Fonso I de Pertual

Ourige: Biquipédia, la anciclopédia lhibre.
Esta páigina ó cacho fui traduzida outomaticamente i percisa de ser rebista por un falante natibo de mirandés. Se sabes bien mirandés ajuda la Biquipédia rebendo este artigo. Apuis de la rebison apaga esta marca. Oubrigado!

Modelo:Zambiguaçon-rediret

D. Afonso I
Monarca de Pertual

Orde: 1.º Monarca de Pertual
Cognome(s): L Cunquistador
Ampeço de l Reinado: 5 de Dezembro de 1143
porclamado Rei em 1139
Fin de l Reinado: 6 de Dezembro de 1185
Aclamaçon: 1139
Predecessor(la): Nanhun (Fundaçon da nacionalidade)
Sucessor(la): D. Sancho I
Pai: D. Anriqueç, Conde de Portucale
Mai: D. Tresa, Anfanta de Lhion
Data de Nacimiento: 1109 (?)
Lhocal de Nacimiento: Guimarães, Biseu ó Coimbra
Data de Muorte: 6 de Dezembre de 1185
Lhocal de Muorte: Coimbra
Lhocal de Antierro: Mosteiro de Santa Cruz, Coimbra
Cunsurte(s): D. Mafalda de Sabóia ou D. Matilde de Sabóia
Príncepe Hardeiro: Anfante D. Henrique (filho; 1147-1157)
Anfante D. Sancho (filho; 1157-1185)
Dinastie: Borgonha (Afonsina)

D. Fonso I, mais coincido pul sou nome de conde, Don Fonso Anriqueç, an pertués D. Afonso I ó D. Afonso Henriques (1109 (?) — 6 de Dezembre de 1185) fui l purmeiro rei de Pertual, cunquistando la andependéncia pertuesa an relaçon al Reino de Lhion an 1143 ne l tratado de Çamora.

An birtude de las sues múltiplas cunquistas, qu'al lhongo de mais de quarenta anhos mais que duplicórun l território que l sou pai le habie lhegado, fui cognominado L Cunquistador; tamien ye coincido cumo L Fundador i L Grande. Ls muçulmanos, an senhal de respeito, chamórun-le Ibn-Arrik («filho de Anrique» , traduçon lhiteral de l patronímico Anriqueç) ó El-Bortukali («l Pertués»).

Data i lhocal de nacimiento[eiditar | eiditar código-fuonte]

Fonso Anriqueç era filho de Anrique de Borgonha, Cunde de Portucale i de l'anfanta Tresa de Lhion. Hai quien defenda qu'era filho de Eigas Moniç.[1] La data i lhocal de l sou nacimiento nun stan detreminados de forma einequíboca. Hoije an die, la data que reúne maior cunsenso apunta pa l'anho de 1109. Almeida Fernandes, outor de l'heipótese qu'andica Biseu cumo lhocal de nacimiento de D. Fonso Anriqueç refire la porbablidade de tener nacido an Agosto[2][3] anquanto outros outores, baseando-se an decumientos que remontan al seclo XIII refíren la data de 25 de Júlio de l mesmo anho. Inda assi, yá fúrun defendidas outras datas i lhocales pa l nacimiento de l purmeiro rei de Pertual, cumo l'anho de 1106 ó de 1111 (heipótese abançada por Alexandre Heirculano passado la sue lheitura de la "Crónica de ls Godos").[4] Tradecionalmente, acradita-se que terá nacido i sido criado an Guimarães, adonde bibiu até 1128. Outros outores, inda, reféren Coimbra cumo lhocal probable pa l sou nacimiento[5]

Chubida al trono[eiditar | eiditar código-fuonte]

L Castielho de Guimarães

An 1120, Fonso tomou ua posiçon política ouposta a la de la mai (qu'apoiaba l partido de ls Trabas), sob la direçon de l arcebispo de Braga D. Paio Mendes. Este, fuorçado a eimigrar, lhebou cunsigo l'anfante qu'an 1122 se armou cabaleiro an Tui.

Restablecida la paç, bultórun al cundado. Antretanto, nuobos ancidentes porbocórun l'ambason de l Cundado Portucalense por Fonso VII de Lhion i Castielha que, an 1127, cercou Guimarães, adonde staba Fonso Anriqueç. Sendo-le prometida la lhialdade deste pul sou aio Egas Moniz, Fonso VII zeistiu de cunquistar la cidade.

