Stória de Moçambique

Ourige: Biquipédia, la anciclopédia lhibre.
Bandeira de Moçambique
Mapa de Moçambique

Moçambique ye un paíç de la África Austral, situado na cuosta de l Ouceano Índico, cun cerca de 20 milhones de habitantes (2004). Fui ua quelónia pertuesa, que se tornou andependiente an 25 de Júnio de 1975.

La stória de Moçambique ancontra-se decumentada pul menos a partir de l seclo X, quando un studioso biajante árabe, Al-Masudi çcrebiu ua amportante atibidade comercial antre las naciones de la region de l Golfo Pérsico i ls "Zanj" (ls negros) de la "Vilad las Sofala", que ancluía grande parte de la cuosta norte i centro de l atual Moçambique.

Inda assi, bários achados arqueológicos permiten caraterizar la "pré-stória" de Moçambique (antes de la scrita) por muitos seclos antes. Probablemiente l eibento más amportante dessa pré-stória terá sido la fixaçon nesta region de l pobos bantu que, nun solo éran agricultores, mas antroduziran eiqui la metalurgie de l fierro, antre ls seclos I la IB.

La penetraçon pertuesa an Moçambique, ampeçada ne l ampeço de l seclo XVI, solo an 1885 – cula partilha de África pulas poténcias ouropeias durante la Cunferéncia de Berlin – se transformou nua acupaçon militar, ó seia, na submisson total de l stados eilhi eisistentes, que lhebou, ne ls ampeços de l seclo XX a ua berdadeira admenistraçon quelonial.

Depuis dua guerra de lhibertaçon que durou cerca de 10 anhos, Moçambique tornou-se andependiente an 25 de Júnio de 1975.

Stória Pré-Quelonial[eiditar | eiditar código-fuonte]

Purmeiros habitantes de Moçambique[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ls purmeiros habitantes de Moçambique fúrun probablemiente ls Khoisan, que éran caçadores-recoletores. Hai cerca de 10.000 anhos la cuosta de Moçambique yá tenie l perfil aprossimado de l que apersenta hoije an die: ua cuosta baixa, cortada por planícies de alubion i parcialmente apartada de l Ouceano Índico por un cordon de dunas. Esta cunfiguraçon cunfre a la region ua grande fertilidade, ostentando inda hoije grandes stensones de sabana adonde polulan muitos animales andígenas. Habie portanto cundiçones para la fixaçon de pobos caçadores-recoletores i até de agricultores.

Ne ls seclos I la IB, la region ampeçou a ser ambadida puls Bantu (ber spanson bantu), que éran agricultores i yá conhecian la metalurgie de l fierro. La base de la eiquenomie de l Bantu era la agricultura, principalmente de cereales lhocales, cumo la mapira (Ourgo) i la mexoeira; la olarie, tecelaige i metalurgie ancontrában-se tamien zambolbidas, mas naqueilha época la manufatura çtinaba-se a suprir las necidades familiares i l comércio era efetuado por troca direta. Por essa rezon, la strutura social era bastante simples - baseada na "família alargada" (ó linhaige) a la qual era reconhecido un xefe. Ls nomes destas lhinhaiges nas lhénguas lhocales son, antre outros: an eMakua, l Nlocko, an ciYao, Lhiwele, an ciChewa, Pfuko i an chiTsonga, Ndangu.

Apesar de la sociadade moçambicana se tener tornado mui más cumplexa, muitas de las regras tradicionales de Ourganizaçon inda se ancontran baseadas na "lhinhaige".

Antre ls seclos IX i XIII ampeçórun a fixar-se na cuosta ouriental de África populaçones ouriundas de la region de l Golfo Pérsico, que era naquel tiempo un amportante centro comercial. Estes pobos fundórun antrepostos na cuosta africana i muitos geógrafos daquela época referiran-se a un atibo comércio cun las "tierras de Sofala", ancluindo la troca de tecidos de la Índia por fierro, ouro i outros metales.

De fato, l fierro era tan amportante que se pensa que las "aspas" de fierro – an forma de X, cun cerca de 30 cn de cumprimiento, que forman abundantes achados arqueológicos nesta region – éran outilizadas cumo moeda. Más tarde, aparentemente esta "moeda" fui sustituída por outra: tubos de penas de abes chenas de ouro an pó – ls meticales cujo nome dou ourige a la atual moeda de Moçambique.

Cul crecimiento demográfico, nuobas ambasones i principalmente cula chegada de l mercadores, la stutura política tornou-se más cumplexa, cun lhinhaiges dominando outras i finalmente, formando-se berdadeiros stados na region. Un de l más amportantes fui l purmeiro stado de l Zimbabwe.

L Purmeiro Stado de l Zimbabwe[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ambora ls pobos que falában la lhéngua chiShona – inda hoije la percipal lhéngua de l Zimbabwe, cun cerca de siete milhones de falantes, an bários dialetos – se téngan anstalado na region cerca de l anho 500, l purmeiro stado de l Zimbabwe eisistiu aprossimadamente antre 1250 i 1450 aprossimadamente na region de la atual República de l Zimbabwe. L sou nome deriba de l amuralhados de piedra que la aristocracie fazie custruir a la buolta de las sues habitaçones i que se chamában madzimbabwe.

L que parece tener sido la capital deste stado - l atual monumiento de l Grande Zimbabwe - cobria ua superfície cunsiderable (ancluindo nun solo la ária drento de l amuralhados, mas tamien ua grande "cidade" de caniço, a la buolta daqueles), lhebando a pensar que tenie ua populaçon de bárias cientos, talbeç miles de habitantes i, portanto, ua grande atibidade comercial.

An Moçambique conhecen-se tamien ruínas de madzimbabwe, la más amportante de las quales chamada Manyikeni, a cerca de 50 kn de Bilankulo, na porbíncia de Anhambane, i a cerca de 450 kn de l Grande Zimbabwe.

Para para alhá de la grande fertilidade de la region adonde este estado se stableciu, l apogeu de l purmeiro estado de l Zimbabwe debe star lhigado a la mineraçon i metalurgie de l ouro, mui percurado puls mercadores ouriginários de la zona de l Golfo Pérsico que yá demandában las "tierras de Sofala", pul menos zde l seclo XII.

Cerca de 1450, l Grande Zimbabwe fui abandonado, nun se conhecendo las rezones disse abandono mas, pula mesma altura, berificou-se ua grande ambason de pobos tamien de lhéngua chiShona que dou ourige al Ampério de l Mwenemutapas. Estes ambasores submetírun ls pobos dua region que se stendiu até al Ouceano Índico, zde l riu Zambeze até a la atual cidade de Anhambane, pul que nun ye claro l abandono de l Grande Zimbabwe.

