhuita stanca-se. Por ua parte, ls corsos rebeldes apoderórun-se de la ilha, mas nun son capazes de cunquistar las fortalezas costeras, por outra ls genobeses stan cunfinados ne ls centros lhitorales, i carecen de recursos houmanos i financeiros para poder lhançar ua cuntraofensiba que les premita retomar l cuntrole total de la ilha. Nestas circunstáncias Génoba, carente de alternatibas aceita la ajuda que Fráncia le oufrece. Fráncia deseia fazer-se cun Córcega (antecipando-se a possibles mobimientos de angleses ó spanholes) mas sin ampeçar abiertamente un cunflito ouropeu.

La stratégia de la Fráncia de Luis XV baixo l gobierno purmeiro de l cardeal de Fleury i depuis de Germain Lhouis Chaubelin i de l duque de Choiseul, cunsistirá an anstalar sues tropas an Córcega para apoiar al gobierno genobés, mas eisigindo-le la este un pagamiento por sous serbícios, pagamiento que la República de Génoba nun staba an cundiçones de sastifazer. Assi, an febreiro de 1738 zambarcan an Córcega las purmeiras tropas francesas al comando de l general de Boissieux, que se propone cumo mediador, anque que nun cunsegue cuntentar a naide. An dezembre ua coluna francesa ye derrotada puls rebeldes an Borgo i Boissieux ye relebado de sues funçones, que passan la Carta eiletrónicalebois. Este decide atacar als rebeldes. An júlio de 1739 Giacinto Paoli (i sou filho Pasquale) i Lhuigi Giafferi bénen-se oubrigados a fugir la Eitália. An 1741, cunsidrando pacificada la ilha, Carta eiletrónicalebois deixa Bastia sin que la República de Génoba, solica, seia capaç de manter l cuntrole de la ilha, que cedo se bultará a lhebantar an armas. L nuobo cumpromisso proposto por Génoba an 1743 tamien nun sirbe, nin a misson pacificadora amprendida na ilha pul franciscano Lheonardo de la Porto Maurizio an 1744.

An agosto de 1745 ua nuoba Cunsulta rebolucionária cumbocada an Orezza anstitui un nuobo triunbirato a la cabeça de la rebelion. Stá formado por Gian Pietro Gaffori, Alerio Matra i Eignazio Binturini, anquanto l corso silado Domenico Ribarola (antigo podestá de Bastia an 1724 i depuis coronel de l eisército sabaudo) cunsegue cumbencer la Carlos Manuel III de Cerdeñla para que tente, cun apoio de l británicos (que tamien mostrában antresse pula ilha) i de l Áustriacos, ua spediçon contra Bastia. Antre 1745 i 1748, cula ajuda anglesa i sabauda, Domenico Ribarola cunsegue poner-se a la cabeça de ls ansurgentes i castigar duramente als Genobeses an Bastia, mas las dibisones antre ls notables corsos minan ls sucessos desta einiciatiba i an 1748 Ribarola morre an Turín, adonde se tenie dirigido an busca de nuobas ajudas.

Outra beç an situaçon cumprometida, ls Genobeses boltórun a recorrer la Fráncia, que ambiou la Bastia tropas al comando de l Marechal de Cursay. Este, para alhá de zambolber un papel mediador, puso an marcha na capital de la ilha ua Academie i outras einiciatibas culturales que tenien cumo oubjetibo fomentar la persença de la cultura francesa na ilha. La scessiba fita-cola mostrada por Cursay nesta açon propagandística an fabor de Fráncia ante ls corsos, suscitou las iras de l Genobeses. La República reagiu an 1753, solicitando i cunseguindo que l Marechal i sues tropas saíssen de la ilha. Anquanto, alguns sicarios la salário de Génoba assassinában al cabeça rebelde, Gian Pietro Gaffori.

Estas redadeiras açones se ancuadran ne l marco de l zambolbimiento de la Guerra de sucesson austriaca que, antre outras cousas, lheba a la acupaçon de Génoba puls eisércitos austriacos (cul famoso eipisódio de l balilla, an dezembre de 1746), i a nuobos i durísimos cuntratiempos para la República, ampobrecida, ambadida i inimizada cula Casa de Saboya i oubrigada la se aliar cun Fráncia.