Mas alguns meses depuis, an 1128, las tropas de Tresa de Lhion i Fernon Peres de Traba defrontórun-se culas de Fonso Anriqueç na batailha de San Mamede, tenendo las tropas de l'anfante saído bitoriosas – l que cunsagrou la sue outoridade ne l território portucalense, lhebando-lo a assumir l gobierno de l cundado. Cunciente de l'amportança de las fuorças qu'amanaçában l sou poder, cuncentrou ls sous sfuorços an negociaçones junto de la Santa Sé cun un duplo oubjetibo: alcançar la plena outonomie de la Eigreija pertuesa i tener l recoincimiento de l Reino.

An 1139, depuis dua strondosa bitória na batailha de Ourique contra un fuorte cuntingente mouro, D. Fonso Anriqueç outoporclamou-se rei de Pertual, cul apoio de las sues tropas. Segundo la tradiçon, l'andependéncia fui cunfirmada mais tarde, nas míticas cortes de Lhamego, quando recebiu la corona de Pertual de l'arcebispo de Braga, D. João Peculiar, se bien que studos recentes questionen la reunion destas cortes.

Reinado[eiditar | eiditar código-fuonte]

Recoincimiento de l reino[eiditar | eiditar código-fuonte]

Státua de D. Fonso Anriques an Guimarães
Státua de D. Fonso Anriques ne l Castielho de San Jorge an Lhisboua, réplica de l'ouriginal, feita por Soares de ls Reis, que se ancontra an Guimarães

L reconhecimiento de l Reino de Lhion i de Castielha chegou an 1143, cul tratado de Çamora, i debe-se al zeio de Fonso BII de Lhion i Castielha an tomar l títalo de amperador de toda la Spánia i, cumo tal, necessitar de reis cumo bassalos. Zde anton, Fonso I percurou cunsulidar l'andependéncia por si declarada. Fizo amportantes doaçones a la Eigreija i fondou dibersos cumbentos.

Percurou tamien cunquistar terreno la sul, poboado anton por mouros: Lheirie an 1135 (1145, cunquista final) usando la técnica d'assalto; Santarén an 1146 (1147, cunquista final), tamien outelizando la técnica d'assalto; Lhisboua (adonde outelizou l cerco cumo tática de cunquista, grácias a l'ajuda de ls cruzados), Almada i Palmela an 1147, Alcácer an 1160 i depuis quaije todo l Alanteijo, que mais tarde serie recuperado puls mouros, pouco antes de D. Fonso morrer (an 1185).

An 1179 l Papa Alxandre III recoinciu Pertual cumo paíç andependiente i bassalo de la Eigreija, atrabeç de la Bula Manifestis Probatum.

Cunquistas[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ber artigo percipal: Cerco de Lhisboua (1147)
Ber artigo percipal: Batailha de Sacaben

Cerco de Badajoç[eiditar | eiditar código-fuonte]

De 1166 la 1168, D. Fonso Anriques apoderara-se de bárias praças pertencentes a la corona lhionesa. Fernando II de Lhion staba a repoboar Ciudad Rodrigo i l pertués, suspeitando que l sou genro staba a forteficar la cidade pa l'atacar, ambiou un eisército quemandado pul sou filho, l'anfante D. Sancho, contra aqueilha praça. L rei lhionés fui an ajuda de la cidade amanaçada i derrotou las tropas pertuesas, fazendo un grande númaro de presioneiros.

An repuosta, D. Fonso Anriqueç antrou pula Galiza, tomou Tui i bários outros castielhos, i an 1169 atacou purmeiro Cáceres. Depuis boltou-se contra Badajoç na posse de ls sarracenos, mas que pertencerie la Lhion, cunforme l'acordado ne l tratado de Sahagún assinado antre aquel reino i Castielha.