Recursos steriores a la Wikipédia: North Park Ounib. The Great Zimbabwe[lhigaçon einatiba]

L Ampério de l Mwenemutapas[eiditar | eiditar código-fuonte]

La ambason i cunquista de l norte de l praino zimbabweanho pulas tropas de Mutota, an 1440-1450, dou ourige a un nuobo stado dominado pula dinastie de l Mwenemutapas. Estes ambasores, que tamien falában la lhéngua chiShona stablecírun la sue capital nun lhocal próssimo de l riu Zambeze, ne l norte de la atual porbíncia moçambicana de Manica.

Ne l seclo XVI, l Ampério de l Mwenemutapas tenie stendido l sou domínio a ua region lhimitada pul riu Zambeze, la norte, l Ouceano Índico, la lheste, l riu Limpopo la sul i chegando la sue anfluéncia quaije al deserto de l Kalahari la sudoiste. Porén, esta redadeira region poderie estar subre la alçada de outros stados, cumo ls reinos de Butua i Benda, que tiran stablecido culs Mwenemutapas relaçones de buona bizinhança.

Para para alhá desta ser ua region fértil i nun star afetada pula mosca tsé-tsé, permitindo la criaçon de ganado, l que cuntribuiu para la stabilidade i crecimiento de las populaçones, las minas de ouro stában principalmente lhocalizadas ne l anterior. Por essa rezon, l domínio de las rotas comerciales que custituían l Zambeze, por un lhado, i de Sofala, más la sul, cunferiu als Mwenemutapas - era la aristocracie que cuntrolaba l comércio - ua grande riqueza.

Fui l ouro que determinou la fixaçon na cuosta de l Ouceano Índico, purmeiro de l mercadores i quelonos árabes ouriundos de la region de l Golfo Pérsico, inda ne l seclo XII, i depuis de l pertueses, ne l dealbar de l seclo XVI.

Stória Quelonial[eiditar | eiditar código-fuonte]

La chegada de l pertueses la Moçambique i l declínio de l Ampério de l Mwenemutapas[eiditar | eiditar código-fuonte]

Brason de Moçambique anquanto quelónia

Quando Basco de la Gama chegou pula purmeira beç la Moçambique, an 1497, yá eisistian antrepostos comerciales árabes i ua grande parte de la populaçon tenie aderido al Eislan. Ls mercadores pertueses, apoiados por eisércitos pribados, fúrun-se anfiltrando ne l ampério de l Mwenemutapas, uas bezes firmando acordos, noutras fuorçando-los. An 1530 fui fundada la poboaçon pertuesa de Sena, an 1537, de Tete, ne l riu Zambeze, i an 1544 de Quelimane, na cuosta de l Ouceano Índico, assenhorando-se de la rota antre las minas i l ouceano. An 1607 oubtibírun de l rei la cuncesson de todas las minas de ouro de l sou território. An 1627, l Mwenemutapa Capranzina, hostil als pertueses, fui deposto i sustituído pul sou tio Mabura; ls pertueses batizórun nel i este declarou-se bassalo de Pertual(Para frustraçon de la Sublime Puorta, que, nesta data, habie perdido más ua quelónia para ls Pertueses).

Ls Mwenemutapas reinórun até finales de l seclo XVII, altura an que fúrun sustituídos pula dinastie de l Changamiras, outro grupo Shona que dominaba l reino Butua, cuntribuindo assi para la stenson territorial de l ampério. Las relaçones de l Changamiras culs pertueses tubírun altos i baixos mas, an 1693, houbiste un lhebantamiento armado an que ls suldados pertueses que residian na capital fúrun scorraçados, bárias eigreijas çtruídas i ls pertueses ampedidos, durante algun tiempo, de tener acesso al ouro i al comércio culs reinos andígenas.

Por essa altura, inda assi, ls pertueses cuntrolában l bal de l Zambeze i ampeçórun a antressar-se más pul marfin, amprendimiento que lhebában la cabo por acordo culs stados Marabe (ber ambaixo). L ampério de l Mwenemutapa, ambora cun menos poder eiconómico, mantebe-se até meados de l seclo XIX, altura an que fui çmembrado puls Stados Militares que se formórun cumo resisténcia de l prazeiros a la admenistraçon pertuesa.

Finalmente, la admenistraçon quelonial pertuesa i británica an África terminou cul poder político de l xefes anton eisistentes.

L Ampério Marabe[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ls stados Marabe fúrun un cunjunto de pequeinhos reinos formados na borda norte de l riu Zambeze i que se tornórun amportantes na stória de la penetraçon pertuesa nesta region.

La ourige de l nome ye çconhecida, mas aparece an testos antigos (seclos XVII i XBIII) i inda hoije stá associada al dun çtrito de la porbíncia de Tete, la 'Marábia' . L nome fui outilizado cun refréncia a la fixaçon nesta region, antre 1200 i 1400, dun pobo, cujo clana dominante, chamado Phiri, se tornou, por alianças cun las lhinhaiges dominantes lhocales, l clana dominante. Más recentemente, Rita Ferreira outilizou esta designaçon para l cunjunto de tribos eilhi eisistente.

Ua caratelística amportante ye que todos ls pobos de la region, ambora apersenten hoije ua grande dibersidade de lhénguas (de l grupo de Bantu sul-central, de las famílias ciNyanja, ciYao i eMakuwa) ten cumo forma de Ourganizaçon de la sociadade la matrilineariedade, ó seia, la transmisson de l poderes "mágicos" i de la proiadade – de l própio "poder" – ye feita por casamiento cula mulhier de la lhinhaige que l detén.

Ls Phiri tiran outilizado esse poder para spandir la sue dominaçon i, más tarde, ls prazeiros pertueses fazirun l mesmo.

Ls Prazos[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ber artigo percipal: Prazos de la Corona

Por buolta de 1600, Pertual ampeçou a ambiar para Moçambique quelonos, muitos de ourige andiana, que querien fixar-se naquel território. Esses quelonos, muitas bezes casában cun las filhas de xefes lhocales i stablecian lhinhaiges que, antre l comércio i la agricultura, podien tornar-se poderosas.

An meados de l seclo XVII, l gobierno pertués decide que las tierras acupadas por pertueses an Moçambique pertencian a la corona i estes passában a tener l deber de arrendá-lhas la prazos que éran definidos por 3 geraçones i transmitidos por bie feminina. Esta entatiba de assegurar la soberanie na quelónia recente, nun fui mui sitosa porque, de fato, ls "muzungos" i las "donas" yá tenien bastante poder, mesmo militar, culs sous eisércitos de “xicundas”, i muitas bezes se opunhan a la admenistraçon quelonial, que era oubrigada a respunder eigualmente pula fuorça de las armas.

