Pluton

Ourige: Biquipédia, la anciclopédia lhibre.
Pluton ⯓ ♇
Planeta nano
Caratelísticas orbitais
Caratelísticas físicas

Pluton (simbolos: ⯓[1] i ♇;[2] oufecialmente 134340 Pluton) ye un planeta nano i un plutóide[3] de l Sistema Solar, nua region coincida cumo cinturon de Kuiper. Sue órbita, scéntrica, ye furtemente anclinada an relaçon als planetas. De l 248 anhos que demora la para fazer la traslaçon an buolta de l Sol, Pluton passa 20 anhos mais acerca de l sol de l que Netuno; ne l restante de la órbita, queda para alhá de Netuno.

Ten un satélite maior chamado Caronte i dous menores, çcubiertos an 2005 pul telscópio spacial Hubble i que recebírun de la Ounion Astronómica Anternacional (OAI) ls nomes mitológicos de Nix i Heidra. Un de ls motibos de la scuolha desses nomes fúrun las einiciales M i H que coinciden cula Sonda spacial New Horizons' ', que an 2015 bejitará l sistema Pluton - Caronte i tamien esses nuobos satélites.

Até 2006, Pluton era cuntado cumo un planeta percipal; mas la çcubierta de bários cuorpos celhestres de tamanho cumparable i até mesmo la dun outro oubjeto maior ne l Cintura de Kuiper fizo cun que la UAI, an 24 de agosto, durante ua cunferéncia de la ourganizaçon, decidisse cunsidrá-lo cumo un "planeta-nano",[4] juntamente cun Éris i Ceres (este redadeiro localizado ne l cinturon de asteróides antre Marte i Júpiter). Pluton ye bisto agora cumo l purmeiro dua catadorie de oubjetos tranes-netunianos cuja chamaçon, "plutóides", fui aprobada pula UAI an 11 de júnio de 2008.

An setembre de 2006, la OAI dou a Pluton l númaro 134340 ne l catálogo de planetas menores, de modo a refletir la sue nuoba cundiçon de planeta nano.

Nomeaçon[eiditar | eiditar código-fuonte]

L dreito de dar l nome al nuobo oubjeto coubo al Ouserbatório Lowell i la sou diretor, Besto Melbin Slipher. Tombaugh acunselhou Slipher a sugerir un nome debrebe pa l nuobo oubjeto antes que outra pessona l fazisse. Custance Lowell, biúda de Percibal Lowell, perpuso Zius, anton Lowell, i finalmente sou própio nome, sin grande recetibidade. Naqueilha altura, nomes mitológicos, cumo Cronos i Minerba, éran fuortes candidatos.

Benetie Phair, na época ua nina de onze anhos de Oxford, Anglaterra, fui la purmeira a sugerir l nome Pluton. Benetie, que se antressaba por mitologie clássica assi cumo astronomie, sugeriu l nome romano eiquibalente al Hades griego, an cumbersa cun sou abó Falconer Madan, un ex-bibliotecário de la Biblioteca Bodleiana de la Ounibersidade de Oxford. Madan trasmetiu la sugeston al Porsor Heirbert Hall Turner, que la telgrafou al Ouserbatório Lowell. Acatado de maneira quaije ounánime, l nome Pluton fui oufecialmente adotado an 1º de maio de 1930. L nome, que ampeça cun PL, tamien percurou ambocar Percibal Lowell.

Stória[eiditar | eiditar código-fuonte]

L astrónomo norte-amaricano Percibal Lowell fui un de sous ambestigadores mais dedicados, mas nada çcubriu. duoze anhos depuis de sue muorte, sou antigo ouserbatório, l Flagstaff, ne l Arizona, cuntratou un astrónomo mais moço para cuntinar l trabalho. Pluton fui çcubierto an Febreiro de 1930 pul moço Clyde Tombaugh, que na época tenie 24 anhos i cunseguiu retratá-lo.

Caratelísticas físicas[eiditar | eiditar código-fuonte]

Las caratelísticas físicas de Pluton son, an grande parte, çcoincidas, pus l planeta nano inda nun recebiu la bejita dua nabe spacial i la çtáncia de la Tierra deficulta ambestigaçones mais detalhadas.

Órbita[eiditar | eiditar código-fuonte]

Órbita de Pluton - perspetiba de la eclítica. Esta "bista lateral" de la órbita de Pluton (an burmeilho) amostra la sue fuorte anclinaçon orbital, an cumparaçon cula órbita mais normal de Netuno (an azul).
Órbita de Pluton - perspetiba polar. Esta "bista de cima" amostra cumo la órbita de Pluton (an burmeilho) ye menos circular que la de Netuno (an azul). Tamien demunstra cumo Pluton por bezes se aprossima mais de l Sol de l que Netuno. Las metades scuras de dambas las órbitas corresponden la posiçones ambaixo de la eiclítica.

