Pedro Nunes

Ourige: Biquipédia, la anciclopédia lhibre.

Modelo:Formatar refréncias

 Nota: Pa outros segneficados, cunsulta Pedro Nunes (zambiguaçon).
Pedro Nuns
Pedro Nuns. png
Nacimiento 1502
Muorte 11 de agosto de 1578 (76 anhos)
Nacionalidade Pertués
Campo(s) Matemática

'Pedro Nuns' (Alcácer de l Sal, Modelo:DtlinkCoimbra, Modelo:Dtlink), cul nome latenizado Petrus Nonius, fui un matemático pertués.[1]

Fui un de ls maiores bultos científicos de l sou tiempo. Cuntribuiu decesibamente pa l zambolbimiento de la nabegaçon teórica, tenendo-se dedicado, antre outros, als porblemas matemáticos de la cartografie. Fui inda ambentor de bários strumientos de medida, ancluindo l "anielho náutico"[2], l "strumiento de selombras"[3], i l nonho (nonius, l sou subrenome an latin).

Traduziu pa la léngua pertuesa l Tratado de la Sfera de Johannes de Sacrobosco (1537), ls capítulos eniciales de las Nuobas Teóricas de ls Planetas de Georg bon Peuerbach (por bezes referido cumo Jorge Purbáquio) i l libro purmeiro de la Geografie de Ptolomiu.[4]

An 1544 fui-le cunfiada la cátedra de matemática de la Ounibersidade de Coimbra, la maior çtinçon que se podie cunferir, ne l paíç, a la época, a un matemático.

Susisten inda hoije dúbedas subre l'ourige fameliar de Pedro Nuns. Judiu ó nó, l cierto ye que ls sous nietos Maties Pereira i Pedro Nuns Pereira fúrun detidos, anterrogados i cundenados pul Santo Oufício, sob l'acusaçon de judaísmo. L purmeiro stubo detido de 31 de Maio de 1623 a 4 de Júnio de 1631; l segundo, an Lisboua, de 6 de Júnio de 1623 a 1632.

Biografie[eiditar | eiditar código-fuonte]

L'anfáncia de Pedro Nuns ye pouco coincida. Studou na Ounibersidade de Salamanca talbeç de 1521 a 1522, i na Ounibersidade de Lisboua (que mais tarde bieno a ser trasferida para Coimbra, trasformando-se na Ounibersidade de Coimbra) adonde oubtebe la graduaçon an medecina an 1525[5]. Ne l seclo XVI la Medecina recorria a la Astrologie, benido assi a dominar las deciplinas de Astronomie i Matemática. Mais tarde prosseguiu ls sous studos de Medecina, mas tamien lecionou bárias deciplinas na Ounibersidade de Lisboua, ancluindo Moral, Filosofie, Lógica i Metafísica. Quando, an 1537, l'ounibersidade retornou para Coimbra, el trasferiu-se pa la refundada Ounibersidade de Coimbra para lecionar matemática, cargo que mantebe até 1562. A la época, esta era ua deciplina nuoba naqueilha anstituiçon, tenendo sido criada cul antuito de fornecer las anstruçones técnicas neçairas pa la nabegaçon, que se tornara un tópico bital ne l paíç, a la época. La matemática tornou-se ua deciplina andependiente an 1544.

Para alhá de se dedicar al ansino, fui nomeado Cosmógrafo Rial an 1529 i tornou-se l purmeiro Cosmógrafo-mor de l Reino an 1547, cargo qu'eiserceu até sou falecimiento.

An 1531, João III de Pertual ancarregou-lo de l'eiducaçon de ls sous armanos mais nuobos, Luís i [[Anrique I de Pertual|Anrique] ]. Anhos depuis, fui tamien respunsable pula eiducaçon de l nieto de l rei (i feturo rei), Sabastian.

Ye possible que durante la sue stadie an Coimbra, Christopher Clabius tenga assistido a las aulas de Pedro Nuns, sendo assi anfluenciado pul sou trabalho.

Cuntribuiçones[eiditar | eiditar código-fuonte]

Nónio ouriginal de Pedro Nuns

Pedro Nuns bibeu nun período de trasiçon, adonde la ciéncia mudou dua índole teórica (i adonde l percipal papel de ls cientistas era comentar ls trabalhos de ls outores precedentes), pa la probison de dados spurmentales, ambos cumo forma d'anformaçon i método de cunfirmar las teories eisistentes. Nuns fui, arriba de todo, un de ls radadeiros grandes comentadores, cumo mostra l sou purmeiro trabalho publicado, mas tamien reconhecie l'amportança de la spurmentaçon.

Nuns acraditaba que l coincimiento científico debie ser partilhado. Assi, l sou trabalho ouriginal fui ampresso an trés lénguas defrentes: pertués, latin - para atingir la quemunidade académica ouropeia -, i inda un (Libro d'algebra en arithmetica y geometrie) an spanhol, l que fui cunsidrado surprendente por alguns storiadores, dado que la Spanha era anton l percipal adbersairo de Pertual ne l domínio de ls mares.