Nun solo estes senhores feudales nun pagában renda al Stado pertués, cumo Ourganizórun un sistema de cobrar l “mussoco” (un amposto andibidual an spece, debido por todos ls homes bálidos, maiores de 16 anhos) als camponeses que cultibában nas sues tierras. Para alhá desso, minerában ouro, marfin i scrabos, que comerciában an troca de panhos i missangas que recebien de la Índia i de Lisboua. Até 1850, Cuba fui l percipal çtino de l scrabos probenientes de la Zambézia.

An 1870, era solo an Quelimane (sin cunseguir penetrar ne l “Stado de la Maganja de la Cuosta” ) adonde Pertual eisercia algua outoridade, cobrando l “mussoco”, anstituído i cobrado puls prazeiros. Esto, anque, an 1854, l gobierno pertués tener “stinguido” ls Prazos (pula segunda beç, la purmeira tenie sido an 1832). Outros decretos de l mesmo anho stinguian la scrabatura (ouficialmente, ua beç que ls “lhibertos” éran lhebados a la fuorça para las ilhas francesas de l Ouceano Índico (Maurícia]] ó “ilha Bourbon” i Reunion ó “ilha de Fança”, cul statuto de “cuntratados”) i l amposto andibidual, sustituindo-lo pul amposto de palhota, ua spece de cuntribuiçon predial.

Na borda dreita de l riu Zambeze i na borda squierda de la atual porbíncia de Tete, ls prazos ampeçórun a ser atacados, an 1830, puls nguni que fugian durante l mfecane mas, aparentemente, ls prazos de la Zambézia scapórun a essa suorte. Mas, anque “ressucitados” por António Enes, l grande eideólogo de l quelonialismo pós-scrabatura, nun resistiran al capital de las grandes cumpanhas. Depuis de séren angolidos por estas, biran la admenistraçon quelonial Ourganizar-se finalmente – yá na segunda metade de l seclo XIX – i outilizar la sue strutura feudal, depuis de transformados ls “xicundas” an sipaios, para submetíren ls pobos de la region.

Por buolta de 1870, ampeçórun a stablecer-se an Quelimane bárias cumpanhas ouropeias, yá nun antressadas an scrabos, nin an marfin, mas si an oleaginosascascaboi, gergelin i copra – mui percuradas nas andústrias recén-criadas de óleo alimentar, xabones i outras. Ne l percípio, comercializando culs prazeiros, anduziran-me ls la forçáren ls sous camponeses a cultibar estes produtos. Eisemplos dessas cumpanhas son la “Fabre & Filhos” i la “Régie Ainé”, ambas cun sede an Marselha, la “Oost Afrikaansch Handelshuis”, houlandesa, i la “Cumpanha Africana de Lhisboua”. La “Oost” chegou a abrir an Sena ua sucursal para ancentibar nessa region la produçon de cascaboi.

Mas la agricultura familar nun produzia las quantidades deseiadas, era neçairo Ourganizar plantaçones. Ye nessa altura que l gobernador de la “porbíncia ultramarina”, Augusto de Castilho, cuja admenistraçon staba deseiosa de tener ua base tributária para mantener la acupaçon de l território, emite an 1886 ua “portarie probincial” regulando la cobrança de l “mussoco” ne ls Prazos (que tenien sindo “zaparecidos” pula terceira beç seis anhos antes), que ancluía la oubrigatoriedade de l homes bálidos pagáren aquel amposto, se nun an produtos, anton an trabalho; ye dessa forma que ampeçan la Ourganizar-se las grandes plantaçones de coqueiros i, más tarde, de sisal i canha sacarina.

An 1890, l feturo “Comissário Régio” António Enes decreta, nua rebison de l Código de Trabalho Rural de 1875 (que stablecie solo la oubrigaçon “moral” de l quelonos [lheia-se camponeses andígenas] de produziren benes para comercializaçon), que l camposino yá nun ten la opçon de pagar l “mussoco” an géneros: “...L arrendatário [de l Prazos] chimpa oubrigado a cobrar de l quelonos an trabalho rural, pul menos metade de la capitaçon de 800 réis, pagando esse trabalho als adultos na rezon de 400 réis por sumana i als menores na de 200 réis."

Esse decreto ampunha inda als prazeiros la acupaçon afetaba de las tierras arrendadas i l pagamiento a la outoridade quelonial de la respetiba renda. Mas ls prazeiros nun tenien cunseguido cumbertener la sue atibidade de simples fornecedores de scrabos ó de pequeinhas quantidades de produtos na de Ourganizaçon de las plantaçones, nun solo por falta de perparaçon (ó de bocaçon), mas tamien por falta de capital. L resultado fui tenéren sido oubrigados a subarrendar ó bender ls sous prazos, terminando assi la fase feudal desta porçon de Moçambique.

Ls Stados Ajaua[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ne l rico praino de l Niassa, fixórun-se ls bantu ajauayao i tamien pronunciado jauá), agricultors i caçadelores, mas tamien comerciantes que, ne l seclo XVIII, yá islamizados, mui cuntribuíran para l tráfico de scrabos. Ne l seclo XIX, esta populaçon spandiu-se para oeste (ancluindo l Malawi) i Ourganizou stados poderosos ne l praino, antre ls quales, l Mataca, l Mutarica, l Mukanjila i l Jalassi. Estes stados solo fúrun dominados puls pertueses atrabeç de la Cumpanha de l Niassa.

L Ampério de Gaza[eiditar | eiditar código-fuonte]

Modelo:Ver artigo percipal

Gungunhana, l redadeiro amperador de Gaza

L Stado de Gaza fui fundado por Sochangane (tamien coincido por Manicusse, 1821-1858) cumo resultado de l Mfecane, un grande cunflito çpoletado antre ls Zulu por cunsequéncia de l assassinato de ChacaShaka) an 1828, que culminou cula ambason de grandes árias de la África Austral por eisércitos Nguni. L Ampério de Gaza, ne l sou apogeu, abrangie to la ária costeira antre ls rius Zambeze i Maputo i tenie la sue capital an Manjacaze, na atual porbíncia moçambicana de Gaza.

L rei de Gaza dominou ls reis Tonga (possiblemente l mesmo que Tsonga, de la lhéngua chiTsonga, la lhéngua atualmente dominante na region sul de Moçambique) atrabeç de l nembros de la sue lhinhaige, ls Nguni, comerciando marfin, que recebie cumo tributo, culs pertueses, stablecidos na cuosta (principalmente an Lourenço Marques i Anhambane) .

Aparentemente, Sochangane nun fazie comércio de scrabos – ls sous guerreiros éran principalmente de la sue lhinhaige –, nin debolbia als pertueses ls scrabos que fugian para la sue guarda.

