Johann Wolfgang von Goethe

Ourige: Biquipédia, la anciclopédia lhibre.
Esta páigina ó cacho fui traduzida outomaticamente i percisa de ser rebista por un falante natibo de mirandés. Se sabes bien mirandés ajuda la Biquipédia rebendo este artigo. Apuis de la rebison apaga esta marca. Oubrigado!
Johann Wolfgang von Goethe
Nacimiento 28 de agosto de 1749
Frankfurt an Main
Muorte 22 de márcio de 1832 (82 anhos)
Weimar
Nacionalidade Almanha Alman
Johann Wolfgang von Goethe

Johann Wolfgang von Goethe (Frankfurt an Main, 28 de Agosto de 1749Weimar, 22 de Márcio de 1832) fui un scritor alman i pensador que tamien ancursionou pul campo de la ciéncia. Cumo scritor, Goethe fui ua de las mais amportantes figuras de la lhiteratura almana[1] i de l Romantismo ouropeu, ne ls finales de l seclo XVIII i ampeços de l seclo XIX. Juntamente cun Friedrich Schiller fui un de ls lhíderes de l mobimiento lhiterairo romántico alman Sturn und Drang. De sue basta porduçon fázen parte: romances, peças de triato, poemas, scritos outobiográficos, reflexones teóricas nas árias d'arte, lhiteratura i ciéncias naturales. Para alhá desso, sue correspondéncia eipistolar cun pensadores i personalidades de la época ye grande fuonte de pesquisa i análeze de sou pensamiento. Atrabeç de l romance Ls sofrimientos de l moço Werther, Goethe tornou-se famoso an to la Ouropa ne l'anho de 1774. Mais tarde, cul amadurecimiento de sue porduçon lhiterária, i anfluenciado pul tamien scritor alman Friedrich Schiller, Goethe se tornou l mais amportante outor de l Classicismo de Weimar. Goethe ye até hoije cunsidrado l mais amportante scritor alman, cuja obra anfluenciou la lhiteratura de to l mundo.

Bida[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ourige[eiditar | eiditar código-fuonte]

Johann Wolfgang von Goethe naciu an 28 d'agosto de 1749 an Frankfurt an Main, Almanha. Era l filho mais bielho de Johann Caspar Goethe. Home culto, jurista que nun eiserceu la profisson, Caspar bebia de ls rendimientos de sue fertuna. La mai de Goethe, Catharina Eilisabeth Goethe (17311808), procedie dua família de poder eiquenómico i posiçon social. Casou-se als 17 anhos i tubo outros filhos, de ls quales solo ua benira a chegar a l'eidade adulta.

Eiducados, einicialmente, pul própio pai i, depuis, por tutores cuntratados. Goethe i l'armana recebírun ua ampla eiducaçon qu'ancluía l studo de francés, anglés, eitaliano, lhatin. Griego, ciéncias, religion i zeinho. Goethe tubo aulas de bioloncelo i pianho, para alhá de beilado i eiquitaçon. L cuntato cula lhiteratura se dou zde l'anfáncia, atrabeç de las stórias cuntadas por sue mai i de la lheitura de la Bíblia. A la família pertencie ua biblioteca que cuntenie mais de 2 mil belumes.

Mocidade: Studos i purmeiras porduçones lhiterárias[eiditar | eiditar código-fuonte]

Por decison de sou pai, Goethe ampeçou ls studos na Faculdade de Dreito de Leipzig an 1765, mostrando-se, mas pouco antressado. Goethe dedicou-se mais a las aulas de zeinho, xilograbura i grabura an metal, i aprobeitaba la bida lhoinge de la casa de ls pais antre triatos i nuites na boemia. Acometido por ua malina, possiblemente tuberculose, boltou pa la casa de ls pais. An 1769 Goethe publicou sue purmeira antologie, Neue Lhieder.

An 1768, retorna para Frankfurt la fin de recuperar la salude deblitada. Anquanto se recupera, dedica-se la lheituras, spriéncias cun alquimia i astrologie. Nesse mesmo anho, Goethe scribe sue purmeira quemédia: Die Mitschuldigen. An abril de 1770 buolta als studos de dreito, agora an Strasburgo, Alsácia, dessa beç mostrando-se mais antressado. Durante esse período, conheciu Johann Gottfried Heirder. Teólogo i studioso de las artes i de la lhiteratura, Heirder anfluenciou Goethe trazendo a el lheituras cumo Homero, Shakespeare i Ossian assi cumo l cuntato cula poesie popular (Bolkspoesie).