La Córsega andependiente de Pasquale Paoli[eiditar | eiditar código-fuonte]

Pasquale Paoli. Retrato de Richard Cosway
Monumiento la Pasquale Paoli an Eile-Rousse (sul de Córcega).

Depuis de l assassinato de Gaffori ls ansurretos demorórun quaije dous anhos an eileger un nuobo xefe. A eileiçon de muitos notables de la zona Norte de l Cismonte, quiçá tamien para nun reabibar ribalidades lhongamente cunsulidadas na ilha, recayó ne l moço (30 anhos) Pasquale Paoli, filho de Giacinto, que se tenie silado an Nápoles an 1739. Pasquale, que tenie 14 anhos al deixar Córcega, nesse tiempo se tenie cumbertido an oufecial de l rei de Nápoles (i feturo rei de Spanha) Carlos de Borbón i prestaba serbício an Porto Lhongone na Ilha de Eilba.

Formado ne l ambiente eilustrado de l Nápoles de Antonio Genobesi i Gaetano Filangieri, Pasquale Paoli (que lhebaba tiempo se preparando para tornar a la ilha i zampenhar un papel dirigente) dou un giro decisibo a la rebolta corsa: Paoli cumbertiu-la na purmeira outéntica reboluçon burguesa de Ouropa, i sue ye la purmeira Custituiçon democrática i moderna, la que regulou la bida de la Córcega andependiente antre 1755 i la cunquista francesa de 1769.

Paoli chega la Córcega l 19 de abril de 1755 i reúne-se cun sou armano Clemente an Morosaglia i, antre l 13 i l 14 de júlio de 1755, ye proclamado "Giral" de la que yá se definia cumo la Nacion corsa. A eileiçon zambolbe-se cerca de l cumbento franciscano de San Antonio de Casabianca. Emanuele Matra, notable de la region de Alerie, reúne an torno del a un grupo de adbersairos de l partido de Paoli, i nun acata la eileiçon, pul que cedo se ampeça ua outéntica guerra cebil.

Matra, apoiado puls genobeses fui derrotado an nobembre pul recén eileito Giral de la Nacion, que segundo l cónsul francés an Bastia staba apoiado puls británicos, i fui çterrado. Anque deste sucesso, Paoli terá inda que se anfrentar durante anhos a nembros de la família Matra i la sous aliados.

Antre l 16 i l 18 de nobembre de 1755 reúne-se la Cunsulta giral an Corte (que tenie passado a ser capital de l stado corso), Paoli promulgó la Custituiçon de Córcega, que tenie an cunta la strutura anstitucional anterior, i la perfecionaba i melhoraba, anque que tenien que adecuarse a la situaçon de eimergéncia, de isolamiento geográfico, de guerra i de falta dun outéntico reconhecimiento anternacional de l nuobo stado que anstituía i regulaba, i cuntribuiu la que Paoli se fazisse mui popular ne ls ambientes eilustrados de to Ouropa i antre ls quelonos angleses ansurretos que formaran ls Stados Ounidos i sue Custituiçon.

La Custituiçon corsa chamou la atençon de to Ouropa por sou scepcional ónus de inobaçon i Paoli solicitou para perfecionarla la colaboraçon de Jean-Jacques Rousseau. L filósofo ginebrino respundiu afirmatibamente la este telifonema i redigiu sou "Porjeto de Custituiçon para Córcega" (1764).

La Custituiçon atribuía al Giral un special papel, parecido an ciertos aspetos, dado que staba-se nua situaçon de guerra cuntinada, a la dun ditador na República romana, junto a un Cunseilho de Stado eiletibo que respundia als percípios de colegialidad i de rotación, seguindo un squema que se anspiraba ne l modelo municipal de Eitália. Trataba-se pus dua spece de çpotismo eilustrado, ne l que a la mássima outoridade se superponía al cuntrole asambleario i botado nua açon reformadora anspirada ne l sprito de las luzes.