Cula sue muorte, sucediu-le l sou filho Mawewe que decidiu, an 1859, atacar ls sous armanos para ganhar más poder. Solo un armano, MzilaMuzila) cunseguiu fugir para l Transbaal, adonde Ourganizou un eisército para atacar l sou armano. La guerra durou até 1864 i, antretanto, la capital de l reino mudou-se de l bal de l riu Lhimpopo para Mossurize, la norte de l riu Sabe, na atual porbíncia moçambicana de Manica.

Fui an Mossurize que, an 1884, ascendiu al trono Nguni, Gungunhana, filho de Muzila. Gungunhana regressa la Manjacaze an 1889, aparentemente pressionado puls sploradores de ouro de Manica i falta de apoios lhocales. An Gaza, Gungunhana prosseguiu la política de sou pai de assimilaçon de l reinos lhocales, ls “Tonga” i de resisténcia a la dominaçon pertuesa, mas essa resisténcia nun durou más de seis anhos. Gungunhana fui preso i Gaza finalmente submetida a la admenistraçon quelonial.

Ls Stados Islámicos de la Cuosta[eiditar | eiditar código-fuonte]

A partir de l seclo X, ls mercadors árabes que demandában las cuostas de “Sofala” fúrun difundindo l eislan antre las populaçones costeiras, mas fui solo após la anstalaçon an Zanzibar dun xeicado dependente de l sultanato de Oman, ne l seclo XVII, que ampeçórun la Ourganizar-se pequeinhos stados de Ourganizaçon islámica.

Na porbíncia de Nampula, ne l norte de Moçambique, formórun-se l "Xeicado de Quitangonha", "Reino de Sancul", "Xeicado de Sangage" i "Sultanato de Angoche".

Las Cumpanhas Majestáticas[eiditar | eiditar código-fuonte]

An 1878, Pertual decide fazer la cuncesson de grandes parcelas de l território de Moçambique la cumpanhas pribadas que passórun a splorar la quelónia, las cumpanhas majestáticas, assi chamadas, porque tenien dreitos quaije soberanos subre essas parcelas de território i sous habitantes. Las percipales fúrun la Cumpanha de l Niassa i la Cumpanha de Moçambique.

Cumo Pertual tenie sido oubrigado a eilegalizar l comércio de scrabos an 1842, anque ancerrar ls uolhos al comércio clandestino, i nun tenie cundiçones para admenistrar to l território, dou la estas cumpanhas poderes para anstituir i cobrar ampostos. Fui nessa altura que fui antroduzido l “amposto de palhota”, ó seia, la oubrigatoriedade de cada família pagar un amposto an denheiro; cumo la populaçon natiba nun staba habituada a las trocas por denheiro (para para alhá de produzir para la própia subrebibéncia), éran oubrigados a trabalhar sob prison – l trabalho fuorçado, chamado an Moçambique “chibalo”; más tarde, las famílias natibas fúrun oubrigadas a cultibar produtos de rendimiento, cumo algodon ó tabaco, que éran comercializados por aqueilhas cumpanhas.

La Admenistraçon Quelonial Pertuesa[eiditar | eiditar código-fuonte]

Até finales de l seclo XIX, la presença ouficial pertuesa an Moçambique lhimitaba-se a uas poucas capitanias al lhongo de la cuosta. Pertual, bien stablecido an Goa, de adonde benien diretamente las ordes relatibas la Moçambique, cuntaba que ls comerciantes que se ían stablecendo ne l anterior de l território formassen l sustrato para ua admenistraçon afetaba. Naqueilha época, l fundamental era l cuntrolo de l comércio, purmeiro de l ouro, ne ls seclos XBI i XBII, depuis de l marfin i de l scrabos. Inda assi, la admenistraçon quelonial náo cunseguia sequiera cobrar ls ampostos relatibos a esse comércio.

Antretanto, an 1686, l Bice-Rei pertués batizaba, an Diu, la "Cumpanha de l Mazanes", formada por ricos comerciantes andiane ls, a la qual éran dados pribilégios ne l comércio antre aquel território i Moçambique. Al abrigo desta cumpanha, ampeçórun a fixar-se an Moçambique dezenas de comerciantes andianos, sues famílias i ampregados. Apesar de las buonas relaçones antre ls andianos i ls gobernantes queloniales, la situaçon financeira de la quelónia nun melhorou.

An 1752, an face de la decadéncia de la Ilha de Moçambique, l gobierno de l Marqués de Palumbar decidiu retirar la quelónia africana de la dependéncia de l Bice-Rei de l Stado de la Índia i nomear un Gobernador Giral, que passou a habitar l Palácio de l Capitanes-Generales, cunfiscado als jesuítas.

Solo depuis de la besita de l “Emissário Régio”, António Enes, an 1895 i de l acordos cul Transbaal para la eidificaçon de la linha férrea, decidiu l gobierno quelonial mudar la capital de la “porbíncia” para Lhourenço Marques i, cula debandada de las cumpanhas majestáticas, Ourganizar ua admenistraçon afetaba de Moçambique. Essa admenistraçon, que fui ancetada ne l anton çtrito de Lourenço Marques (que ancluía las atuales porbíncias de Maputo i Gaza) , tenie la forma de “circunscriçones andígenas”, cujos admenistradores tenien eigualmente las funçones de juízes. Éran coadjubados puls régulos, nas “regedorias” an que las circunscriçones se debedian, que éran nembros de la aristrocracie africana (portanto, aceites pulas populaçones) que aceitában colaborar cul gobierno quelonial; las sues percipales funçones éran cobrar l “amposto de palhota” i Ourganizar la mano-de-oubra para las minas de l Rand i para las necidades de la admenistraçon.

Cula aboliçon de la scrabatura por decreto régio, an 1875, i l sou declínio rial, uns dieç anhos depuis, l gobierno quelonial biu-se oubrigado a transformar Moçambique dua quelónia para straçon de recursos naturales, nun território que debia produzir benes para sou cunsumo i para sportaçon para la “metrópole”. Essa fui la motibaçon percipal para l stablecimiento dua admenistraçon afetaba, ambora tamien pesassen las pressones anternacionales decorrrentes de la Cunferéncia de Berlin i de las pretensones territoriales de l británicos i houlandeses.

La Acupaçon Militar de Nampula[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ls stados islámicos de la cuosta (Xeicado de Quitangonha, Reino de Sancul, Xeicado de Sangage i Sultanato de Angoche), an aliança culs pequeinhos reinos macuas de l anterior cunseguiran, até al fin de l seclo XIX, resistir a la dominaçon pertuesa. Cun ua técnica que, yá naqueilha época, era cunsiderada de guerrilha (Teixeira Votelho. 1936. Stória Militar i Política de l Pertueses an Moçambique. 1º bol. Centro Tipográfico Quelonial, Lhisboua, citado an UEM, 1982).