Nesse período, Goethe screbia poemas la Friederike Brion, cula qual mantenie un romance. Esses, mais tarde, quedórun coincidos cumo Sesenheimer Lhieder. Neilhas yá se spressa fuortemente l'ampeço dua nuoba porduçon lhiterária lhírica.

Ne l berano de 1771, Goethe lhicencia-se na faculdade de dreito.

Sturn und Drang (Tempestade i Ímpeto)[eiditar | eiditar código-fuonte]

De buolta la Frankfurt, Goethe trabalha sin mui ánimo an sou scritório d'adbocacie, dando maior amportança a la poesie. Al fin de 1771 screbiu Geschichte Gottfriedenes von Berlichingen mit dar eisernen Hand, que bieno a ser publicado dous anhos depuis sob l títalo Götç Bon Berlichtungen (L cabalheiro de la mano de fierro). La peça bieno a baler cumo la purmeira obra de l mobimiento Sturn und Drang (Tormienta i Ímpeto).

An 1772 Goethe mudou-se para Wetzlar, a pedido de l pai, para trabalhar na sede de la corte de la justícia amperial. Alhá conheciu Charlotte Buff, noiba de sou colega Johann Christian Kestner, por quien se apaixonou. L scándalo dessa peixon oubrigou-lo a deixar Wetzlar. Un anho i meio depuis, an 1774, Goethe publica Die Lheiden ç Jungen Werther (Ls sofrimientos de l moço Werther). Cun esse romance Goethe tornou-se debrebe coincido an to la Ouropa.

L período antre sou retorno de Wetzlar i la partida a la Weimar fui un de ls mais pordutibos de sue carreira. Para alhá de Werther, Goethe screbiu, antre outros, poemas que se tornórun eisemplares de sue obra cumo Prometheus, Ganymed i Mahomets Gesang, para alhá de peças cumo Clabigo (Clabigo),Stella, i outras mais cúrties cumo Götter, Heilden und Wieland. Nesse período Goethe ampeça l porjeto de sou mais coincido scrito,Faust (Fausto).

Goethe an Weimar[eiditar | eiditar código-fuonte]

An 1775, Carlos Augusto heirda l gobierno de Saxe-Weimar-Eisenach i cumbida Goethe a bejitar la Weimar, capital de l ducado. Çpuosto la çfrutar ls prazeres de la corte, Goethe aceita l cumbite i acaba por mudar-se para Weimar. An pouco tiempo la populaçon l'acusa de zancaminhar l príncepe, que por sue beç reage i faç Goethe cumprometer-se cun setores de l gobierno. Goethe passa anton, cumo menistro, a eisercer alguns serbícios admenistratibos, cumo anspecionar minas i eirrigaçon de l tierra, antre outros. Goethe bibeu até 1786 na cidade, adonde bieno a eisercer dibersas funçones político-admenistratibas. An Weimar, Goethe bibiu un afetuoso remanse cun Charlotte von Stein, de l qual restórun decumentados mais de 2 mil cartas i belhetes.

Cul trabalho diairo na admenistraçon de la cidade restaba-le pouco tiempo para sue prática poética. Nesse período Goethe trabalha na scrita an prosa de Iphigenie auf Tauris (Ifigénia an Táuride), para alhá de Eigmont, Torquarto Tasso i Wilheln Meister, i de ls poemas Wandrers Nachtlied, Grenzen dar Menschheit i De las Göttliche.

Por buolta de 1780, Goethe passa a acupar-se sistematicamente cun pesquisas na ária de las ciéncias naturales. Sou antresse demunstrou-se percipalmente nas árias de geologie, botánica i osteologie. Ne l mesmo anho, juntamente cun Heirder, torna-se nembro dua sociadade secreta, ls Eilluminati (coincida cumo Maçonarie Eiluminada, zaparecida pul gobierno de la Babiera an 1787), qu'alcança grande prestígio antre las elites ouropeias.

Biaige a la Eitália[eiditar | eiditar código-fuonte]

Goethe staba cada beç mais ansastifeito cun trabalho na admenistraçon pública i sou relacionamiento cun Charlotte se çgastou. Goethe antrou an crise cun relaçon al rumo tomado por sue bida. Por cunta desso, an 1786, partiu sin pré-abiso pa la Eitália usando un pseudónimo, eibitando assi ser reconhecido, yá que na época yá habie se tornado un outor famoso. Goethe passou por Berona, Beneza, Lhago di Garda, até chegar la Roma, adonde permanece até 1788, tenendo tamien bejitado nesse meio tiempo Nápoles i Sicília. An abril daquel anho, Goethe deixou Roma i chegando dous meses depuis de buolta an Weimar.