Las rebeliones anárquicas anternas, nunca acabadas, junto a la custante amenaça sterior, lhebórun al zambolbimiento dun sistema judicial, sebero i anflexible (que se fazerá famoso cumo Justícia paolina) i a ua notable presson fiscal, ounida a un cuntino i quaije desesperado sfuorço de zambolbimiento agrícola, eiquenómico (an 1762) Córcega acuñará sue própia moneda) i comercial i se dotou dua frota própia, cula bandeira de la Cabeça Mora, para romper l bloqueio genobés. Tamien cun esse oubjetibo, an 1758 Pasquale Paoli fondou l porto de Isola Rossa, strategicamente bien posicionado para cortar l tráfico antre Génoba, Calbi i San Fiorenzo. Tamien an 1758 l abad corso Salbini publicou an Corte, an eitaliano, la Justificatiba de la Reboluçon de la Córsega.

Reduzido l cuntrole Genobés a cuntrolar uas poucas praças fuortes costeras, asediadas cun frequéncia, Paoli dedicou-se cun einergie inesgotable a dar forma i cuncreçon al outoproclamado Stado de Córcega na cada campo, sin squecer nanhun, zde la justícia a la eiquenomie. Tolerante ne l ámbito relegioso (Paoli fomientou la eimigraçon de judius de Toscana), l General cunseguiu la cunfiança de l clero lhocal, que por outra parte siempre tenie apoiado an sue maiorie als ansurgentes, i buonas relaçones cul Baticano, tamien cula spráncia de que esso podisse lhebar a un reconhecimiento oufecial de la andependéncia corsa.

L nuobo Stado, al eigual que ls surgidos mais tarde de las reboluçones norte-amaricana i francesa, se caraterizou por ser un regime cuntrolado pula burguesía isleñla que se tenie zambolbido durante l domínio genobés i mediante ls strumientos democráticos de cumbocaçon periódica de assembléias que, anclusibe ne ls pobos mais pequeinhos, eilegian por sufragio ounibersal sous repersentantes que, reunidos an cunsulta, la sue beç procedian a la renobaçon de ls cargos admenistratibos i políticos la bários nibles, até l Cunseilho de Stado que gobernaba junto al General de la Nacion. Las eileiçones éran por sufragio ounibersal i l boto era un dreito para todos ls residentes lheales al Stado, sin tener an cunta sue nacionalidade de ourige, sou sexo (tamien las mulhieres podien botar) sou stado financeiro ó religion (podien botar todos ls maiores de 25 anhos).

La aspiraçon de la classe de ls notables cumpriu-se i acedírun als altos cargos de l gobierno, na admenistraçon ó na justícia, que les tenien negado siempre pula República genobesa, sin acuolher nunca als corsos an sou ouligarquía, tenie marcado sou própio domínio de la ilha cumo quelónia i probocado la sublebaçon de la Córsega contra sue outoridade.

La admenistraçon lhocal de la ilha, ancabeçada pul General i l Cunseilho de Stado, que se stablecírun ne l "Palácio Nacional" de Corte, presidie l cuntrole de las porbíncias mediante magistrados que rializában las funçones de l Comissários i Lhugartenientes genobeses (que respundian ante l gobernador de la ilha). Tamien an Corte Paoli fondou, an 1765, ua Ounibersidade de Lhéngua Eitaliana (que era la lhéngua oufecial de l Stado) cujo oubjetibo era formar als quadros de l gobierno i la sue classe dirigente, anquanto se preparaba la publicaçon dun outéntico boletin oufecial de l Stado.

Junto a la cunserbaçon de parte de la Custituiçon de l Statutos de la República lhigur, tamien la nible lhocal tubo ua cunfirmaçon sustancial de buona parte de las anstituiçones eisistentes, ancluindo als podestás, als pais de l munecípio, ls capitanes de la milícia, ls pacificadores i ls guardas (florestais). La situaçon de guerra cunduziu a cunsidrar moblizables todos ls homes bálidos. Estes preparatibos melitares son bitales quando, zde 1764, ls franceses buoltan a tomar pula fuorça Bastia, Ajacio, Calbi i San Fiorenzo.

La cunquista francesa[eiditar | eiditar código-fuonte]

Fexeiro:Puonte-nobu1.jpg
Ruínas de la puonte genobés an Golo coincido cumo Puonte Nuobo, palco de la batailha ganhada pul eisército de Lhuis XV de Fráncia, que marcou l final de la andependéncia de l Stado corso de Pasquale Paoli, l 9 de maio de 1769. La puonte quedou çtruída quaije por cumpleto pul eisército alman que se retiraba para Bastia an setembre de 1943, cul oubjetibo de frear l abanço de las tropas eitalianas, cun ajuda de la Resisténcia lhocal i de tropas queloniales francesas.