Depuis de muitas tentatibas, an 1905, ls pertueses ancetórun ua nuoba tática, ambiando grandes colunas militares a partir de la Ilha de Moçambique i Mossuril, que abançában al lhongo de l rius, submetendo ls xefes macuas. Ne ls lhocales adonde cunseguian la colaboraçon destes, Ourganizórun "Circunscriçones" cun ua admenistraçon ancipiente, mas afetaba; adonde nun l cunseguissen, anstalában "Capitanias-Mores" de base militar. Dessa forma, cunseguiran debedir l território i las sues populaçones, ancentibando las ribalidades antre si i culs stados islámicos, que acabórun por antrar an declínio i fúrun finalmente subjugados a la admenistraçon quelonial.

La resisténcia a la acupaçon quelonial ne l sul de Moçambique[eiditar | eiditar código-fuonte]

An 1885 (anho de la Cunferéncia de Berlin - de la partilha de África), la outoridade quelonial pertuesa ne l sul de Moçambique cunfinaba-se la Lourenço Marques mas, cul ampeço de la sploraçon de las minas de ouro de l Transbaal, ne l anho seguinte, i l cunsequente oumento de l tráfego naquel porto, ls pertueses decidiran finalmente Ourganizar l cuntrolo de las populaçones desta region. Estas custituían un mercado, nun solo para ls produtos sportados de Pertual (an particular las bubidas alcoólicas) , mas tamien de mano-de-oubra para las minas sul-africanas, dificultando la sue mobilizaçon para la custruçon de l camino-de-fierro que lhigarie l Transbaal al porto de Lhourenço Marques.

Ne l anho seguinte, fui nomeado un Comissário-Residente para Gaza, que fui “promobido” la Antendente Giral an 1889, cula transferéncia de Gungunhana de Mossurize para Manjacaze; an 1888, fui stablecido un puosto militar acerca de Marracuene i, an 1890, fui nomeado un un Comissário-Residente para Lhourenço Marques. Antretanto, an 1888, las outoridades queloniales reabibórun ls “Tenermos de Bassalaige” culs reinos de la region.

Mas estas medidas nun fúrun suficientes, nin para cobrar l “amposto de palhota” (cuntribuiçon por família, spresso ne ls “Tenermos de Bassalaige”, fixado naqueilha altura an 340 réis), nin para assegurar l recrutamiento de mano-de-oubra, ua beç que l trabalho nas minas sul-africanas rendia seis bezes más de l que ls cuncessionários de l camino-de-fierro pagában. An 1992, l gobierno de Lisboua ambiou la Moçambique António Enes cumo Comissário Régio, para abaluar las cundiçones eiconómicas de la Porbíncia i, ne l mesmo anho, ls pertueses cunseguiran rializar ua cobrança maciça de l amposto, amenaçando ls andígenas de bíren las sues palhotas queimadas, se nun pagassen.

An 1891, Gungunhana assinou cun Cecil Rhodes un acordo relatibo la dreitos subre la sploraçon de minério nas sues tierras, a fabor de la Cumpanha Británica Sul-Africana, la troco dun pagamiento anual de cerca de 500 libras. Tornaba-se claro para ls pertueses que solo ua açon militar poderie forçar l stablecimiento de la outoridade quelonial na region. Esta açon, coincida na altura cumo “Campanha de Pacificaçon”, fui çpoletada pula recusa de Mahazula Magaia, un xefe tradicional de la region de Marracuene, an aceitar la decison de l Comissário Residente subre ua çputa de tierras. La queston chegou la bias de fato, quando la guarniçon militar pertuesa fui fuorçada a fugir para Lhourenço Marques, perseguida puls eisércitos de Magaia, Zihlahla i Moamba, que cercórun la cidade antre Outubre i Nobembre de 1894.

António Enes Ourganizou las sues tropas i, ne l die 2 de Febreiro de 1895, perseguiu i derrotou (ambora cun dificuldade i pesadas baixas) ls atacantes an Marracuene. Este die cuntina a ser celebrado naqueilha bila cun ua cerimónia chamada “Gwaza Muthine”. Ls xefes rebeldes refugiórun-se an Gaza, sob la proteçon de Gungunhana. Depuis de bárias tentatibas de negociaçones cul rei de Gaza, pedindo la stradiçon daqueles xefes, ls pertueses resolbírun atacar de nuobo. La 8 de Setembre, trabou-se la batailha de Magul, adonde se ancontraba Zihlahla i, la 7 de Nobembre, ua outra coluna probeniente de Anhambane defrontou-se cul eisército de Gungunhana an Coelela, acerca de la sue capital. An Dezembre, Mouzinho de Albuquerque cercou Chaimite i prendiu l amperador, que eilhi se tenie refugiado, mandando-lo depuis para ls Açores, adonde bino a morrer.

L eisército de Gungunhana cuntinou a resistir a la outoridade quelonial, sob la lhiderança de Maguiguane Cossa, que solo fui derrotado la 21 de Júlio de 1897, an Macontene (a 10 kn de l Chibuto). Cun esta bitória, la outoridade quelonial fui finalmente stablecida ne l sul de Moçambique.

Cumpanha de l Niassa i la acupaçon de Cabo Delgado i Niassa[eiditar | eiditar código-fuonte]

La Cumpanha de l Niassa fui formada por albará régio de 1890, cun poderes para admenistrar las atuales porbíncias de Cabo Delgado i Niassa, zde l riu Robuma al riu Lhúrio i de l Ouceano Índico al Lago Niassa, nua stenson de más de 160 mil kn². Cul apoio dun pequeinho eisército fornecido pula admenistraçon quelonial, formado por 300 “suldados regulares” (lheia-se pertueses) i 2800 “sipaios” (andígenas recrutados noutras regiones de Moçambique), la Cumpanha tentou acupar militarmente l território a partir de 1899. Tubo eimediato éxito na cunquista de las tierras de l Xefe Mataca (ber Ls Stados Ajaua, arriba), que tenie abandonado la sue sede, i assegurar ua posiçon militar an Metarica, ne l Niassa. An 1900 i 1902, tomou Messumba i Metangula, nas bordas de l Lhago Niassa.

Durante la Purmeira Guerra Mundial, l território de la Cumpanha fui palco de bárias ouperaçones de resisténcia por parte de l xefes lhocales i ambadido puls almanes (ber Triángulo de Quionga). Para resistir a essa ambason, fui abierta ua strada de más de 300 kn, antre Mocímboa de l Robuma i Porto Amélia (atual Pemba), l que significou la acupaçon afetaba de l praino de Mueda; inda assi, solo an 1920 la Cumpanha cunseguiu assegurar essa acupaçon, depuis de bárias ouperaçones militares contra ls macondes, fuortemente armados. Cumo se berá más tarde, esta tribo fui un de l purmeiros i percipales suportes de la Luita Armada de Lhibertaçon Nacional.