Na Eitália, Goethe conheciu i ancantou-se pulas custruçones i obras d'arte de la antiguidade clássica i de l Renacimiento, admiraba an special ls trabalhos de Rafael i Andrea Palladio. Alhá se dedicou al zeinho, decidindo-se mas pula profisson de poeta. Antre outras cousas Goethe bersificou nesse período Iphigenie auf Tauris (Ifigénia an Tauride), finalizou Eigmont, duoze anhos passado l'ampeçado de la scrita desse, i dou prosseguimiento a Tasso.

La biaige fura para Goethe ua spriéncia restablecedora.

Classicismo de Weimar[eiditar | eiditar código-fuonte]

De buolta la Weimar, traba amisade cun frau Schopenhauer, mai de l filósofo Arthur Schopenhauer. Poucas sumanas passado l retorno, Goethe conhece Christiane Bulpius, ua mulhier de 23 anhos, d'ourige simples, sin prestígio social. Mesmo cula pouca aceitaçon de la sociadade weimarense, Goethe i Christiane casan-se an 1806, mesmo anho que la cidade fui ambadida puls franceses an ocasion de la Reboluçon Francesa. L casal permaneciu junto até la muorte deilha an 1816.

Goethe assume cargos d'anfluéncia política nas árias de cultura i científica. De 1791 la 1817 Goethe dirigiu l triato de Weimar, antes dirigira la scuola de zeinho. A la par Goethe era nembro cunselheiro na Ounibersidade de Jena, adonde conheciu, antre outros, Friedrich Schiller, Georg Heigel i Friedrich Schelling.

An 1794, ampeça amisade cun Friedrich von Schiller, que passa tamien a residir an Weimar. Essa amisade antre ls dous grandes scritores ye celebrada cumo un de ls maiores momientos de la lhiteratura almana.

Ciéncias naturales i poesie[eiditar | eiditar código-fuonte]

An 1806, Weimar ye ambadida puls franceses i Goethe casa-se cun Christiane Bulpius.Ne ls anhos posteriores a la sue biaige a la Eitália, Goethe ampenhaba-se an pesquisas nas ciéncias naturales. An 1790 el publica obra chamada Bersuch die Metamorphose dar Pflanzen zu erklären, i ampeça sue pesquisa subre las quelores, assunto al qual se dedicou até la fin de sue bida.

Las obras de la década de 1790 fázen parte Römische Eilegien, ua coleçon de poemas eróticos a la maneira clássica subre la peixon de Goethe por Christiane. De la biaige a la Eitália benirun ls Benetiatischen Eipigrame, poemas satíricos subre la Ouropa de la época. Goethe screbiu tamien ua série de comédies satirizando la Reboluçon Francesa: Dar Groβ-Cophta (1791), Dar Burgergeneral (1793), i l fragmiento Die Aufgeregten (1793).

An 1794 Schiller cumbida Goethe para colaborar na rebista d'arte i cultura: Die Horen. Goethe aceita l cumbite i a partir dende ampeça-se ua aprossimaçon antre ls dous anteletuales, que resultou nua íntema amisade. Ambos zaprobában la Reboluçon i apoiában la stética de l'antiguidade clássica cumo eideal artístico.

Cumo resultado de sues çcussones a respeito de ls fundamientos stéticos de l'arte, Schiller i Goethe zambolbírun eideias artísticas que dórun ourige al Classicismo de Weimar.

Nesse período, Schiller cumbence Goethe a retomar la scrita de Faust (Fausto) i acumpanha l nacimiento de Wilheln Meister Lhehrjahre (Ls anhos de daprendizaige de Wilheln Meister). Para alhá dessas obras, Goethe scribe ne l mesmo período Unterhaltungen deutscher Ausgewanderten i l épico scrito an heixámetro clássico Heirmann und Dorothea.