Mas, sin respeitar estas cumbençones nin ls laços de parentesco que l'ounien la Fernando, l rei pertués cercou Badajoç pa a cunquistar para Pertual. Quando ls muçulmanos yá stában cercados na alcáçoba, Fernando de Lhion apersentou-se culas sues hostes i atacou D. Fonso nas rues de la cidade. Percebendo l'ampossiblidade de manter la lhuita, Fonso terá tentado fugir la cabalho, mas al passar pulas puortas tener-se-á ferido na coixa contra un de ls fierros que la guarnecian. Fernando tratou l sou sogro presioneiro cun nobreza i generosidade, chamando ls sous melhores médicos pa l tratar.

Esta campanha tubo cumo resultado un tratado de paç antre ambos ls reinos, assinado an Pontebedra, an birtude de l qual Fonso fui lhibertado, cula única cundiçon de debolber la Fernando cidades stremenhas (de la Stremadura spanhola) tales cumo Cáceres, Badajoç, Trujillo, Santa Cruç , Monfrague i Montáncheç, qu'habie cunquistado a Lhion. Stablecian-se assi las frunteiras de Pertual cun Lhion i la Galiza. I mais tarde, quando ls muçulmanos sitiórun Santarén, l lhionés ajudou eimediatamente l rei pertués.

Muorte i lhegado[eiditar | eiditar código-fuonte]

Tumular de Fonso Anriqueç ne l Mosteiro de Santa Cruç an Coimbra

Passado l ancidente de Badajoç, la carreira melitar de D. Fonso Anriqueç praticamente treminou. A partir dende, dedicou-se a l'admenistraçon de ls territórios cula co-regéncia de l sou filho D. Sancho. Percurou fixar la populaçon, promobiu l municipalismo i cuncediu forales. Cuntou cula ajuda de la orde relegiosa de ls cistercienses pa l zambolbimiento de la eiquenomie, predominantemente agrária.

L lhegado de l sou reinado fui, antre outros:

L sou túmulo ancontra-se ne l Mosteiro de Santa Cruç, an Coimbra, al lhado de l túmulo de l filho D. Sancho I.

Buona relaçon cun judius[eiditar | eiditar código-fuonte]

L reinado de Fonso Anriqueç quedou marcado pula toleráncia para culs judius. Estes stában ourganizados nun sistema própio, repersentados politicamente pul gran-rabino nomeado pul rei.

L gran-rabino Yahia Ben Yahia fui mesmo scolhido para menistro de las Finanças de Fonso Anriqueç, respunsable pula coleta d'ampuostos ne l reino. Cun esta scuolha tubo ampeço ua tradiçon de scolher judius pa la ária financeira i de mantener un bun antendimiento culas quemunidades judaicas, que fui seguida por sous sucessores.

Ascendéncia[eiditar | eiditar código-fuonte]

Modelo:Ahnentafel ampeço Modelo:Ahnentafel-cumpat5 Modelo:Ahnentafel fin

Çcendéncia[eiditar | eiditar código-fuonte]

Modelo:Casa de Borgonha - Çcendéncia

Refréncias

  1. Modelo:Refréncia a lhibro
  2. Biseu, Agosto de 1109 - Nace D. Fonso Anriqueç, Almeida Fernandes, l purmeiro studo subre l nacimiento de l purmeiro rei de Pertual, apoiado por storiadores tales cumo José Mattoso, Marie Alegrie Fernandes Marques, António Matos Reis, João Silba de Sousa, Bernardo Basconcellos i Sousa, Abelino de Jasus Cuosta, antre outros
  3. Obra que defende que D. Fonso Anriqueç naciu an Biseu reditada hoije, Mariana Oulibeira, Público, acedido an 30 de Abril de 2007
  4. António Amares de las Niebes (2009). «Fonso Anriqueç - 1109?». Cunsultado an 10 de júnio de 2009 
  5. Sousa, Manuel, Reis i Reinas de Pertual, Men Martines, 2000. ISVN 972-97256-9-1

Ber tamien[eiditar | eiditar código-fuonte]

L Commons ten ua catadorie cun eimaiges i outros fexeiros subre Fonso I de Pertual
Wikisource
Wikisource
O Wikisource contém fontes primárias relacionadas com este artigo: D. Afonso Henriques

Lhigaçones sternas[eiditar | eiditar código-fuonte]

Precedido por
Tresa de Lhion
{{{título}}}
Sucedido por
{{{depois}}}
Precedido por
---
{{{título}}}
Sucedido por
{{{depois}}}

Modelo:Monarcas de Pertual