Mui de l sou trabalho stá relacionado cula nabegaçon. Fui el l purmeiro a perceber por qu'un nabio que mantebisse ua rota fixa nun cunseguirie nabegar atrabeç dua circunferéncia, l camino mais cúrtio antre dous puntos na tierra, mas deberie antes seguir la "linha de rumo" por un rota an spiral chamada loxodrómica. A posterior ambençon de ls logaritmos permitiran la Gottfried Leibniç stablecer la eiquaçon algébrica pa la loxodrómica.

Ne l sou Tratado an Defenson de la Carta de Marear, 300 anhos antes de Mauritus Cornelius Scher, argumenta qu'ua carta náutica deberie tener circunferéncias paralelas i meridianos zenhados cumo linhas retas. El tamien mostraba-se capaç de resulber todos ls porblemas qu'esto causaba, ua situaçon que durou até Gerardo Mercator zambolber la chamada "projeçon de Mercator", sistema que ye ousado até hoije[6].

Ye ne l mesmo "Tratado de Defenson de la Carta de Marear" que Pedro Nuns salta las nabegaçones pertuesas: "I fazirun l Mar tan suolo, que nun hai hoije quien ouse dezir qu'achasse outra beç algua pequeinha Ilha, alguns Baixos ó sequiera algun Penedo, que por nuossas nabegaçones nun seia yá çcubierto".

Nuns debruçou-se subre bários porblemas práticos de nabegaçon respeitantes a la correçon de la rota, al mesmo tiempo que tentaba zambolber métodos mais percisos para detreminar la posiçon dun nabio. Ls sous métodos para detreminar las latitudes i corregir ls zbios de las agulhas magnéticas fúrun ampregados cun sucesso por D. João de Castro nas sues biaiges la Goa i al mar Burmeilho.

El criou l nonho para melhorar la percison de ls strumientos. La sue adataçon al quadrante fui outelizada por Tycho Brahe que, assi i todo, l cunsidraba demasiado cumplexo. Mais tarde fui aperfeiçoado por Pierre Bernier pa la sue forma atual.

Pedro Nuns tamien trabalhou an dibersos porblemas macánicos, dun punto de bista matemático. El fui probabelmente l radadeiro grande matemático a fazer aperfeiçoamientos seneficatibos al sistema de Ptolomiu (un modelo geocéntrico), assi i todo esso perdiu amportança debido al nuobo modelo de Nicolau Copérnico, l heliocéntrico, que l sustituiu.

Nuns conheciu l trabalho de Copérnico, mas solo le fizo ua pequeinha refréncia ne ls sous trabalhos publicados, afirmando qu'era un matematicamente correto. Al fazer esto, aparentemente starie a eibitar oupinar subre la queston se serie la Tierra ó l Sol l centro de l sistema.

El tamien resolbiu l porblema d'ancontrar l die cul menor crepúsclo, para qualquiera posiçon, bien cumo la sue duraçon. Este porblema per se nun tenerie grande amportança, mas sirbe para demunstrar l génio de Nuns, ousado mais dun seclo depuis por Johann i Jakob Bernoulli cun menos sucesso. Eilhes cunseguiran ancontrar la soluçon pa l menor die, mas nun cunseguiran detreminar la sue duraçon, possiblemente porque perdírun-se an detalhes de cálclo defrencial, qu'era un campo recente de la matemática naquel tiempo. Esto tamien mostra que Pedro Nuns era un pioneiro na resoluçon de porblemas de mássimos i mínimos, que solo se popularizórun ne l seclo seguinte, cul uso de l cálclo defrencial.

An Agosto de 2009, la Fundaçon Calouste Gulbenkian i la Academie de Ciéncias de Lisboua (re)publicórun las obras cumpletas de Pedro Nuns. [7]


Obras[eiditar | eiditar código-fuonte]

Traduçones comentadas i spandidas[eiditar | eiditar código-fuonte]

Trabalhos ouriginales[eiditar | eiditar código-fuonte]

  • Tratado an defenson de la carta de marear (1539)
  • Tratado subre ciertas dúbedas de la nabegaçon (1547)
  • De crepusculis (Subre l Crepúsclo) (1542)
  • D'erratis Orontii Finei (Subre ls erros de Orontii Finei) (1546)
  • Petri Nonii Salaciensis Oupera, (1566). Spandido, corrigido i reditado cumo D'arte adque ratione nabigandi an 1573.
  • Libro d'algebra en arithmetica y geometrie

Houmenaiges[eiditar | eiditar código-fuonte]

  • L'efígie de Pedro Nuns aparecie nas antigas moedas de 100 scudos.
  • L'asteróide [[5313 Nuns] ] fui batizado an sue honra.

Refréncias

Vibliografie[eiditar | eiditar código-fuonte]

  • Mouron, Ronaldo Rogério de Freitas: Dicionário de las Çcubiertas, Pergaminho, Lisboua, 2001, ISBN 979-711-402-4
  • Dies, J. S. de la Silba: Ls çcubrimientos i la porblemática cultural de l seclo XVI (3rd ed.), Persença, Lisboua, 1988

Ligaçones sternas[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ber tamien[eiditar | eiditar código-fuonte]