Cula chegada de l duque de Choiseul cumo menistro de Luis XV se acelerórun las ambiçones yá antigas de Fráncia subre la Córsega.

Fráncia tenie sofrido ua dura derrota na Guerra de l siete Anhos, i tenie perdido todas sues quelónias de América, que cul Tratado de Paris de 1763 passában a ser cuntroladas puls británicos. Por essa rezon resultaba bital para defender sous antresses ne l Mediterráneo, yá que la poténcia francesa staba amenaçada por Spanha (que cuntrolaba tamien l Reino de las dues Sicilias), pula crecente persença británica, cujo antresse por stender sou protetorado la Córcega era coincido puls franceses, i pula stenson de l domínio austríaco na Península eitaliana, cula ancorporaçon la sue sfera de anfluéncia de Toscana (an adonde se tenie stinguido la dinastía Médicis i tenie sido sustituída pula dinastía Hasburgo-Lhorena, anquanto la region de Lorena se ancorporaba al reino de Fráncia).

Marcada Córsega cumo bien stratégico de amportança fundamental para la política mediterránea francesa, Choiseul perfecionó i zambolbiu l porjeto de se apoderar de la ilha la spensas de l genobeses, aparentando ua aliança. La purmeira fase de la ouparaçon cunsistiu an forçar la Génoba a assinar l Tratado de Cumpiègne an 1764, que stablecie l ambio de tropas francesas la Córcega para apoiar la recunquista de la ilha por parte de Génoba, que era quien assumia ls gastos de financiamiento de la ouparaçon.

Ua beç que l eisército francés se apoderou de las cidades costeras de la ilha, Choiseul, an lhugar de atacar decididamente la Paoli, decidiu parlamentar cul General de l Corsos, cumbinando amenaças i lhoubores por médio de sou eimissário Matteo Buttafuoco, un silado corso que serbia cumo oufecial de Lhuis XV. Paoli resistiu i recusou anclusibe las honras que le oufrecírun subre sou possible feturo papel nua fetura admenistraçon francesa de la ilha. Durante esse tiempo, las tropas de l rei de Fráncia, mantenien l alto l fuogo i permanecian siguros nas fortalezas genobesas, oumentando assi mui la fatura que Génoba debie pagar por sue persença segundo l Tratado de Cumpiègne, até forçar la ansolbencia por falta de recursos de l genobeses.

Esta situaçon sin salida prolongou-se assi até l 15 de maio de 1768, momiento ne l que Choiseul culminou sou praino, fuorçando la Génoba a assinar l Tratado de Bersalles, na que Génoba bendia la Fráncia l território. Las cundiçones desta benda, que acentuou l çprezo de ls corsos para Génoba, fúrun ambiadas la Paoli, para que se submetisse formalmente al rei de Fráncia. Paoli respundiu moblizando a to la populaçon para resistir, cun las armas na mano, als franceses.

Anquanto ls genobeses deixában definitibamente la ilha, l gobierno francés ampeçou debrebe ua campanha melitar. Nun purmeiro momiento las tropas de l marqués de Chaubelin sofrírun ua dura derrota an Borgo an outubre de 1768. Paoli, tratando de ganhar-se l respeito de Fráncia, an beç de masacrar la estas tropas, lhiberou als numerosos prisioneiros franceses caturados. Fráncia respundiu cul ambio la Córsega, la mais tropas cun fuorte apoio de artilharie a las ordes de l marqués de Baux. La busca desesperada de ajuda anternacional por parte de Paoli nun dou resultado i la campanha melitar francesa se acelerou la percípios de maio de 1769, apuntando diretamente pa l quartel giral corso an Murato. Para tratar de frear este ataque, Paoli outelizou todas las fuorças de las que çpunha, ancluindo un cuntingente de anfantería mercenária almana.

La batailha decisiba zambolbiu-se l 9 de maio de 1769 an Puonte Nuobo sul Golo, adonde las milícias corsas fúrun derrotadas pulas fuorças francesas, cun superior capacidade artilheira i apoiadas por çtacamientos de corsos la salário de ls notables ribales de Paoli, que se tenien passado de bando junto als feturos duonhos de la ilha. Anque de la derrota, ls corsos, oubtibírun la admiraçon de to Ouropa pul balor demunstrado na batailha, specialmente antre ls anteletuales eilustrados que bian neilhes l purmeiro zafio abierto al Ancien Régime. Voltaire screbirá a respeito desta batailha, çtacando l balor de ls corsos que defendírun la puonte, ls ponendo cumo eisemplo de heiroica reibindicaçon de la lhiberdade, anquanto James Boswell, an sue Acount of Corsica (1768), trataba la Paoli de nuobo Licurgo.