La órbita de Pluton ye altamente anquemun, cumparada cula de l planetas de l sistema solar. La traslaçon destes al redror de l sol acuntece próssima a un plano eimaginário chamado "eclítica", cun órbitas quaije circulares. La órbita de Pluton, por outro lado, ye fuortemente anclinada arriba de la eclítica (até 17º) i scéntrica. Debido a la anclinaçon de la órbita, l periélio de Pluton queda bien arriba de la eiclítica (~8.0 UA). Esta alta eicentricidade faç cun que parte de la órbita daquel planeta nano seia mais próssima de l sol que la de Netuno.

Aparéncia[eiditar | eiditar código-fuonte]

La magnitude aparente de Pluton ye mais ténue de l que 14 m, rezon pula qual ye neçairo un telscópio para ouserbá-lo, de perferéncia cun 30 cm de abertura. Cun un diámetro angular de solo 0,15”, aparenta ser un oubjeto stelar mesmo cul uso de grandes telscópios. L planeta nano apersenta ua quelor castanha clara cun un ton lebe de amarielho.

Massa i dimensones[eiditar | eiditar código-fuonte]

Cumparaçon antre ls pares Tierra-Luna i Pluton-Caronte (ambaixo, a la dreita).

Mesmo muitas décadas passado sue çcubierta, la massa i l diámetro de Pluton cuntinórun a ser solo stimadas. Einicialmente, pensaba-se que era mui grande, cumparable al tamanho de la Tierra, mas, cul tiempo i ouserbaçones posteriores, las stimatibas fúrun dramaticamente rebistas para baixo.

La çcubierta de l sou satélite Caronte, an 1978, premetiu la detreminaçon de la massa de l sistema Pluton-Caronte por meio de la simples aplicaçon de la formulaçon newtoniana de la terceira lei de Kepler. L diámetro de Pluton fui finalmente medido quando l planeta nano fui oucultado por Caronte, i l sou disco agora puode ser resolbido por telscópios cul amprego de ótica adatatiba.

La massa de Pluton eiquibale a menos de 0,2 de la Luna, l que torna aquel astro nun único mui menor que qualquiera planeta mas tamien cun massa i dimensones menores de l que siete satélites: Ganímedes, Titana, Calisto, Io, la Luna, Ouropa i Triton. Por outro lado, Pluton ten l dobro de l diámetro (i duoze bezes la massa) de Ceres, ne l cintura de asteróides, i era l maior oubjeto coincido ne l cintura de Kuiper até la çcubierta de Éris an 2005.

Atmosfera[eiditar | eiditar código-fuonte]

La ténue atmosfera de Pluton cumpone-se porbablemente de nitrogénio, metano i monóxido de carbono, an eiquilíbrio cun nitrogénio sólido i carambelos de monóxido de carbono na superfice. A la medida que l planeta nano afasta-se de sou periélio (i de l sol), sue atmosfera tende a cungelar i a precipitar.

Satélites naturales[eiditar | eiditar código-fuonte]

Pluton i sues lunas.

Caronte[eiditar | eiditar código-fuonte]

{{artigo percipal|Caronte} } Caronte ye l maior de l trés satélites de Pluton i fui çcubierto por James Walter Christy an 22 de Júnio de 1978. La sue cumposiçon i dimensones son inda mui anciertas, debido a la çtáncia a que l par Pluton-Caronte se ancontra de la Tierra. Mas las mediçones feitas amóstran que Caronte ten un diámetro de cerca de 1.207 km.

Cumo se biu nas redadeiras décadas, todos ls planetas çtantes tenien mais satélites que se pensaba antes de l bolos spaciales, i nunca fui bejitado pul home. Antretanto, será bejitada pula misson spacial nó-tripulada New Horizons an júlio de 2015, para nuobas pesquisas.

D'acuordo cun las nuobas regras Caronte, l qual era cunsidrado un satélite de Pluton, perde la cundiçon de satélite i passa tamien a ser un "planeta", un plutono i un planeta nano. Cun esso, nós passamos a tener un sistema de planeta duplo orbitando al redror de l Sol.