An 1805, anterfire para que Heigel seia nomeado porsor na Ounibersidade de Berlin. La muorte de Schiller nesse mesmo anho, grande perda pa l'amigo Goethe,

An 1808, Napoleon cundecora Goethe, ne l Cungresso de Erfurt, cula grande cruç de la Lhegion de la Honra. D'acuordo cun sue correspondéncia, subretodo ls registros Eckermann, sou amigo, Goethe quedou bastante aturdido cula Reboluçon Francesa. Proba desso, ye la segunda parte de Fausto, publicada postumamente, cunforme carta al amigo, al qual dezie para solo se abrir l pacote passado sue muorte, nun perfundo lhamiento, prebendo que sue lhiteratura serie deixada ne l squecimiento.

Nesse período Goethe, ancursiona pula ciéncia i publica alguas obras a esse respeito. La Teorie de las Quelores ye publicada an 1810.

Radadeiros anhos de l poeta[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ne ls anhos que seguiran la muorte de Schiller Goethe queda malo dibersas bezes. An 1806, anho an que Goethe casa-se cun Christiane Bulpius, Weimar ye ambadida pulas tropas de Napoleon. Atormentado culs acuntecimientos, Goethe bibe ua fase pessimista. Desta época probén sou redadeiro remanse, Die Wahlberwandschaften, de 1809. Un anho depuis Goethe ampeça a screbir sue outobiografie i publica Farbenlehre (De la teorie de las quelores).

Un anho passado la muorte de a mulhier (1816), Goethe ourganiza sous scritos i publica ls trabalhos: Geschichte meines botanischen Studiums (1817), Wilheln Meister Wanderjahre (1821) i Zur Naturwissenschaft uberhaut (1824). An 1823, Jean-Pierre Eckerman torna-se secretairo de Goethe i l'ajuda na rebison i publicaçon de scritos até sue muorte. Las cumbersaçones cun Eckerman son fruito dessa relaçon.

Durante esse período Goethe dedicaba-se a la scrita de Faust, que bieno a finalizar, passado 16 anhos de trabalho, an 1830. Als 82 anhos, an 22 de márcio de 1832, Goethe muorre na cidade de Weimar.

An 1816, sue mulhier Christiane muorre. Nesse anho i ne l seguinte publica Italianischen Reise (1817) (Biaige a la Eitália), diairo i reflexones de sue biaige, an dues partes, respetibamente.

Goethe muorre an Weimar, an márcio de 1832, als 82 anhos.

Recepçon de l'obra[eiditar | eiditar código-fuonte]

Goethe se torna coincido an to la Ouropa na ocasion de la publicaçon de Ls Sofrimientos de l Moço Werther. Yá ne l seclo XIX, Goethe torna-se parte de l cánone lhiterairo, sendo parte de l curriclo scolar zde 1860.

Goethe fui aclamado génio ne l Segundo Reich i sues eideias fúrun fundamentales pa l'anstauraçon de la República de Weimar passado la Purmeira Guerra Mundial. Yá ne l na Almanha Nazista, sue obra fura deixada de lhado, pus sues eideias houmanistas nun cotában cula eideologie fascista.

Curjidades[eiditar | eiditar código-fuonte]

Modelo:Trebia

  • L "método" goetheano d'análeze fenomenológica nun se restringie a la botánica, mas tamien abrange la teorie de l coincimiento i la de las quelores. Ne l'ampeço de l seclo XX, l filósofo austro-húngaro Rudolf Steiner fondou la Ciéncia Spritual, ó Antroposofia, anspirado ne l método d'ouserbaçon de ls fenómenos zambolbido por Goethe (ne l qual la parte subjetiba de l'ouserbador ye tamien cunsidrada).
  • Goethe passou anhos oubcecado pula obra De la Teorie de las Quelores, an que propunha ua nuoba teorie de las quelores, an ouposiçon a la teorie de Newton. Essa obra por mui tiempo fui deixada de lhado, an buona parte debido a la maneira biolenta pula qual pretende probar que Newton staba errado. Goethe fizo dibersas ouserbaçones corretas subre la natureza de las quelores, specialmente subre l'aspeto de la percepçon emocional i psicológica, que seran retomadas anhos mais tarde pula scuola de la Gestalt i nun fíren la teorie de Newton, mas tentou justificá-las cun argumientos falhos. Esses argumientos fazirun nel caer an çcrença na quemunidade científica.