Paoli cunseguiu scapar dantes de ser caturado i passar la Liborno, zde adonde se trasladou la Londres, cidade na que pudo gozar dun honorable çtino (fui recebido pessonalmente pul rei Jorge III i dotado cun ua penson), anquanto an Córcega quedaba sou secretairo Carlo Marie Buonaparte (pai de l feturo amperador Napoleon, para tratar junto a outros notables de ourganizar resisténcia. La clara bitória melitar francesa, nun oustante, anclinou de modo definitibo la baláncia política pa l lhado de Fráncia i l própio Buonaparte acabou ounindo-se al partido francés.

Zde l Ancien Régime até la la Reboluçon Francesa[eiditar | eiditar código-fuonte]

Fexeiro:Corse-eiglise4.jpg
Eigreija de San Cerbone acerca de Oletta.

L crecimiento deste partido debiu-se an muito a la anteligéncia de l conde de Marbeuf, que yá tenie çtacado delantre de las tropas de Lhuis XV que acupórun la ilha. Mantebe grande parte de l Statutos genobeses, i fui eilaborando por médio de sentenças i eiditos reales un corpus lhegislatibo chamado Códigos Corsos.

Treminou-se cun todos ls eilemetos de l stado paolino, ampeçando pula clausura de la Ounibersidade eitaliana de Corte.

Al sportar a la ilha l modelo absolutista i centralista francés, aboliran-se las antigas assembléias democráticas lhocales (l que fui mui apreciado puls notables lhocales, que cedo gozórun de títalos nobliarios de segundo rango la mudança de sue adeson al nuobo regime), i tamien fúrun eiliminados ls pribilégios de que gozában las cidades costeras, l que seneficou sue ruína zde l punto de bista comercial.

Se censó detalhadamente l patrimonho quemunal i preparou-se un Praino Terrier cul oubjetibo de que la eiquenomie de la ilha passasse a beneficiar al rei, yá que passaba a fazer parte de sou patrimonho pessona, l que tamien premitiu l relanzamiento de ls antigos prainos de l Banco de San Giorgio para spludir las prainadas costeras (de las que se aprobeitou la ouligarquía lhocal pró-francesa) a la par que l sistema fiscal retomou, racionalizados, ls ampostos genobeses.

La chegada an massa de juízes i admenistradores franceses cumpletou l quadro, fazendo que ls notables lhocales se precipitassen la se submeter al rei de Fráncia para nun se ber apartados de ls postos admenistratibos. Ls resultados de l Praino Terrier i de la política francesa fúrun scassos ne l terreno pordutibo i zastrosos zde l punto de bista político, porduzindo la fame nas quemunidades lhocales spropiadas de qualquiera dreito pula ambiçon de ls nuobos propietários. La sola ouparaçon que se pudo cunsidrar un sucesso fui la anstalaçon pacífica an Cargese, de ls quelonos griegos que tenien sido spulsados de Paomie i que se tenien refugiado an Ajacio durante to la guerra.

Lhoinge de ser streminada, la resisténcia paolista cuntinaba nas muntanhas, i crecie pul desespero de ls camponeses spropiados ante la boracidad de ls notables aliados la Fráncia. Todos ls oupositores al nuobo regime fúrun tachados de bandidos i bandoleros i, cumo tales, ferozmente perseguidos. Resultou specialmente sangrenta la represson de la ansurgencia de Niolo, que se tenie rebelado seguindo la alguns nacionalistas: an 1774 l marechal de campo Narbonne çtruiu i ancendiou campos i poblacioness, eisecutando i ancarcerando a numerosos rebeldes. A esto seguiran çterros an massa, cul streminio diferido de ls cumbatentes caturados, ambiados a morrer ne ls presídios de Tolón.

