Éisodo

Ourige: Biquipédia, la anciclopédia lhibre.

L Lhibro de l Éisodo ó Éisodo (de l griego ἔξοδος, éisodos, "salida" ó "partida"; שְׁמוֹת, Shəmōṯ, "nomes", la segunda palabra de l ampeço de l testo: "Oura estes son ls nomes de ls filhos de Eisrael, qu'entrórun ne l Eigito") ye l segundo lhibro de la Torá i de la Bíblia heibraica (l Antigo Testamiento de ls crestianos).[1]

El cunta la stória de l Éisodo, ó seia, de cumo l eisraelitas deixórun para trás la scrabidon ne l Eigito por sue fé an Jabé, que scolheu Eisrael cumo sou pobo. Lhiderados por sou profeta, Moisés, eilhes biajórun pul zerto até l monte Sinai, adonde Jabé les promete a tierra de Canaana (la "Tierra Prometida") cumo recumpensa por sue fidelidade. Ls eisraelitas passan a fazer parte de la aliança cun Jabé, que les fornece sues lheis i anstruçones pa la custruçon de l Tabernaclo. Segundo l relato, Jabé anton çceu de l cielo i habitou culs, lhiderando l pobo na guerra santa para cunquistar a tierra i cunseguir la paç.

Tradecionalmente atribuído al própio Moisés, ls studiosos modernos antenden que l lhibro fui, einicialmente, porduzido ne l catibeiro de la Babilónia (seclo VI a.C.) tenendo cumo base tradiçones scritas i ourales mais antigas cun rebisones finales ne l período pós-eisílio (seclo V a.C.).[2][3] Alguns studiosos defenden qu'este ye l mais amportante lhibro de l Antigo Testamiento, pus el define las percipales caratelísticas de l'eidantidade de Eisrael: a mimória dun passado marcado por deficuldades i pula fuga, ua aliança cun Dius, que scolheu Eisrael, i l stablecimiento dua bida quemunitária i las lheis neçairas para manté-la.[4]

Strutura[eiditar | eiditar código-fuonte]

Nun hai cunsenso unánime antre ls studiosos subre la strutura de l Éisodo. Ua fuorte possibelidade ye que l'obra seia un dítico (ó seia, ua obra an dues partes), cula debison antre las partes 1 i 2 na trabessia de l Mar Burmeilho ó ne l'ampeço de la teofania ("apariçon de Dius") ne l capítulo 19.[5] Segundo esta tese, la purmeira parte cunta cumo Jabé resgatou sou pobo de l Eigito i ls lhebou pul zerto até l monte Sinai (capítulos 1 a 19) i la segunda, l'aliança antre Jabé i l pobo (capítulos 20–40).[6]

Sumário[eiditar | eiditar código-fuonte]

Çcubierta de Moisés.
1904. Por Lhawrence Alma-Tadema, an coleçon particular.

Ls filhos de Jacó i sues famílias se juntan al armano deilhes, José, ne l Eigito. Ua beç alhá, ls eisraelitas ampeçan la se multiplicar. Muitas geraçones depuis, l faraó, temendo ua traiçon por parte de ls eisraelitas, ourdena que todos ls recén-nacidos fússen atirados ne l Nilo. Ua lhebita (andentificada an outra parte cumo sendo Joquebede) salba sou bebé lhançando-lo nun cesto de bime pul Nilo. La filha de l faraó (chamada Bities an I Crónicas 4:18) ancuontrou l nino, la chama de Moisés i la cria cumo se fusse deilha. Mas Moisés sabe de sue ourige i, un die, yá adulto, assassina un capataç eigípcio que stá surrando un scrabo heibreu i foge para Midiana. Alhá el se casa cun Zípora, la filha de l sacerdote midianita Jetro, i se ancontra cun Dius nua sarça ardiente. Moisés pregunta l nome de Dius, que respunde: "You Sou l Que Sou". Dius piede la Moisés que retorne al Eigito i lhebe ls heibreus até Canaana, a tierra prometida la Abraon.

Moisés retorna al Eigito i nun cunsegue cumbencer l faraó a lhibertar ls eisraelitas. Dius anton anflige als eigípcios dieç terribles pragas (las "Pragas de l Eigito"), ancluindo un riu de sangre, ua anfestaçon de ranas i la muorte de ls primogénitos. Moisés lhidera ls eisraelitas depuis dua perseguiçon de l faraó, que renega sou cunsentimiento oubtido a la fuorça, atrabeç de l mar Burmeilho. L zerto se mostra defícel i ls eisraelitas reclaman, lhembrando de la bida ne l Eigito, mas Dius les fornece, milagrosamente, auga i l maná. Ls eisraelitas chegan anton na muntanha de Dius, adonde Moisés recibe la bejita de Jetro, sou sogro, por sugeston de l qual el nomeia juízes para gobernar Eisrael. Dius anton pregunta se ls eisraelitas cuncordan an ser sou pobo i, depuis d'aceitar, l pobo se reúne ne l sopé de la muntanha. Cun troboadas i relámpagos, fuogo i nubres de fumaça, al sonido de trombetas i rugidos na muntanha, Dius aparece ne l pico i l pobo oube la "boç de Dius", qu'ourdena que Moisés suba al topo. Dius anton le dita ls dieç Mandamientos cun to l pobo oubindo. Moisés scala la muntanha i aparece delantre de Dius, que le dita l "Código de la Aliança" (un detalhado código de dreito cebil i ritual) i le promete Canaana se el fur oubedecido. Moisés çce la muntanha i scribe las palabras Dius i l pobo cuncorda an oubedecé-las. Dius chama Moisés de buolta pa la muntanha i el alhá permanece por 40 dies i 40 nuites. Ne l final deste período, Moisés çce culas "Tábuas de la Lhei", l decálogo grabado an dous tabletes de piedra scrito pul "dedo de Dius" (Éisodo 31:18; Deuteronómio 9:10-9).