Percipales obras[eiditar | eiditar código-fuonte]

  • Götz von Berlichingen - 1773
  • Prometheus (poesie) – 1774
  • Die Leiden des Jungen Werther1774
  • Clavigo1774
  • Egmont1775
  • Iphigenie auf Tauris1779
  • Torquato Tasso1780
  • Wilhelm Meister LehrJahre1795
  • Hermann und Dorothea1798
  • Faust – 1806
  • Las afenidades eiletibas1809

Testos traduzidos pa Pertués[eiditar | eiditar código-fuonte]

GOETHE, Wolfgang. L cabalheiro de a mano de fierro (Götz von Berlichingen). Trad. Armando Lhopo Simeon. Lhisboua: Eidiçones Ultramar, 1945.

___. Eigmont; Tragédia an cinco atos. Trad. Hamilcar Turelli. San Paulo: Melhoramientos, 1949.

___. Clabigo; Tragédia. Trad. Carlos Alberto Nuns. San Paulo: Melhoramientos, 1949.

___. Ifigénia an Táuride; Drama. Trad. Carlos Alberto Nuns. San Paulo: Anstituto Hanes Staden, 1964.

____. Mimórias: Poesie i Berdade. Traduçon de Lheonel Ballandro. Brasília: Eiditora de la Ounibersidade de Brasília / HUCITEC, 1986. ____. Ls anhos de daprendizado de Wilheln Meister. Traduçon: Nicolino Simone Nieto. San Paulo: Ansaio, 1994.

___. Torquato Tasso: un drama. Traduçon de João Barrento. Prefácio de Marie Filomena Molder Lhisboua: Reloijo D'auga, 1999.

____. Scritos subre lhiteratura. Seleçon i Traduçon: Pedro Sussekind. Riu de Janeiro: 7 Lhetras, 2000.

___. Fausto zero. Trad. Christine Röhrig. San Paulo: Cosac & Naify, 2001.

___. Fausto i Werther. Trad. Alberto Maximeliano. San Paulo: Nuoba Cultural, 2002.

___. Fausto I: Ua tragédia (Purmeira parte). Apersentaçon, comentairos i notas de Marcus Mazzari. Trad. Jenny Klabin Segall. Eidiçon bilíngue. San Paulo: Eiditora 34, 2004.

___. Fausto. Trad. Agostico D'Ornellas. San Paulo: Martin Claret, 2004. [anclui la Purmeira i Segunda Partes de Faust]

___. Scritos subre arte. Antroduçon, traduçon i notas de Marco Aurélio Werle. San Paulo: Associaçon Eiditorial Houmanitas / Ampresãoficial, 2005.

____. L Daprendiç De Bruxo. Traduçon: Mónica Rodrigues de la Cuosta. San Paulo: Cosac Naify, 2006.

___. Fausto II: Segunda parte de la tragédia. Apersentaçon, comentairos i notas de Marcus Mazzari. (Trad. Jenny Klabin Segall. Eidiçon bilíngue. San Paulo: Eiditora 34, 2007.

____. Ls Sofrimientos De l Moço Werther. San Paulo: Martines Eiditora, 2007.

____. Las Afenidades Eiletibas. Traduçon: Lheonardo Froes. San Paulo: Nuoba Alexandria, 2008.

____. Scritos Subre Arte. Traduçon: Marco Aurélio Werle. San Paulo: Eimesp, 2008.

____. Trilogie De la Paixao. Eidiçon Bilíngue. Traduçon: Erlon José Paschoal. Porto Alegre: L&PM Eiditores, 2009.

____. Ls anhos de daprendizado de Wilheln Meister. San Paulo: Eiditora, 34, 2009.

Citaçones[eiditar | eiditar código-fuonte]

Fausto

"Se you me acosto nunca an fofa cama,
cuntente i an paç, que nesse anstante you morra!
Se ua solo beç cun falsas lhoubaminhas
chegares por tal arte a alucinar-me
que you me agrade a mi própio; se baleres
a catibar-me cun deleites fríbolos,
súbito la luç de la bida se me apague.
Bai! quieres apostar?"

Quadro V, Cena I - Traduçon António Feliciano de Castilho[2]

Refréncias

Bibliografie[eiditar | eiditar código-fuonte]

  • Seehafer, Klaus: Johann Wolfgang Von Goethe. Dichter, Naturforscher, Staatsmann. 1749-1832. Bonn, 1999

Ber tamien[eiditar | eiditar código-fuonte]

Lhigaçones sternas[eiditar | eiditar código-fuonte]

Modelo:Romantismo

Ls outros porjetos Wikimedia tamien ténen material subre este tema:
Wikiquote Citaçones ne l Wikiquote
Wikisource Testos oureginales ne l Wikisource
Commons Eimaiges i média ne l Commons