An 1929 stingue-se la Cumpanha de l Niassa, passando l território para la admenistraçon direta de l gobierno quelonial. Inda assi, las struturas admenistratibas, na forma de circunscriçones i regulados, asseguradas por agentes de l Stado, yá tenien sido amplantadas an grande parte de l território.

Política quelonial antre 1900 i 1930[eiditar | eiditar código-fuonte]

Cula derrota militar de l xefes lhocales, l gobierno de la Porbíncia puode finalmente Ourganizar la admenistraçon de l território, cula anstituiçon de l Regulado. L gobierno recrutaba nembros de la aristocracie andígena cumo Régulos, ancarregados de la coleta de l amposto-de-palhota, de l recrutamiento de trabalhadores para la admenistraçon i de la proibiçon de la benda de qualesquier bubidas alcoólicas que nun fússen probenientes de la Metrópole.

Para para alhá desso i, na ampossibilidade de ampedir la migraçon de trabalhadores para las minas sul-africanas, firmou un acordo, purmeiro cula República Sul-Africana i, quando esta fui submetida puls británicos, cula respetiba outoridade, regulamentando l trabalho migratório i assegurando l tráfico atrabeç de l porto de Lhourenço Marques. Ne l purmeiro acordo, l gobierno de la Porbíncia recebie ua taxa por cada trabalhador recrutado; más tarde, l acordo ancluía la retençon de metade de l salário de l mineiros, que era pago a la quelónia an ouro, sendo l montante respetibo antregue als mineiros ne l sou regresso, an moeda lhocal.

L Stado Nuobo[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ber artigo percipal: Estado Nuobo (Pertual)

Cula “eileiçon” de Óscar Carmona, an 1928, que chamou Salazar para sou menistro de las finanças, la admenistraçon de las quelónias cumo fuonte de matérias primas para la andústria de la “metrópole” tornou-se más eficiente. An 1930 fui publicado l Ato Quelonial, lhegislaçon que Ourganizaba l papel de l stado nas quelónias pertuesas:

  • la nomeaçon de admenistradores para las circunscriçones “andígenas”, que passórun la Ourganizar ls sous pequeinhos eisércitos de sipaios;
  • ls recenseamientos que determinában la cobrança de ampostos i la “benda” de mano-de-oubra para las minas sul-africanas;
  • la criaçon de “Tribunales Pribatibos de l Andígenas”;
  • la definiçon de la Eigreija Católica cumo percipal fuorça “cibilizadora” de l andígenas, passando a ser la percipal forma de eiducaçon.

Depuis, cula nuoba custituiçon pertuesa an 1933, Salazar i ls sous braços nas quelónias transportórun para África (i Índia) la represson más brutal subre ls andígenas, al mesmo tiempo que ancentibában ls sous cidadanos más pobres la emigraran para essas tierras.

Na década de 1950, l gobierno quelonial lhançou ls Planos de Fomiento para las quelónias, ancluindo l financiamiento a la custruçon de anfraestruturas (principalmente las que stában relacionadas cul comércio regional, cumo ls portos i caminos de fierro) i a la fixaçon de quelonos. L I Plano de Fomiento, relatibo als anhos 1953-1958, prebia un ambestimiento an Moçambique de 1.848.500 cuntos, cun 63% çtinados a las anfraestruturas i 34% al “aprobeitamiento de recursos i poboamiento”. Al abrigo deste ambestimiento, an 1960 yá tenien sido anstaladas ne l colonato de l Limpopo 1400 famílias.

Solo na década de 1960 se dou ampeço la algua andustrializaçon.

La Guerra de Lhibertaçon[eiditar | eiditar código-fuonte]

Para para alhá de las bárias açones de resisténcia al domínio quelonial, la redadeira de las quales culminou cula prison i deportaçon de l amperador Gungunhana, la fase final de la lhuita de lhibertaçon de Moçambique ampeçou cula andependéncia de las quelónias francesas i anglesas de África. An 1959-1960, formórun-se trés mobimientos formales de resisténcia a la dominaçon pertuesa de Moçambique:

  • UDENAMO – Ounion Democrática Nacional de Moçambique;
  • MANUMozambique African National Union (a la maneira de la KANU de l Quénia); i
  • UNAMI – Ounion Nacional Africana para Moçambique Andependiente.

Estes trés mobimientos tenien sede an países defrentes i ua base social i étnica tamien defrentes mas, an 1962, sob ls auspícios de Julius Nyerere, purmeiro persidente de la Tanzánia, estes mobimientos ounírun-se para dáren ourige a la FRELIMO – Frente de Lhibertaçon de Moçambique – ouficialmente fundada an 25 de Júnio de 1962.

L purmeiro persidente de la FRELIMO fui l Dr. Eduardo Chibambo Mondlane, un antropólogo que trabalhaba na ONU i que yá tenie tido cuntatos cun un gobernante pertués, Adriano Moreira. Nesta altura, inda se pensaba que serie possible cunseguir la andependéncia de las quelónias pertuesas sin recorrer a la lhuita armada.

Inda assi, ls cuntatos diplomáticos stablecidos nun resultórun i la FRELIMO decidiu antrar pula bie de la guerra de guerrilha para tentar forçar l gobierno pertués a aceitar la andependéncia de las sues quelónias. La Luita Armada de Lhibertaçon Nacional fui lhançada ouficialmente an 25 de Setembre de 1964, cun un ataque al puosto admenistratibo de Chai ne l anton çtrito i, más tarde, porbíncia de Cabo Delgado.

La guerra de lhibertaçon, ua lhuita de guerrilha, spandiu-se para las porbíncias de Niassa i Tete i durou cerca de 10 anhos. Durante esse período, fúrun Ourganizadas bárias árias adonde la admenistraçon quelonial yá nun tenie cuntrolo – las Zonas Lhibertadas – i adonde la FRELIMO anstituiu un sistema de gobierno baseado na sue necidade an tener bases siguras, abastecimiento an bíberes i bias de quemunicaçon cun las sues bases recuadas na Tanzánia i cun las frentes de cumbate.

Finalmente, la guerra terminou culs Acordos de Lhusaka, assinados la 7 de Setembre de 1974 antre l gobierno pertués i la FRELIMO, na sequéncia de la Reboluçon de l Crabos. Al abrigo disse acordo, fui formado un Gobierno de Transiçon, xefiado por Joaquin Chissano, que ancluía menistros nomeados pul gobierno pertués i outros nomeados pula FRELIMO. La soberanie pertuesa era repersentada por un Alto Comissário, que fui Bítor Crespo.

Stória Pós-Andependéncia[eiditar | eiditar código-fuonte]

Moçambique tornou-se andependiente de Pertual an 25 de Júnio de 1975. L purmeiro gobierno, dirigido por Samora Machel, fui formado pula FRELIMO, la Ourganizaçon política que tenie negociado la andependéncia cun Pertual.