La Reboluçon francesa i l regresso de Pasquale Paoli[eiditar | eiditar código-fuonte]

Todo esto mantebe biba, tamien antre ls dirigentes inda que nunca se spressasse abiertamente, la nostalgie pul regime de Paoli i ua particular aberson pa l anstaurado pul rei de Fráncia.

Nun ye por tanto de stranhar que Córcega, an adonde se bie mais claramente que an outras regiones la crise de l Ancien Régime, se ancontrasse antre las regiones que se aderiran a la Reboluçon francesa. Ls corsos apersentórun sous própios Cahiers de Doléances an 1789, tanto mais quanto que grande parte de sue classe dirigente, para alhá de tener dado bida al regime democrático paolino, tenie absorbido ls percípios eilustrados, mui stendidos anton nas ounibersidades eitalianas nas que siempre se tenien formado ls notables corsos.

L entusiasmo suscitado pul derrubamiento de l antigo regime absolutista (que se eidantificaba cula acupaçon francesa) i las grandes spráncias de lhiberdade que parecie ampulsionar la Reboluçon, lhebórun a un segundo praino ls deseios nacionalistas de l corsos, cumo sucederá mais tarde an Eitália i outros lhugares als que chegou l eisército francés "sportando" la Reboluçon.

Essa ouserbaçon splica melhor la solicitaçon perpuosta pul delegado corso Saliceti a la Assemblé Nacional Francesa de enajenar la ilha al patrimonho rial i uní-la a la Corona francesa, passando a depender assi de la nuoba Custituiçon. La anstáncia de Saliceti aprobou-se l 30 de nobembre de 1789, ancluindo ua anistia para todos ls paolistas, ancluindo al própio Pasquale Paoli.

Durante esse tiempo stallaron grabes çtúrbios na ilha i las tropas lheales al rei fúrun derrotadas. Baixo este prisma, cumprende-se melhor la tentatiba, pouco assinalado, inda que seneficatibo, de l rei Luis XVI de Fráncia la percípios de 1790, de lhiberar-se de sou cunflitiba posse, tratando de debolber Córsega la Génoba.

Na primabera de 1790 Pasquale Paoli chegou la Paris, an adonde tubo ua calurosa acolhida de quien admirában als oupositores de l absolutismo, antre ls que se ancontraba Maximiliano Robespierre. Recebido por La Fayette i pul rei, Paoli cuntinou para Córsega, an adonde fui acolhido triunfalmente, anque sous 21 anhos de ouséncia, i eileito comandante de la Guarda Nacional i Persidente de l Diretorio de l Departamiento francés ne l que se ancluía la ilha. Solo dous anhos dantes, percisamente an Paris, Bittorio Alfieri tenie dedicado la Pasquale Paoli "Propugnator magnanimo de' Corsi" sue tragédia Timoleón.

Ne ls seguintes anhos biran cumo oumentaba la tenson an Córcega, yá que als rebolucionários se oupunhan ls cuntrarrebolucionarios, criando assi ua lhuita permanente, inda que esta situaçon nun zambocou an cumbates sangrentos. Deste período datan alguas cartas de l moço Napoleón Bonaparte, nas que spressaba sue admiraçon por Paoli, i sou çprezo por aqueilhes cidadanos corsos que se oupunhan a la Reboluçon Francesa[1].

Fui sob este clima quando, anquanto an Fráncia crecie l zamcontro antre Girondinos i Jacobinos, Pasquale Paoli, que tenie aceitado l porjeto girondino dun federalismo republicano cumo marco aceitable al menos temporariamente para sou Córcega, se alineó cun ls purmeiros. La bitória jacobina i l ampeço de l Terror an 1793, cula eisecuçon de Luis XVI marcou la mudança de postura. Depuis de l falhanço dua spediçon lhiderada pul moço Napoleón cujo oubjetibo era cunquistar Cerdeñla (recusada por Domenico Millelire), a la que Paoli se tenie ouposto, se formou un grupo de notables (an cuja purmeira fila stában Saliceti i ls Buonaparte) que propunha la stenson de l regime jacobino na ilha i que deseiaba se lhiberar de l yá idoso Babbu (pai) de la nacion corsa. La Cumbençon emitiu un decreto de detençon an abril de 1793 contra Paoli por colaboraçon cul einimigo.

  1. Désiré Lhacroix, Stória de Napoleón, Eiditorial Borocaba, Buenos Aires, 1953 - Capítulo III.