Dius dou anstruçones la Moisés subre cumo deberie ser custruído l "tabernaclo", ua tenda na qual Dius habitarie permanentemente antre sou pobo scolhido, para alhá d'anstruçones subre las bestes sacerdotales, l'altar i ls basos sagrados, l procedimiento pa l'ourdenaçon de ls sacerdotes i ls sacrifícios diairos que deberian ser ouferecidos. Aaran ye nomeado cumo sumo-sacerdote heireditairo.

Anquanto Moisés stá cun Dius, Aaran fabrica un bezerro d'ouro, que l pobo passa a benerar. Dius anforma Moisés de la apostasia de l pobo i amenaça matá-los todos, mas cede als apelos de misericórdie de Moisés, que çce la muntanha, çpedaça ls tabletes i ourdena que ls lhebitas massacren ls anfiéis. Dius ourdena que Moisés suba la muntanha outra beç i refaça dous nuobos tabletes. An seguida el çce, desta beç cula face "trasformada", l que l'oubriga a cobrir l rostro cun béu dende an delantre. El reúne l pobo i repete ls mandamientos recebidos de Dius, ancluindo la guarda de l sabá i la custruçon de l tabernaclo. A partir dende, Dius passou a habitar antre l pobo ne l tabernaclo i biajou l tiempo anteiro culs.

Seçones segundo las porçones semanales de la Torá ne l judaísmo[eiditar | eiditar código-fuonte]

Ber artigo percipal: Porçon semanal de la Torá

Las subdebisones son las seguintes:

  • Shemot, subre Éisodo 1–5: afliçon ne l Eigito, Moisés ye ancontrado, l faraó;
  • Ba'eiras, subre Éisodo 6–9: pragas 1 a 7;
  • Bo, subre Éisodo 10–13: radadeiras pragas, purmeira Páscoa;
  • Beshalach, subre Éisodo 13–17: trabessia de l mar Burmeilho, auga, maná, Amaleque;
  • Yitro, subre Éisodo 18–20: cunseilho de Jetro, ls dieç Mandamientos;
  • Mishpatin, subre Éisodo 21–24: l Código de la Aliança;
  • Terumah, subre Éisodo 25–27: anstruçones de Dius subre l Tabernaclo i sue decoraçon;
  • Tetsabé, subre Éisodo 27–30: anstruçones de Dius subre ls purmeiros sacerdotes;
  • Ki Tissa, subre Éisodo 30–34: censo, ólio d'unçon, bezerro d'ouro, tabletes de piedra, Moisés radiante;
  • Bayakhel, subre Éisodo 35–38: eisraelitas recíben persentes, custroen i decoran l Tabernaclo;
  • Pekudei, subre Éisodo 38–40: l Tabernaclo stá pronto i recibe Dius.
Trabessia de l mar Burmeilho
Afresco na Catedral de Toulouse, Fráncia.

Género i fuontes[eiditar | eiditar código-fuonte]

La stória de l Éisodo ye l mito fundador de Eisrael, recontando cumo ls eisraelitas fúrun lhibertados de la scrabidon por Jabé i entrórun nua aliança cun El atrabeç de la aliança de Moisés. L lhibro nun debe ser tratado cumo ua narratiba stórica ne l sentido moderno,[7] pus esto eisigirie ua abaluaçon crítica de las fuontes i nun aceitarie que Dius fusse la causa de ls eibentos;[8] ne l Éisodo, todo ye obra de Dius, que frequentemente aparece pessonalmente, i l cenairo stórico ye bagamente mencionado.[9] L'oubjetibo de l lhibro nun ye l relato de l que rialmente acunteciu i si l reflexo de la spriéncia stórica de la quemunidade silada na Babilónia i, depuis, an Jarusalen, qu'anfrentaba l catibeiro ne l strangeiro i percisaba chegar a un bun termo an sue cumprenson de Dius.[10]

Ambora ls eilemientos míticos nun séian tan proeminentes ne l Éisodo cumo son ne l Génesis, lhendas antigas anfluenciórun l cuntenido de l lhibro. Cumo eisemplo, la stória de la salbaçon de l bebé Moisés ne l Nilo ye baseada nua lhenda mais antiga subre Sargon de la Acádie. La stória de la trabessia de l mar Burmeilho ye remeniscente de l mito fundador mesopotámico. De forma similar, l Código de la Aliança (l código lhegal an Éisodo 20:22 até Éisodo 23:33) ten similaridades, tanto ne l cuntenido i strutura, cul Código de Hamurabi. Estas anfluéncias serben para reforçar la cuncluson de que l Lhibro de l Éisodo se ouriginou na quemunidade judaica babilónica ne l seclo VI a.C., mas nin todas las fuontes son mesopotámicas: la stória de la fuga de Moisés para Midiana depuis de l'assassinato de l capataç puode tener sido baseada na "Stória de Sinué" eigípcia.[11]

Refréncias

  1. Dozeman, p. 1.
  2. Johnstone, p. 72.
  3. Finkelstein, I., Silberman, NA., The Bible Unearthed: Archaeology's New Besion of Ancient Eisrael and the Ourigin of Its Sacred Texts, p.68
  4. Meyers, p. xb.
  5. Meyers, p. 17.
  6. Stuart, p. 19.
  7. Frethein, p. 7.
  8. Dozeman, p. 9.
  9. Houston, p. 68.
  10. Frethein, p. 8.
  11. Kugler,Hartin, p. 74.