Las nacionalizaçones[eiditar | eiditar código-fuonte]

L mandato deste purmeiro gobierno de Moçambique andependiente era l de restituir al pobo moçambicano ls dreitos que le tenien sido negados pulas outoridades queloniales.

Cun esse fin, an 24 de Júlio de 1975, l gobierno declarou la nacionalizaçon de la Salude, de la Eiducaçon i de la Justícia i, an 1976, de las casas de rendimiento, ó seia, qualquier moçambicano ó strangeiro residente passou a tener dreito a ser propietário dua casa para habitaçon permanente i dua de bacanças, mas perdiu l dreito a arrendar casas de habitaçon la outra pessona. L gobierno assumiu la geston de las casas que stában arrendadas nessa altura, formando para esso ua ampresa chamada Admenistraçon de l Parque Eimobiliário de l Stado ó APIE.

An relaçon a la Salude, l gobierno transferiu para las ounidades statales (Ministério i spitales), l eiquipamiento i pessonal de l cunsultórios i clínicas pribadas i de las ampresas de funerales. Na Eiducaçon, l stado nomeou admenistradores para las scuolas pribadas, cujo pessonal passaba a la responsabilidade de l Stado. Muitas de las ounidades pribadas de salude i eiducaçon pertencian la eigreijas cristianas, principalmente a la Eigreija Católica, i estas nacionalizaçones, associadas a la propaganda ouficial socialista i fuortemente lhaica, tamien cunsiderada cumo "anti-relegiosa", criórun un clima de animosidade antre alguas destas eigreijas i sous crentes i l stado (ó la FRELIMO, que era de fato la fuorça política que comandaba l estado).

Estas nacionalizaçones fúrun la causa próssima para ua baga de abandono de l paíç de muitos andibíduos que éran propietários daqueles serbícios sociales ó simplesmente se ancontrában habituados als serbícios de determinados specialistas ó al atendimiento sclusibo; cumo esses andibíduos, na maiorie pertueses, éran muitas bezes eigualmente propietários de fábricas, barcos de pesca ó outros meios de produçon, l gobierno biu-se oubrigado a assumir la geston dessas ounidades de produçon. Nua purmeira fase, Ourganizou-se, para las ounidades más pequeinhas, un sistema de outo-geston an que comités de trabalhadores, normalmente Ourganizados pulas células de la FRELIMO, tamien chamadas Grupos Dinamizadores, assumian la geston de fato.

Más tarde, an face de la falta de capacidade de geston i de las dificuldades eiconómicas prebalecentes, l gobierno ampeçou a aglutinar pequeinhas ampresas de l mesmo galho, purmeiro an Ounidades de Direçon i depuis an Ampresas Statales.

Las Ampresas Statales[eiditar | eiditar código-fuonte]

Las purmeiras Ampresas Statales (EE) fúrun formadas inda drento de l mesmo sprito de que l Stado deberie assegurar al Pobo ls benes de purmeira necidade "lhibres" de la sploraçon mercantilista. Ua destas ampresas fui ua "amportaçon" de las zonas lhibertadas: la EE de las Loijas de l Pobo, ua ampresa de grandes supermercados de comércio giral.

Outras EE de l galho comercial fúrun la PESCOM, que asseguraba la amportaçon i çtribuiçon de carapau, que era la base proteica más facilmente çponible i, más tarde, de la sportaçon de l camaran i outros mariscos de las EE de pesca; la ENACOMO que era ua amportadora i sportadora de produtos principalmente agrícolas; la MEDIMOC, inda hoije eisistente, que asseguraba la amportaçon de medicamientos i material spitalar.

La socializaçon de l campo[eiditar | eiditar código-fuonte]

Un de l pedamiegos de la stratégia de zambolbimiento zenhada pula FRELIMO ne ls purmeiros anhos a seguir a la Andependéncia fui la socializaçon de l campo. Cun esta política, l gobierno pretendia promober l oumento de la produçon agrícola, ua beç que más de 80% de la populaçon bibia nas zonas rurales, al mesmo tiempo que melhoraba las sues cundiçones de bida.

L gobierno quelonial tenie aprobeitado las eicelentes cundiçones naturales de Moçambique, an tenermos de clima, tierras i auga, para fomentar culturas de rendimiento, cumo l algodon, l caju, l i outras baseando-se, quier an cumpanhas pribadas que detinhan la cuncesson de bastas árias adonde eisercian l monopólio de la benda de ansumos i de la cumpra de l produtos, quier de anstituiçones statales (cumo, por eisemplo, l Anstituto de l Algodon) que apoiában ls agricultores nesses serbícios, mas dando prioridade als quelonos pertueses agregados ne ls colonatos.

L nuobo gobierno de Moçambique decidiu que l zambolbimiento agrícola deberie tener cumo base las coperatibas agrícolas - a las quales l gobierno deberie assegurar l aprobisionamiento an semientes i outros ansumos i, al mesmo tiempo, la cumpra de la produçon de rendimiento - culs camponeses Ourganizados an aldés quemunales, que éran agregados populacionales, adonde l gobierno eirie apoiar na custruçon de anfraestruturas sociales, cumo scuolas, centros de salude i rede biária, mas tenendo cumo base l poder eiconómico de las coperatibas i la mano de oubra rural.

La Ourganizaçon de las coperatibas i mesmo de las aldés quemunales nun fui defícel, dado l clima de euforia i de Ourganizaçon que se bibia naqueilhes purmeiros anhos de la andependéncia, mas la açon de l stado an tenermos de aprobisionamiento i de cumpra de la produçon, i mesmo de la Ourganizaçon de las anfraestruturas sociales, nun cunseguiu acumpanhar l sfuorço de l camponeses.

Anton, ne l ampeço de l anhos 80 – quando l Persidente Samora "decretou" la década de 1981-1990 cumo la "década de la bitória subre l subzambolbimiento" – l stado mudou la sue stratégia para la Ourganizaçon de grandes ampresas statales ne l campo, essa Ourganizaçon tomaba la forma de machambas statales. Pretendia-se cun essa stratégia que ls camponeses cuntinassen a produzir la sue base alimentar (drento de la forma de Ourganizaçon de l Bantu ye la Mulhier que assegura la alimentaçon de la família), anquanto las tierras de l antigos colonatos passsában a ser geridas centralmente i la sue produçon assegurada cun base na mano-de-oubra lhocal.

La Guerra Cebil[eiditar | eiditar código-fuonte]

Apesar de la transiçon para la andependéncia tener sido pacífica, Moçambique nun conheciu la Paç durante muitos anhos. Eimediatamente a seguir a la andependéncia, alguns militares (ó ex- militares) pertueses i dissidentes de la FRELIMO anstalórun-se na Rodésia, que bibia ua situaçon de "andependéncia unilateral" nun reconhecida pula maior parte de l países de l mundo. L regime de Ian Smith, yá la braços cun un mobimiento anterno de resisténcia que aparentemente tenie alguas bases an Moçambique, aprobeitou esses dissidentes para atacar essas bases.