Heidra[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ber artigo percipal: Heidra (satélite)

Fui çcubierta juntamente cun Nix an júnio de 2005, pula Eiquipe de Busca de Pluton de l telscópio spacial Hubble, cumpuosta por Hal La. Weaber, S. Alan Stern, Max J. Mutchler, Andrew J. Steffl, Marc W. Buie, William J. Merline, John R. Spencer, Eliot F. Young i Leslie A. Young. Las eimaiges de la çcubierta fúrun tiradas an 15 de maio i 18 de maio de 2005; ls satélites fúrun abistadas pula purmeira beç por Max J. Mutchler an 15 de júnio de 2005 i las çcubiertas fúrun anunciadas an 31 de outubre de 2005, depuis de cunfirmaçones oubtenidas por outras ouserbaçones. La luna fui chamada S/2005 P 1. L satélite orbita l baricentro de l sistema ne l mesmo praino que Caronte i Nix, a ua çtáncia de cerca de 65.000 kn. Defrente de outras satélites de Pluton, sue órbita ye solo aprossimadamente circular; sue scentricidade de 0,0052 ye pequeinha, mas seneficantemente defrente de zero. Sou período orbital de 38,2 dies. Ambora sou tamanho nun tenga sido medido diretamente, stima-se que la luna tenga un diámetro antre 40 km. Na época de la çcubierta, Heidra staba cerca de 25% mais brilhante de l que sue luna armana Nix, l que lebou a la suposiçon de que sou diámetro era cerca de 10% maior. Mas, ouserbaçones posteriores andicórun que las dues lunas éran aprossimadamente eiguales an brilho. Heidra parece ser spetralmente neutra, cumo Caronte i porbablemente Nix, mas defrente de Pluton, que ye abermelhado. Heidra será bejitada juntamente cun Pluton pula misson New Horizons,Heidra fui anunciado an 21 de júnio de 2006, na Circular 8723 de la UAI, cul nomeformal Pluton III. Eilha fui nomeada an houmenaige a la Heidra, l monstro que guardaba las augas de l mundo anferior de Pluton, na mitologie greco-romana.

Nix[eiditar | eiditar código-fuonte]

{{artigo percipal|Nix} } Fui çcubierto cun Heidra an júnio de 2005, la luna segue ua órbita circular ne l mesmo praino que Caronte. Sou período orbital ye de 24,9 dies. Ambora sou tamanho nun tenga sido medido diretamente, stima-se que la luna tenga un diámetro antre 40 km. Nix ten an média l mesmo brilho de Heidra, sugerindo que las dues lunas séian aprossimadamente de l mesmo tamanho. Pesquisas preliminares parecian apuntar que Nix era abermelhada cumo Pluton i defrente de las outras lunas, mas dados mais recentes amóstran que eilha ye cinza cumo ls outros satélites. Nix será bejitada a la par cun Pluton pula misson New Horizons, an 2015. Nix ye l nome de la antiga diusa griega de la nuite, a quien ls própios diuses de l Oulimpo temian i respeitában. Era tamien la mai de Éris.

Curjidades[eiditar | eiditar código-fuonte]

  • Se ls houmanos bibíssen ne l tiempo de Pluton, nunca chegarian al purmeiro anibersário. L planeta cumpleta sue órbita al redror de l Sol ua beç la cada 248 anhos terrestres.
  • La fuorça de la grabidade an Pluton ye tan fraca que un home de 70 kg na tierra pesarie solo 4 kg an Pluton.
  • An Pluton, nun ye possible respirar. Para alhá de l friu ansuportable, Pluton ten ua atmosfera mui fina de moléculas de nitrogénio, cun bruxedos de Monóxido de Carbono i metano. Quando l planeta se çtáncia de l Sol, la atmosfera cungela a la par cula superfice outra beç.
  • Pluton ye un de ls únicos planetas que ruodran subre sou eixe horizontal. Ourano ye l outro. Un die an Pluton eiquibale a 6,4 dies terrestres.
  • Un senhal de rádio trasmetido na belocidade de la Luç lieba cerca de quatro horas i meia para ir de la Tierra a Pluton.
  • La órbita de Pluton an torno de l Sol stá an ressonáncia 3:2 cula órbita de Netuno. Esso garante que, mesmo cula porjeçon de las órbitas na eiclítica se cruzando, ls dous astros nunca se aprossíman.

Refréncias[eiditar | eiditar código-fuonte]

  1. JPL/NASA (22 de abril de 2015). «What is a Dwarf Planet?». Jet Propulsion Laboratory. Cunsultado an 19 de janeiro de 2022 
  2. John Lewis, eid. (2004). Physics and chemistry of the solar system 2 eid. [S.l.]: Elsevier. p. 64 
  3. «Plutoid chosen las name for Solar Systen oubjets like Pluto». Union Astronómica Anternacional (News Release - IAU0804). 11 de júnio de 2008, Paris  Parâmetro desconhecido |acessdata= ignorado (ajuda); Cunsulte data an: |data= (ajuda)
  4. .com/Noticias/Ciencia/0,,MUL92943-5603,00.html «Pluton ye rebaixado i deixa de ser planeta» Cunsulte valor |url= (ajuda). G1. 24 de agosto de 2007  Parâmetro desconhecido |acessdata= ignorado (ajuda)