De fato, la FRELIMO apoiaba esses rebeldes rodesianos i, an 1976, l gobierno de Moçambique declarou ouficialmente aplicar las sançones stablecidas pula ONU contra l gobierno eilegal de Salisbúria i fechou las frunteiras cun aquel paíç. La Rodésia dependia an grande parte de l corredor de la Beira, ancluindo la lhinha de caminos de fierro, la strada i l oleaduto que lhigában l porto de la Beira àquele paíç ancrabado. Ambora, la Rodésia tubisse buonas relaçones cul regime sul-africano de l apartheid, este fecho de las sues fuontes de abastecimiento fui un duro golpe para l regime rodesiano.

Pouco tiempo depuis, para para alhá de antensificáren ls ataques contra stradas, puontes i colunas de abastecimiento drento de Moçambique, ls rodesianos oufrecírun als dissidentes moçambicanos spácio para formáren un mobimiento de resisténcia – la "REsisténcia NAcional MOçambicana" ó RENAMO – i criáren ua staçon de rádio ousada para propaganda antigobernamental.

Até 1980, data de la andependéncia de l Zimbabwe, la RENAMO cuntinou ls sous ataques la aldés i anfraestruturas sociales an Moçambique, sembrando minas terrestres an bárias stradas, principalmente nas regiones más próssimas de las frunteiras cula Rodésia. Estas açones tubírun un einorme papel desestabilizador de la eiquenomie, ua beç que nun solo oubrigórun l gobierno a cuncentrar amportances recursos nua máquina de guerra, mas principalmente porque lhebórun al éxodo de muitos miles de pessonas de l campo para las cidades i para ls países bezinos, deminuindo assi la produçon agrícola.

Cula andependéncia de l Zimbabwe, la RENAMO fui oubrigada a mudar la sue base de apoio para la África de l Sul, l que cunseguiu cun mui sucesso, tenendo tido amplo apoio de las fuorças armadas sul-africanas. Para para alhá desso, estas fuorças ralizórun bários "raids" terrestres i aéreos contra Maputo, alegadamente para çtruiren "bases" de l ANC. Inda assi, l gobierno de Moçambique, que yá tenie secretamente ancetado negociaçones cul gobierno sul-africano i cula própia RENAMO, assinou an 1983 un acordo de "buona bizinhança" cun aquel gobierno, que quedou coincido cumo l Acordo de Nkomati, segundo l qual l gobierno sul-africano se cumprometie a abandonar l apoio militar a la RENAMO, anquanto que l gobierno moçambicano se cumprometie a deixar de apoiar ls militantes de l ANC que se ancontrában an Moçambique.

An 1986, la RENAMO tenie yá stablecido ua base central na Gorongosa i spandido las açones militares para todas las porbíncias de Moçambique, cuntando inda cul apoio de l Malawi, cujo gobierno tenie buonas relaçones cul regime de l apartheid. Nesta altura, la RENAMO tenie cunseguido alcançar un de l sous oubjetibos stratégicos que cunsistiu an oubrigar l gobierno a abandonar la sue política de "socializaçon de l campo" atrabeç de las aldés quemunales i machambas statales.

An bista de l porblemas eiconómicos que Moçambique atrabessaba, l gobierno assinou un acordo cul Banco Mundial i FMI an 1987, que l oubrigórun a abandonar cumpletamente la política "socialista" . La guerra, porén, solo terminou an 1992 cul Acordo Giral de Paç, assinado an Roma la 4 de Outubre, pul Persidente de la República, Joaquin Chissano i pul persidente de la RENAMO, Afonso Dhlakama, depuis de cerca de dous anhos de cumbersaçones mediadas pula Quemunidade de Santo Eigídio, ua Ourganizaçon de la eigreija católica, cun apoio de l gobierno eitaliano.

Ne ls tenermos de l Acordo, l gobierno de Moçambique solicitou l apoio de la ONU para l zarmamiento de las tropas beligerantes. La ONUMOZ fui la fuorça anternacional que apoiou neste trabalho, que durou cerca de dous anhos i que culminou cula formaçon dun eisército unificado i cula Ourganizaçon de las purmeiras eileiçones gerales multipartidárias, an 1994.

L PRE ó ampeço de l neoliberalismo eiconómico[eiditar | eiditar código-fuonte]

Cul oubjetibo de proteger l poder de cumpra de la maiorie de la populaçon, l stado tenie fixado ls précios de l produtos de purmeira necidade i las taxas de cámbio. Cumo ls tenermos de troca se fúrun deteriorando i, antretanto, la guerra de desestabilizaçon tenie yá ampeçado a fazer sentir ls sous eifeitos, l paíç biu-se sin dibisas para amportar ls benes de cunsumo i las matérias primas neçairas para l funcionamiento de la eiquenomie. L mercado negro, tanto de benes de cunsumo, cumo de dibisas, tenie tomado cunta desta.

L gobierno de Moçambique biu-se anton oubrigado a assinar acordos cul Banco Mundial i FMI i lhançar, an 1987, un “Progama de Restruturaçon Eiconómica”, más coincido pula sigla PRE, que deberie modificar la política eiconómica de Moçambique i relançar la eiquenomie. La purmeira medida que l gobierno tomou fui la zbalorizaçon de l Metical que, an cerca de dous anhos atingiu más de 1000%. Al mesmo tiempo, desindexou ls précios de l benes de cunsumo, cun scepçon de l cumbustibles (cuntinan até hoije, 2007, a ser andexados pul gobierno) i de l pescado, cunsiderados produtos stratégicos de cunsumo i sportaçon (l camaran).

An brebe se seguiu l porgrama de pribatizaçon de las ampresas statales i anterbencionadas. Ua de las medidas tendentes a eibitar l ampobrecimiento generalizado fui la transformaçon de alguas ampresas statales i bancos an sociadades anónimas, atrabeç de la atribuiçon de quotas als sous gestors, ó mesmo la númaros maiores de funcionários. Inda assi, a maior parte de las ampresas fúrun pribatizadas segundo las regras de l Banco Mundial, que era la anstituiçon mientora deste porgrama.

L Multipartidarismo[eiditar | eiditar código-fuonte]

La Custituiçon de 1990 antroduziu ne l sistema político moçambicano la possibilidade de la Ourganizaçon de partidos políticos que poderien passar a participar na gobernaçon de l Paíç.

Las purmeiras eileiçones multipartidárias rializórun-se an 1994, cula participaçon de bários partidos. La Frelimo fui l partido más botado, passando a tener maiorie ne l parlamiento i a custituir gobierno.